-درجوامع اسلامی ، ارزش ها از وحی و سرچشمه الهی پدیدمی آیند و این خداوند است که امری را برای بشر مقدس دانسته و آن را ارزش معرفی می کند و از طریق پیامبر اکرم (ص) و جانشینان بر حق او آنها را به مردم ابلاغ نموده و بدین سان ارزش ها از سوی مذهب و ناشی از اعتقادات است .به همین سبب قداست انها بیش از فداست سایر ارزش ها می باشد.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در نهایت می توان این چنین نتیجه گرفت که دین از چنان توانایی خارقالعاده ای برخوردار است که بتواند برای تمامی ارزش های عاطفی ، عقلی و اجتماعی چاره اندیشی نماید.هم در خلق ارزش های نوین و هم در حراست از انها و هم در تاثیر گذاری ارزش ها برنهاد های اجتماعی و افراد (همیلتون، ۱۳۷۷، ص ۳۸۱) ناگفته پیداست که با در نظر گرفتن تاریخ اندیشه های دینی و مهمتر از همه ، تحولات اجتماعی متعددی که از ناحیه ی این اندیشه ها در میان ملل و جوامعی نظیر ایران رخ داده است ،انگاشتن نهاد دین جامعه شناسی دین و درنتیجه ارزش ها ی اجتماعی منبعث از دین ،خطایی نابخشودنی محسوب می شود (کهزاد بابایی، ۱۳۸۵، صص ۷-۸)
اندیشمندان غربی نیز در باب منبع ارزش های سازمانی نظرات خود را ابراز نموده اند انها به طور خلاصه منبع ارزش های یک سازمان را در دو چیز جستجو میک ند و بر این عقیده اند که هر یک از ارزش های سازمان در یکی از این دو مورد ریشه دارد .این دو مورد عبارتند از :۱-سنت های سازمان ۲- رهبران کاریزماتیک »واینر»(۱۹۸۸) در این زمینه چنین می نویسد «هر یک از ارزش ها محوری سازمانی در درجه ی اول از سنتهای سازمانی ویا رهبری کاریزماتیک مشتق می شوند.اگر ارزش ها ریشه در سنت های سازمان داشته باشند دراین حالت ارزش ها مشابه از طریق اعضای سازمان به یک دیگر منتقل میگردند . این گونه ارزش ها نسبتا مستقل از جایگاه و میزان اثر گذاری بالقوه ی افراد هستند. ریشه ی این ارزش ها ممکن است مرتبط با افراد ویژه ای چون بنیان گذاران سازمان باشد . ارزش هایی که ریشه در سنت های سازمان دارند در طول سالیان طولانی مورد آزمون قرار گرفته اند وثبات و قابلیت پیش بینی کارکردها را به همراه خواهند داشت » (واینر،۱۹۹۸) هنگامی که ارزش های محوری، ریشه در هرهبران کاریزماتیک داشته باشند ، درونی سازی این ارزش ها توسط اعضا از طریق شناسایی اعضای سازمان توسط رهبر اتفاق می افتد .(جونز و جرارد،۱۹۶۷)چنین ارزش هایی نسبت به ارزش های نشات گرفته از سنت ها ثبات و دوام کمتری دارند . عمر چنین ارزش هایی ممکن است پیش از عمر رهبران سازمان نباشد ودر حقیقت چرخه ی حیات ان ها کوتاه است ، زیرا بسیار به ویژگی های شخصیتی رهبران وابسته هستند . البته ممکن است رهبران کاریزماتیک سازمان از برخی ارزش های سنتی حمایت کنند ، دراین صورت این ارزش ها در زمره ی ارزش های سنتی سازمان به شمار می روند و نه ارزش های مشتق شده از رهبران کاریزماتیک.

