منبع: (Brennan et al .., 2000)
این سه جزء مدل بطور نزدیکی به یکدیگر مرتبط شده اند. برای مثال موفقیت یک تکنولوژی جدید به شایستگی و آموزش کارکنان بستگی کامل دارد (برنان، ۲۰۰۰).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

طبقه بندی مر و شیوما^[۴۹]، این دو محقق سرمایه فکری را بصورت گروهی از دارایی های دانش محور تعریف می کنند که به یک سازمان اختصاص داشته و جزء ویژگی سازمانی محسوب می شود و از طریق افزودن ارزش، به بهبود وضعیت رقابتی سازمان منجر می شود (مر و شیوما، ۲۰۰۱).
بر طبق مدل اولیه مر و شیوما، سرمایه فکری را می توان به ۶ طبقه ذیل تقسیم بندی کرد:
۱- روابط با ذینفعان: که شامل تمامی اشکال روابط یک شرکت با ذینفعان خود است. این روابط ممکن است شامل توافقات گواهی نامه و شراکتی و قرارداد و ترتیبات توزیع و همچنین روابط با مشتریان از قبیل وفاداری مشتری و تصویر ایجاد شده از نام تجاری و غیره باشد.
۲- منابع انسانی: شامل دارایی های دانش محور است که به شکل مهارت، شایستگی، تعهد و انگیزش و وفاداری، یا بصورت دانش فنی، تخصص فنی و توانایی های حل مشکل و خلاقیت و طرز تفکرات و تحصیلات و غیره در اختیار کارکنان می باشد.
۳- زیرساختارهای فیزیکی: در برگیرنده دارایی های زیرساختاری از قبیل طرح استقرار ساختاری و تکنولوژی ارتباطی و اطلاعاتی مانند پایگاه داده و شبکه های فیزیکی مانند اینترنت و غیره است.
۴- فرهنگ: شامل ارزش های سازمانی و رفتار شبکه سازی کارکنان و فلسفه های مدیریت است. فرهنگ دارای اهمیت بنیادی برای کارایی و اثربخشی سازمانی است زیرا چارچوب مشترکی را برای تفسیر و تغییر وقایع سازمانی فراهم می سازد.
۵- رویه ها و عملیات سازمانی: شامل عملیات داخلی رسمی و غیررسمی مانند راهنماهای فرآیندی و شبکه های مجازی، قوانین ضمنی، رویه های غیررسمی، قوانین ضمنی رفتار و سبک مدیریت و غیره است.
۶- دارایی یا مالکیت معنوی: مجموع دارایی های دانش محور از قبیل حق امتیاز، کپی رایت، برند، طرح و اختراعات به ثبت رسیده و فرآیندهایی است که مالکیت آن بوسیله قانون در اختیار شرکت قرار داده شده است (مر، ۲۰۰۱).
همانگونه که ذکر شد در اکثر طبقه بندی ها به سه دسته سرمایه انسانی، سازمانی (ساختاری) و رابطه ای (مشتری) اشاره شده است. در ادامه با تاکید بر مدل بونتیس، این سه نوع سرمایه بیشتر شکافته می شود تا بینش عمیقی از آنها بدست آید.
۲-۵- شباهت ها
در پذیرفته شده ترین طرح طبقه بندی، سرمایه فکری شامل موارد زیر است که به اختصار درباره آنها توضیحاتی ارائه می شود.
۲-۵-۱- سرمایه انسانی
سرمایه انسانی نشان دهنده موجودی دانش افراد یک سازمان است (اولو^[۵۰]، ۱۹۹۹). بونتیس سرمایه انسانی را به عنوان قابلیت جمعی یک سازمان برای استخراج بهترین راه حل ها از دانش افرادش توصیف می کند (بونتیس، ۱۹۹۸).
همچنین بونتیس در سال ۱۹۹۹، بحث می کند که سرمایه انسانی نشان دهنده موجودی دانش کارکنان و منابع انسانی یک سازمان است. او معتقد است که سرمایه انسانی یک منبع نوآوری و نوسازی استراتژیک است (بونتیس، ۱۹۹۹). روس و دیگران (۱۹۹۷) نیز بحث می کنند که کارکنان، سرمایه فکری را از طریق شایستگی، نگرش و چالاکی فکری شان ایجاد می کنند به عبارت دیگر، شایستگی شامل مهارت ها و تحصیلات افراد می باشد، در حالی که نگرش، در برگیرنده جزء رفتاری کارکنان می باشد. چالاکی فکری، فرد را به تغییر رویه ها و تفکر در مورد راه حل های نوآورانه مسائل قادر می سازد. بروکینگ نیز معتقد است که دارایی یک سازمان شامل مهارت ها، تخصص، توانایی حل مساله و سبک های رهبری می شود (بروکینگ، ۱۹۹۶).
چن و همکارانش (۲۰۰۴) همچنین بحث می کنند سرمایه انسانی به عنوان مبنای سرمایه فکری اشاره به عواملی نظیر دانش، مهارت، قابلیت و طرز تلقی کارکنان دارد که منتج به بهبود عملکرد می شود و مشتریان تمایل دارند در قبال آن پول بپردازند و ایجاد سود برای سازمان می شود. به علاوه این دانش و مهارت، در ذهن کارکنان جای دارد، بدین معنی که ذهن آنها حامل دانش و مهارت است. اگر دانش کارکنان توسط سازمان به کار گرفته نشود، دانش و مهارت آنها نمی تواند فعال شود، یا بصورت ارزش بازاری در آید. اگرچه در یک سازمان یادگیرنده، کارکنان به عنوان مهمترین دارایی در نظر گرفته می شوند، با این وجود آنهادر تملک سازمان نیستند و دوران برده داری به سر آمده است (استوارت، ۱۹۹۷). اما هنوز یک بحث داغ این است که آیا دانش جدید ایجاد شده توسط کارکنان متعلق به سازمان است یا خیر؟
سرمایه انسانی سبب شده است که سازمان ها تا حد زیادی به دانش و مهارت های کارکنان شان برای ایجاد در آمد و رشد و همچنین بهبود کارایی و بهره وری متکی شوند (وست و فالن^[۵۱] ۱۹۹۷). منافع قابل توجهی را می توان از اطلاعات بیشتر درباره سرمایه انسانی بدست آورد و براساس این اطلاعات می توان منابع انسانی را به طور مؤثرتری در درون سازمان ها تخصیص داد و شکاف های مهارتی و توانایی های منابع انسانی را به آسانی تشخیص داد. به علاوه سرمایه انسانی تسهیل کننده تهیه اطلاعات جامع تر برای سرمایه گذاران بالقوه است.
با وجود اهمیت روزافزون سرمایه انسانی اکثر سازمان ها هنوز طبق روال سنتی، پولی را که برای توسعه منابع انسانی صرف می کنند در صورت حساب های مالی به عنوان یک قلم هزینه، نه یک سرمایه گذاری گزارش می کنند (جاهانسون، ۱۹۹۸، روس لندر^[۵۲]، ۱۹۹۷). بنابراین یک پیامد مهم رویه های گزارش دهی مدیریت سنتی این است که شرکت ها ممکن است راغب به کاهش سرمایه گذاری در زمینه آموزش و توسعه منابع انسانی شان شوند.
۲-۵-۲- سرمایه ساختاری (سازمانی)
(یوندت^[۵۳]، ۲۰۰۱) سرمایه سازمانی را به عنوان دانش نهادی شده متعلق به یک سازمان می داند که در
پایگاه های داده ذخیره می شود و اغلب از آن به عنوان سرمایه ساختاری یاد می کنند. با این وجود یوندت ترجیح داده است که اصطلاح سرمایه سازمانی را به کار ببرد، چرا که معتقد است سرمایه سازمانی به طور واضح تری بیان می کند که این دانش واقعاً متعلق به سازمان است. سرمایه ساختاری شامل همه ذخایر غیرانسانی دانش است که در برگیرنده پایگاه های داده، نمودارهای سازمانی، دستورالعمل های اجرایی، فرآیندها، استراتژی ها، برنامه های اجرایی سازمان می باشد (روس، ۱۹۹۷).
از نظر روس و همکارانش سرمایه ساختاری عبارتست از آنچه که در سازمان باقی می ماند پس از آنکه کارکنان سازمان را بعد از ساعت اداری ترک می کنند و قابلیت‌های سازمان مانند سیستمهای فیزیکی مورد استفاده جهت انتقال و بکارگیری سرمایه فکری، ذخیره دانش و اطلاعات، ضوابط و مقررات و نظامها و فرایندهای کاری را در بر می گیرد (روس، ۱۹۹۷). همچنین بروکینگ معتقد است که سرمایه ساختاری شامل دارایی های زیرساختاری، مثل تکنولوژی، فرآیندها و روش های کاری و نیز دارایی فکری، مثل دانش فنی، مارک های تجاری و حق ثبت محصولات می شود (بروکینگ، ۱۹۹۶).
به علاوه طبق نظریه استوارت سرمایه ساختاری عبارت است از دانش موجود در تکنولوژی اطلاعات، حق ثبت محصولات، طرح ها، و مارک های تجاری (استوارت، ۱۹۹۷). به باور چن و همکاران، سرمایه ساختاری به سیستم ساختار و رویه های جاری کسب و کار یک سازمان اشاره دارد. از دیدگاه آنها، سرمایه ساختاری بطور واضح تر می تواند به صورت فرهنگ سازمانی، یادگیری سازمانی، فرایند عملیاتی و سیستم اطلاعاتی طبقه بندی شود (چن، ۲۰۰۴). از نظر (بونتیس، ۱۹۹۸) سرمایه ساختاری عبارتست از دارائی های غیرانسانی یا قابلیت های سازمانی برای تأمین نیازهای بازار. اگر سازمانی از رویه های اداری ضعیفی برخوردار باشد، سرمایه فکری ضعیفی خواهد داشت. سازمانها با ساختارها و رویه های قوی به کارکنان خود امکان می دهند تا به کارهای جدیدی دست بزنند و با مشکلات اداری چالش کنند بعبارتی با شکست روبرو شوند و یاد بگیرند. سرمایه ساختاری از کارکنان در قبال اجرای افکار نو و عملکرد کسب و کار سازمان حمایت می کند. سرمایه ساختاری تابعی از سرمایه انسانی است چرا که سرمایه انسانی عامل تعیین کننده در شکل دهی به ساختارهای سازمانی است.
۲-۵-۳- سرمایه ارتباطی (مشتری)‌
بروکینگ در بخش دارایی های بازار، به مشتریان، وفاداری آنها و کانالهای توزیع که مرتبط با سرمایه مشتری هستند، اشاره می کند (بروکینگ، ۱۹۹۶).
استوارت معتقد است موضوع اصلی سرمایه مشتری، دانش موجود در کانالهای بازاریابی و روابط با مشتریان است.
سرمایه ارتباطی بیانگر توان بالقوه یک سازمان بواسطه دراییهای ناملموس بیرونی اش است (استوارت، ۱۹۹۷).
