بر این اساس کاظمیپور با بهره گرفتن از این نظریه در تبیین علل مهاجرت روستاییان به شهر تهران میگوید: «از آنجا که نیازهای اجتماعی افراد در محیط های روستایی برآورده نمیشود و در تعدادی از شهرها پاسخ مناسبی برای آنها وجود دارد، از این رو گونهای عدم تعادل میان جوامع روستایی و شهری ایجاد می شود و روستاییان برای ارضای نیازهای خود مهاجرت میکنند» (قاسمی اردهایی، ۱۳۸۵: ۵۷).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در مکتب کلاسیک مهاجرت جستجوی عقلانی و هدفدار به منظور یافتن مکانی ممیز برای کار و زندگی تصور میشود. اندیشمندان این مکتب همانند راونشتاین^[۵] با ارائه نظریهی «جذب و دفع» (تفاوتها) مهاجرین را اشخاصی به حساب آورد که بطور عقلانی برای دستیابی به زندگی بهتر اقتصادی برانگیخته میشوند. کارکردگرایان بر این باورند که مهاجرین روستایی در شهرها از یک تحرک اجتماعی رو به بالا برخوردارند. مهاجر در شهرها این احساس را به دست میآورد که ممکن است در یک شغل موفقیت نداشته باشد، لذا زندگی برای او تمام نمیشود، او با چندین شغل خود را میآزماید تا بالاخره در یکی از آنها موفق میشود (همان،۵۱). تئوری مهاجرتی نئوکلاسیکها بیشتر بر تفاوت دستمزدها و احتمال کاریابی معطوف بوده و بسیاری از عواملی که در جذب و دفع مهاجر مؤثرند عنایت نکرده است (زنجانی،۱۳۸۰: ۱۲۲).
راونشتاین اولین کسی بود که سعی کرد مکانیزم مهاجرت را براساس اصول کلی موجود در رویکرد کارکردگرایی بیان کند. او با بیان قوانین جذب و دفع معتقد بود که عوامل نامساعد اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فیزیکی باعث دوری مردم از محل سکونت خود شده، و بالعکس آنها را به نقطهای که از این نظر شرایط مساعدی دارد جذب میکند. نظریه مهاجرت راونشتاین در چند فرض اساسی خلاصه شده است:
مهاجرت و فاصله: نرخ مهاجرت بین دو نقطه ارتباط معکوسی با فاصله بین دو نقطه دارد.
۲) مهاجرت مرحلهای: بطور طبیعی در جریان مهاجرت، افراد محلی مایلند ابتدا به طرف شهرهای نزدیک و سرانجام به سمت شهرهای که به سرعت رشد میکنند، مهاجرت کنند
۳) جریان ضد جریان مهاجرت: هر جریان عمده مهاجرت یک جریان ضد جریان جبران کننده را به وجود میآورد. یعنی در جریان مهاجرت روستا به شهر، همیشه یک جریان معکوس مهاجرت از شهر به روستا با شدت کمتری انجام میگیرد.
۴) تفاوت شهر و روستا در میل به مهاجرت: افراد بومی شهرها کمتر از آنهایی که در قسمت‌های روستایی کشور هستند، مهاجرت میکنند.
۵) تسلط انگیزههای اقتصادی: قوانین بد و ظالمانه، مالیاتهای سنگین، آب و هوای نامساعد، محیطهای اجتماعی نامساعد و نامطبوع و حتی اجباری، تماماً در ایجاد جریانهای مهاجرت مؤثر بوده هم هنوز هم هست (پاپلییزدی، و امیرابراهیمی، ۱۳۸۱: ۱۵۸).

نظریه وابستگی

دیدگاه وابستگی، مهاجرت را نتیجه انتقال ساختی روستاها از نظام سنتی – زمینداری به نظام صنعتی و ادغام آنها در نظام سرمایه داری وابسته میداند .از این رو تکیه این دیدگاه در بررسی مهاجرت‌ها، روی ساخت اقتصاد جهانی است نه بر توسعه انفرادی یک کشور. صاحب نظران این دیدگاه، دو دسته عوامل برای برای بیان حرکت و علت مهاجرت در نظر گرفته اند: یکی عوامل تغییر دهنده و دیگری عوامل رکودی. عامل تغییر دهنده به دگرگونی های مبتنی بر فناوری و مکانیزه شدن کشاورزی اشاره دارد که این عمل سبب بیکاری یا کم کاری کشاورزان میشود که در نتیجه روستاییان را مجبور به مهاجرت می‌کند. عامل رکودی که در بررسی حاضر تحت عنوان جمعیت شناسی مهاجرت معرفی میشود زمانی مؤثر است که رشد جمعیت به دلیل بهبود نسبی وضع بهداشت و درمان، از تولیدات کشاورزی سنتی سبقت بگیرد و نیروی کار مجبور به حرکت شود (قاسمی اردهایی، ۱۳۸۵: ۵۸ ). از نظر طرفداران این نظریه، راه‌حل مسأله مهاجرت را باید در چارچوب کلی راهبرد توسعه مورد بررسی قرار داد. تا زمانی که وضعیت نابرابر شهر و روستا و فقیر و غنی و کشورهای عقب مانده و توسعه یافته از بین نرود، تقلیل یا به حداقل رساندن مهاجرت امکان پذیر نیست (جمشیدیها و علیبابایی، ۱۳۸۱: ۷۶).

نظریه سیستمی

در نظریه دگرگونی (سیستمی) جامعه ورود از نظام کشاورزی سنتی- روستایی به صنعتی-شهری متأثر از عواملی است که خود پیامدهایی را به دنبال دارد که عمدتاً دوگانگی اجتماعی و فرهنگی، سیاسی و اقتصادی را در جوامع در حال توسعه بوجود آورده است (پاپلییزدی و امیر ابراهیمی،۱۳۸۱: ۱۶۱).
کاربرد این مدل بهطور مشخص در آثار مابوگونج^[۶] آغاز گردید. مابوگونج بر این اعتقاد بوده است که بوسیله نظریه عام سیستمی، بهتر میتوان مهاجرتهای روستا- شهری را بررسی کرد. در این مدل هم مهاجرین و هم نمادها در کنش متقابل با یکدیگر با ویژگیها و روابط ساختاری منسجم لحاظ میشوند.
متغیرهای اصلی این مدل عبارتند از:

1. 1. خرده سیستم اجتماعی شدن؛ این متغیر به عوامل تأثیرگذار بر جامعهپذیری فرد مهاجر نظر دارد، میزان توسعهیافتگی مکان مبداء مهاجر، بعد خانوار، میزان تحصیلات والدین مهاجر، میزان وابستگی مهاجر به محل تولد و میزان احساس غربت به آن.

1. 1. خرده سیستم نهادی؛ این متغیر نهادهایی که شخص با آنها به نوعی در چالش است مورد توجه قرار میدهد. سطح آگاهی و اطلاعات عمومی و نیز میزان تحصیلات مهاجر، سطح آگاهی و شناخت مهاجر در مناطق مبداء و مقصد، وضعیت سازمانها و اتحادیههای صنفی موجود در مبداء و مقصد و نوع ارتباط با آنها صلاحیت و شایستگی برای اولین استخدام در منطقه مقصد و بالاخره وضعیت تأهل مهاجر.

1. 1. خرده سیستم مصرفی؛ شامل بدست آوردن کالاهای مصرفی بادوام (خودرو و تلویزیون) ساختن واحد مسکونی در مبداء و بالاخره استخدام همسر در مقصد

1. 1. متغیرهای تنظیمی؛ این متغیرها مواردی را در نظر می گیرند نظیر وضعیت منطقه سکونت در مقصد، انگیزه مراجعت به مبداء، مدت اقامت در مقصد و متغیرهای جمعیتی مانند سن و جنس (حاج‌حسینی، ۱۳۸۵: ۴۴).

دیدگاه جمعیتی در مورد مهاجرت

با پیشرفت مراقبتهای بهداشتی روستایی و سطح تغذیه در جهان در حال توسعه و همراه با سطح بالای با روی مستمر، میزان رشد طبیعی به سرعت افزایش یافته است. میزان موالید و مرگ‏ومیر در بیشتر مناطق شهری در حال کاهش بوده ولی در بسیاری از مناطق روستایی فقط میزان مرگ‏ومیر کاهش یافته‏ است. تخمینهای سازمان ملل نشان می‏دهد که باروری در مناطق روستایی، عموماً از مناطق شهری بیشتر است. میزان‏ بالای رشد جمعیت روستایی، اغلب به مهاجرت روستا به شهر می‏انجامد؛ زیرا که شکاف بین رشد جمعیت و ایجاد کار در مناطق شهری کمتر بوده است. فرصتهای اشتغال شهری، جایی که میزان دستمزد اساساً از مناطق روستایی بیشتر است‏ کشش بیشتری را اعمال می‏کند. همانطور که تودارو نشان داده‏ هر شغلی که در مناطق شهری بوجود می‏آید احتمال جذب‏ مهاجرین را از بخش روستایی با دستمزد پائین دارد (فنیدلی، ۱۳۷۳: ۱۴۹).
از آنجا که مهاجرت های کنونی، به ویژه مهاجرتهایی که در کشورهای در حال توسعه انجام میگیرد، از نوع مهاجرتهای روستا به شهر است و اغلب مهاجران را جوانان تشکیل میدهند، بنابراین، مهاجرت ر ا میتوان به عنوان یک عامل دخیل در سالخوردگی جمعیت روستایی دانست. اغلب جوانان هستند به ترک روستا و اقامت در شهرها به خصوص شهرهای بزرگ تمایل دارند و این خود میتواند به افزایش نسبت سالخوردگان در چنین جمعیتهایی بینجامد. تغییر ساختار سنی و سالخوردگی جمعیت مهاجرفرست از آشکارترین پیامدهای جمعیتی از این مهاجرتها است که در دراز مدت خطرهای جدی، همچون خالی از سکنه شدن مناطق روستایی را به دنبال خواهد داشت. جمعیت مناطق روستایی در ابتدا بر اثر مهاجرت سالخورده میشود و جمعیت سالخورده نیز توان جایگزینی و تجدید نسل را از دست میدهد که نتیجه آن از بین رفتن چنین جمعیتهایی خواهد بود. علاوه بر موارد پیش گفته، مهاجرت به شیوه های دیگری نیز میتواند ساختار سنی جمعیت ها را تحت تأثیر قرار دهد که بازگشت مهاجران پس از چند سال به مکان اولیه یکی از آنهاست. بازگشت مهاجرانی که چند سال را در شهر گذراندهاند، میتواند باعث تغییر ساختار سنی جمعیت روستایی و بروز مسائل و مشکلاتی شود. از جمله این مسائل؛ سالخوردگی جمعیت روستایی است. با توجه به آنچه اشاره شد، میتوان گفت که مهاجرت یکی ازسازوکارهایی است که هم در کوتاه مدت و هم در دراز مدت میتواند باعث دگرگونی ساختارسنی و جنسی و سالخوردگی جمعیت روستایی شود، بنابراین، باید از جنبه های گوناگون مطالعه شود. البته، نباید فراموش کرد که کاهش باروری عامل اصلی سالخوردگی جمعیت است. این عامل در درازمدت باعث میشودکه جمعیت پایه هرم سنی کاهش و جمعیت بالای آن افزایش یابد. پس از کاهش باروری، عامل مهاجرت ر ا میتوان عامل مهمی درسالخوردگی جمعیت برشمرد. از آنجا که تاثیر مهاجرت بر ساختار سنی، برخلاف کاهش باروری که به زمان نسبتا زیادی نیاز دارد میتواند آنی و فوری باشد (تقدیسی و احمدی شاپورآبادی، ۱۳۹۱: ۱۴۲).
اگر فشارهای جمعیتی در کار نباشد به رغم تمامی‏ شکافهای موجود بین شهر و روستا، هیچ تضمینی برای‏ مهاجرت روستاییان وجود ندارد و در صورت مهاجرت بخشی‏ از روستاییان، همه مهاجرت نمی‏کنند، در حالیکه اثر برآیند نیروهای دافعه بر تمامی روستاییانی کسان است. روند مهاجرت روستایی به اعتبار دو مسئلهی وجود نیروی مازداد در بخش کشاورزی و افزایش جمعیت با نرخ رشد بالا، ناگزیر با نرخ فراینده‏ای به‏طور پیوسته ادامه خواهد یافت (زاهدی‏ مازندارانی،۱۳۶۶: ۴۰). به عبارت‏ دیگر افزایش جمعیت روستا و پیشرفت تکنولوژی و جایگزینی سرمایه به جای کار و عدم وجود اشتغال کافی در زمینه‏های مختلف موجب افزایش کم‏کاری شده و زمینه را برای‏ مهاجرت، مهیا می‏سازد. به طوری که با افزایش تعداد شاغلان در هر واحد تولیدی،کم‏کاری افزایش و درآمد هر شاغل کاهش می‏یابد و همین اندیشه، تغییر شغل را به ذهن‏ برخی از شاغلان می‏اندازد، در این حال اگر امکان تغییر شغل در روستا وجود داشته باشد پدیدهی جابجایی انجام می‏گیرد و در غیر این صورت مهاجرت رخ خواهد داد (خزاعی،۱۳۷۷: ۱۷۹). معمولا منشأ اصلی مهاجرتهای داخلی در کشورهای‏ مختلف، بالا بودن میزان رشد جمعیت، مازاد نیروی فعال‏ اقتصادی و عدم وجود عدالت اجتماعی و یا ضعف آن در جامعه‏ است. بطوری که جمعیت کشور ما از سال ۱۳۳۵ به بعد بارشد سالانه‏ای متجاوز از ۳ درصد رو به افزایش بوده است. برپایهی۵۰ میلیون نفر جمعیت در سال ۶۵ و حداقل ۳ درصد رشد سالانه، اضافه جمعیت کشور بالغ بر ۵/۱ میلیون نفر در سال می‏شود که‏ حدود نیمی از این افزایش مربوط به نقاط روستایی بوده است. با توجّه به محدودیت فعّالیت‏های زراعی به علّت محدودیت‏ زمین قابل استفاده در کشاورزی، محدودیت آب و امکانات‏ بهره‏برداری از زمین، هر نوع تلاشی برای ایجاد مشاغل در مقیاس وسیعتری در این مناطق به سرمایه‏گذاری و برنامه‏ ریزی‏های درازمدّت بخش عمومی در سطح روستا بستگی می‏یابد. لکن تجزیه و تحلیل برنامه‏های عمران‏ کشور و حدود سرمایه‏گذاریها نشان می‏دهد که اولاً نسبت این‏ نوع سرمایه‏گذاریها و فعّالیتها در روستا ناچیز بوده است و ثانیاً قسمت اعظمی از بازده سرمایه‏گذاریهای روستایی نیز به‏ سوی شهرها سرازیر شده است و در واقع سرمایه‏گذاری در روستا برای تأمین آسایش زندگی ساکنان شهرها صورت گرفته‏ و تنها از آب و هوای سالم روستایی و تعریف از سلامت زندگی در کوهستان برای روستاییان باقی مانده است (زنجانی، ۱۳۷۶: ۵۸). به این ترتیب با افزایش جمعیت روستاها بواسطهی‌ بالا بودن‏ نرخ زاد و ولد در آنها و عدم برنامه‏های تنظیم خانواده از یک سو و عدم ‌‌‌‌سرمایه‏گذاری‌های کافی در بخشهای مختلف اقتصادی- اجتماعی روستاها، به خصوص در امر اشتغال و افزایش درآمد روستاییان، زمینه برای مهاجرت بی‏رویهی آنها به سوی شهرها، بیش از پیش مهیا شده است (ابراهیمزاده، ۱۳۸۵: ۱۶۱).
مهاجرت میتواند به عنوان عامل اساسی شکل دهنده شاخصهای سنی و جنسی در مناطق روستایی قلمداد گردد‌که عوامل و پیامدهای آن از لحاظ فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی حایز اهمیت است. در هر حال، فرار نیروهای جوان و باقی ماندن کودکان و سالخوردگان و زنان غیرفعال در روستاهای مناطق مختلف کشور، نسبت جنسی متفاوتی را هم در کل و هم در گروه های سنی نشان خواهد داد. از سوی دیگر، وقتی که مهاجرت با انگیزه بهرهمندی از امکانات بیشتر انجام میشود، شهرهایی که مورد توجه ویژه سیاستهای بودجهای دولت و مرکز تجمع امکانات هستند، مورد توجه و هدف مهاجران نیز قرار خواهند گرفت (تقدیسی و احمدیشاپورآبادی، ۱۳۹۱: ۱۵۴).