۲-۲-۱۰-کارکرد ارزش ها

با وجود اختلاف نظر در مورد ماهیت و چیستی ارزش ها وتعاریف گوناگون راجع به ارزش ها ، اندیشمندان این حوزه ، کار کرد ها وپیامدها ی بسیاری را برای ارزش ها ها بر شمرده اند . در این پژوهش سعی شده است تا نظرات اندیشمندان مختلف در باب کارکردها ، پیامدها وفواید ارزش ها ، تاحد امکان انعکاس یابد .دکتر علی قائمی درباب فایده ئ اهمیت ارزش ها بیان می دارد:
ارزش ها عامل حرکت افرینی و ایجاد انگیزش در کار وتلاش ادمی اند .
سبب پایبندی به خط و راه و شرایطی اند که از نظر یک فرهنگ ارزش خوانده می شوند
عامل مرز داری در حیات ، درگفتار وکردارند
معیاری برای مفایسه ها و مرزبندی ها در نتیجه شناخت پایبندی ها هستند
سببی برای جهت دهی به سوی مقصدی است که مکتبی مورد قبول ،آن را کمال می نامد.
سبب داوری درباره ی یک فرد و قضاوت در مورد نوع باور ها واعتقادات و مقدسات اوست
و سرانجام ارزش ها اگر از سوی مذهب و ائینی باشند ،برای خود فرد و جامعه او خیر افرین هستند، مایه ی عظمت جان ادمی وسبب دستیابی به ارج وقرب مورد نظر می باشند .(قائمی،۱۳۸۱،ص۶۴۲).
شاید مهمترین کارکردفردی ارزش ها ، فراهم اوردن استاندارد ها یا معیار هایی باشد که رفتار و رافکار فرد را درجهات مختلف هدایت می کند (فیدر،۱۹۷۵،ص۸). از منظر جامعه شناختی، شاید مهمترین کارکرد اجتماعی که برای ارزش ها ذکر می شود نقش ان ها در تعیین شیوه های مطلوب اندیشیدن و عمل کردن در فرهنگ و تحقق همبستگی اجتماعی باشد(نیک گهر ۱۳۷۱ ؛،ص۲۹۲).
در جایی دیگر سه کارکرد کلی برای ارزش ها بیان شده است(روکیج،مترجم امیری،ص۲۵).
کارکرد تنظیمی ارزش ها:محتوای برخی از ارزش ها مستقیما با شیوه های رفتاری و وضع غایی در ارتباط هستند که گرایش تنظیمی یا انتفاعی نام دارند . مثلا برخی از اارزش های ابزاری با مطلوبیت اطاعت ، سازگاری با دیگران ، مودب بودن و خویشتنداری ارتباط دارند . البته برخی مانند «مک لافلین » معتقدند ارزش های تنظیم کننده ، واقعا شبه ارزش هستند . زیرا افراد ان ها را برای سازگاری درقبال فشار های گروه به خدمت می گیرند.
کارد خود پایی ارزش ها :نظریه روانکاوی می گوید ارزش ها به اندازه ی طرز تلقی ها می توانند به رفع نیازیی خود پایی کمک کننده نیاز ها ، احساسات و اقداماتی را که به لحاظ شخصی واجتماعی غیر قابل پذیرش هستند می توان به سادگی با فرایند های توجیه ، تبیین و تشکیل واکنش به شرط قابل قبول تری تغییر داد .همه ی ارزش ها ابزاری وپایانی را می توان برای تحقق کار کرد های خود پایی به خدمت گرفت . با وجود این نمی توانیم به ارزش های معینی اشاره کنیم که به ویژه برای چنین منظورهایی مناسب باشند .