اگرچه اصطلاح سرمایه مشتری درابتدا توسط هیوبرت مطرح شد. تعاریف جدید، مفهوم آن را به سرمایه ارتباطی توسعه داده اند که شامل دانش موجود در همه روابطی است که سازمان با مشتریان، رقبا، تأمین کنندگان، انجمن های تجاری یا دولت برقرار می کند (بونتیس، ۱۹۹۹).
از نظر (روس و همکارانش، ۱۹۹۷) سرمایه مشتری (رابطه ای) شامل روابط با ذینفعان درون و برون سازمانی است. (کوهلی و جاروسکی^[۵۴]، ۱۹۹۰) عقیده دارند، که بازارگرایی عبارت از ایجاد هوشمندی بازار در سطح سازمانی نسبت به نیازهای موجود و آینده مشتریان است. در نهایت گسترش این هوشمندی باید به طور افقی و عمودی در درون سازمان ایجاد شود (بونتیس، ۱۹۹۹). همچنین، (چن و همکاران، ۲۰۰۴) سرمایه مشتری را در قالب قابلیت بازاریابی، شدت بازار و وفاداری مشتری طبقه بندی می کنند. کار اخیر در زنجیره سود خدمات بر روابط علّی بین رضایت کارکنان، رضایت مشتریان، وفاداری مشتریان و عملکرد مالی تأکید دارد. (کاپلان و نورتون^[۵۵]، ۱۹۹۶) در یک تحقیق نشان دادند که تحویل سریع، رضایت مشتریان را افزایش می دهد. (فورنل^[۵۶]، ۱۹۹۲) در نتیجه مطالعات خود دریافت که رضایت مشتریان می تواند رابطه کسب و کار را حفظ کند، انعطاف پذیری قیمت محصول را کاهش دهد و اعتبار یک شرکت را افزایش دهد. تحقیقات دیگر همچنین نشان می دهد که از طریق اندازه گیری وفاداری کارکنان می توان وفاداری مشتریان را پیش بینی کرد (هوریب^[۵۷]، ۱۹۹۹). این مطالعات شواهد بیشتری را درباره اهمیت سرمایه مشتری به عنوان یک جزء کلیدی سرمایه فکری یک سازمان فراهم می سازد. به طور کلی، سرمایه مشتری که به عنوان یک واسطه در فرایند سرمایه فکری عمل می کند، عامل تعیین کننده اصلی در تبدیل سرمایه فکری به ارزش بازاری و در نتیجه، عملکرد کسب و کار سازمان است. بدون سرمایه ارتباطی ارزش بازاری یا عملکرد کسب و کار سازمان نمی تواند محقق شود. بنابراین، رشد سرمایه ارتباطی به حمایت از سرمایه انسانی و سرمایه ساختاری بستگی دارد (چن، ۲۰۰۴).
۲-۶- سنجش سرمایه فکری
۲-۶-۱- دلایل سنجش سرمایه فکری
بسیاری از پژوهشگران معتقدند که رشد ارزش شرکت ها بیش از رشد ارزش دفتری شان می باشد در حقیقت گزارشگری مالی سنتی نمی تواند ارزش واقعی شرکت را محاسبه نماید و فقط به اندازه گیری ترازنامه مالی کوتاه مدت و دارایی های ملموس اکتفا می کند (یانگ^[۵۸]، ۲۰۰۶).
سازمان ها بنا بر ایده (اندرسون، ۲۰۰۴) به چهار دسته از دلایل ممکن است سرمایه های فکری خود را مورد سنجش قرار دهند که عبارتند از:
بهبود مدیریت داخلی
بهبود گزارشدهی به خارج سازمان
مبادلات این سرمایه
دلایل قانونی بهبود حسابداری
در این میان شکاف بین ارزش بازار سازمان و ارزش خالص دارایی های مشهود که در واقع سهام ناشی از دارایی های نامشهود تلقی می شود روز به روز بیشتر توجه سرمایه گذاران را جلب می نماید. زمانی که این شکاف کوچک باشد بازگشت سرمایه از طریق درآمد سازمان یا دست کم دارایی های مشهود آن به شکل منطقی قابل پیش بینی خواهد بود. اما دارایی های به شکل دانش و نشان تجاری، بسیار بیشتر در معرض تهدید قرار دارند و تحقق آنها دشوارتر است. ولی به هر حال سرمایه گذاران جهت درک بهتر وضعیت سازمان به شاخص هایی نیاز دارند که قابل اطمینان باشند.
اگرچه، روش های سنتی حسابداری به طور قابل ملاحظه ای به درک ارزش کسب و کار کمک می کنند، با این وجود در یک سازمان دانش محور، که در آن دانش بخش بزرگی از ارزش یک محصول و همچنین ثروت یک سازمان را تشکیل می دهد، روش های سنتی حسابداری که مبتنی بر دارایی های ملموس و نیز اطلاعات مربوط به عملیات گذشته سازمان هستند، برای ارزشگذاری سرمایه فکری، که بزرگترین و ارزشمندترین دارایی برای بسیاری از سازمان ها است، ناکافی هستند (سالیوان، ۲۰۰۰). دیدگاه اندازه گیری سرمایه فکری بر چگونگی ایجاد مکانیزم های اندازه گیری جدید برای گزارش دهی متغیرهای غیرمالی یا کیفی سرمایه فکری در کنار داده های سنتی، کمّی یا مالی تمرکز دارد (جوهانسون، ۱۹۹۹).
در مقایسه با حسابداری مالی سنتی، اندازه گیری سرمایه فکری موضوعات مهمی مثل سرمایه انسانی، رضایت مشتری و نوآوری را در بر می گیرد. بنابراین رویکرد سرمایه فکری برای سازمان هایی که می خواهند از ارزش عملکردشان به خوبی آگاهی داشته باشند، جامع تر است. تفاوت های بین این دو رویکرد معنی دار هستند، در حالی که حسابداری مالی به گذشته گرایش دارد، اندازه گیری سرمایه فکری آینده نگر است. اندازه گیری سرمایه فکری واقعیت های نرم (کیفیت ها) را در بر می گیرد در حالی که حسابداری مالی واقعیت های سخت (کمیت ها) را اندازه گیری می کند. اندازه گیری سرمایه فکری بر ایجاد ارزش تمرکز دارد در حالی که حسابداری مالی بازدهی عملیات گذشته و جریان نقدینگی را منعکس می سازد. به تدریج مشخص شده است که اندازه گیری مالی سنتی در هدایت تصمیم گیری استراتژیک ناکافی است (واتر هوز و اسوندسن^[۵۹]، ۱۹۹۸). و باید با اندازه گیری سرمایه فکری تکمیل یا حتی جایگزین شود. در اینصورت مدیران به خوبی می توانند از وضعیت موجود (نقاط قوت و ضعف) مدیریت سرمایه فکری شان مطلع شوند. بطور مشخص اندازه گیری سرمایه فکری در تصدیق توانایی سازمان برای تحقق اهداف استراتژیک، نمایش تحقیق و توسعه، فراهم ساختن اطلاعات پشتیبانی برای بهبود پروژه ها و تایید اهمیت برنامه های تحصیلی و آموزش مفید است. اندازه گیری سرمایه فکری به عنوان یک روش مهم مدیریت بازاریابی و کسب و کار استراتژیک نیز، بیش از اینکه یک ابزار ارتباط با سهامداران یا سرمایه گذاران باشد، به عنوان یک ابزار مدیریت درون سازمانی مفیدتر خواهد بود (بونتیس، ۲۰۰۰). بنابراین، چون شناسایی سرمایه فکری یک مساله استراتژیک کلیدی است، در نتیجه وضعیت موجودش بایستی به طور منظم به هیئت مدیره گزارش شود. در یک جمله اندازه گیری سرمایه فکری برای مدیریت سرمایه فکری مهم است، بدین معنی که مدیریت موثر سرمایه فکری به اندازه گیری موثر آن بستگی دارد. براساس گزارشات ارائه شده، یک تعداد از شرکت ها شروع به پیگیری، ارزشگذاری و ایجاد ابزارهایی برای حمایت از سرمایه فکری شان کرده اند (هاروی و لوچ^[۶۰]، ۱۹۹۹). با این وجود شاید هنوز نیمی از مدیران شرکت ها برای کسب مزیت از این دانش آمادگی ندارند. یک بانک فکری سوئیسی در نتیجه مطالعات خود درباره سرمایه فکری دریافت که به دلیل فقدان اندازه گیری سرمایه فکری تنها ۲۰ درصد از دانش موجود یک سازمان در عمل مورد استفاده قرار می گیرد (بروکینگ، ۱۹۹۶). اندازه گیری سرمایه فکری از اواسط دهه ۱۹۹۰ یک حوزه تحقیقاتی برای محققان و دست اندرکاران سازمان ها شده است. هر دو گروه تلاش های زیادی برای اندازه گیری و ارزشیابی سرمایه فکری انجام داده اند.
از طرف دیگر اکثر شرکت هایی که سرمایه فکری شان را اندازه گیری می کنند بر مبنای نتایج حاصل از اندازه گیری های خود گزارش سرمایه فکری را تهیه می کنند. برخی از شرکت های پیشرو شروع به انتشار این گزارش ها کرده اند. بسیاری از آنها با درصدی از خطا، با ایجاد شاخص های جدید، سرمایه فکری را اندازه گیری می کنند. این شرکت ها گزارش های سرمایه فکری خود را، در پرتو تجربه خود در زمینه مدیریت دانش و نیز اندازه گیری سرمایه فکری یا تجربه سایرین تهیه می کنند. شرکتهای اروپایی بطور مشخص در بحث اندازه گیری و گزارش دهی سرمایه فکری پیشرو هستند. این روند در شرکت های سوئدی و دانمارکی شروع شد، سپس به جنوب اروپا گسترش یافت.
واقعیت مهم دیگر این است که بسیار قبل از اینکه انجمن های حسابداری درباره این منبع سازمانی مبتنی بر دانش ابراز نگرانی کنند، ابتکار عمل اندازه گیری و گزارشگری سرمایه فکری از دنیای مدیریت ظهور کرد. در این مورد ابتکار عمل یک گروه از شرکت های پیشرو آغازگر اقدام مشابه سایر شرکت ها شد و همچنین باعث بیداری انجمن های حسابداری و دانشگاه ها گردید.
اکثر شرکت ها بر روی این واقعیت که سرمایه فکری به سه جزء: سرمایه انسانی، سرمایه ارتباطی، و سرمایه ساختاری تقسیم می شود، توافق دارند. با این وجود، هر گزارش سرمایه فکری یک مورد خاص است.
۲-۶-۲- شاخص های متداول برای اندازه گیری سرمایه فکری
برای اندازه گیری سرمایه فکری شاخص های متعددی ارائه شده است. نکته جالب توجه اینکه بسیاری از این شاخص ها انسان محور بوده و در واقع می توانند برای کمّی کردن سرمایه فکری و دارایی دانش استفاده شوند. شاخص های مورد اشاره بطور مستقیم یا غیرمستقیم می توانند میزان تأثیر برنامه ها و اقدامات مدیریت دانش را منعکس نمایند، به عبارت دیگر گرچه بعضی از این شاخص ها ممکن است در ظاهر ارتباطی با مدیریت دانش نداشته باشند ولی همبستگی زیادی با آنها دارند.
شاخص های ارائه شده در اینجا براساس تلاش های صورت گرفته در موارد زیر است: (لیبوئیتس و سوئن^[۶۱]، ۲۰۰۰).