دیدگاه اقتصادی نسبت به مهاجرت

یکی از مهمترین علل مهاجرت روستائیان، انگیزههای اقتصادی است، این دیدگاه به نوبه خود دارای تقسیم بندیهایی است. نظریات اقتصاددانان (کلان)، نئوکلاسیک ها (خرد)، نظریۀ اقتصاد جدید، جزء دیدگاه اقتصادی محسوب میشوند. اقتصاددانان نئوکلاسیک بر اختلاف درآمدها و شرایط اشتغال بین کشورها و نیز هزینه‌های مهاجرت تأکید می‌کنند و مهاجرت عموماً بعنوان تصمیم‌گیری فردی برای به حداکثر رساندن درآمد درک می‌شود. در مقابل،”اقتصاد جدید مهاجرت” شرایط بازارهای گوناگون را و نه فقط شرایط بازارهای کار را مورد توجه قرار می‌دهد و مهاجرت را به عنوان تصمیم خانواده برای به حداقل رساندن خطرات موجود در مقابل درآمد، یا برای غلبه بر محدودیت‌های سرمایه‌ای موجود بر سر راه فعالیت‌های تولیدی خانواده در نظر می‌گیرد (داگلاس و ماسی^[۷]،۴۳۳: ۱۹۹۳). عدهای عامل اقتصادی را مهمترین عامل در مهاجرتهای روستا شهری میدانند. جوانان روستایی با مشاهده تفاوت درآمدی در شهر و روستا و کمبود درآمدهای مالی خود که جوابگوی نیازهای اصلی و ضروری آ نها نیست، دست به مهاجرت میزنند. آنان برای کسب درآمد بیشتر و رسیدن به آرزوهای خویش، راه شهرها را در پیش می‌گیرند. مهاجران در شهرها با شغلهای واسطهگری یا خدماتی و دست فروشی میتوانند به درآمدی چند برابر روستا دست پیدا کنند و از کارهای سخت و طاقت فرسای کشاورزی نیز آسوده شوند. بدون تردید اختلافات درآمدی شهر و روستا و موقعیت های شغلی وکاری فراوان در شهرها یکی از دلایل عمده مهاجرت جوانان است (قاسمی سیانی،۱۳۸۸: ۱۵۸).
دیدگاه های اقتصادی مهاجرتها را مکانیزمی برای توزیع مجدد نیروی کار در نظر میگیرند. اقتصاددانان کلاسیک از جمله آدام اسمیت^[۸] مهاجران کارگر را نیز تابع قانون عرضه و تقاضای اقتصادی میدانستند (زنجانی، ۱۳۶ :۱۳۸۰ ). در دیدگاه اقتصادی، مهاجرت ناشی از تفاوتهای شغلی- درآمدی و سطوح امنیتی بین مناطق شهری و روستایی است. دین ونک و همکاران^[۹] معتقدند که مهاجران روستایی از مناطقی با شرایط نامناسب به مناطقی باشرایط بهینه مهاجرت میکنند. استیگلیتز^[۱۰] معتقد است اگر مهاجرت را به عنوان مکانیزم تعادل بخش بدانیم، در آنصورت میتوان انتظار داشت که وقتی تعداد بیکاران افزایش مییابد، مهاجرت نیز همگام با آن از روندی افزایشی برخوردار شود (طاهرخانی، ۱۳۸۰: ۷۵). اگر چه این دیدگاه ها تفاوتهایی با همدیگر دارند اما در همهی این نظریات، مهاجرت مکانیزمی برای باز توزیع نیروی کار است. بعضی از این دیدگاه ها، از دید ساختاری (کلان ) به قضیه مهاجرت نگاه می‌کنند و عامل مهاجرت را محدودیتهای ساختاری موجود قلمداد می‌کنند. از سوی دیگر برخی از این دیدگاه ها، مهاجران را به عنوان افرادی در نظر می‌گیرند که درگیر محاسبات هزینه – فایده هستند و برای بهبود در سطح زندگی مهاجرت می‌کنند.
بطور کلی اقتصاددانان، از توسعه نابرابر منطقه‌ای و تحلیل‌های هزینه –فایده برای تبین مهاجرت استفاده می‌کنند (داگلاس و ماسی، ۱۹۹۳: ۴۳۳). نظریه‌پردازان بسیاری در حوزه اقتصادی به تبیین پدیده مهاجرت پرداخته‌اند مانند نظریه‌پردازان مکتب وابستگی، تودارو^[۱۱]، رانیس^[۱۲]،ساستاد^[۱۳]، لوئیس^[۱۴] و … . مثلاً در مدل تودارو فرض می‌شود که مهاجران بر اساس به حداکثر رساندن منافع مورد انتظار، دست به مهاجرت می‌زنند که شامل موارد زیر می‌شود: الف: تفاوت درآمدهای واقعی بین فرصتهای شغلی شهری و روستایی ب: احتمال بدست آوردن شغل در مناطق شهری بنابراین فرضیات اساسی مدل تودارو این است که میزان مهاجرت بر اساس دو متغیر یعنی اختلاف درآمد میان شهر و روستا و احتمال کاریابی در مناطق شهری تعیین می‌شود (زنجانی،۰ ۱۳۸: ۱۳۶-۱۳۵).
بسیاری از نظریهپردازان، انگیزههای اقتصادی را مهمترین دلیل مهاجرت روستائیان به مناطق شهری میدانند و اعتقاد دارند که اختلاف درآمد بین شهر و روستا برای بهبود زندگی، عامل اصلی این نوع مهاجرت است (شایان وکهنهپوشی، ۱۳۹۲: ۱۲۶). انگیزههای اقتصادی معمولاً در همه انواع مهاجرتهای اختیاری جزء متغیرهای مؤثر محسوب میشوند. مهاجرت را عموماً به عنوان تصمیمگیری فردی برای به حداکثر رساندن درآمد تلقی میکنند. به طور کلی دیدگاه اقتصادی از توسعه نابرابر منطقهای و تحلیلهای هزینه فایده برای تبیین مهاجرت استفاده میکند (مکانیکی و آرزومندیان، ۱۳۹۰: ۲۹). این نگرش، مهاجرتهای روستایی را عمدتاً به دلیل نبود فرصتهای شغلی در روستاها و دسترسی به شغل و درآمدهای انتظاری در شهر و منافع ناشی از آن و در واقع تابعی از عوامل اقتصادی میداند.
آرتور لوئیس هم مهاجرتهای روستایی را در بطن فرایندهای توسعه اقتصادی تبیین میکند و از تضاد بین دو بخش اقتصادی سرمایه داری نوین در شهرها و معیشت سنتی در نواحی روستایی کشورهای در حال توسعه سخن میگوید که برآیند آن مهاجرت روستائیان مازاد به شهرها می باشد (زنجانی، ۱۳۸۰: ۱۳۵).
روانشتاین، مهاجرین را اشخاص به شمار می‏آورد که‏ به‏طور عقلانی برای دستیابی به زندگی اقتصادی بهتر برانگیخته می‏شوند. به عقیدهی او مهاجرین از مناطق فقیر به‏ مناطقی که فرصتهای بیشتری به آنها دهد، نقل مکان میکنند. انتخاب مقصد با توجّه به مسافت و مهاجرت از شهرها و روستاهای کوچکتر با تناسب فاصله نسبت به شهرهای‏ بزرگتر، پی‏درپی صورت می‏گیرد (فیندلی،۱۳۷۳: ۳۰).
مدل توسعه لوئیس- فی–رانیس^[۱۵]، اولین و مشهورترین مدل توسعهای است که حداقل به طور ضمنی به فرایند انتقال نیروی کار روستا به شهر توجه میکند. در این مدل، اقتصاد از دو بخش تشکیل میگردد: الف) بخش سنتی، که دارای نیروی کار مازاد با بهره وری پایین یا بدون بهره وری است. ب) بخش صنعتی شهری نوین با بهره وری بالا که نیروی کار به تدریج از بخش معیشتی به آن انتقال مییابد. توجه اولیه مدل، هم به فرایند انتقال نیروی کار است و هم به رشد اشتغال در بخش جدید. سرعت این دو عنصر از طریق نرخ انباشت سرمایه صنعتی در بخش نوین مشخص میشود (تودارو، ۱۳۶۷ : ۲۶)
تودارو نیز همانند سایر صاحبنظران مهاجرت، در صدد تبیین مهاجرتهای روستا-شهری بوده است. فرض اصلی الگوی تودارو این است که هر مهاجر بالقوه، بر مبنای هدف پیشینهسازی «درآمد انتظاری» تصمیم میگیرد که به شهر برود یا نه. در این تصمیم گیری دو عامل اقتصادی اصلی نقش دارند: اولی به تفاوت واقعی موجود بین دستمزد در شهر و روستا مربوط است که به دلیل مهارتهای متفاوت و دوره های آموزشی کارگران به وجود آمده است. در واقع، وجود تبعیض بین دستمزدهای پرداخت شده به کارگران شهری، در مقایسه با دستمزدهای کارگران ماهر روستایی، اصلی همیشگی در تصمیم به مهاجرت تشخیص داده شده است. دومین عنصر اصلی الگوی مزبور و مهم ترین قسمت آن که در سایر الگوهای مهاجرت از روستا به شهر نیست، میزان احتمال موفقیت هر مهاجر در به دست آوردن شغل در شهر است. کلید فهم پدیده ظاهراً متناقض مهاجرت مداوم به مراکزی که بیکاری در شهر است. کلید فهم پدیده ظاهراً متناقض مهاجرت مداوم به مراکزی که بیکاری در آنها فراوان است، بررسی فراگرد مهاجرت با رهیافت «درآمد انتظاری» یا دائمی است، که در آن درآمد انتظاری هم به پرداخت دستمزد به کارگر شهری مربوط میشود و هم به میزان احتمالی بستگی دارد که وی بتواند شغلی به دست آورد (تودارو،۱۹۷۱ )
بیلس بارو و اوبرای^[۱۶] با در نظر گرفتن نظریات مختلف در حوزه مهاجرت، علل مهاجرت را در موارد زیر خلاصه کرده اند:

1. 1. مهاجرتهای روستایی از حوزه هایی که در آنها فرصت های شغلی کمتری وجود دارد به طرف حوزه هایی که دارای امکانات شغلی بیشتری است صورت میگیرد.

1. 1. در صورتی که اختلاف درآمد شهر و روستا زیاد باشد، مهاجرت به شهر به ویژه به شهرهای بزرگ انجام میشود .

1. 1. همه مردم، در دوره کارایی عمر خود (سن میانسالی) آرزومندند به حداکثر درآمد دست یابند و مهاجران روستایی در این سنین به امید دست یافتن به حداکثر درآمد، به شهرها مهاجرت می‌کنند.