کارکرد اگاهی بخش یا خود شکوفایی ارزش ها : «کنز » کارکرد آگاهی بخش را شامل جست جوی معنا ، نیاز به درک گرایش به سوی سازماندهی بهتر ادراک و اعتقاد به منظور ایجاد شفافیت ، ثبات و پایداری می داند. برخی از ارزش های ابزاری وپایانی با صراحت یا تلویحا ، این دانش وآگاهی وبه شکلی جامع ترکارکرد خود شکوفایی را در بر می گیرند.(کنز ۱۹۶۰،ص۱۷۰)
۲-۲-۱۱-ارزش های فردی و اجتماعی
ارزش ها الزاما صفت اجتماعی ندارند، بلکه ممکن است فردی باشند .اشیاء ویا عقایدی که به طور فردی مورد تو جهند و در سطح کلی جامعه ارزشی ندارند، ارزش های فردی نامیده می شوند . بدیهی است در صورت به وجود امدن شرایط لازم ، ارزش فردی ممکن است به ارزش اجتماعی تبدیل شود . بنابراین ایده ها ، هنجار ها واشیای مادی که متعاقب اعمال متقابل اجتماعی ، عقاید و باز خورد های روانی مساعدی پیرامون ان ها جمع می شوند و متکی بر تجربیات مثبت هستند، ارزش های اجتماعی نام دارند (محسنی ، ۱۳۶۶ ،ص ۴۳۸).
آلن بیرو در کتاب « فرهنگ علوم اجتماعی» ، ارزش های اجتماعی را مدل های کلی رفتار ،احکام جمعی و هنجار های کرداری که مورد پذیرش عمومی وخواست جامعه قرار گرفته اند معنا کرده است . او اقسام ارزش های شخصی ، فرهنگی ، قضایی و.. را لزوما ،از رزش های اجتماعی متمایز نمی داند و تاکید دارد مردم با ارزش های اجتمای ، حیات اجتمای خود را می گذرانند و اعضای جامعه در مورد این ارزش ها به نو عی وفاق اجتماعی رسیده اند . به اعتقاد این صاحب نظر جامعه شناسی ، ارزش های اجتماعی،د ر معنایی محدودتر با عنوان ارزش های اخلاقی ، فرهنگی و یا دینی شناخته می شوند که کار یکپارچگی اجتماعی را قوام می بخشند و به گسترش پیوند های مبتنی بر همبستگی منجر می شوند و به اعتقاد « آلن بیر»، عدالت ، انسان دوستی ، دیگر خواهی و مهربانی از ان جمله اند (آلن بیرو ، مترجم ساروخانی ، ص۳۸۶)
همچنین «آریان پور» در کتاب «زمینه جامعه شناسی» می نوسید: «واقعه یا چیزی که مورد اعتنای جامعه قرار گیرد « ارزش اجتماعی» نام دارد.« ارزش اجتماعی »انگیزه ی« گرایش اجتماعی» می شود . گرایشات اجتماعی تمایلاتی کلی هستند که در فرد به وجود می ایند وادراکات، عواطف وافعال او را در جهات معینی به جریان می اندازند ( اریان پور، ۱۳۵۵،ص ۱۸۲).