بررسی همزمان مجموعه ای از روابط وابستگی
این شیوه در مواجهه با روابط چندگانه همزمان، روش مستقیمی به دست می دهد که دارای کارآیی آماری نیز می باشد
توانایی این شیوه در ارزیابی روابط به طور همه جانبه سبب شده که تحقیق از تحلیل اکتشافی به تحلیل تائیدی انتقال یابد. این انتقال به نوبه خود سبب گردیده تا نگرش منظم تر و کلی تری از مسائل پدیدار شود.
در این تحقیق مدل علّی دارای ارتباطات بالاتری نسبت به مدل رگرسیونی است و این مربوط به جملات خطای معادلات می باشد که در یک معادله کلی دیده می شود.
در نتایج به دست آمده از هر دو روش رگرسیون ترکیبی و مدل علّی، فرضیه های تحقیق با وجود داشتن رابطه ای معنادار تائید شدند. شاخص تمرکز مالکیت و همچنین وجود سهامداران نهادی در شرکت که از مؤثرترین معیارهای حاکمیت شرکتی هستند، دارای توان بالقوه در کنترل مدیران می باشند و می توانند موجب افزایش بازده و کاهش ریسک شرکت ها گردند.
همان گونه که بر اساس نتایج تحقیقات هائولی(۲۰۱۲) انتظار می رفت یک رابطه منفی و معنادار بین شاخص حاکمیت شرکتی و ریسک شرکت حاصل شود، نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها در قالب روش رگرسیونی نشان می دهد که یک رابطه منفی و معکوس بین ریسک و حاکمیت شرکتی برقرار است و افزایش شاخص حاکمیت شرکتی ، موجب کاهش ریسک می گردد. این مسئله بدین معناست که استفاده از شاخص حاکمیت شرکتی(تمرکز مالکیت) و آگاهی از میزان پراکندگی سهامداران جهت پیش بینی ریسک شرکت ها مفید می باشد.
از سوی دیگر نتایج تحقیق نشان دهنده یک رابطه مثبت بین سهامداران نهادی وحاکمیت شرکتی و همچنین یک رابطه منفی بین سهامداران نهادی و ریسک است. نتایج آزمون های انجام شده حاکی از آن است که حاکمیت شرکتی و ریسک به طور مستقیم بر هم اثرگذار هستند و همچنین اثرگذاری این متغیرها بر یکدیگر از طریق دخالت متغیر سوم یعنی سهامداران نهادی نیز مورد تائید قرار گرفت.
نتیجه حاصل از این تحقیق با نتایج حاصل از تحقیقات گارسوی و آیدوگان(۲۰۰۲)، دلد و کنف(۲۰۰۶) و گدهوم و آیدی(۲۰۰۳) تا حدودی مطابقت داشته است. گارسوی و آیدوگان(۲۰۰۲) به این نتیجه رسیدند که ترکیب و تمرکز مالکیت تأثیر قابل توجهی بر عملکرد و ریسک در شرکت های ترکیه دارد. تمرکز بالاتر منجر به عملکرد بهتر بازار می شود. شرکت ها با مالکیت خانوادگی عملکرد ضعیف تری با ریسک کمتر دارند در حالی که شرکت ها با مالکیت خارجی عملکرد بهتری را نشان می دهند. همچنین دریافتند که شرکت های دولتی عملکرد بالاتری با ریسک بالا دارند. گدهوم و آیدی(۲۰۰۳) در تحقیق خود یک رابطه غیرخطی بین مالکیت مدیریتی و ریسک کل و ریسک سیستماتیک پیداکردند. نتایج تحقیق که توسط دلد و کنف در سال (۲۰۰۶) انجام شد نشان می دهد که مالکیت درونی و ریسک دارای رابطه ای منفی می باشد.
همچنین نتایج این تحقیق با تحقیق باسه و همکارانش(۲۰۱۰) در تضاد بود، باسه و همکارانش در سال ۲۰۱۰ به منظور بررسی ارتباط بین«حاکمیت شرکتی و عملکرد» و «مدیریت ریسک و حاکمیت شرکتی» ۱۴۴۸ شرکت را بین سال های ۱۹۹۱ و ۲۰۰۸ مورد بررسی قرار داده اند. نتایج تحقیق نشان می دهد که رابطه معنا داری بین حاکمیت شرکتی و عملکرد شرکت وجود ندارد ولی بین حاکمیت شرکتی و ریسک شرکت رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
همچنین نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها در قالب مدل علّی بیان گر وجود رابطه معناداری بین ریسک و حاکمیت شرکتی، سهامداران نهادی و شاخص حاکمیت شرکتی و همچنین سهامداران نهادی و ریسک شرکت بود. قابل ذکر است که تا کنون تحقیقی که بررسی رابطه بین حاکمیت شرکتی و ریسک شرکت در قالب یک مدل علّی بپردازد انجام نشده است.