1. 1. تسلط مدل دوگانه اقتصادی (بخش جدید و بخش معیشتی) بدون ارتباط با هم، سبب مهاجرتهای روستایی میشود .

1. 1. عوامل دفع در روستاها و عوامل جذب در شهرها، مهاجرتهای روستایی را شتاب می‌بخشد. در بخش معیشتی امکان جذب نیروی کار تازه وجود ندارد، در حالی که بخشهای جدید اقتصادی شهر، هر روز طالب نیروی کار تازهای است (شکوئی، ۱۳۷۳ : ۴۷۰- ۴۷۱).

اصولاً فقر روستاییان که‏ انگیزهی اصلی مهاجرت آنهاست در نتیجهی نابرابری توزیع منابع‏ اقتصادی (آب، زمین) در روستا و همچنین در نتیجهی نابرابری‏ شهر و روستا بوجود آمده است. در شرایطی که تعادل اقتصادی‏ بین شهر و روستا برقرار باشد، روستا به تولید کالاهای‏ کشاورزی می‏پردازند و مازاد تولید خود را در مقابل تولیدات‏ شهری که مورد نیاز است در اختیار شهر می‏گذارد؛ در صورت‏ وجود چنین تعادلی، تفاوت درآمد و قیمت کالاهای شهری و روستا نامیده می‏شود، زیاد نیست و خانواده روستایی نسبت به‏ خانواده شهری در وضع نامتعادلی قرار نمیگیرد. امّا چنین‏ رابطه‏ای بین شهر و روستا زیاد است و نابرابری درآمد، در بین شهر و روستا بسیار زیاد است و نابرابری درآمد در چند دههی اخیر رو به افزایش بوده است (لهسائی‏زاده، ۱۳۶۸: ۲۶۰). به همین نسبت نیز مهاجرتهای روستا-شهری‏ نیز رو به گسترش بوده است. قیمت کالاهای کشاورزی نسبت به کالاهایی که روستایی‏ باید از شهر تأمین کند، بسیار نازل‏تر است، بدین‏ترتیب بواسطهی نامتعادل بودن رابطه مبادله بین کالاهای شهری و کالاهای‏ روستایی، خانوار روستایی در وضع بسیار فقیرانه‏ای قرار می‏گیرد و این خود یک عامل مهم در ایجاد فقر است. از سوی‏ دیگر قیمت کالاهای صنعتی به نسبت محصولات کشاورزی‏ در طول یک سال، نوسانات بسیار زیادی داشته و ممکن است‏ حتی قیمت این محصولات دو تا سه برابر در طول یک سال در نوسان بوده و این عامل بر کاهش درآمد روستاییان بسیار مؤثّر می‏باشد و زمینهی مهاجرت آنها را فراهم نماید. مهاجرین در همه جا برای درآمد بیشتر از جایی به جای دیگر نقل مکان‏ می‏کنند، بررسیهای متعدد نشان داده که عوامل اقتصادی، علت‏ اصلی مهاجرتهاست، انگیزه‏های اقتصادی در دو زمینهی جستجو برای کار و کسب درآمد بیشتر خلاصه می‏شود، بیکاری و کم‏کاری در بخش کشاورزی عوامل مهمی است که‏ مهاجرین را به طرف نقاطی که فرصتهای بیشتری برای اشتغال‏ وجود دارد، سوق می‏دهد (فیندلی،۱۳۷۳: ۳۵). در واقع بیکاری و کم‏کاری موجب کاهش درآمد روستاییان شده‏ در حالیکه در شهرها نیروی کار بازده بالای صنعت که‏ حمایت‏های دولت را نیز دریافت می‏کرده از درآمد بالایی‏ برخوردار می‏باشد و درآمد کم عامل اصلی مهاجرت روستایی‏ است. در جریان مهاجرتی سه عامل بیش از همه مؤثر می‏افتد: اشتغال،‏ درآمد و رشد سریع جمعیت؛ بدینسان جریان‏های‏ مهاجرتی همواره از حوزه‏هایی که امکانات اشتغال و درآمد زیاد نیست و یا دارای رشد زیاد جمعیت می‏باشد به حوزه‏هایی که‏ نیروی اسنانی و آماده به کار طلب می‏کند صورت می‏گیرد (شکوئی،۱۳۷۲: :۲۷۹).

دیدگاه اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر مهاجرت

روستا و شهرهای کوچک قلمروهای انقیاد و اجبارند، جاهایی‏ هستند که فرد در استیلای قیود خانوادگی، همسایگی و گروهی قرار دارد. بدیهی است که وقتی چنین اجبارهایی در مورد امریکا و اروپا صادق باشد، طبعا در مورد کشورهای جهان سوم هم این مسئله تأثیرگذار میباشد. ‏ بررسیهایی که در سراسر جهان انجام‏ گرفته است نشان می‏دهد که بیشتر مهاجران از جوانان ۱۵ تا ۲۹ ساله‏اند؛ زیرا درگیر خانواده‏های بزرگ و مسئولیتهای برآمده از آن‏ نیستند؛ مهمتر از آن، می‏توانند وارد بازار کار شوند و از وقت و نیروی خود در مناطق شهری‏ که عرضه‏کنندهی فرصتهای بیشتر و دستمزدهای بالاتر است، بهتر بهره گیرند (ابراهیمزاده،۱۳۸۵: ۱۶۲).
دیدگاه های اجتماعی بیآنکه از نقش عوامل اقتصادی در مهاجرت غفلت کنند، آنها را تنها عامل برانگیزاننده مهاجرتها نمیدانند و علاوه بر عوامل ارادی، انگیزههای چون تحمل یا عدم تحمل شرایط زیستی، تشکیل خانواده و الحاق به آن، تحصیل و تمایل به زندگی در نقاط خاص و زمینه های قومی، فرهنگی و مانند آنها را نیز در جریان مهاجرتهای روستا – شهری دخیل میدانند (اذانی، بوستانی، ۱۳۹۲: ۹۵ ).
به‏طور کلی عوامل اجتماعی و فرهنگی که‏ منجر به مهاجرت روستاییان به شهرها می‏شوند عبارتند از:
عدم وجود امکان ادامه تحصیل در مناطق روستایی‏ به خصوص در روستاهای کوچک و دور افتاده.
متناسب نبودن رشته‏های تحصیلی تدریس شده در مناطق روستایی با فعّالیتهای کشاورزی و دامداری روستاییان و در نتیجه رها کردن روستا به دلیل عدم وجود شغل متناسب با تحصیلات در روستا
کمبود امکانات و تسهیلات بهداشتی و درمان در روستا که دستیابی به آن در شهر به علت دوری راه، مشکل است.
گرایش بیش از پیش خانواده از شکل گسترده به‏ هسته‏ای که مستلزم استقلال نسبی اقتصادی زن و شوهر جوان‏ است و نداشتن زمین و آب موجب مهاجرت این قشر می‏شود.
میل به تغییر و ترقی در زندگی به خصوص در قلمرو شغلی در قشر جوان که فعالتر و مستعدتر می‏باشند و عدم وجود چنین شرایطی در روستا.
تمایل به داشتن شغلی تمام‏ وقت، ثابت و درآمدی منظم و عدم وجود آن در روستا.

کنوانسیون بین المللی هواپیمایی کشوری همچنین به عنوان کنوانسیون شیکاگو معروف است. کنوانسیون قواعد قلمرو هوایی، ثبت هواپیماها و ایمنی و جزئیات حقوق امضاء کنندگان معاهده در رابطه با سفر هوایی را مقرر نموده است. این سند در ۷ دسامبر ۱۹۴۴ در شیکاگوامضاء شد و در ۵ مارس ۱۹۴۷ به تصویب رسید. از آن پس کنوانسیون هشت بار مورد بازبینی قرار گرفت. امنیت سفر بین المللی نیاز به اسناد و همکاری های مربوطه دارد. در جامعه بین الملل و براساس این سند ایکائو تشکیل شد و استانداردها و رویه های مربوط به ویزا و پاسپورت و یک سفر ایمن را مقرر نمود. به موجب اسناد سفر، ایمنی بیشتر و سهم کشور صادرکننده این اسناد برای اتباع خود در زمینه مبارزه با جرائم و تروریسم بین المللی تبیین می گردد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