تردیدی نیست که ارزش های اجتماعی بی شماری یافت می شوند که جامعه شناسان نتوانسته اند در دسته بندی های مطالعاتی و طبقه بندی های پزوهشی خود وارد کنند و همین موضوع از نارس بودن ورود این مقوله به مباحث جامعه شناختی وحکایت دارد و برای مثال مفاهیمی مانند : زیبایی ، فضیلت ، خوبی ، بدی ؛ از جمله مفاهیمی یه شمار می روند که هم از حیث ذهنی و روانی مورد پذیرش اعضای جامعه اند و هم از حیث اجتماعی در بین اقشار ، گروه ها و حتی ملل گوناگون مابه ازای خارجی دارند ( کهزاد بابایی ،۱۳۸۵ ص ۶ ) . نظر «فرانکنا »در مقاله ارزش و ارزشیابی خود در کتاب «فلسفه اخلاق» موید همین مطلب است « ارزش در وسیع ترین کاربردش اسمی عام برای همه ی محصولات انتقادی یا موافق یا مخالف بر خلاف محصولات تو صیفی است و در مقابل وجود یاواقعیت قرار می گیرد(ادوارز ، مترجم رحمتی ، ص ۳۴۶)
ارزش های اجتماعی تا زمانی که منافع ملی ، اصول وآرمان های عقیدتی و دیگر خواهی را در فرایند کاری حفظ کنند ماندگار خواهند بود (کهزاد بابائی ، ۱۳۸۵ ، ص ۱۰)
۲-۲-۱۲- ارزیابی ارزش های اجتماعی
ارز ش های اجتماعی همیسشه توسط افراد جامعه ارزش گذاری می شوند و بنابراین خصوصیات ارزشی خواه ناخواه مورد داوری قرار می گیرند .تنها نهاد توصیف شده و سازمان طراحی شده ای که کار قضاوت را انجام می دهد همان افکار عمومی اکثریت قریب به اتفاق مردم است ، مردی که ممکن است هیچ شناخت چهره به چهره ای از یکدیگر نداشته باشند مردی که چه بسا از حیث زمانی و جغرافیایی دریک قلمرو مشخص زندگی نکنند، اما درست یا نارست همسان می اندیشند و همسان قضاوت می کنند .اکنون این سئوال پیش می اید که ارزش ها در این محکمه وبا چنین هیئت منصفه ای چگونه تبرئه ویا به تیغ جلاد سپرده می شوند . « ارزش گذاری یعنی تعیین ارزش یک چیز وارزش یک چیز وقتی به دست می اید که نسبت ان با ارزش های دیگر معلوم شود. ارزش گذاری مظهر ان اندیشه هایی است که بیان می کند واقعیت چگونه است و چگونه باید باشد» ( میردال ، مترجم روشنگر، ۱۳۵۷ ، صص ۲۲-۲۳ ).
در واقع یک مشکل اساسی از این حقیقت ناشی می شود که ارزش گذاری های انسانی معمولا متغیر و متضاد است . پشت رفتار انسان مجموعه ی از ارزش گذاری های متجانس قرار ندارد ، بلکه ان چه پشت رفتار انسان قراردارد، معجونی است از تمایلات ، علایق و ارمانهای متضاد و ستیزه گر با هم ، انسان به برخی از این تمایلات و علائق و آرمان های اگاهانه اعتقاد دارد و برخی دیگر را مدت ها خاموش نگه می دارد ( میردال ، مترجم روشنگر ، صص۲۳-۲۴ )
البته باید اذعان داشت که مقوله ی ارزشیابی ارزش ها یکی از مباحث علم اخلاق است و نه جامعه شناسی و یا حتی روانشناسی .به هرحال مروری بر نظریات فیلسوفان اخلاق نشان می دهد که این وجه از ارزش ها از سوی نظریه پردازان مباحث اخلاقی نسبت به اندیشمندان سایر حوزه ها، کامل تر و جامع تر مورد بحث قرار گرفته است . یکی از صاحبان نظران « دیوئی »است . او ارزشیابی را در دومعنا به کار برده است: « این واژه یا به معنای ارج نهادن ، دوست داشتن ، احترام گذاردن ، علاقه داشتن و عزیز داشتن است و یا به معنای ارزیابی ، ارزش سنجی ، بر آورد ارزشیابی و سنجش است ( ادواردز ،مترجم رحمتی ، ص ۳۴۹).