۵-۴) پیشنهادهای کاربردی

با توجه به یافته های تحقیق و مبانی نظری مورد مطالعه پیشنهادهای زیر قابل ارائه است:
از مهمترین مکانیزم های حاکمیت شرکتی می توان به حضور سهامداران نهادی به عنوان یک مکانیزم خارجی اشاره کرد. این معیار می تواند بر ریسک شرکت ها تأثیر گذار باشد، و به سرمایه گذاران پیشنهاد می گردد که در انتخاب سرمایه گذاری خود به این موضوع توجه نمایند و سرمایه گذاری خود را در سهام شرکت هایی انجام دهند که تمرکز مالکیت در آن بالاتر باشد.
استفاده از روش های معادلات ساختاری برای بررسی فرضیه ها در قالب یک مدل علّی در کنار روش های رگرسیون ترکیبی می تواند در مطالعات و حل بسیاری از مسائل مورد استفاده قرار گیرد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۵-۵) پیشنهادهایی برای تحقیق های آتی

همچنین با توجه به نتایج تحقیق برای اطمینان بیشتر به موضوع تحقیق می توان پیشنهادهایی را برای تحقیق های آتی مطرح کرد که برخی از آن ها به شرح زیر است:
از دیگر معیارهای حاکمیت شرکتی می توان به مالکیت نهادی، نفوذ مدیرعامل، دوگانگی وظیفه مدیرعامل، اندازه هیئت مدیره و استقلال هیئت مدیره اشاره نمود که بررسی ارتباط این معیارها با ریسک شرکت ها نیز می تواند به عنوان تحقیق در آینده مورد استفاده قرار گیرد.
شاخص مورد استفاده برای تمرکز مالکیت در این تحقیق شاخص هرفیندال است که می تواند در تحقیق های آتی با شاخص های مالکیت دیگر مورد مقایسه قرار گیرد.
بررسی تأثیر شاخص حاکمیت شرکتی بر معیارهای ریسک مطلوب و نامطلوب به تفکیک صنایع مختلف.

۵-۶)محدودیت های تحقیق

در هر تحقیقی معمولاً محدودیت هایی وجود دارد که بعضی از آن ها ذاتی و برخی دیگر نیز ناشی از شرایط محیطی و محدودیت زمانی انجام تحقیق می باشد. در تحقیق حاضر نیز محدودیت هایی به این شرح وجود داشت :
در این تحقیق برای محاسبه شاخص حاکمیت شرکتی از شاخص تمرکز مالکیت استفاده گردید. عدم امکان دسترسی به اطلاعات دقیق در مورد ترکیب مالکیت شرکت ها یکی از محدودیت های این تحقیق بود.
همچنین عدم یکنواختی بین شرکت های مورد بررسی در بورس اوراق بهادار تهران در زمینه ارائه اطلاعات مربوط به تعداد و درصد سرمایه هر یک از سهامداران یکی از محدودیت های دیگر این تحقیق بود.

منابع و مآخد

منابع فارسی:
آذر.عادل،مؤمنی.منصور،۱۳۸۵،آمار و کاربرد آن در مدیریت،جلد اول،چاپ سیزدهم،انتشارات سمت.
آذر.عادل،مؤمنی.منصور،۱۳۸۵،آمار و کاربرد آن در مدیریت،جلد دوم،چاپ دهم،انتشارات سمت.
ابراهیمی کردلر.علی،نظام راهبری شرکت و نقش سهامداران نهادی در آن، دانش و پژوهش حسابداری،۱۳۸۶،شماره ۸،ص ص۲۵-۲۰٫
اسکندری.آتوسا،حسینی.یعقوب،بررسی وضعیت ریسک سیستماتیک() شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران،مجله برنامه ریزی و بودجه،۱۳۸۱،شماره ۷۷،ص ص۵۴-۲۹٫
امانی.جواد،خضری آذر.هیمن،محمودی.حجت،معرفی مدل یابی معادلات ساختاری به روش حداقل مجذورات جزئی(PLS-PM) و کاربرد آن در پوهش های رفتاری،مجله بر خط روانشناسی،۱۳۹۱،شماره ۱،ص ص۵۵-۴۱٫
انصاری.عبدالحمید،ابعاد مدیریت ریسک(تعاریف و کاربردهای مدیریت ریسک در خدمات مالی)،تازه های اقتصاد،۱۳۷۶،شماره ۶۷،ص ص۳۲-۲۹٫
ایزدی نیا.ناصر،قندهاری.مهسا،عابدینی.احمد،مرادی.احمد،مروری بر مدیریت دارایی ها و بدهی ها ،فصل نامه علمی دانشجویان ارشد حسابداری و مدیریت مالی،۱۳۹۰،شماره ۸،ص ص۳۳-۱۶٫
بریگام. یوجین اف،ارهارت. مایکل سی،۱۳۹۱، مدیریت مالی در تئوری و عمل ،ترجمه فراهانی. علیرضا، جلد دوم، چاپ اول، انتشارات ترمه.
بهرام فر.نقی،مهرانی.کاوه،رابطه بین سود هرسهم،سود تقسیمی و سرمایه گذاری در شرکت های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران،نشریه بررسی های حسابداری و حسابرسی،۱۳۸۳، شماره ۳۶، ص ص ۴۶-۲۷٫
بورس اوراق بهادار تهران،۱۳۹۲،چارچوب یکپارچه مدیریت ریسک،انتشارات سازمان بورس اوراق بهادار تهران.
تهرانی.رضا،پیمانی.مسلم،بررسی مقایسه ای بین معیارهای رایج ریسک(واریانس و بتا) و معیارهای ریسک نامطلوب(نیمه واریانس و بتای نامطلوب)،تحقیقات مالی،۱۳۸۷،دوره ۱۰،شماره ۲۶، ص ص۹۲-۷۷٫
حاجی آقایی.بهشاد،انواع ریسک و پوشش های آن، تازه های اقتصاد، ۱۳۸۷، شماره ۱۲۲، ص ص۶۵-۵۸٫
حساس یگانه. یحیی،۱۳۸۴، فلسفه ی حسابرسی، چاپ اول، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
حساس یگانه. یحیی،سیستم های حاکمیت شرکتی،مجله حسابدار،۱۳۸۴،سال بیستم، شماره ۱۶۹٫
حساس یگانه. یحیی، حاکمیت شرکتی در ایران، مجله حسابرس،۱۳۸۵، شماره ۳۲، ص ص ۳۲-۳۹٫
حساس یگانه.یحیی،حاکمیت شرکتی و مدیریت ریسک،مجله حسابدار،۱۳۸۶،سال بیست و دوم، شماره ۱۸۸،ص ص۵۴-۴۷٫
حساس یگانه.یحیی،داداشی.ایمان،تأثیر حاکمیت شرکتی بر تصمیمات حسابرسان درباره ریسک و برنامه ریزی،مجله مهندسی مالی و مدیریت پرتفوی،۱۳۸۹،شماره چهارم،ص ص۱۲۴-۱۰۵.
حقیقت.حمید،موسوی.سید احمد،بررسی نقش عوامل فروش وشاخص بحران مالی در پیش بینی بازده سهام، نشریه بررسی های حسابداری و حسابرسی، ۱۳۸۶،شماره ۴۷، ص ص۸۲-۶۳.
دلاور.علی،۱۳۸۹،روش تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی،نظر ویرایش.
راعی.رضا،سعیدی.علی،۱۳۹۲،مبانی مهندسی مالی و مدیریت ریسک،چاپ هشتم،انتشارات سمت.
رحمانی.علی، حاکمیت شرکتی و مدیریت ریسک در نظام بانکداری،مجموعه مقالات همایش راهبری شرکتی،۱۳۹۰،انتشارات سازمان بورس اوراق بهادار تهران.
رزا نژاد.منصور،انواری.ابراهیم،کاربرد داده های ترکیبی در اقتصاد سنجی،نشریه اقتصاد مقداری،۱۳۸۴،دوره دوم،شماره ۴،ص ص۵۲-۲۱.
رضایی.فرزین،تیموری.محمد،بررسی روابط تعاملی بین ریسک جریان های نقدی آزاد،ساختار حاکمیت شرکتی و سیاست بدهی شرکت ها،نشریه پژوهش های تجربی حسابداری مالی،۱۳۹۱،شماره۳،ص ص۱۱۵-۹۸.
ستایش.محمدحسین،ابراهیمی.فهیمه، بررسی تأثیر سازوکارهای حاکمیت شرکتی بر محتوای اطلاعاتی سود شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران،نشریه دانش حسابداری،۱۳۹۱،شماره ۸،ص ص۴۸-۳۱.
سکاران.اوما،۱۳۹۰،روش های تحقیق در مدیریت، ترجمه صائبی،محمد.شیرازی،محمود ،چاپ نهم،انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی.
سینا قدس.علی،حاکمیت شرکتی و اصلاح ساختار هیئت مدیره،ماهنامه تدبیر،۱۳۸۷،شماره۱۹۵،ص ص۵۲-۴۹٫
شهیکی تاش.محمدنبی،اعزازی.محمد،غلامی بیمرغ.لیلا،محاسبه ارزش در معرض ریسک(VAR) در بازار بورس اوراق بهادار تهران، فصلنامه تحقیقات توسعه اقتصادی، ۱۳۹۲،شماره دهم،ص ص۷۰-۵۱٫
صادقی.محسن،سروش.ابوذر،فرهانیان.محمد جواد، بررسی معیارهای نوسان پذیری، ریسک مطلوب و ریسک نامطلوب در مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای:شواهدی از بورس اوراق بهادار تهران، تحقیقات مالی،۱۳۸۹،دوره ۱۲،شماره ۲۹،ص ص ۷۸-۵۹٫