د) اعلامیه جهانی حقوق مردمان بومی^[۶۷]
اعلامیه جهانی حقوق مردمان بومی براساس قطعنامه مجمع عمومی به تصویب رسید. در شصت و دومین جلسه رؤسای سازمان ملل متحد در نیویورک و در تاریخ ۱۳ سپتامبر ۲۰۰۷ میلادی اعلامیه خواهان شناسایی حق مردم بومی نسبت به تعیین سرنوشت و کنترل زمین می باشد. این اعلامیه استاندارد مهمی برای رفتار با مردمان بومی است که بدون شک یک شیوه عمده برای حذف نقض حقوق بشر علیه آنان و کمک به مبارزه با تبعیض نسبت به آنان است. برخوردهای غیر انسانی با مردمان بومی اینچنین برخوردها و رفتارهایی را با غیر بومیان و مهاجران نیز در پی خواهد داشت. مشکلات بومیان در عرصه های مختلف سبب نقض حقوق آنان و تبعیض علیه آنان محسوب می شود. بنابراین آنچه ملاک عمل است، ابتدا رعایت حقوق بومیان و سپس تضمین رعایت حقوق مهاجران می باشد.^[۶۸]
گفتار دوم: بررسی اجمالی سازمان های بین المللی در زمینه حمایت از حقوق مهاجران
در سطح بین المللی در زمینه مهاجرت نهادهای گوناگونی مشغول تولید اطلاعات، تحلیل و خدمات مهاجرتی اند. در حقیقت مهاجرت جهانی شده و جوامع با چالش های مثبت و منفی آن رودررو بوده و تلاش بازیگران بین المللی برای قاعده مند سازی مهاجرت ضروری است. در حقیقت هدف آنها اعم از اینکه نهادهای دولتی و یا غیر دولتی باشند، نظم بخشیدن به این پدیده جهانی است، که اصل مدیریت مهاجرت بین المللی را تشکیل می دهد.
حمایت از مهاجران در چارچوب سازمان های بین المللی مطرح گردیده است. این سازمان ها اعم از اینکه دولتی و یا غیر دولتی باشند، می توانند در حقوق بین الملل با توجه به نقشی که جهت حمایت از مهاجرت و مهاجران ایفاء می کنند بررسی گردند. هر یک از این سازمان ها در سطح منطقه ای و یا جهانی فعالیت می کنند. برخی از این سازمان ها به جنبه های حقوق بشری مهاجرت می پردازند و برخی نیز مهاجران و یا پناهندگان را به طور خاص مورد توجه قرار می دهند. بر همین اساس در قسمت اول این گفتار سازمان ها و نهادهای بین المللی دولتی بررسی می شود و در قسمت دوم تأکید بر نقشی است که سازمان ها و نهادهای بین المللی غیر دولتی در این زمینه دارند.
بند اول: سازمان های بین المللی دولتی^[۶۹]
الف) سازمان بین المللی مهاجرت^[۷۰]
سازمان بین المللی مهاجرت در سال ۱۹۵۱ میلادی تأسیس گردیده و اصلی ترین سازمان بین المللی بین دولتی است که در زمینه مهاجرت فعالیت می نماید. سازمان مزبور ۱۲۷ دولت عضو اصلی و ۱۷ دولت عضو ناظر دارد. همچنین سازمان های دولتی و غیر دولتی نیز اعضاء ناظر این سازمان را تشکیل می دهند.
سازمان بین المللی مهاجرت با هدف ارتقاء مهاجرت های انسانی و منظم جهت بهره مندی تمامی بشر شکل گرفته است. در همین راستا این سازمان با ارائه خدمات و توصیه به کشورها و مهاجران فعالیت می کند. لازم به ذکر است که سازمان بین المللی مهاجرت در زمینه مدیریت مهاجرت در چهار زمینه فعال می باشد:
۱- مهاجرت و توسعه،
۲- تسهیل مهاجرت،
۳- قاعده مند کردن و تنظیم کردن مهاجرت و
۴- مهاجرت اجباری.
سازمان بین المللی مهاجرت با شرکای دولتی و غیر دولتی خود همکاری نزدیکی دارد.^[۷۱]
ب) سازمان بین المللی کار^[۷۲]
یکی دیگر از سازمان های بین الدولی سازمان بین المللی کار است. این سازمان در ساز و کارهای مدیریت مهاجرت با سازمان بین المللی مهاجرت همکاری می نماید. با توجه به زمینه تخصصی سازمان بین المللی کار، این سازمان بر مهاجرت نیروی کار و حقوق کارگران مهاجر متمرکز است. سازمان با تدوین کنوانسیون های لازم در ساماندهی امور حقوقی کارگران مهاجر چارچوب های مفیدی را ارائه داده است.^[۷۳] با گسترش جهانی شدن و عبور افراد بسیاری از مرزهای ملی از جمله کارگران مهاجر، اشکال جدیدی از روابط شکل می گیرد که نیاز به سیاست گذاری دارد. بر همین اساس این سازمان استانداردها و حقوق بنیادین مهاجران کار را مورد توجه قرار داده است و در اسناد مختلف بر آن تأکید نموده است. در حقیقت این سازمان وظیفه اصلی تدوین مقررات و استانداردهای بین المللی کار را بر عهده دارد. از جمله می توان به مقاوله نامه ها و کنوانسیون های مصوب سازمان بین المللی کار اشاره کرد که همگی بنحوی با تعیین معیارهای جهانی از حقوق کارگران مهاجر حمایت نموده است.
ج) کمیسیون جهانی مهاجرت بین المللی^[۷۴]
کمیسیون جهانی مهاجرت بین المللی در ۹ دسامبر ۲۰۰۳ میلادی توسط دبیر کل سازمان ملل متحد و تعدادی از کشورها شکل گرفت.^[۷۵] هدف از تأسیس کمیسیون ارائه پاسخی جامع و جهان شمول به مسأله مهاجرت بین المللی بوده است. کمیسیون جهانی مهاجرت بین المللی در اکتبر ۲۰۰۵ میلادی گزارشی^[۷۶] ارائه نموده است. در حقیقت فعالیت های این سازمان بر رابطه مهاجرت با رشد اقتصادی و بازار کار، مهاجرت غیر قانونی، نقش مهاجران در جامعه و مدیریت مهاجرت تأکید دارد. همچنین به سیستم حقوق بشری سازمان ملل متحد و تقویت اهداف خود در این راستا تأکید می نماید.^[۷۷]
د) کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان^[۷۸]
کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در سال ۱۹۵۰ میلادی توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد تأسیس شد. کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان موظف است حرکت های بین المللی را جهت حمایت جهانی از پناهندگان و حل مشکلات آنها هماهنگ و هدایت نماید. بویژه سه مورد ذیل از وظائف اصلی این کمیساریا می باشند:
حمایت از پناهندگان از طریق حصول اطمینان از اینکه به حقوق اولیه آنها در کشور میزبان احترام گذاشته می شود،
حصول اطمینان از اینکه دولت به اصل “عدم بازگرداندن پناهندگان به اجبار به کشوری که ممکن است در آنجا تحت تعقیب و آزار و شکنجه قرار گیرند” احترام می گذارد،
یافت راه حل های پایدار برای حل مشکل پناهندگان از طریق بازگشت داوطلبانه، ادغام محلی و اسکان مجدد.^[۷۹]
بند دوم: سازمان های بین المللی غیر دولتی^[۸۰]
الف) عفو بین الملل^[۸۱]
عفو بین الملل یک سازمان بین المللی غیر دولتی است که هدف از تأسیس آن پایان دادن به سوء استفاده از حقوق بشر و جستجوی عدالت برای کسانی است که حقوقشان نقض می گردد. مهاجران نیز یکی از گروه های انسانی هستند که با توجه به ارتباط حقوق بشر با حمایت از آنان به نوعی عفو بین الملل آنان را مورد توجه قرار داده است. مهاجران و خانواده شان بایستی همانند سایرین از تمام حقوق انسانی برخوردار باشند، اما اغلب بدون مجوز با تهدید نقض حقوق انسانی خود روبرو می شوند. از این جهت عفو بین الملل اصلاحاتی در قوانین مهاجرتی برخی کشورها خواستار شده است تا از برخورد محترمانه و برخورداری تمام مهاجران از حقوق انسانی اطمینان خاطر حاصل شود. برای نمونه سازمان عفو بین الملل در ۲۵ مارس ۲۰۰۹ میلادی طی گزارشی سیستم بازداشت مهاجران در آمریکا را غیر ضروری دانست.
ب) کمیسیون بین المللی مهاجرت کاتولیک^[۸۲]
کمیسیون بین المللی مهاجرت کاتولیک یک سازمان بین المللی است که از پناهندگان، آوارگان و مهاجران حمایت می کند. اقدامات این سازمان در ۳۰ کشور جهان متمرکز است. از جمله در پاکستان، ترکیه و لبنان. کمیسیون با ارائه راه حل ها و سیاست های مبتنی بر حقوق عمل نموده و از طریق یک شبکه جهانی تا سال ۲۰۰۶ میلادی از عضویت ۱۷۲ دولت بهره مند بوده است. فعالیت سازمان و برنامه اصلی آن اسکان مجدد پناهندگان، بازگشت، و پرداختن به مسائل اشخاص آسیب پذیر است. این سازمان مجموعه ای از اعضاء تقریباً از تمام کشورهای جهان است و در فعالیت های خود از پناهندگان، مهاجران، قربانیان قاچاق انسانی و آوارگان صرفنظر از مذهب، نژاد و قومیت حمایت می کند.^[۸۳]
ج) مرکز بین المللی مهاجرت و سلامت^[۸۴]
مرکز بین المللی مهاجرت و سلامت یک سازمان غیر دولتی است که در ژنو سوئیس مستقر می باشد. هدف از تأسیس این سازمان حمایت از سلامتی و رفاه اشخاصی است که مهاجرت می کنند. این سازمان همکاری نزدیکی با سازمان جهانی بهداشت در خصوص مسائل مربوط به سلامت اشخاص مهاجر دارد. گزارشات اخیر سازمان بر سلامت کودکان و سلامت ذهنی تأکید کرده است. از این جهت که سلامت مهاجران تنها سلامت جسمانی نیست، بلکه سلامت روانی آنان امروزه بیشتر مورد توجه است، این گزارش از اهمیت خاصی برخوردار می باشد.
د) مؤسسه بین المللی حقوق بشردوستانه^[۸۵]
مؤسسه بین المللی حقوق بشردوستانه سازمانی غیر انتفاعی و مستقل است و در سال ۱۹۷۰ میلادی تأسیس شد. مرکز اصلی آن در ایتالیا می باشد. هدف اصلی این سازمان، ترویج و توسعه حقوق بین الملل بشر، حقوق پناهندگان و مهاجران و مسائل مربوطه می باشد. در حقیقت این نهاد به عنوان یک مرکز عالی در زمینه آموزش و پژوهش تمام جوانب حقوق بین الملل بشر شناخته شده است. همچنین این سازمان با بسیاری از سازمان های بین المللی در ارتباط می باشد.
نتیجه گیری
در این فصل تلاش گردید که به مسائلی چون تعریف و تبیین ماهیت مهاجرت و کلیاتی در خصوص مهاجران و حمایت از آنان در چارچوب اسناد و سازمان های بین المللی اشاره گردد. آنچه در تعاریفی که از مهاجرت ارائه می شود مشترک است، تغییر مکان می باشد. البته مدت اقامت در محل یا کشور جدید همچنان مورد بحث است. تحقق عنوان مهاجرت علاوه بر قصد و نیت به اقامت لااقل یک سال و یا براساس تعریف سازمان ملل متحد بیش از یک سال نیاز دارد. از جهتی می توان با تقسیم بندی مهاجرت از انواع مهاجرت تعاریف متمایزی ارائه داد. اما در تمام این موارد آنچه اهمیت دارد عبور از مرزهاست. از این جهت است که در مقایسه با مهاجرت های داخلی، مهاجرت های بین المللی از اهمیت بیشتری برخوردار بوده و به تبع آن دارای آثار بین المللی می باشند، آثاری که می تواند بیش از یک کشور را در بر گیرد.
مهاجرت آثار گوناگونی دارد، مهمترین این آثار عبارتند از: اثری که بر امنیت کشورها دارد، اثر اقتصادی مهاجرت و ایجاد توسعه و کاهش فقر در جوامع، اثر فرهنگی مهاجرت که ایجاد تبادلات فرهنگی و آشنایی تمدن ها با یکدیگر می باشد و از سویی نیز فرار مغزها که تأثیر فرهنگی منفی برای جوامع مهاجرفرست است. آثاری که مهاجرت بر جمعیت کشورها دارد نیز مورد ملاحظه است و از این جهت است که اولاً به عنوان شاخه ای از علم جمعیت شناسی مورد مطالعه قرار می گیرد و ثانیاً بسیاری از کشورها با نرخ جمعیتی پایین از این پدیده جهانی نفع می برند. لازم به ذکر است که مهاجرت بین المللی با جهانی شدن در ارتباط است. امروزه مهاجرت یک مقوله جهانی است. بویژه از آن جهت که کشورها تابعان اصلی حقوق بین الملل اند و مهاجرت بین المللی یکی از مسائل مهم دولتها می باشد، در حقیقت مهاجرت به دغدغه ای جهانی تبدیل شده است و بدین جهت دارای آثار متعدد بر کشورها اعم از کشورهای مهاجرفرست، مهاجرپذیر و ترانزیت می باشد.
علل و عوامل گوناگونی سبب مهاجرت می گردد. علل اقتصادی، در نتیجه فقر و در زمان بلایای طبیعی و اوضاع نابسامان انسان ها صورت می گیرد. گاهی نیز مهاجرت برای جستجوی کار و استخدام است. علل فرهنگی، از جمله اینکه جوانان برای آموزش جذب کشورها می شوند و یا مهاجرت برای حفظ فرهنگ، زمانی که نمی توانند انگیزه ها و برنامه های خود را در کشور متبوع عملی سازند. علل سیاسی، تحت تعقیب بودن و یا مجرم بودن انگیزه مهاجرت می شود و یا جستجوی محیطی مساعد بدون وارد نمودن هیچ فشاری برای ارائه نظریات و عقاید سیاسی خود، حتی در برخی موارد کشور مهاجرپذیر پایگاهی برای مخالفان کشور متبوع می گردد تا بتوانند موضع گیری نموده و از دور اوضاع را به نفع خود کنترل نمایند. علاوه بر موارد فوق گاهی نیز مهاجرت دلائل شخصی دارد که از جمله تفریح، استفاده از آب و هوای مناسب، در کنار خانواده بودن می باشد. از علل دیگر مهاجرت می تواند عوامل اجتماعی باشد. نمونه معمول این مورد، مهاجرت زنان و کودکانی است که برای ملحق شدن به شوهران خود که در خارج از کشور کار پیدا نموده اند، از طریق اتحاد مجدد خانواده صورت می گیرد.
در خصوص حمایت های حقوق بین الملل از مهاجران نیز باید تأکید شود که شیوه های گوناگون حمایتی مورد استفاده قرار گرفته اند. در این راستا مقررات و اسناد بین المللی متعددی وجود دارند که همگی از مهاجران حمایت کرده اند. بویژه بسیاری از این اسناد در چارچوب اسناد حقوق بشری قرار می گیرند که دارای سیستم های خاص نظارتی و اجرایی
می باشند. به علاوه برخی از اسناد بین المللی نیز به طور خاص به مهاجرت و مهاجران
پرداخته اند.
در چارچوب سازمان ها و نهادهای بین المللی نیز از مهاجران حمایت شده است. این
سازمان ها اعم از دولتی و غیر دولتی هستند و فعالیت های آنها در سطوح جهانی و یا
منطقه ای می باشند و برخی از آنها به طور مستقیم و برخی به طور غیر مستقیم با مسائل مربوط به مهاجران در ارتباط می باشند. هر چند تنها سازمان تخصصی سازمان بین المللی مهاجرت است، اما می توان سازمان ها و نهادهایی را نام برد که اگر چه فعالیت تخصصی دیگری دارند، اما بنحو فعالی با این سازمان همکاری می نمایند. در حقیقت فراتر از اسناد تأسیس سازمان ها و نهادهای بین المللی، همگی به نوعی در حمایت از مهاجران دخیل
می باشند و شاید بتوان گفت کمتر نهاد و سازمان بین المللی است که به مهاجرت اهمیت نداده و بنحوی در این زمینه فعالیت ننموده باشد.
فصل دوم
نظام حقوقی بین المللی حاکم بر حمایت از مهاجران
مقدمه
حقوق بین الملل امروزه توجه بیشتری را به وضع قواعد و مقررات بین المللی در زمینه اشخاص دارد. بویژه در دهه های اخیر توجه ویژه ای به مسائل حقوق بشری در عرصه جهانی شده است. اگر چه اعلامیه ها و اسناد مربوط به حمایت از حقوق اساسی بشر در مراحل اولیه از قدرت اجرایی برخوردار نشده اند و در عمل با فراز و نشیب هایی مواجه بوده اند، مفاد آنها را می توان در حقوق اساسی و سایر قوانین کشورها مشاهده نمود و بدین ترتیب زمینه های اجرای آنها فراهم گردیده است. با وجود آنکه در اسناد بین المللی حمایت از حقوق انسان ها مد نظر بوده است، این اسناد به طور کامل نتوانسته اند مانع بروز نابرابری و ستم گردند.
بهر حال به تدریج شاخه ای از حقوق بین الملل به نام حقوق بین الملل بشر شکل گرفت تا حقوق بشر را تقویت و تضمین نماید. بدین ترتیب حقوق گوناگون حقوق بشر و مکانیزم های حمایت از آنها در موازین، اعلامیه ها و معاهدات جهانی درج گردیدند. در ضمن اقداماتی در چارچوب سازمان های بین المللی نیز در کنار وضع قوانین و مقررات بین المللی، برای حمایت از حقوق بشر اتخاذ گردیدند. حقوق بین الملل بشر، چه در سطح بین المللی و چه در سطح منطقه ای موجد حقوق و امتیازاتی برای همه انسان ها است.این نظام حقوقی متضمن یک سلسله قواعد حمایتی از حقوق و آزادی های افراد و گروه های انسانی در سطح بین المللی و منطقه ای است. امروزه مفهوم قواعد حقوق بشر در سطح قواعد آمره حقوق بین الملل توسعه یافته و حتی آن را حقوق بین الملل کرامت انسانی می نامند. بدین ترتیب در عرصه کنونی حقوق بین الملل بشر مفهومی قانونی است که با بررسی و ارائه اسناد بین المللی و تلاش های سازمان ها و نهادهای بین المللی به نوعی تضمین کننده استقلال و آزادی فردی فارغ از نژاد، فرهنگ و آیین است.