۲-۲-۱۳-دین و نهادینه سازی ارزش های اجتماعی
بدون هیچ پیش داوری عقیدتی باید اذغان داشت پدیده ی دین نفش تعیین کننده ای در حیات اجتمای ایفا می نماید . به رغم ان که نهاد دین در طبقه بندی ارزش ها ، خود یکی از ارزش های اجتمای قلمداد شده است ، یا این وصف ،جامعه شناسی دین و جامعه شناسی معرفت هنوز ان چنان که شایسته است ، کار کردهای این پدیده را به درستی تبیین نکرده اند . دین علاوه بر معنا کردن جهان بینی بشر و پاسخ گفتن به دغدغه های ذهنی نوع انسان در خصوص مبنا و وجود که سبب پدید امدن نوعی اقناع اجتماعی می شود . چند کار کرد مهم و اساسی دیگر نیز دارد .دین به عنوان سر چشمه جوشان ارزش های مورد نیازفردی برای رسیدن به آرمان یک انسان کامل ،ارزش های مورد نیاز چنین فرآیندی را با اتصال به یک منبع مقدس به افراد عرضه می دارد . دین باارائه گنجینه ای از فرامین اخلاقی و اندرز های اجتماعی ، چشم انداز رسیدن به زندگی متعادل و هدفمند را فراروی گروه های کوچک خانوادگی می نهد . دین با عرضه ی معیار ها وارزش های مورد نیاز زندگی اجتماعی پویا و ارائه ی ائین های رفتاری واخلاقی ، چار چوب تعریف شده ای از نوع ایده ال انسان مذهبی و قلمرو پدیدار شدن یک ارمان شهر و مدینه ی فاضله به دست می دهد . با این وصف ، معرفی دینی به نوع انسان می اموزد چگونه باید زیست چگونه باید با دیگران تعامل داشت، و چگونه می توان ارمان شهر مقدسی را با دیگران بنا نهاد .
دین منبع بی پایانی از ارزش های ماندگار یک انسان الهی و مجموعه ی الگوهای رفتاری یک خانواده ی مقدس و سمت وسوی فعالیت های جامعه ای متعبد رابرای رسیدن به ارزشی مطلق (خدا)، بی بدیل ،خدشه نا پذیر ،یکتا و ارزش افرین و مصون از هر کم و کاستی عرضه می دارد . کارکرد های فردی . گروهی و اجتماعی دین در خلق ارزش های ماندگار اجتماعی بر کسی پوشیده نیست . حتی کسانی که به هیچ وجه اعتقادی به باور های دینی و ایمان و مذهبی ندارند وبه این کارکرد های ونقش خلاق و ارزش افرین دین معترفند.
نظریه پردازان متفاوتی که دین را مورد تحلیل قرار داده و کارکردهای روانی ، اخلاقی و اجتماعی ان را متذکر شده اند . در سه دسته ی تحلیل گران ، عاطفه گرایان و جامعه شناسان دسته بندی می شوند . در این میان کم نیستند کسانی که به د رستی از دین یاد می کنند و ملکم همیلتون از ان جمله است : « علاقه ی بنیادی بیشتر جامعه شناسان دینی غالبا یکسان است و ان بالا بردن فهم ما از نقش دین در جامعه ، تحلیل و اهمیت تاثیر دین در تاریخ بشری و شناخت جلو ه های گوناگون دین و نیرو های اجتماعی تاثیر گذار و شکل دهنده ی ان هاست(همیلتون،۱۳۷۷،ص۳) .به اعتقاد همیلتون این سه رهیافت با وجود سستی هایشان بینش خوبی در مورد ماهیت دین به دست می دهند ، زیرا دین پدیده ای بسیار پیچده تر از ان است که هر یک از این رهیافت ها تصور می کنند ( همیلتون ۱۳۷۷ ،ص ۲۰۲ و ۳۸۰) در حقیقت می توان نتیجه گرفت دین از چنان توانایی خارق العاده ای برخوردار است که بتواند برای تمام ارزش های عاطفی ، عقلی و اجتمای چاره اندیشی کند ، هم در خلق ارزش های نوین ، هم در حراست از آن ها وهم در تاثیر گذاری ارزش ها بر نهاد های اجتماعی و افراد ( همیلتون ، ۱۳۷۷ ، ص ۳۸۱ )