1. 1. مدارس کم دوام

ب: سنگ بلوک
این مدارس به مدارس قابل نگهداری معروفند که فاقد شناژ وبتن آرمه هستند که بیشترین مدارس این بخش از این نوع هستند.
الف: خشت و گل

1. 1. مدارس بی دوام

ب: چوب
این مدارس قدیمی هستند که بیشتر این نوع مدارس از رده خارج وتخریبی هستند،
وکل حدود ۱۹٫ ۵ درصد مدارس ابتدائی (کوچصفهان) بادوام و ۶۷٫ ۳ درصد کم دوام و ۱۳٫ ۲ درصد بی‎دوام هستند.
۲-۱۲٫ ساختمان مدرسه
– مدارس ابتدئی شهری حتی الامکان دریک طبقه ویا دو طبقه احداث شود در صورت کمبود زمین، مدارس ۱۵و۲۰ کلاسه را می توان در سه طبقه احداث نمود.
– ساختمان مهدوآمادگی حتی الامکان یک طبقه وکرسی ساختمان کاملأ خشک باشد ومحیط آن باید چشم انداز زیبایی داشته باشد. (ضوابط ومعیارهای طراحی فضاهای آموزش وپرورش ۱۳۸۰)
۲-۱۳٫ ویژگیهای کلاس درس
۲-۱۳-۱٫ بررسی نور طبیعی کلاس
تابش نورخورشید نباید درخوزه دید دانش آموزان قرارگیرد جهت تابش از سمت چپ دانش آموزان روی سطح کار باشد، سطح کار به رنگ مات بوده وسطح کلی پنچره ها نباید از الی سطح کلاس کمتر باشد ورود تابش نور مستقیم خورشید به عنوان منبع نور طبیعی و بکار بردن سایبانهای مناسب توصیه می شود (قاضی زاده، ۱۳۷۲)
۲-۱۳-۲٫ رنگ
سطوح دیوارهای کلاس درس از رنگ مات بوده تا از خیرگی حاصل از انعکاس نور جلوگیری بعمل آید براساس تقسیم بندی رنگهای هر مقطح تحصیلی از رنگهای خاصی پیشنهاد می شود. در مقطع ابتدائی سقف‎ها سفید ودیوارها به دور از شفافیت ورنگهای قرمز، آبی، زرد، رنگهای اصلی پیشنهادی هستند.
در مقطع راهنمایی رنگ نارنجی که نشانه گرمی ومحبت اجتماعی وارغوانی آبی وسبز رنگهای اصلی به کار رفته در این مقطع است در مقطع متوسطه سه رنگ زرد، سبز وبنفش توصیه شده است. رنگ میز وصندلی نیز مات بوده ورنگ سطح تخته کلاس سبز وسطح کلاس داری رنگهای سفید خاکستری یا رنگهای روشن باشد. ( طهماسبی، ۱۳۸۳)
۲-۱۳-۳٫ جایگاه معلم
محل نشتن معلم باید نسبت به سطح کلاس بلندتر باشد وباید بتواند از فضای سر سبز وزیبای خارج از گلاسها کاه گاهی استفاده نماید.
۲-۱۳-۴٫ میز ونیمکت
میز ونیمکت ها باید همه یک شکل باشند بطوریکه امکان دید معلم برای همه شاگردان فراهم آید فرم کلاسها وچیدن میز ونیمکت (حتی طرز نشتن و گوش دادن) مطابق با ذوقه وشوق دانش آموزان مقاطع تحصیلی ودر واقع عادی وضروری اثر بسزایی در تعلیم وتربیت دارد.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۱۴٫ تابلوها وکتیبه ها
معماری تابلوها وکتیبه ها باید در راستای اهداف تعلیم وتربیت ومتناسب با شرایط سنی و روحی روانی کودکان ونوجوان انتخاب واجرا شوند تابلوها منضمن پیام های فرهنگی، اخلاقی، آموزشی باشد وترغیب کننده علم آموزی وسازندگی فردی واجتماعی است.
۲-۱۵٫ درب ورودی
چگونگی طراحی درب ورودی مطابق با مقاطع تحصیلی کودکان ونوجوانان وجنسیت دانش آموزان بوده وزیبایی آن آموزش وشادابی را ایجاد می کند. ( حافظیان، ۱۳۷۵)
با توجه به تعداد دانش آموزان سرویس های بهداشتی وآبخوریهای مناسب در هر مدرسه باید وجود داشته باشد.
۲-۱۶٫ ضوابط مکان یابی وساختن محیط های آموزشی
۲-۱۶-۱٫ دسترسی
مکان های آموزشی به ویژه مدارس ابتدائی باید به گونه ای انتخاب شوند که دسترسی به آنها برای دانش آموزان به سهولت میسر باشد بعنوان مثال مکان مدارس ابتدائی برای دانش آموزان طوری انتخاب شود تا اکثر دانش آموزانی که در شعاع دسترسی آن قرار می گیرند، در کمتر از ۲۰دقیقه پیاده روی بتوانندخود را به مدرسه برسانندو به علاوه باید مقرارتی را وضع وتمهیداتی را فراهم آورند تا شاگردان به هنگام عبور از چهار راه های شلوغ، بزرگراهها، خطوط راه آهن، رودخانه وسیلها با خطرات جدی مواجه نشوند. ومقطع ابتدائی حداکثر شعاع دسترسی ۵۰۰متر( حداکثر ۱۰دقیقه پیاده روی) ودر مقطع راهنمائی حداکثر شعاع دسترسی ۱۲۰۰متر (حداکثر ۱۵ دقیقه پیاده روی) ودر مقطع متوسطه حداکثر شعاع دسترسی ۲۰۰۰متر حداکثر ۲۰دقیقه پیاده روی) می تواند مناسب باشد لازم به ذکر است سر بالیی های تند وخسته کننده بر میزان شعاع دسترسی تأثیر خواهد گذاشت. (محسن پور، ۷۷)
۲-۱۶-۲٫ آسایش محیطی
توجه به اصلی ترین عواملی که بر آسایش زیستی انسان از نظر فیزیکی وروانی تأثیر گذاشته، کاردائی بیشتر را فراهم می کند. و قابل سنچش واندازه گیری هستند همانند شرایط نوری، صوتی، آب وهوایی، برای ایجاد فضای معماری مطلوب ودارای عملکرد وصحیح لازم وضروری است.
۲-۱۶-۳٫ نور
نور یکی از اصول مهم در طراحی فضاها وتأمین آسایش بصری است که معیارهای عمده ای در طراحی روشنایی داخل یک فضاباید به آنها توجه نمود. عبارتند از

• • میزان شدت روشنائی مورد نیاز

بر اساس آیئن نامه ۱۸۴۸ مؤسسه استاندارد وتحقیقات صنعتی ایران شدت روشنایی مورد نیاز در فضاهای مختلف ارائه گردید است.
جدول شماره ۲-۱۰٫ مقایسه شدت روشنایی مورد نیاز در عملکردهای مختلف( بر حسب L ux)