1. 1. لیبرالیسم انسان را فقط از یک بعد می‌نگرد و آن یک بعد هم جسم می‌باشد. بر این اساس انسان در اسلام موجودی دو بعدی و متشکل از روح و جسم است و روح است که حقیقت انسان محسوب می‌شود.

1. 1. لیبرالیسم بر فردگرایی تأکید می‌کند و اجتماع را چیزی جز تک‌تک افراد نمی‌داند و در واقع فرد را مقدم بر جامعه می‌داند؛ اما در اسلام هم به فرد و هم به اجتماع اصالت داده شده است و بر تأثیر و تأثر فرد و اجتماع درشکل‌گیری هویت انسان تأکید شده است.

1. 1. در لیبرالیسم فرد و خواسته‌های او بر جامعه مقدم است اما در اسلام این کمال فرد است که بر جامعه تقدم دارد.

1. 1. عمق نگرش لیبرالیسم به انسان تا حد وجود شناسایی طبیعت (طبع) در درون انسان است که منشأ امیال و تمنیات است و توجه به آن و برآورده کردن هر آنچه طبع می‌خواهد در لیبرالیسم فضیلت محسوب می‌شود اما در اسلام انسان علاوه بر داشتن طبع، دارای فطرت الهی نیز می‌باشد و با وجود این فطرت الهی است که از سایر موجودات متمایز می‌شود. فطرت سرچشمۀ نیکی‌ها است و توجه به آن از عوامل جلوگیری از ضلالت و برآورده شدن متعادل تمنیات و امیال است.

1. 1. در لیبرالیسم انسان موجودی است که امیال خودخواهانه دارد اما در اسلام انسان موجودی معرفی شده است که دارای امیال نوع خواهانه است.

1. 1. حقوق و تکالیف انسان در اسلام غایتمندانه است و در راستای برآورده شدن رشد و کمال انسانی است اما در لیبرالیسم تنها هدف برآورده شدن منافع شخصی فرد است و نه هدفی فراتر از آن.

۴-۴-۳- تقابل در مبنای ارزش‌شناختی
محوریت بعد معنوی وجود انسان در مقابل محوریت بعد مادی وجودانسان
در اسلام انسان موجودی معرفی شده است که دارای دو بعد مادی و معنوی می باشد و از روح و جسم تشکیل شده است و در این میان جنبۀ معنوی وجود انسان و در واقع روح انسان از ارزش بالاتری برخوردار است به گونه‌ای که جسم باید در خدمت روح باشد امّا در لیبرالیسم انسان موجودی تک بعدی است که صرفاً از ماده و جسم تشکیل شده است و ارزش انسان تنها به حفظ هر چه بهتر این جنبۀ مادی می‌باشد.
۴-۴-۳-۱- تقابل در اصول عملی برآمده از مبنای ارز‌شناختی
الف- آزادی درونی در مقابل آزادی بیرونی
آزادی مسئله‌ای است که همواره در طول تاریخ، بحث مورد مناقشۀ مکاتب گوناگون بوده است و هر یک از آن‌ها با توجه به مبانی جهان شناسی و به تبع آن، انسان‌شناسی خود به تعریف از آزادی و مشخص نمودن حد و حدود آن پرداخته‌اند. نکتۀ بسیار مهمی که باید بر آن تأکید شود ارتباط وثیق میان تعریف از انسان و تعریف آزادی است. به تعبیر جوادی آملی (جوادی آملی، ۱۳۸۹، صص ۲۵-۲۶)، آزادی از اوصاف انسان است و اوصاف هر موجودی، تابع خود موجود می‌باشد؛ بنابراین از طریق بحث‌هایی که در زمینۀ انسان‌شناسی در دو مکتب نمودیم می‌توان تصویر روشنی از تعریف آزادی و حد و حدود آن نیز متصور شد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

آزادی مدنظر لیبرالیسم« آزادی از» است و این یعنی آزادی و رهایی از هر گونه قیدی. آزادی در این نگرش در واقع آزادی منفی است. از زاویۀ آزادی منفی مهم نیست شما چه چیزی را انتخاب می‌کنید مهم این است که شما فرصت انتخاب داشته باشید. این مفهوم از آزادی و به تبع آن تصوری که از انتخاب می‌شود، به نظریۀ تکثرگرایی ارزشی نزدیک می‌شود، به این معنا که اولویت به مفهوم انتخاب داده می‌شود، قطع نظر از معیار (جیرانی، ۱۳۸۹، ص۴۰). برای مکتب لیبرالیسم مهم نیست که انسان با بهره گرفتن از آزادی رو به سوی کمالی که مصلحان اجتماعی تعریف کرده‌اند برود یا نه چون اولاً کمال نهایی حقیقتی واحد و ثابت نیست، هرکس می‌تواند کمالی برای خود تعریف کند و دوم اینکه مهم این است که انسان آزاد باشد که هر مسیری را که می‌خواهد طی کند. حتی از نظر لیبرال‌ها اگر افراد جامعه در مسیری قرار گیرند که مصلحان اجتماعی برای رسیدن به کمال آن را نهایی می‌دانند، دیگر آزاد نیستند و اراده‌ای ندارند چون خود این مسیر را انتخاب نکرده‌اند (نصری، ۱۳۷۷، ص ۲۰۷). در نگاه آنان انسان آزاد است که دین را بپذیرد یا نپذیرد. اگر نپذیرفت هم ملامتی بر او نیست، چون هیچ حقیقتی را از دست نداده است (جوادی آملی،۱۳۸۹، ص ۳۰). لیبرالیسم دین را نیز جزو قیودی می‌داند که از بیرون بر انسان تحمیل می‌شود. از نظر آن‌ها دین در حدی که جنبۀ فردی و شخصی برای انسان پیدا کند ضروری است. برای آن‌ها آزادی از وحی مطرح است… آزادی در لیبرالیسم، به آزادی تفکر و اعتقادات بدون توجه به درستی یا نادرستیآن‌هامی‌انجامد و همین عامل باعث شکاکیت و نسبی‌گرایی اخلاقی و معرفتی می‌شود. زمانی که بپذیریم پاره‌ای از رویکردها و عقاید ناصواب و گمراه‌کننده و بعضی از دیگر نیز درست و حق است، می‌توانیم برخی عقاید را رد کنیم و برخی دیگر را بپذیریم و برای برجایی و گسترش آنها تلاش کنیم (واعظی، ۱۳۸۲، ص ۳۱).
نکتۀ دیگری که در مورد مفهوم آزادی در لیبرالیسم باید به آن اشاره کرد این است اگر آزادی را در دو شاخه مطرح کنیم: آزادی درونی و آزادی بیرونی؛ لیبرالیسم آزادی‌های سیاسی و اجتماعی که جنبه‌های بیرونی دارد را مورد توجه قرار داده است. همان طور که قبلاً گفته شد آزادی در این مکتب یعنی رهایی از قیود بیرونی و این به معنای رهایی از قید و بندهای اجتماعی است. این در حالی است که واقعیت‌های عینی نشان می‌دهد که اگر آزادی‌های بیرونی مطرح شود، ولی آزادی‌های درونی مورد توجه قرار نگیرد حتی آزادی‌های بیرونی نیز تحقق پیدا نخواهد کرد و این انتقاد همواره به لیبرالیسم وارد است چرا که آزادی‌های درونی را مورد توجه قرار نداده است. در مفهوم آزادی به معنای رهایی از قیود بیرونی، دین نیز علاوه بر قیود اجتماعی به نوعی قید و بند بیرونی و مانعی برای آزادی او محسوب می‌شود (نصری،۱۳۷۷، ص ۲۰۳).
مسئلۀ بعدی در مورد آزادی حد و حدود آن است و ملاک و معیار لیبرالیسم دربارۀ مرز آزادی. ملاک حد آزادی در این مکتب، تزاحم میان افراد است؛ یعنی انسان تا آنجایی آزاد است که به آزادی دیگران آسیبی وارد نیاید. این در صورتی است که این تلاقی آزادی‌های افراد دلیلش عدم کنترل خودخواهی‌های انسان است؛ بنابراین در مشخص کردن حد آزادی، به اصل عدم تزاحم میان افراد قائل است؛ اما همان طور که در انتقاد بوردو از مفهوم آزادی در لیبرالیسم آورده شد این اصل هم به تناقض منجر می‌شود که قبلاً توضیح داده شد (همان).
انتقاد دیگری که می‌توان به مفهوم ارزش بودن آزادی در لیبرالیسم وارد کرد به گونه‌ای بیانگر تناقض بزرگی است که در اندیشۀ این مکتب وجود دارد این است که لیبرال‌ها با هرگونه تقدس گرایی مخالفت می‌کنند و باهر امر مقدسی مخالف‌اند اما در طول تاریخ این مکتب آزادی برایشان از چنان ارزشی قائل بوده که با تقدس گرایی آزادی هیچ فرقی ندارد. سؤالی که پیش میاید این است که چرا فقط برای آزادی قداست قائل باشیم ولی حقایق دیگر را اموری مقدس و ارزشی تلقی نکنیم و حتی با قداست امور دیگر که حقیقی هستند مبارزه کنیم؟ لیبرال‌ها آزادی را ارزشی مطلق می‌دانند این در در صورتی است که سایر ارزش‌ها را نسبی می‌دانند و نگاه شکاکانه ای به ارزش‌ها دارند (همان). همچنینلیبرال‌ها آرزوها و خواسته‌های انسانی و یا حداکثر نظم و امنیت اجتماعی را هدف تلقی می‌کنند. آن‌ها آزادی را ارزشی می‌دانند که وسیلۀ رسیدن افراد به منافع شخصی آن‌هامی‌باشد.
اما در اسلام محدودۀ آزادی در مقایسه با لیبرالیسم متفاوت است. در اسلام به آزادی به عنوان یک غایت نگریسته نمی‌شود بلکه آزادی خود وسیله‌ای است برای رسیدن به غایتی که اسلام مشخص نموده است؛ بنابراین در اسلام به دلیل اهمیت داشتن هدف، آزادی نیز دارای حد و حدودی است، به عبارت دیگر اگر آزادی در راستای کمال آدمی باشد مفید است و ارزشمند امّا اگر باعث خدشه‌دار شدن و دور شدن از کمال انسان باشدمضر است و باید جهت دهی شود. بر این اساس است که در اسلام قرار دادن ارضای امیال انسان در چهارچوبی مشخص مساوی است با آزادی انسان چراکه فرد گام‌هایی بلندتر در راستای رسیدن به کمال مطلوب اسلام بر خواهد داشت. همچنین آزادی در اسلام به آزادی بیرونی و درونی منقسم است؛ و در این میان آزادی درونی ارزش بیشتری دارد چرا که حتی آزادی بیرونی را نیز تضمین می‌کند. در نتیجه می‌توان گفت، آزادی در اسلام مفهوم و حقیقت گسترده و ژرفی است که دو عرصۀ آزادی درونی و آزادی بیرونی را پوشش می‌دهد و در عرصۀ بیرونی، گونه‌های مختلف آزادی‌های فردی، اجتماعی، سیاسی و بین‌المللی را ترسیم می‌کند. چنین مفهوم فربه و غنی از آزادی را نمی‌توان در هیچیک از مکاتب دیگر حتی در لیبرالیسم که جان‌مایۀ داعیۀ آن رارهایی و آزادی تشکیل می‌دهد، سراغ گرفت(اسلامی، بی تا، ص ۳۴).
بنابر مطالب گفته شده تفاوت‌های آزادی در اسلام و لیبرالیسم به صورت مشخص در محورهای زیر به چشم می‌خورد:

1. 1. در لیبرالیسم مفهوم آزادی، « آزادی از» است که به آزادی منفی منجر می‌شود. در این مفهوم از آزادی هدف تنها خود آزادی می‌باشد و اینکه فرد بتواند انتخاب کند، به عبارت دیگر هدف این انتخاب مهم نیست؛ اما آزادی در اسلام مفهوم «آزادی برای» را به ذهن متبادر می‌کند. در این مفهوم از آزادی علاوه بر انتخاب، هدف نیز بسیار مهم است و در واقع این هدف است که ملاک انتخاب قرار می‌گیرد نه صرف آزادی.

1. 1. آزادی در لیبرالیسم محوری‌ترین ارزش است اما در اسلام خصیصه‌ای وجودی است و وسیله‌ای برای رسیدن به کمال. از نظر نصری (۱۳۷۷، ص ۲۰۴)، تفاوت اسلام و لیبرالیسم در هدف است. لیبرال‌ها آرزوها و خواسته‌های انسانی یا حداکثر نظم و امنیت اجتماعی را هدف تلقی می‌کنند، امّا اسلام هدف نهایی حیات را ملاک قرار داده و معتقد است که آزادی باید در ذیل آن معنا و مفهوم پیدا کند. در واقع لیبرال‌ها آزادی را ارزشی می‌دانند که افراد با وجود آن به منافع شخصی خود می‌رسند اما در اسلام رشد و کمال انسان ارزش است و آزادی وسیله‌ای برای رسیدن به آن که حتی گاه برای رسیدن به آن کمال حقیقی باید منافع خودخواهانه را کنار زد و کنترل کرد؛ بنابراین پر واضح است که اسلام با مفهوم آزادی منفی به این شکل که لیبرالیسم مطرح کند کاملاً مخالف است و آن را موجب بی‌نظمی و از هم گسیختگی در زندگی فردی و اجتماعی می‌داند که نهایتاً به شقاوت انسان منجر می‌شود.