۲-۲-۱۴-ارزش و فرهنگ
فرهنگ در معنای گسترده ان معادل سبک و روش زندگی است و برخی دیگر فرهنگ را اندیشه ها و ارزش ها تلقی می کنند ( چلبی، ۱۳۷۵ ، ص ۵۴ ) برخی هم فرهنگ را به عنوان منظومه ای نسبتا منسجم، مشتمل بر اجزایی غیر مادی شامل ارزش ها ، هنجار ها ، باور ها ، اعتقادات ، اداب و رسوم ، دانش و اطلاعات رایج ، هنرها و همچنین اجزای مادی شامل کالاهای مصرفی ، ابزار، فناوری، ومیراث های فرهنگی نسبتا مشترک اجتماع تلقی می کنند .(پناهی، ۱۳۷۶ ، ص۵۰) بنابر این ارزش ها می توانند جزئی از فرهنگ تلقی شده ویا حتی به واسطه ی مطلوبیت ویژه ی ان که مورد تقاضای اجزاء وابعاد دیگر تشکیل فرهنگ نیز است .نقش محوری در تولید فرهنگ ایفا کند و در همین رابطه تحولات و تغییرات ارزش ها تا ثیر جدی در تغییرات وتحولات فرهنگی ایفا میکند .اکثر محققین حوزه ی فرهنگ سازمانی توافق دارند که ارزش های مشترک یا سیستم ارزشی سازمان، اجزای کلیدی فرهنگ سازمانی به شمار می روند . فرهنگ سازمانی را «ارزش های غالب ارائه شده توسط سازمان» (دیل و کندی، ۱۹۸۲ ، ص۱۲ ) تعریف کرده اند . یکی از پژوهشگران فرهنگ سازمانی را به«مجموعه ی مختصات یا ویژگی های کلیدی تشکیل دهنده ی ارزش های سازمانی»اطلاق می کند (رابینز ، ۱۹۹۱ ،ص۴۳۸) در این رابطه دنیسون (۱۹۹۷) معتقد است که ارزش های اساسی ، باور ها و مفروضاتی که درسازمان وجود دارند ، الگو های رفتاری که از بین این ارزش های مشترک ناشی می شود و نماد هایی که مبین پیوند بین مفروضات و ارزش ها ورفتار اعضای سازمان اند ، فرهنگ سازمانی نامیده می شوند . فرهنگ شامل ایده آل های ارزشی و اجتماعی و باور هایی است که اعضای سازمان به اشتراک می گذارند (لوئیس،۱۹۸۰، سی یل ومارتین،۱۹۸۱)این ارزش ها یا الگو های باور افراد ،به وسیله برخی ابزارهی نمادین مانند اسطوره ها(فیدور و رولند ،۱۹۸۲)،آئین های مذهبی(دیل و کندی،۱۹۸۲)، داستانها (میتروف وکلیمن ،۱۹۷۶)،علائم و نقش و نگارها(ویلکیز ومارتین،۱۹۸۰)،و همچنین زبان های خاصی(اندرروس و هرش،۱۹۸۳) آشکار می شوند .گرچه نمی توان یک طیقه بندی دقیق و تعریف عملیاتی ارائه نمود ،اما میان دانشمندان این اجماع وجود دارد که عنصر اصلی فرهنگ سازمانی عبار ازمون از :«ارزش های مشترک » ارزش های مشترک اعضای سازمان ، سیستم ارزشی سازمانی را شکل می دهند . ارزش های محوری که با سطح میانی مدل فرهنگی ادکار شاین متناسب هستند ،سرفصل خطوط راهنمای عملیاتی یک سازمان را ارائه می دهند .