نوع فعالیت

الف

تعهد در معنای عام دارای عناصر ذیل است:^[۱۷]
عنصر اول: رابطه حقوقی– تعهدی که نماینده می کند یک رابطه حقوقی است که بین دو طرف تعهد ایجاد می شود؛ خواه بین دین طرفین دین تعهد عقدی واقع شده باشد خواه نه و یا اینکه قصد و رضا از سوی طرفین تعهد باشد یا خیر (ماده۱۲۱۶ ق.م.) به طور مثال صغیری که مال شخص ثالثی را تلف می کند رابطه تعهد بین او و متضرر ایجاد می شود.
عنصر دوم– دین تعهد کسی است که متعهد خوانده می شود پس متعهد کسی است که باید مالی را منتقل کند یا عمل معینی را انجام دهد یا ترک کند.
از این تعریف این نتیجه بدست می آید که دین عنصر تعهد است نه خود تعهد.
عنصر سوم– طلب حقی است که صاحب آن می تواند دیگری^[۱۸] (یا دیگران) را ملزم به انجام فعل یا ترک فعل معین یا انتقال عین خارجی کند.
پس طلب، جنبه مثبت تعهد است و دین جنبه منفی آن.
عنصر چهارم– حق مطالبه عبارت است از اینکه شخصی بتواند طرف دیگر را به انتقال عین خارجی یا انجام فعل معین یا ترک فعل وادار کند و در ماده۲۶۶ ق.م. این عناصر را بیان کرده اند ؛ پس به دو دلیل باید بین حق مطالبه و طلب تفاوت قائل شد:
۱- حق مطالبه جزء دارایی محسوب نمی شود ولی طلب جزء دارایی اشخاص محسوب می شود پس بر خلاف حق مطالبه طلب به ارث می رسد.
۲- در ضمان تضامنی برای مضمون له یک طلب و دو حق مطالبه (ضامن – مضمون عنه) وجود دارد در ضمان تضامنی، هیچ تغییری در طلب ایجاد نمی شود ولی در حق مطالبه تغییر ایجاد می شود.^[۱۹]

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

عنصر پنجم: ضمانت اجرا– باید علیه متعهد متخلف بتوان عکس العمل قانونی انجام داد؛ وجود حق مطالبه برای متعهد له مستلزم ضمانت اجرا برای آن است، ولی در ماده۲۶۶ ق.م. از تعهداتی صحبت می کند که فاقد حق مطالبه است؛ پس کلمه تعهد در این ماده به صورت مجازی به کار رفته است و منظور تعهد واقعی نمی باشد چون فاقد عنصر چهارم و پنجم می باشد.^[۲۰]
طرح دعوی الزام به انجام تعهد خود نوعی ضمانت اجرا برای تعهد می باشد.
عنصر ششم– موضوع تعهد ممکن است انتقال عین خارجی یا انجام فعل یا ترک فعل باشد اما به نظر می رسد که موضوع تعهد که شامل انتقال یا فعل یا ترک است نیاز به یکسری متعلقاتی دارد. اگر موضوع تعهد عین خارجی معین باشد متعلق آن انتقال است ولی اگر موضوع تعهد فعل معین باشد متعلق آن فعل یا ترک فعل است.^[۲۱]
عنصر هفتم– در عقود و ایقاعات متعلق موضوع تعهد باید معین باشد ولو اگر به نحو اجمال باشد.
عنصرهشتم– متعهد ومتعهد له باید تعیین شدهباشد. متعهدله گاه شخص یا اشخاص معین است و گاه جهت معین ازجهات عمومی است؛ مانند وقف برجهات عمومی دین هم به نوعی متعهدله تعیین شده است.
نتیجه اینکه در مورد حق عینی می گویند همه باید حق صاحب حق عینی را رعایت کنند و به آن تجاوز نکنند و به علت عدم تعیین متعهدین نباید عنوان تعهد به آن بدهیم .
دکتر جعفری لنگرودی^[۲۲] تعیین متعهد له را شرط و عنصر تعهد نمی داند و برای روشن شدن موضوع به مواد۵۶۴ و ۵۶۵ ق.م. اشاره می کند که بیان داشته است که در جعاله لازم نیست متعهدله معین باشد.
عنصر نهم: تغایر متعهد و متعهد له– اگر متعهد و متعهد له یک شخص باشد تعهد ساقط می شود.^[۲۳] این تغایر متعهد و متعهد له را در حقوق فرانسه و انگلیسی Confusion می نامند.
در این پایان نامه درمقام مطالعه ایفاء تعهدهستیم که موضوع حکم ( محکوم به ) یا سند اجرایی باشند.
منظور از سند اجرایی :” هر سندی است که قدرت اجرائی داشته باشد ، خواه اجرائیه دادگاه باشد ، خواه سند رسمی الاجراء که بدون حکم دادگاه قابل اجراست .”^[۲۴]
گفتارسوم : تمییز دین از مسئولیت و التزام به تادیه
از آنجائیکه در ایفاء محکوم به و تعهد دیگری تمییز مفهوم دین از اصطلاحاتی مانند التزام به تادیه و مسئولیت پرداخت دین در تنقیح موضوع و تشریح احکام وآثار پرداخت توسط ثالث مفید می باشد، در این گفتار به مطالعه این مفاهیم ومقیسه آنها با همدیگر می پردازیم.
ممکن است شخص مدیون طلبی نباشد و فقط مسئول^[۲۵] پرداخت آن دین قرار بگیرد و ممکن است مدیون اصلی هم در کنار او مسئول بماند یا فقط مسئول تنها باشد.
برای تفاوت قائل شدن بین مسئول و مدیون باید به این نکته اشاره کرد اگر طلبکار به مدیون رجوع کند و به موجب مدیون دین را پرداخت کند او حق رجوع به هیچ شخصی را ندارد ولی اگر طلبکار به سراغ مسئول برود، مسئول پس از پرداخت محکوم به می تواند به دیگر مسئولان مراجعه کند.^[۲۶]
دو مفهوم دین و مسئولیت در هر تعهدی وجود دارد و اگر مدیون اقدام به انجام تعهد نکرد متعهد له می تواند مدیون را اجبار به انجام تعهد خود بنماید و اگر اجبار موثر نباشد، می تواند با توقیف و فروش اموال مدیون وسیله اجرای تعهد را فراهم کند ولی در جایی که تعهد قائم به شخص بوده است می توان تقاضا کرد تا مدیون با پرداخت جریمه معینی برای هر روز تأخیر اجبار گردد.
در حقوق طبیعی طلبکار نمی تواند متعهد را مجبور به انجام تعهد نماید ولی اگر متعهد، تعهد را انجام داد نمی تواند آنرا پس بگیرد.
گاهی به مواردی برخورد می کنیم بدون اینکه به دیگری مدیون باشیم مسئول پرداخت دین می شویم پس نمی توان ادعا کرد هر جا التزام به پرداخت دین وجود دارد پس شخص مدیون هم می باشد.
گاهی اوقات فردمدیون نمیباشد ولی مسئول پرداخت دین دیگری است؛ به عنوان مثال در مورد اسناد تجاری چک صادرکننده مدیون اصلی و نهایی می باشد ولی ظهرنویس چک هم مسئول پرداخت مبلغ چک است.
با توجه به مراتب فوق الذکر در مواردی که شخص مدیون می باشد پس از پرداخت دین حق رجوع به هیچ فردی را ندارد و رابطه حقوقی با اشخاص دیگر قطع می شود ولی در جایی که شخص فقط مسئول پرداخت دین دیگری قرار می گیرد، با پرداخت دین حق رجوع به دیگری را پیدا می کند.به طور مثال در غصب همه غاصبین در برابر مالک مسئولیت تضامنی دارند ولی مدیون واقعی کسی است که مال در ید او تلف شده است.
در ماده۶۹۹ ق.م. آمده است : تعلیق در ضامن باطل است؛ یعنی اگر مدیون نداد من ضامن هستم این انتقال باطل است، پس باید اصل دین و انتقال آن به ذمه ضامن به طور منجز و قطعی صورت بگیرد ولی اگر التزام به تأدیه را معلق کنیم مانعی ندارد؛ یعنی ضامن می گوید من ضامن هستم ولی اول به خود مدیون مراجعه کن اگر پرداخت نکرد من می پردازم.
مواد۳۲۱ و۳۲۲ ق.م. به طور واضح این مفهوم را روشن می کند: اگر مالک ذمه یکی از غاصبین را ابراء کند ، حق رجوع به دیگران را ندارد؛ چون ابراء از جهات سقوط دین می باشد و در حکم وفای به عهد است ولی اگر مالک امکان رجوع به یکی از غاصبین را از بین ببرد پس هنوز دین وجود دارد و حق مطالبه مالک از دیگر غاصبین از بین نمی رود.
گفتارچهارم : تمییز تعهد از عقد
حال که بحث راجع به ایفاء تعهد می باشد ، تمیز آن از تاسیس حقوقی «عقد » نیز مفید است . تعهد به معنای یک رابطه دینی و شخصی است که بین طلبکار و بدهکار به وجود می آید و این رابطه گاهی نشأت گرفته از عقد است و گاه ممکن است در اثر مسئولیت مدنی ایجاد شود پس باید گفت که به محض ایجاد عقد یک سری تعهدات هم به طبع آن ایجاد می شود لکن اثر عقد فقط ایجاد تعهد نیست ، بلکه باعث ایجاد حق عینی هم می شود.
در ماده۱۸۳ ق.م. عقد را این طور تعریف می کند: « عقد عبارت است از اینکه یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد به امری نمایند که مورد قبول آنها باشد.» پس اگر بخواهیم بگوئیم که عقد باعث ایجاد تعهد می شود با تعریفی که از عقدبیع شده است در تعارض است.^[۲۷]
برای رفع این تعارض بعضی از حقوقدانان این طور بیان می کنند که “تملیک نیز تعهدی است بر نقل مالکیت که نیروی اراده انسان خود به خود اجرا می شود”^[۲۸] و همچنین در ماده۱۴۰ ق.م. عقود را در زمره اسباب تملک و ایجاد حق عینی آورده اند ، پس باید بیان کرد که عقد هم از اسباب تملک و ایجاد حق عینی است و هم باعث ایجاد تعهد می شود.
بعلاوه اثر عقد با اثر تعهد متفاوت است در مورد اثر تعهد باید بیان کرد که اثر تعهد قطع نظر از منبع آن بررسی می شود و باید دید که حقوق چگونه متعهد را ملزم به اجرای تعهد خود می کند؟ و هیچ فرقی نمی کند که منبع این تعهد عقد باشد یا ضمان قهری. اثر مشترک و طبیعی هر تعهد این است که طلبکار وفای به عهد را از مدیون بخواهد^[۲۹] ولی اثر قرارداد و عقد وابسته به تراضی دو طرف و احکامی است که قانونگذار برای آنها مقدر کرده است و در هر عقد در مورد موضوع توافق و شرایط آنها و ضمانت اجرای آن قید شده است.^[۳۰]
گفتار پنجم: تعهدات قائم به شخص و غیر قائم به شخص(قابل انتقال)
یکی از مفاهیمی که شناخت آن در این تحقیق ضروری است ، مفهوم تعهد قائم به شخص تعهدات غیر قائم به شخص می باشد. بررسی این مفهوم از این جهت ضروری است که ایفاء تعهدات قائم به شخص از سوی ثالث مجاز نیست.
تعهد قائم به شخص، تعهدی است که به شخص متعهد یا شخص متعهد له وابسته باشد. پس تعهد قائم به شخص به اعتبار متعهد و به اعتبار متعهد له به دو دسته تقسیم می شود:
اول: تعهد قائم به شخص به اعتبار متعهد؛ مانند تعهد یک نقاش ماهر و مشهور برای کشیدن یک تابلو نقاشی
دوم: تعهد قائم به شخص به اعتبار متعهد له: یعنی انجام تعهد وابسته به شخص متعهد له می باشد؛ مانند حق عمری و رقبی و سکنی که قائم به شخص متعهد له می باشد به طور مثال ممکن است شخص استفاده از منافع ملک خود را به طور عمری در اختیار متعهد له قرار دهد، پس در اینصورت متعهدله نمی تواند ملک را به دیگری اجاره دهد پس قابل وراثت نیز نمی باشد.^[۳۱]
تعهد قائم به شخص را از جهت دیگر هم می توان به ۲ قسم تقسیم کرد:
۱- ناشی از عقد مانند تعهد کفیل در عقد کفالت
۲- ناشی از ایقاع: مانند تعیین یکی از دو دینی که در ماده۲۸۲ ق.م بیان شده است «اگر کسی به یک نفر دیون متعدد داشته باشد تشخیص اینکه تأدیه از بابت کدام دین است با مدیون می باشد.»
به طور مثال در حیازت مباحات شخصاً باید قصد حیازت و تملک داشته باشد؛ زیرا حیازت قابل توکیل نمی باشد و شخص حیازت کننده باید قصد تملک از راه حیازت را داشته باشد.
در مقابل، هر تعهدی که قائم به شخص متعهد یامتعهد له نباشد این نوع تعهد را، تعهد غیر قائم به شخص می نامند؛ به طور مثال در عقد بیع چون هدف در عقد بیع تملیک و تملک به عوض معلوم می باشد، پس شخصیت طرفین تأثیری در عقد بیع ندارد. در توضیح این مطلب می توان به ماده۱۹۷ ق.م. استناد کرد؛ زیرا در ماده۱۹۷ ق.م. مقرر داشته است که: «‌ در صورتیکه ثمن یا مثمن معامله عین متعلق به غیر باشد آن معامله برای صاحب عین خواهد بود.» به طور مثال اگر در غصب، غاصب مال مورد غصب را بفروشد معامله به طرفین مالک مال (به طور غیر نافذ) واقع می شود نه برای غاصب و تعهد بایع مذکور که غاصب است قائم به شخص او نمی باشد.^[۳۲]
در مثال دیگر اینکه اگر کسی در قلب خود به وکالت از غیر معامله انجام دهد، بدون اینکه به طرف معامله این موضوع را بیان کند، طبق ماده۱۹۶ ق.م. این معامله برای خود معامله کننده محسوب می شود؛ زیرا در ماده۱۹۶ ق.م. بیان شده است که: «کسی که معامله می کند آن معامله برای خود آن شخص محسوب است مگر اینکه در موقع عقد، خلاف آن را تصریح نماید یا بعد خلاف آن ثابت شود…»
طلبی که قابل انتقال باشد، صرفنظر از اسباب و منابع آن طلب، همچنین صرفنظر از موضوع تعهد (انتقال تعهد، تعهد ترک یا فعل یا اسقاط) قابل انتقال است^[۳۳] خواه منشأ آن طلب ناشی از عقد باشد و یا شبه عقد یا جرم و یا شبه جرم باشد
نکته مهمی که در حقوق تعهدات باید بیان شود این است که در حقوق تعهدات اصل بر این است که تعهد قائم به شخص نمی باشد، زیرا قائم به شخص بودن یک امر وجودی است و نیاز به اثبات دارد، ولی بر عکس قائم به شخص نبودن یک امرعدمی است و نیاز به اثبات این امر نمی باشد. این اصل سالها در حقوق اسلام مطرح شده است ولی بعضی از اشخاص این اصل را نپذیرفته اند. «ایرینگ می گوید: در تجارت حقوقی عصر نوین تعهد همان نقشی را ایفاء می کند که عین در تجارت حقوقی عصر قدیم دارا بوده است.» منظور ایشان اینست که به مانند اموال عینی، علی الاصول هر طلبی قابل انتقال است .
در مورد اصل قابلیت انتقال طلب استثنائاتی هم وجود دارد:^[۳۴]