1. 1. در مفهوم آزادی در لیبرالیسم صرفاً آزادی بیرونی مورد توجه است و نفس آدمی هیچ قیدی و بندی ندارد امّا در اسلام علاوه بر آزادی بیرونی، آزادی درونی نیز مهم است و حتی آزادی بیرونی نیز مقدمه‌ای برای آزادی درونی است. به گونه‌ای که آزادی‌های بیرونی نیز باید به گونه‌ای باشد که انسان را از اسارت هوا و هوس‌ها برهاند و منجر به آزادی درونی شود. به عبارت دیگر نفس کشی با اصول اسلام تطابق ندارد و آزادی معنوی که همان آزادی درونی است کنترل نفس است نه بی‌اعتنایی به نفس.

1. 1. ملاک تعیین حد آزادی در لیبرالیسم عدم ایجاد تزاحم برای دیگران است اما در اسلام ملاک حد آزادی کمالی است که خداوند برای انسان معین کرده است و رسیدن به این کمال نیز برای انسان هدف است؛ بنابراین اگر آزادی به کمال انسان خدچه ای وارد کند باید سلب شود و در غیر این صورت انسان می‌تواند آزاد باشد؛ به عبارت دیگر این هدف است که بر آزادی حد می زند از پیش درستی یا نادرستی مسیر و انتخاب را برای انسان روشن می کند. در اینجا است که متوجه می‌شویم اسلام آزادی مثبت را می‌پذیرد اما نه به صورت کامل و به شکلی که در لیبرالیسم است. از آنجایی که در لیبرالیسم اعتقاد بر این است که آزادی مثبت، آزادی اعمال اراده و اختیار انسان به صورت مطلق است اما یک فرد مسلمان می‌داند که در بعضی از مواقع، نباید مقدم بر جمع باشد و باید تسلیم ارادۀ جمع شود چرا که این تسلیم سعادت او را در پی خواهد داشت.

1. 1. در لیبرالیسم حد فاصل میان رفتار خصوصی فرد و رفتاری که در مصالح دیگران اثر دارد با قانون مشخص می‌شود اما در اسلام فرامین الهی و اخلاق عالیۀ انسانی بیش از قوانین بشری کارساز است. به اعتقاد نصری اگر افرادی که به اسلام التزام دارند کارهای زشت نمی‌کنند، قماربازینمی‌کنند، مشروب نمی‌خورند به دلیل اعتقاد به کمالی است که دارند و می‌دانند این قبیل امور آن‌ها را از کمال دور می‌کند. در واقع می‌توان گفت مرجع و منشأ انگیزۀ انسان در هر دو مکتب باهم متفاوت است. مرجع در لیبرالیسم قانون است ولی در اسلام خداوند است که تفاوت این دو نیز از نظر شدت بازدارندگی فاصله‌ای عظیم است.

ب- تساهل و مدارای نسبی در مقابل تساهل و مدارای حداکثری
تساهل و مدارا از دیگر ارزش‌های لیبرالیسم است که ریشۀ در اعتقاد لیبرالیست‌ها مبنی بر خطاپذیری عقل دارد. چون انسان لیبرال به صحیح بودن عقاید خودباور یقینی ندارد و عقاید دیگران را نیز مانند عقاید خود نسبی تلقی می‌کند لذا در برابر همۀ عقاید و اندیشه‌های گوناگون از خود مدارا نشان می‌دهد؛ به عبارت دیگر، تسامح در غرب، ناشی از تفکری است که معتقد است نمی‌توان به داوری در مسائل عقلانی و اخلاقی پرداخت. در واقع اعتقاد بر این است که در باب حقیقت نه در باب ارزش‌هانمی‌توان به یقین سخن گفت، چرا که نه در زمینۀ واقعیت و نه در زمینۀ ارزش‌ها هیچ ملاکی نداریم. از این رو نمی‌توان به داوری در امور مختلف پرداخت. همچنین اعتقادات نیز جنبه‌ای کاملاً شخصی، فردی و درونی دارد زیرا در این زمینه نیز ملاک مطلقی وجود ندارد. لزومی ندارد که عقاید نیز پشتوانۀ عقلانی نداشته باشد بلکه آن‌ها دارای پشتوانۀ روانشناسی هستند (نصری، ۱۳۷۷، ص ۲۱۴).همچنین واعظی (۱۳۸۲، ص ۱۵) نیز در مورد مبانی فکری تساهل و مدارا اعتقاد دارد، برای بسیاری از لیبرال‌ها خیر و کمال و دیگر مقولات ارزشی و اخلاقی به سبب تفسیرپذیر بودن و امکان قرائت‌های مختلف و فقدان معیاری قطعی جهت داوری در باب صحت و سقم آن تفاسیر لزوماً بایستی از عرصۀ سیاست و فرایند تصمیم‌گیری کلان اجتماعی به کنار نهاده شوند.با توجه به مطالبی که گفته شد می‌توان نتیجه گرفت بر اساس مبانی فکری مکتب لیبرالیسم در رابطه با تساهل و مدارا باید از تکثّر و تنوع آزاد نظریات سخن گفت، نه درست و غلط یا حق و باطل بودن آن‌ها. در واقع این مبانی، به نوعی مجوّز کثرت‌گرایی در مورد عقاید، ارزش‌ها و تفکرات می‌باشد (پیشین، ص ۲۱۵).
بنابراین پس از بررسی تطبیقی مفهوم تساهل و مدارا در اسلام و لیبرالیسم می‌توان نتیجه گرفت که:

1. 1. تساهل و مدارا در اسلام حد و مرز مشخص و معین دارد اما در لیبرالیسم حد و حدود مشخصی ندارد و سلایق و امیال فرد در تعیین حدود آن دخیل است.

1. 1. علاوه بر این، تساهل و مدارا به مفهوم اسلامی معنایی کاملاً اخلاقی داشته و معمولاً برای توصیف شیوۀ عملکرد انسان به کار می رود و با تساهل غربی تفاوت‌های اساسی دارد. چراکه تساهل و مدارای اسلامی یک مشرب تربیتی، فقهی و عرفانی ملهم از قرآن و سنت پیامبر و ائمۀ اطهار است که در عرصۀ سیاست و مدیریت جامعه و زندگی فردی و اجتماعی نیز کاربرد دارد (فرزانه پورو بخشایی زاده،۱۳۹۰، ص ۱۰).

ج- محوریت بایدها و نبایدهای دینی بر اساس آموزه‌های فطری دین در مقابل محوریت انسان در بایدها و نبایدهای اخلاقی
مکتب لیبرالیسم در زمینۀ ارزش‌ها قائل به وجود ارزش‌هایی خارج از انسان که جنبۀ عمومی و مطلق داشته باشد و از جانب خداوند برای انسان‌ها وحی شده باشد نیست و ارزش‌ها را تابعی از امیال و احساس فرد نسبت به امور می‌داند و بدین ترتیب اخلاق دینی جایگاهش را از دست می‌دهد. در لیبرالیسم باورهای دینی و اعتقادات مذهبی، اموری خرافی و جزمی تلقی می‌شوند که از استبداد متولیان دستگاه دینی ناشی شده‌اند و برای رهایی از این استبداد، باید این خرافه‌ها را رها کرد و جزم‌های مذهبی را بی‌دلیل کنار گذاشت. چنین رویکردی دربارۀ باورهای دینی، اخلاقیات وابسته به آن را نیز دچار همان سرنوشت می‌سازد. اخلاق دینی به یک اعتبار جزو احکام و دستورهای دینی و در نتیجه باورها یا لوازم آن باورها تلقی می‌شوند. با نفی باورهای دینی، اخلاق دینی نیز کنار گذاشته می‌شود و با نفی اخلاق دینی، چاره‌ای جز پذیرفتن اخلاق سکولار باقی نمی‌ماند (سربخشی،۱۳۸۹، ص ۶۱).اما همان طور که در مبانی اخلاقی اسلام گفته شد انسان موجودی غایتمند است و بایدها و نبایدهای اخلاقی و ارزش‌های ثابتی که در دین وجود دارد وسیله‌ای است که انسان را در راه رسیدن به این غایت یاری می‌کند؛ بنابراین در مکتب اسلام اعتقاد بر وجود بایدها و نبایدهای اخلاقی که نه تنها ناشی از احساسات فرد نیست بلکه نشأت‌گرفته از دین که مطابق با فطرت انسان است می‌باشد.
بنا بر مطلب گفته‌شده تفاوت بایدها و نبایدهای اخلاقی در اسلام و لیبرالیسم در محورهای زیر به چشم می‌خورد:

1. 1. منشأ بایدها و نبایدهای اخلاق در اسلام دین است که با فطرت انسان نیز مطابقت دارد؛ به عبارت دیگر بایدها اموری هستند که فطرت انسان به آن‌ها گرایش دارد و نبایدها اموری هستند که با فطرت انسان همسو و هماهنگ نیستند؛ اما در لیبرالیسم منشأ اخلاق امیال شخصی و فردی انسان است.

1. 1. از آن جایی که بایدها و نبایدهای کلی نشأت یافته از فطرت آدمی می‌باشند، امور اخلاقی نیز مسائلی کلی، جاودانه و همگانی هستند، چراکه فطرت در میان همۀ انسان‌ها یکی است؛ اما در لیبرالیسم از آنجایی که منشأ بایدها و نبایدهای اخلاقی خود فرد و امیال او است، امور اخلاقی مسائلی نسبی هستند و به تعداد همۀ انسان‌های کرۀ زمین بایدها و نبایدهای اخلاقی و ویژۀ افراد وجود دارد.

1. 1. در لیبرالیسم اعتقاد بر این است که امور اخلاقی، اعتباری محض هستند و بنابراین سلیقه‌ایمی‌باشند، اما در اسلام اعتقاد بر این است که امور اخلاقی اعتباری نمی‌باشند و منشأ انتزاع آن‌ها واقعی است.

1. 1. اسلام قائل بر این نظر است که بایدها و نبایدهای اخلاقی، بیرون از انسان و به عنوان واقعیت‌هاییتردیدناپذیر وجود دارند و شخصی و فردی نیستند؛ اما لیبرالیسم اخلاقیات را اموری شخصی و فردی می‌دانند که نسبی و متکثرند.

1. 1. در اسلام دین به عنوان مرجعی برای تعیین بایدها و نبایدهای اخلاقی است چرا که نظر بر این است که دین مطابق با فطرت انسان‌ها است؛ اما در لیبرالیسم اخلاقیات مرجعی جز خود فرد و تشخیص او آن هم بر اساس امیالش ندارد و دین را به عنوان مرجعی معتبر قبول ندارد بنابراین عرصۀ زندگی از دین جدا می‌شود. در صورتی که در اسلام دین مبنای زندگی است.

۴-۴-۴- تقابل در مبنای دین شناختی
تفوق دین بر عقل در مقابل تقدم عقل بر نقل

جنبه نو آوری تحقیق:

تبیین پیشینه تشیع در بامیان و استقصای عوامل مؤثر گسترش تشیع در این منطقه و نیز تبیین سیر تحول وضعیت شیعیان در ابعاد مختلف از آغاز تا دوران معاصر.
روش تحقیق
با توجه به موضوع و مسئله تحقیق، روش تحقیق در این رساله « توصیفی و تحلیلی» است.
روش و ابزار گرد آوری اطلاعات
روش و ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش کتابخانه ای است. البته برای بررسی میتوان از روش میدانی نیز کمک گرفت؛ لیکن مسئله تحقیق در این رساله به علت ضیق وقت و کمبودامکانات صرفا پژوهش کتابخانه ای انجام خواهد شد و با مراجعه به منابع دست اول و نیز بررسی و نقد نظریه های محققان متأخر این پژوهش انجام خواهد شد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

ساماندهی تحقیق

باتوجه به ابعاد مسئله تحقیق و سؤالهای فرعی آن، سرفصلهای تحقیق به صورت زیر ساماندهی شده است.
(موضوع ومسئله تحقیق، سوال اصلی و سوالات فرعی، فرضیه ها، پیشینه و ضرورت تحقیق، اهداف، منابع و تعریف واژه ها)
فصل اول: مباحث مقدماتی

1. 1. جغرافیای تاریخی بامیان(وجه تسمیه بامیان، محدوده جغرافیایی بامیان، جغرافیای طبیعی بامیان، جغرافیای سیاسی بامیان، جغرافیای انسانی بامیان، جغرافیای اقتصادی بامیان)

ورود اسلام به بامیان
زمینه گسترش تشیع در بامیان
فصل دوم: زمان و چگونگی ورود تشیع به بامیان و عوامل گسترش آن
زمان ورود تشیع و نقش صحابه و تابعین
نقش حکومتها در گسترش تشیع
نقش ائمه و علویان در گسترش تشیع
نقش علماءشیعه و علماء معتدل سنی در گسترش شیعه
نقش شعرا در گسترش تشیع
فصل سوم: پراکندگی جغرافیایی شیعیان بامیان و سیر تحول وضعیت شیعیان بامیان
الف. پراکندگی جغرافیایی شیعیان بامیان
پراکندگی شیعیان از قرن اول تا قرن هفتم
پراکندگی شیعیان از قرن هفتم تا دوران معاصر
ب- سیر تحول وضعیت شیعیان
سیر تحول وضعیت سیاسی
سیر تحول وضعیت اجتماعی و فرهنگی
سیر تحول وضعیت اقتصادی
نتیجه