این امر بسیار مهم است که سازمان همان گونه که ارزش های محوری خود را مورد ارزیابی قرار می دهد ، در مورد پیش فرض ها عمیق ترین سطح فرهنگ را شکل می دهند .کاربردی کردن ارزش های محوری در یک فرهنگ که اکنون وجود دارد ،بسیار چالش برانگیز است . این امر بسیار مهم است که در یک سازمان که توسط مدیرانش شروع به کار می کند،ارزش های محوری در رفتار روز مره شان مشاهده کردند. ارزش های سازمانی به عنوان بعد مرکزی فرهنگ سازمانی شناخته می شوند که منشا تاثیرات قوی بوده و میان سازمان ها تفاوت ایجاد می کند(آلکاین و دستمز،۱۹۷۲،چاملین،۱۹۳۳)با توجه به نظر ادگار شاین (۱۹۸۵)،ارزش های سازمانی به عنوان ابعاد کلیدی فرهنگ سازمانی ،استاندارد هایی دا تعریف می کنند که انطباق با محیط خارجی و پیوند داخلی سازمان را هدایت می نماید . ارزش های سازمانی موارد زیر را تحت تاثیر قرار می دهند :کیفیت محصول وخدمت،محتوای تبلیغات،سیاست های قیمت گذاری، رفتار کارکنانئ ارتباط با مشتریان ،عرضه کنندگان ،جامعه و محیط گرچه تعریف یکسان پذیرفته شده ی جهانی وجود ندارند ،ارزش های اخلاقی سازمان به عنوان ترکیب ارزشهای اخلاقی فردی مدیران و سیاست های رسمی و غیر رسمی اخلاقی سازمان می باشند . مطالعات تجربی در حوزه ی بازاریابی نشان می دهند که مدیران عالی سازمان بایستی نقشی فعال به منظور بهبود ارزش های اخلاقی داشته باشند تا منجر به اثرات مثبت گردد.(چونکو وهانت ۱۹۸۵،هانت و چونکووویلکاکس ، ۱۹۸۴ )این مطالعات دریافته اند که فعالیت های مدیران عالی می تواند مشکلات اخلاقی کارکنان را کاهش دهد همچنین می تواند این گونه عنوان نمود که هنگامی که مدیران عالی نوعی فرهنگ سازمانی ایجاد می کنند که برارزش های اخلاقی تاکید می ورزد . تعهد معامله کنندگان به این سازمان افزایش می یابد . فرهنگ سازمانی یک مفهوم چند بعدی است به عنوان مثال در توضیح فرهنگ سازمانی ، گافمن (۱۹۶۷،۱۹۵۹) بر روی مقررات رفتاری مشاهده شده در تعاملات افراد تمرکز می کند ، هومانز (۱۹۵۰) هنجارهایی را که در برگیرنده کار گروهی هستند را عنوان می کند ، اوشی (۱۹۸۱) بر روی فلسفه که خط مشی سازمانی را تحت تاثیر قرار میدهند تاکید می ورزند و فن مانن (۱۹۷۶ ) بر قوانینی جهت مدیریت سازمان تاکید می کند کمی بعد تر فرهنگ سازمانی به عنوان پیش فرض ها باور ها ، اهداف دانش و ارزش ها که توسط اعضا ی سازمان به اشتراک گذاشته می شوند تعریف گردید. (دیل و کندی ،۱۹۸۲، ساث، ۱۹۸۴، شاین۱۹۲۵، شوارتزودیدیس،۱۹۸۱).با وجود این که بر طبق دیدگاه مذکور ،ارزش ها به عنوان یک بعد از فرهنگ سازمانی هستند آنها به عنوان هدایت کننده رفتار افراددر جامعه به صورت عام و در سازمان ها به صورت خاص تئوریزه شده اند(روکیج۱۹۷۳،۱۹۸۶)،یانکلوویچ(۱۹۷۱،۱۹۸۱) .درسطح جامعه ارزش ها مشخص می کنند که چرا مردم فداکاری می نمایند یا اینکه حاضرند چه چیز هایی را از دست بدهند تا به اهدافشان برسند.ارزش ها دربر گیرنده یک دید وسیع تر در مورد ان چه که مردم هستند، می تواند باشند. ویا خواهند شد،می باشند (میشل،۱۹۷۱) برای یک سازمان ، ارزش ها حس هویت را به اعضای سازمان انتقال می دهند،