در حدیث عمر آمده است اللهم ارزقنی الغظه و الشده علی اعدائک و اهل الدعاره و النفاق.
خدایا به من خشونت و صلابت در مورد دشمنانت و فاسدان و منافقان بده.
در حدیث امام علی (ع) آمده است “فان دعارطی” که مراد راهزنان قبیله طی هستند دعاره: فسق و فجور و خبث.
۱- زیدبن علی عن ابیه عن جده عن علی رضی ا… عنهم ان کان یحبس فی النفقه و فی الدین و فی القصاص و فی الحدود و فی جمیع الحقوق و کان یقید الدعار بقیودلها اقفال و بوکل بهم من یحلها لهم فی اوقات الصلاه من احد الجانین^[۱۷۸].
ترجمه: حضرت علی (ع) در مورد ترک نفقه و دین و قصاص و حدود و در مورد تمام حقوق زندانی می‌کرد و شخص مفسد را در غل و زنجیرهایی که قتل داشت قرار می‌داد و کسی را بر آنان می‌گماشت که به هنگام نماز و غل و زنجیرها را باز کند.
۲- قال ابو یوسف: عن …. عن…. عبدالملک بن عمیر قال: کان علی (ع) ابن ابیطالب اذا کان فی القبیله او القوم الرجل الداعر حبسه فان کان له مال انفق علیه من ماله و ان لم یکن له مال انفق علیه من بیت مال المسلمین و قال یحبس عنهم شره و ینفق علیه من بیت مالهم.
امام علی (ع) اگر در میان قبیله یا جماعتی شخص مفسدی بود او را حبس می‌کرد اگر مال داشت خرج او می‌کرد و اگر نداشت خرجش را بیت‌المال می‌پرداخت به جهت در امان ماندن از شرش او را حبس می‌کرد و از مال همان مردم خرج او را می‌داد.
یکی از موارد شرارت و فساد و چاقوکشی توام با مستی و شرب خمر می‌باشد که در وسایل الشیعه روایتی نقل می‌نماییم.
روی السکونی عن ابی عبدا… (ع) قال: کان قوم یشربون الخمر فیسکرون فتیا عجوا بسکاکین کانت معهم فرفعوا الی امیرالمومنین (ع) فسجنهم فمات منهم رجلان و بقی رجلان فقال اهل المقتدلین یا امیرالمومنین اقدهما بصاحبینا فقال علی (ع) للقوم: ماترون؟ فقالوا: نری ان نقیدها فقال علی (ع): لعل ذینک الدین ماتا قتل کل واحد منهما صاحبه؟ قالوا لاندری. فقال علی (ع) بل انا اجعل دیه المقتولین علی قبائل الاربعه، فاخذ دیه جراحه الباقین من دیه المقتولین.
ترجمه: امام صادق (ع) فرمود: عده‌ای شراب نوشیدند مست شدند و با چاقو شکم یکدیگر را دریدند، آنان نزد حضرت علی (ع) آوردند، زندانیشان کرد و دو تن از آنان مردند و دو تن دیگر از مرگ نجات یافتند، خانواده مقتولین گفتند: یا علی آن دو نفر را در مقابل کشته‌های ما قصاص کن حضرت به آن جمع فرمود نظرتان چیست؟ گفتند به نظر ما آن دو را قصاص کن، امام (ع) فرمود: شاید آن دو تن هر یک دیگر را کشته باشد گفتند نمی‌دانیم، فرمود: من دیه کشته‌ها را بر چهار قبیله تقسیم می‌کنم و دیه جراحت دو تن را از دیه مقتولان بر می‌دارم.
دیدگاه فقهای شیعه و سنی در حبس افراد شرور
۱- شیخ مفید: هرگاه مفسدان و ناپاکان در دارالاسلام سلاح بیرون بکشند و مال مردم را بگیرند امام می‌تواند اینان را با شمشیر بکشد یا به دارشان بکشد تا بمیرند و یا می‌تواند دست و پایشان را مخالف یکدیگر ببرند. و یا آنان را از آن شهر به جای دیگر تبعید نماید، و برایشان کسی را بگمارد که آنان را از شهر دیگر براند به گونه‌ای که در هیچ شهری نتوانند استقرار پیدا کنند به قدری باید این کار ادامه یابد که آثار توبه و اصلاح از ایشان آشکار شود. اگر با سلاح بر کشیدن، کسی را کشته باشد واجب است یا با شمشیر کشته شوند یا به صلیب کشته شوند تا بمیرند و به هیچ وجه آنان را زنده نگذارند^[۱۷۹].