منابع تحقیق

در این پایان نامه، نگارنده، کوشیده است که مطالب را از منابع گوناگون و دست اول جمع آوری کند که دراین راستا به قدر وسیع این کار انجام گرفته و از کتابهای زیادی بهره گرفته شده است. کتابهای استفاده شده در این تحقیق به چند دسته تقسیم میشود.
منابع تاریخ عمومی و تاریخ اسلام
۱- آثار تاریخی که موضوع آنها حوادث کل جهان تا دوران حیات مؤلف است.
مهمترین تاریخ های عمومی مرتبط با موضوع و مسئله این تحقیق که در این رساله از آنها استفاده شده عبارتند از: تاریخ الامم و الملوک (تاریخ طبری): محمدبن جریر طبری، الکامل فی التاریخ: ابن اثیر، تاریخ یعقوبی: احمدبن واضح یعقوبی، ، اخبار الطوال: دینوری، المنتظم:ابن جوزی، تجارت الامم:مسکویه رازی، مروج الذهب: مسعودی، طبقات ناصری:منهاج الدین سراج جوزجانی، تاریخ اسلام: ذهبی، البدایه و النهایه: ابن کثیر، منتخب التواریخ: معین الدین نطنزی، تجارب السلف: هندوشاه نخجوانی، تاریخ گزیده: حمدالله مستوفی، ظفرنامه: حمدالله مستوفی
منابع جغرافیایی
المسالک و الممالک:ابن خردادبه، المسالک و الممالک: ابراهیم بن محمد اصطخری، احسن التقاسم: مقدسی، صوره الارض: ابن حوقل، معجم البلدان: یاقوت حموی، حدود العالم من المشرق الی المغرب: مؤلف مجهول، جغرافیا و تاریخ (جغرافیای تاریخی): حافظ ابرو
منابع رجالی و تراجم
آثارالبلاد و اخبارالعباد: عمادالدین زکریای قزوینی ، اسدالغابه: ابن اثیر، الاعلام: خیرالدین زرکلی، أنساب
الاشراف: بلاذری ، وفیات الاعیان: ابن خلکان، اسدالغابه: ابن اثیر، الغارات: ثقفی کوفی، اعیان الشیعه: محسن امین، طبقات المفسرین: شمس الدین محمد بن علی داوودی، طبقات االحکماء و الاطباء من مسالک الابصار: فضل الله عمری، طبقات الشافعیه: اسماعیل بن عمر بن کثیر، خلاصه الاحوال فی علم الرجال: علامه حلی، رجال: نجاشی، الفهرست: طوسی، رجال: طوسی و رجال: ابن داوود، لباب الالباب: محمد عوفی بخارایی
منابع انساب
الفخری فی انساب آل ابی طالب: ابن طقطقی، الفخری فی انساب آل ابی طالب: ابن طقطقی، لباب الالباب فی انساب آل ابی طالب: ابن فندق بیهقی، مقاتل الطالبیین: ابوالفرج اصفهانی، الفخری فی انساب طالبیین: عزیزالدین مروزی
منا بع تاریخ سلسله ها و تاریخ محلی
تاریخ بیهقی: ابوالفضل بیهقی(غزنویان)، تاریخ یمینی: عُتبی(غزنویان)، تاریخ جهانگشای جوینی: عطا ملک جوینی(مغولان)، از شیخ صفی تا شاه صفی: استرآبادی(صفوی)، سفرنامه:اروج بیک(صفوی)، احسن التواریخ: حسن بیک روملو(صفویه)، بابرنامه: بابر گورکانی(گورکانیان هند)، تاریخ الفی: تتوی(بابریان/ گورکانی)، ظفرنامه: شرف الدین علی یزدی(تیموری)، نفثت المصدور: نسوی (خوارزمشاهیان)، سیرت جلال الدین: نسوی(خوارزمشاهیان)، راحه الصدور و آیه السرور: راوندی(سلجوقیان)، زین الاخیار: گردیزی(تاریخ خراسان و ماوراءالنهر)، صفوه الصفا: ابن بزاز، عالم آرای عباسی: اسکندر بیک ترکمانی
تاریخ ائمه
کتاب الغیبه: محمدبن ابراهیم نعمانی، کتاب الغیبه: محمدبن حسن طوسی، الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد: محمدبن محمد مفید، کشف الغمه فی معرفه الائمه: علی بن عیسی اربلی، دلائل الامامه: محمدبن جریرطبری آملی

حسگر زیستی سیستمی با اندازه کوچک، حساسیت بالا وقابل حمل بوده که می‌تواند آنالیت مورد نظررا درغلظتهای بسیار کم در نمونه‌های بیولوژیک اندازه گیری کند. دو عامل در طراحی یک حسگر زیستی مناسب نقش ایفا می‌کند:
۱-روش مناسب تثبیت دریافتگر زیستی در سطح جامد که موجب افزایش طول عمر، حساسیت و پایداری آن می‌گردد.
۲-انتخاب مبدل مناسب.
استفاده از حسگرهای زیستی به دلیل دقت و حساسیت روش‌و همچنین در مواردی به دلیل عدم نیاز به وسایل پیشرفته و صرف زمان و هزینه زیاد برای تشخیص آنالیت‌ها در مراکز کوچک و در مراکز با امکانات کم و حتی در منزل نیز کاربرد دارد. این روشها می‌توانند در شناخت مکانیسم برخی بیماریها و اختلالات، در امر تشخیص و درمان بیماریها و عوارض آنها و شناسایی علل و زمینه‌های به وجود آورنده آنها و نیز در سایر علوم مرتبط نظیر داروسازی، سامانه‌های پیشرفته دارورسانی و شناسایی داروهای جدید و ارزیابی فعالیت بیولوژیک آنها فعالیّت نماید.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

جزئیات فنی حسگر اپتیکی تشدیدگر پلاسمون سطح:حسگر تشدید پلاسمون سطح (SPR)‌مناسب‌ترین ابزار برای تحلیل برهمکنش‌های انواع مختلفی از مولکولهاست. ساده ترین و متداول ترین این برهم‌کنش‌ها، برهم‌کنش پادتن-پادگن است.
این سامانه‌ها بر اساس آشکارسازی مدولاسیون مکانی فاز (SMPD) است. در این سیستم نور تکفام موازی به منظور برانگیختن SPR استفاده می‌شود و فاز نور بازتابی به صورت مکانی مدوله شده تا یک طرح تداخلی ایجاد کند. در روابط پرتوهای تداخلی φ اختلاف فاز بین پرتوها، I شدت پرتوها، و f فرکانس فضایی خطوط تداخلی است.
نمونه‌های تجاری امروزی این نوع حسگرها بر اساس شدت آشکارسازی نور کار می‌کنند که بسیار مکانیزم ساده‌ای دارد، اما خطاهای موجود در منبع نوری، آشکار ساز نور و تقویت کننده موجب کاهش دقت حسگر شده و بیشتر از چیزی در حدود ۱۰^-۶ (RIU) نخواهد بود. به منظور افزایش دقت حسگر به جای اندازه گیری شدت، تغییرات فازی را اندازه گیری می‌کنند. همچنین برانگیختن حسگر باعث افزایش سرعت تغییر شدت و فاز می‌گردد.(دقت: ۱۰^-۴ (RIU))
اجزای SPR
لیزر He-Ne، ۶۳۲.۸nm ۲. دریچه ۱۰ میکرومتری(واقع در فاصله کانونی لنزها)، آلمینیومی ۳. بسط دهندهٔ پرتو ۴. صفحه موج ½ ۵. دیافراگم مثلثی ۶. منشور متساوی الاضلاع کریشمان (شیشه ZF5، ضریب شکست ۱.۷۴۰) ۷. تراشه حسگر ۸. سلول جریان ۹. منشور ولاتسون (زاویه جدایی.۳ درجه) ۱۰. منشور قطبنده ۱۱. لنز تصویرساز ۱۲. دوربین CCD متصل به رایانه ۱۳. رایانه
اساس کار حسگرهای اپتیکی بر پایه تغییر ضریب شکست نور در مرز منشور(فیبر) که در تماس با لیگاند است می‌باشد. به منظور افزایش جذب انرژی نور و دقت بیشتر یک لایه فلز (معمولا طلا) بر روی سطح منشور (فیبر) استفاده می‌کنند. حسگر فیبری SPR:در حسگر فیبری به جای استفاده از منشور از فیبر استفاده می‌شود. مزیت این نوع حسگر اندازه کوچک آن است. عملکرد فیبر نیز به همان شکل تغییر در ضریب شکست و فاز پرتوی بازگشتی است. در این شکل فیبر از قسمت نازک تر در تماس محلول مورد بررسی قرار گرفته، نور عبوری از فیبر (که دائما در حال بازتاب داخلی در فیبر است) در اثر وجود ویروس مورد نظر در محلول و قرار گرفتن بر روی لیگاند، دچار تغییر ضریب شکست شده و پرتو خروجی تغییر فاز نشان می‌دهد. با اندازه گیری شیفت در طول موج نور خروجی، به میزان غلظت ویروس و یا وجود یا عدم وجود ویروس پی می‌بریم. همچنین در قسمت زیرین فیبر از یک کره استفاده شده که باعث رفت و برگشت بیشتر نور و در نتیجه تقویت پرت می‌گردد.
برای ساختن تیپ فیبر را به مدت حدودا ۴۵ دقیقه در ۱۴۰۰ml اسید HF %48 به همراه ۸۰۰ ml روغن قرار داده و سپس توسط NaOH اسید را خنثی و تیپ را می‌شویند. هرچه تیپ متقارن تر باشد پرتوی خروجی از آن دارای شکل متقارن تری است و در اندازه گیری دقت بیشتری به دست می‌دهد.
کاربردهای SPR
بررسی DNA به منظور کشف هرگونه نقص ژنتیکی و یا ابتلا به سرطان‌ها در بدو تولد.
در این روش با مقایسه طیف DNA با طیف ناشی از DNA دارای نقص در ترتیب که منجر به ایجاد سرطان می‌شود، از بدو تولد می‌توان از ابتلا به سرطان و یا سایر بیماریهای ژنتیکی اطلاع یافت.
به دست آوردن غلظت محلولی (گلوکز خون):
در این روش مخصوصا با تلفیقی از MEMSاز کپسول‌هایی استفاده می‌شود که با کاشت در بدن می‌توانند اطلاعات مربوط به بیمار را به طور لحظه‌ای به رایانه شخصی وی ارسال کنند.
حسگرهای زیستی نانومکانیکی
اگر چه استفاده از حسگرها قدمت زیادی دارد، اما در سال های اخیر نانوفناوری نقش مهم و فزاینده ای در توسعه آنها ایفا کرده است. نانوحسگرهایی که بخش اصلی حسگر در آنها ماهیت زیستی داشته باشند، با اسم نانوحسگر زیستی(Nano-biosensor) شناخته می شوند. نانوحسگرهای زیستی به دلیل دارا بودن اندازه نانومتری می توانند سنجش در محیط های زیستی را آسانتر، حساس تر و سریعتر انجام دهند.
حسگرهای زیستی ابزارهای تجزیه ای هستند که دارای سه جزء اصلی عنصر زیستی، مبدل و سیستم قرائت می باشند. عضو زیستی از گزینش‌پذیری بالایی برای برهم کنش زیستی و آشکارسازی آنالیت (ماده مورد تجزیه) برخوردار است. مبدل فیزیکی (Transducer) پدیده شناسایی را به یک اثر قابل اندازه گیری مانند سیگنال الکتریکی، نشر نوری یا حرکت مکانیکی تبدیل می کند. این اثر در نهایت توسط سیستم قرائت اندازه گیری می شود. نانوکانتیلورها و میکروکانتیلورها می توانند تعدادی از پدیده ها نظیر تغییرات جرم، دما، گرما، فشار و رطوبت را به انحراف (شیوه استاتیک) یا تغییر در فرکانس رزونانسی (شیوه دینامیک) تبدیل کنند. کانتیلورها در ساختمان زیست حسگرها بعنوان مبدل سیگنال شیمیایی به حرکت مکانیکی با حساسیت بالا بکار می روند. کلید استفاده از میکروکانتیلورها برای آشکارسازی گزینشی مولکول ها قدرت عاملدار کردن سطح کانیتلور است.
میکروکانیتلورها در آشکارسازی مواد شیمیایی مانند ترکیبات فرار، مواد منفجره، گونه های یونی، سموم، آلاینده های غذا و محیط، آفت کش ها و مواد زیستی مانند آشکارسازی DNA و پروتئین و گلوکز و … بکار می روند.
نانوساختارهای مختلفی در ساخت نانوحسگرهای زیستی استفاده می شوند که بعضی از آنها عبارتند از: نانوذرات، نقاط کوانتومی، نانولوله ها، نانوفیبرها و نانو سیم ها.
اجزای اصلی زیست حسگر
حسگرهای زیستی ابرازهای تجزیه ای هستند که دارای سه جزء اصلی عنصر زیستی(به عنوان جزء اصلی تشخیص دهنده یونها یا مولکولهای هدف)، مبدل (Transducer) و سیستم قرائت(Read out System) می باشند. در حسگرهای زیستی، عضو زیستی با روش های مختلف روی مبدل تثبیت(Immobilize) شده است . این عضو زیستی از گزینش پذیری بالایی برای برهم کنش های زیستی و آشکارسازی آنالیت برخوردار است (در سیستم های زیستی بین گیرنده و لیگاند مربوط به آن ارتباط اختصاصی وجود دارد که نمونه جالب آن رابطه کاملا اختصاصی بین آنزیم و پیش‌ماده (Substrate) آن می باشد. بدین معنا که آنزیم فقط پیش‌ماده خاص خود را می پذیرد و واکنش موردنظر را تنها بر روی پیش‌ماده ویژه کاتالیز می کند. این ویژگی از تطابق ساختار جایگاه فعال آنزیم (Active site) با ساختار پیش‌ماده ناشی می شود. مبدل فیزیکی پدیده شناسایی را به یک اثر قابل اندازه گیری مانند سیگنال الکتریکی، نشر نوری یا حرکت مکانیکی تبدیل می کند. این اثر در نهایت توسط سیستم قرائت اندازه گیری می شود.
معمولترین عضو زیستی در زیست حسگرها آنزیم ها، آنتی بادی ها، اندامک ها، گیرنده ها و اسیدهای نوکلئیک هستند که با اتصال ویژه به آنالیت موردنظر امکان تجزیه کمی و کیفی آن را فراهم می آورند.
مبدل های معمول در ساخت زیست حسگرها شامل انواع نوری، الکتروشیمیایی، ترمومتری، پیزوالکتریک و … می باشند که به ترتیب سیگنال ایجاد شده را به علایم نوری،الکترونیکی، تغییرات گرمایی و نوسانی تبدیل می کنند.
این حسگرها بر مبنای نوع جزء زیستی، نحوه کار مبدل یا کاربرد آنها تقسیم بندی می شوند .
امتیازات و عوامل پیشرفت زیست حسگر ها
در اوایل ۱۹۶۰ کلارک و لایونز و آپدایک و هیکز اولین زیست حسگرها را بر مبنای برهمکنش کاتالیتیکی ویژه آنزیم گلوکز اکسیداز با گلوکز توسعه دادند. بعد از آن رشد سریعی در مطالعه فعالیت ها در این زمینه اتفاق افتاد که باعث پیشرفت بزرگی در توسعه ابزارهای حسگر برای اندازه گیری مولکول های زیستی در زمینه های مختلف صنعتی، دارویی، بالینی و کنترل های محیطی گردید.
پیشرفت در میکروفناوری و نانوفناوری پیشرفت حسگرهای بسیار حساس (با توانایی آشکارسازی خمیدگی های در حد نانومتر)، با امتیاز کوچک بودن (امکان سنجش آسانتر محیط های زیستی) را منجر شد. توانمندی بالا، قابلیت اطمینان، صرف انرژی کم، صرفه جویی در زمان و قیمت و آنالیت از مزایای استفاده از این نانو زیست حسگرهاست. سهولت و سرعت بالای اندازه گیری، تکرارپذیری، عملکرد اختصاصی، قابلیت حمل، امکان ساخت آرایه های چند عنصری برای اندازه گیری همزمان و قرائت چندین نمونه، حساسیت بالا و امکان جمع شدن با فناوری میکروالکترونیک از دیگر مزایا می‌باشند. این روش آشکارسازی نیاز به نشاندار کردن (Labeling) ندارد.
معرفی زیست حسگرهای نانومکانیکی
میکروکانتیلورها برای میکروزیست حسگرها و نانوزیست حسگرها بسیار امیدبخش هستند و از کانتیلورهای مورد استفاده در میکروسکوپ نیروی اتمی Atomic Force Microscopy-AFM)) مشتق می شوند. کانتیلورها سکوهای فنری در اندازه های نانو و میکرو می باشند و بر مبنای انحراف سکو و یا تغییر فرکانس رزونانسی حاصل از حضور آنالیت در سطح کانتیلور عمل می کنند.
زمانیکه یک برهمکنش زیست مولکولی در سطح آنها اتفاق می افتد میکروکانتیلور شناسایی مولکولی زیست مولکول ها را به اشارات نانومکانیکی ترجمه می کند که بطور رایج به یک سیستم قرائت نوری (Optical Readout System) یا پیزورسیستیو (Piezo-Resistive Readout System) بعنوان مبدل نیروی مکانیکی به جریان الکتریکی کوپل می شود. میکروکانتیلور مثال جالبی از همراهی نانوفناوری و زیست فناوری است . حسگرهای مبتنی بر کانتیلوردر محیط هوا, خلا و مایع عمل می کنند.
توسعه زیست حسگرهای مجتمع (Integrated) برای آشکاسازی همزمان گونه های مهم زیستی منجر به مفهوم زیست تراشه ها (Biochip) شده است که به عنوان بسترهای دارای میکرو آرایه های زیست پذیرنده ها (Bioreceptor) تعریف می شوند. زیست تراشه های حاوی نانو و میکروکانتیلورها بعنوان عناصر حسگر به نیروی خارجی، نشان دار کردن (Labling) و مولکول های فلورسان نیاز ندارند .
امروزه طیفی از حسگرهای فیزیکی، شیمیایی و زیستی قرار گرفته روی سکوی کانتیلور مورد مطالعه هستند. اگر چه آشکارسازهای منفرد بر مبنای کانتیلورها توسعه یافته اند ولی یک آرایه (Array) از چنین حسگرهایی می تواند اطلاعات فزاینده ای فراهم کند که توسط ابزارهای منفرد قابل دسترسی نیستند. حسگرهای میکروکانتیلور چندعاملی (Multifunctional) با تنوعی از پوشش ها امکان اندازه-گیری مخلوطی از بخارات را با حساسیت بالا فراهم می کنند. تنوعی از پوشش ها و ضخامت ها می توانند برای آشکارسازی بخارات شیمیایی بکار روند. پاسخ آرایه می-تواند برای شناسایی مخلوطی از اجزای شیمیایی بکار رود. استفاده از آرایه ها روی یک تراشه و بدست آوردن مجموعه ای از اطلاعات سبب سهولت نصب و ساخت، استفاده سیار از سیستم، کاهش هزینه و نیرو در طیف وسیعی از کاربردها از صنعت تا محیط زیست را فراهم می کند .
پیشرفت های آینده بهینه سازی ابعاد و شکل کانتیلور را برای رسیدن به کارایی های ویژه شامل می‌شود. حساسیت فشاری، جرمی و دمایی حداکثری، استفاده از آرایه کانتیلورهای موازی که با معدل گیری از نتایج آنها نسبت S/N (نسبت پاسخ حسگر به مولکول هدف (سیگنال) به پاسخ های بی هدف (نویز) که هرچه بیشتر باشد کارآیی حسگر مطلوب تر است)افزایش می یابد، آنالیزهای چندگانه با کانتیلورهای با پذیرنده‌های مختلف, ساده تر کردن قسمتهای مختلف و تجمع آنها از این دسته‌اند.
استفاده های جاری از زیست حسگرها به دنبال ابزارهایی است که قادر باشند توسط هر کس در هر جایی و برای آزمایش هر چیزی در زمان واقعی و با هزینه جزئی عمل کنند. برای قابل حمل بودن زیست حسگرها، حذف اثرات محیط و خودکارسازی عملکرد زیست حسگر ضروری است .
عملکرد کانتیلورها
کانتیلورها می توانند تعدادی از پدیده ها نظیر تغییرات جرم، دما، گرما، فشار و رطوبت را به انحراف (شیوه استاتیک) یا تغییر در فرکانس رزونانسی (شیوه دینامیک) تبدیل کنند و در ساختمان زیست حسگرها بعنوان مبدل سیگنال شیمیایی به حرکت مکانیکی با حساسیت بالا بکار می روند . جذب سطحی مولکول ها وقتی به یکی از سطوح کانتیلور محدود می شود فشار سطحی اختلافی تولید می کند که کانتیلور را خم می کند و همزمان فرکانس رزونانسی کانتیلور به خاطر بارگذاری تغییر می کند. خمیدگی و تغییر در فرکانس رزونانسی می تواند توسط چندین تکنیک: خمیدگی محور نوری (Optical Beam Deflection)، مقاومت پیزو (Piezoresistivity) ، پیزوالکتریستی (Piezoelectricity)، تداخل سنجی (Interferometry) ، تغییرات ظرفیت خازنی (Capacitance) و … نمایش داده شوند.
اساس حسگری با توجه به وسیله، مولکول های آنالیت و دقت مورد نیاز متنوع است . بطور کلی حسگرهای شیمیایی اغلب بر مبنای شیوه تبدیل، به چهار زمینه عمده الکتروشیمیایی (Electrochemical)، نوری (Optical)، حساس به گرما (Thermosensitive) و حساس به جرم (Mass Sensitive) طبقه بندی می شوند. پاسخ حسگرهای حساس به جرم، با جرم آنالیت بر همکنش کننده با سطح عنصر حسگر متناسب است . حسگرهای میکروکانتیلور به هیچ برچسبی (Label) جهت پاسخ به حضور مولکول روی سطح زیست حسگر نیاز ندارند. در روش های بدون برچسب می توان از نمونه های اصلاح نشده استفاده کرد، در نتیجه امکان قرائت پاسخ در زمان واقعی فراهم می شود. حسگرهای نانومکانیکی حساسیت بالایی در یک ناحیه کوچک (۱۰۰μm2) در مقایسه با زیست حسگرهای بدون برچسب دیگر نظیر تشدید پلاسمون سطحی (SPR) و ریز ترازوی بلور کوارتز (Quarrtz Crystal Microbalance-QCMB)دارند . زمانیکه اتم های سطح کانتیلور تحت بازآرایی ناشی از جذب سطحی گونه های شیمیایی قرار می گیرند، تغییرات مهمی در فشار روی سطح اتفاق می افتد. این تغییرات کششی یا تراکمی به طبیعت گونه جذب شده بستگی دارد . روش استاتیک یک تکنیک آشکارسازی dc (جریان مستقیم) است که انحراف ناشی از فشار اتصال مولکول هدف به پذیرنده در سطح میکروکانتیلور را آشکارسازی می کند. روش دینامیک آشکارسازی ac (جریان متناوب) است که تغییرات جرم کانتیلور را با بهره گرفتن از جابه جایی فرکانس رزونانسی آشکارسازی می-کند .
رایج ترین سیستم های قرائت
تکمیل یک سیستم قرائت با ظرفیت نشان دادن تغییرات با دقت nm ضروری است. برای این منظور روش های آشکارسازی استاتیک و دینامیک تأیید شده اند که بسیار حساس اند .
روش استاتیک
انعطاف پذیری کانتیلور در این روش سبب می شود تا اتصال مولکول هدف به پذیرنده که بر سطح کانتیلور تثبیت شده منجر به انحراف و خمیدگی در کانتیلور شود. این شیوه اجازه می دهد حسگر تغییرات بینهایت کوچک ناشی از جذب سطحی مولکولی را اندازه بگیرد. به این علت کانتیلورها زیست‌حسگرهای بسیار حساسی هستند و با تکنیک کانتیلور، آشکارسازی فشار سطحی تا حد۴-۱۰ N/m ممکن است. چنین اندازه گیری همچنین کمی و مرتبط با غلظت آنالیت موردنظر است. چندین تکنیک برای آشکارسازی خمیدگی کانتیلور بکار می روند که تکنیک های نوری و مقاومت پیزو و روش‌های خازنی معمولترین روش ها هستند. تحت شرایط واقعی حسگرها باید در طولانی مدت پایدار و نسبت به مولکول هدف حساس و انتخابگر باشند .
روش های نوری
الف- نور لیزر بر انتهای آزاد کانتیلور که به عنوان آیینه عمل می کند متمرکز می شود. به منظور افزایش انعکاس کانتیلورهای تجاری عمدتاً با لایه نازکی از طلا پوشش داده می شوند. نور منعکس شده به آشکارساز نوری برخورد می کند. وقتی کانتیلور خم می شود نور لیزر بر روی آشکارساز نوری حرکت می کند. فاصله طی شده توسط محور لیزر با انحراف کانتیلور متناسب بوده و با فاصله کانتیلور- آشکارساز نوری افزایش می یابد که باید در کالیبراسیون لحاظ شود. نکته قابل توجه در این روش این است که شیب در نقطه برخورد لیزر به کانتیلور جهت تعیین نسبت خمیدگی کانتیلور به جابه جایی تنظیم شود.
-این روش، تفکیک در حد آنگسترم را فراهم می کند که به آسانی انجام می گیرد. مشکل عمده این تکنیک این است که نیاز به ابزارهای خارجی برای اندازه گیری انحراف دارد. بنابراین چینش متوالی و کالیبره کردن آن بسیار وقت گیر است.
برای بدست آوردن پاسخ آرایه ها به این روش یک چالش تکنولوژیکی وجود دارد چرا که به آرایه ای از منابع لیزر به تعداد آنالیت های مورد شناسایی نیاز است. در این تکنیک ترتیب on و off هر منبع لیزر برای اجتناب از همپوشانی محورهای منحرف شده روی آشکارساز نوری ضروری است. این مشکل عمدتاً با بهره گرفتن از روبش منبع لیزر حل می شود و محور لیزر مرتباً طول آرایه را اسکن می کند.
ب- برای مینیاتوری کردن (Miniaturization)، کانتیلور باید بصورت تجمعی با یک سیستم قرائت ساخته شود تا از تنظیمات خارجی و اثرات محیطی اجتناب شود. یک راه برای تأمین چنین هدفی استفاده از نوعی سیستم های مجتمع نوری است که در آن میزان خمیدگی از طریق نشان دادن تغییرات در شدت نور انتقال یافته از طریق کانتیلور که بعنوان انتقال دهنده موج عمل می کند تعیین می شود. نور پس از ورود به سیستم از طریق انتقال دهنده موج، ورودی عرض شکاف را به سمت کانتیلور طی می کند و پس از کوپل به کانتیلور مسیر خود را ادامه می دهد و از طریق موج بر خروجی از سیستم خارج می شود. وقتی کانتیلور خم می شود مقداری از نوری که می تواند به موج بر کانتیلور کوپل شود کاهش می یابد و شدت نور خروجی افت می کند. از تغییرات شدت نور می توان به میزان خمیدگی کانتیلور پی برد . زیست حسگرهای نوری نسبت به انواع دیگر زیست حسگرها از امتیازاتی چون آشکارسازی های چندآنالیتی و مونیتورینگ پیوسته برخوردارند .
کانتیلورهای پیزو