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲- سرخسی: شخص خبیس و ترساننده تا آخر عمر حبس می‌شود. ذاعر کسی است که مردم را می‌ترساند و مال را از آنان می‌ستاندو در حقیقت همان راهزن است. خداوند فرمود: سزای کسانی که با (دوستداران) خدا و پیامبر می جنگند..^[۱۸۰].
۳- ماوردی: امیر می‌تواند در مورد کسی که جرائم مکرری را انجام داده است و با اجرای حد از آن دست بر نمی‌دارد مدت حبس را طولانی کند تا بمیرد.

نتیجه و پیشنهادها

الف) نتایج

زندان بعنوان مهمترین شکل واکنش جامعه علیه مجرم است و در ادوار بسیار دور ضمانت اجرایی کیفری، در قالب مجازاتهای شدید بدنی بر پایه انتقام و سرکوب به ویژه اعدام، و سایر مجازاتهای غیرانسانی داشته است و در تمام حکومتها مهمترین وسیله برای سرکوبی مخالفان به ویژه اسرای جنگی بود.
۱-امروزه بیشتر تلاش‌ها در جهت ارائه روش‌های مناسب اجرایی و اصلاح زندانیان متمرکز است.
۲- یافته‌های آماری بیانگر این واقعیت است که زندان در بخش‌های مختلف جامعه اثرات سوء و زیان باری را به جای می‌گذارد و نه تنها بزهکار بلکه با ورود یک مجرم به پشت میله‌های زندان در حقیقت جامعه زندانی می‌شود.
۳- رویکرد زندان زدایی به عنوان یک سیاست امروز در دستور کار گروه‌های پژوهشی و محافل علمی و حقوقی قرار گرفته است، در فقه اسلام جز در موارد خاص و اندک زندان به عنوان مجازات مطرح نیست و آخرین راه‌حل برخورد جامعه با بزهکار تلقی شده است و لذا می‌توان در تدوین قوانین و مقررات جزائی و در حوضه تعزیرات به جای زندان از مجازات‌های جایگزین که به صلاح بزهکار و جامعه است استفاده نمود.
۴- در دهه اخیر از بین بردن زندان‌های انفرادی، لغو لباس زندانی، بهبود وضعیت خوراک و پوشاک، تکریم حقوق شهروندی زندانیان و حاکمیت فرهنگ زندان زدایی و نهادینه کردن آن از جمله تحولات صورت گرفته در دستگاه قضایی است و امروزه سیاست حاکم بر دستگاه قضایی براساس اصل زندان زدایی و مجازات جایگزین استوار است. اگر فرهنگ حبس‌ زدایی در دستگاه قضایی نهادینه شود، قضات در این موارد نیز با اعمال مجازات‌های اجتماعی، جامعه را از اثرات سوء حبس های غیر ضروری در امان میدارد.

ب: پیشنهادها

اکنون که زندان زدایی به عنوان یکی از محوری‌ترین سیاست‌های جزایی نظام قضایی کشورمان به شمار می‌رود و در جهت اثر بخشی مجازاتها موارد ذیل پیشنهاد می‌شود امید است مورد توجه جامعه علمی و حقوقی کشورمان قرار گیرد و دستگاه قضایی با بهره گرفتن از آموزه‌های دین اسلام، در قرآن کریم و روایات معصومین (ع) و نظرات فقهاء و علمای حقوق و فقه اسلامی در جهت زندان زدایی و اعمال مجازات‌های جایگزین اجتماعی و اقتصادی گام‌های اساسی برداشته شود.

1. 1. اصلاح قوانین موجود که محتوای این قوانین اعمال مجازات زندان در بیشتر جرائم است و برای بیش از یک هزار جرم در قوانین فعلی مجازات زندان لحاظ شده است در حالی که موارد زندان در فقه امامیه و عامه به مراتب کمتر از مقدار فعلی می‌باشد.

1. 1. حبس در منزل: براساس آنچه در متون دینی وجود دارد در صدر اسلام پیامبر اکرم (ص) گاهی متهمین را در خانه یا مسجد حبس می‌کردند این روش نشان می‌دهد که هدف از حبس تحت نظر داشتن متهم و جلوگیری از تصرفات آزدانه وی بوده است. به نظر می‌رسد برای جلوگیری از کثرت جمیعت زندانیان و مقابله با مفاسد زندان استفاده از این شیوه معقول می‌باشد.

1. 1. الزام به اشتغال در کارهای عام المنفعه در جامعه به جای استفاده از زندان

1. 1. اعزام به تحصیل و کسب مدارک علمی برای بعضی از مجرمان که اهلیت و شرایط لازم را دارند که در مدت حبس به کارهای علمی بپردازند تا بتوانند برای جامعه مفید واقع شوند.

1. 1. الزام به حضور در مراسمات دینی و مذهبی و ارشاد به انجام فرائض دینی به خصوص برای جوانان بزهکار

1. 1. آزادی مشروط

1. 1. تعلیق اجرای مجازات که در مواد ۲۵- ۲۹ قانون مجازات اسلامی به این مهم پرداخته شده است با امید به اینکه قضات محترم از این روش قانونی در اعمال مجازات استفاده نمایند.

1. 1. جزای نقدی: از جمله مجازات‌هایی است که تمام ویژگی‌های کیفری از جمله اصل قانونی بودن مجازات‌ها و اصل شخصی بودن مجازات‌ها را در بر دارد، جزای نقدی از طرف دادگاه کیفری هم اعمال و صادر شود.

1. 1. آموزش قضات مبنی بر اعمال سیاست‌های کیفری اسلام در راستای حبس زدایی چرا که قضات پایه‌های اساسی و رکن مهم قوه قضاییه در انطباق احکام با مواد قانونی هستند.

1. 1. استفاده از میانجیگری و داوری‌ها در جهت حل و فصل دعاوی به خصوص دعاوی خانوادگی

اداره زندان مکلف است که در صورت فوت یا بیماری سخت بستگان زندانی- در صورتی که آنها به اصلاح مسئولین زندان برسانند- زندانی را در اسرع وقت از این امر باخبر نمایند.

1. 1. اداره زندان موظف است در صورت فوت یا بیماری سخت زندانی، خانوادۀ وی را از این امر در اسرع وقت باخبر نماید.

1. 1. رئیس زندان برای استفاده از وسایل اجبار کنندۀ مجاز (دستبند، پابند و …) موظف است نظر پزشک زندان را جلب نماید.

1. 1. رئیس زندان برای استفاده از وسایل اجبار کنندۀ مجاز، رئیس زندان موظف است که گزارش امر را به مقامات مافوق برساند.

1. 1. اداره زندان موظف است که زندانیان حقوقی و کسانی که به جهت بدهی زندانی هستند از زندانیان کیفری جدا نماید.

1. 1. اداره زندان موظف است که محکومین را از توجه به شخصیت و خصوصیتی که هر گروه واجد آن است در مکانهای جداگانه نگهداری نموده و با متدهای اختصاصی تحت درمان و مداوا و یا اصلاح و تربیت مجدد قرار دهد.

1. 1. سن تفکیک جوانان از بزرگسالان در زندان باید بین ۱۸ تا ۲۵ سال معین گردد تا در قسمتهای جداگانه نگهداری شوند.

1. 1. لزوم تعیین چگونگی تفکیک زندانیان برحسب مدت محکومیت- مثلاً تفکیک زندانیان محکوم به حبس ابد، زندانیان ۳ تا ۵ سال، زندانیان ۵ تا ۱۰ سال با یکدیگر.

1. 1. متهمان بازداشتی این حق را خواهند داشت که در صورت تمایل از لباس شخصی تمیز استفاده نمایند.

1. 1. اداره زندان موظف است که زندانیان را بر حسب دین و مذهب طبقه‌بندی نماید.