ثبات سیستم اجتماعی سازمان را افزایش می دهند توجه مدیران را به سمت مسائل مهم جلب می کند ، راهنمای تصمیم گیری هستند و مهمترین مورد تعهد افراد را نسبت به چیز هایی بیش از صرف خودشان ارتقا می دهند (دیل وکندی،۱۹۸۲،اسمبرکیج،۱۹۸۳). زمانی که ارزش های اخلاقی یک سازمان به صورت گسترده میان اعضای سازمان به اشتراک گذاشته شود، احتمال موفقیت سازمانی افزایش می یابد.(بادوویک وبیتی،۱۹۸۷،براون،۱۹۷۶،انگلند،۱۹۶۷،کی لی،۱۹۸۳،کوچ و فاکس،۱۹۷۸) همان گونه که پیتر واترمن (۱۹۸۲)در مطالعه شان پیرامون سازمان های ممتاز اشاره می کنند .آن سازمان هایی که مجموعه ارزش های مشترکی را برای خود تعریف نموده اند خصوصا ارزش ها اخلاقی ،عملکرد مطلوب تری داشته اند .

۲-۳-۱- مقدمه

یکی از پارادایم های سازمان مدیریت معروف علم وظیفه گرایی است که توسط آدام اسمیت ،اقتصاد دان شناخته شده ی دنیا بنا نهاده شد . این پارادیم حدود ۲۰۰ سال در سطح سازمان های گوناگون حمکرانی نموده و سازمان ها برای کسب موفقیت و نیل اهداف خود ، مبتنی برآن عمل می کردند . براساس نظریات آدام اسمیت، فعالیت باید به صورت بخش بخش و جزئی تعریف می شدند و هر فرد مامور انجام وظیفه ای محدود و تخصصی می گشت . اما با گذشت زمان ، به تدریج این نوع نگاه به وظایف سازمان ها تغییر یافت و نگاه فرآیندی جایگزین نگاه وظیفه ای گردید . بدین ترتیب سازمان ها شروع به مهندسی مجددساختارهای خود نموده و نحوه ی انجام وظایفشان را تغییر دادند. براساس نگاه فرایندی ، دیگر وظایف به صورت مجزا و منفک از یکدیگر نگریسته نمی شدند، بلکه به صورت یک کل مورد توجه قرار می گرفتند . فرایند کار ، مجموعه گام هایی است که یک یا چند«دروندا د» را به کار گرفته و «بروندادی»می آفرینند که برای مشتری سودمند و خواستنی است . بدین ترتیب انجام مطلوب به صورت جمعی منجر به نتیجه دلخواه می گشت . نکته مهم در نگاه فرآیندی این است که فرایند ها بایستی بر مینای نیاز های مشتریان طراحی شوند چرا که در غیر این صورت نتیجه مطلوبی به بار نخواهد آورد. تقریبا می توان اذعان نمود که امروزه کمتر سازمان موفقی یافت می شود که نگاه فرآیندی نداشته باشد . در سازمان های خدماتی ، فرایند ها اهمیت دوچندانی دارند ، چرا که ارئه خدمات مطلوب ، نیاز مند طراحی مناسب فرایند ها می باشد . در این بخش در پی ان هستیم تا مروری بر مسائل مربوط به فرایند ها نموده و سر انجام چارچوب طبقه بندی فرایند ها که توسط مرکز بهره وری و کیفیت آمریکا منتشر شده است، ارئه نماییم .
۲-۳-۲- سازمان
با یک رویکرد کلی ، سازمان را می توان به صورت«یک گروه اجتماعی که به طور آگاهانه برای تحقق بخشیدن به هدفی خاص تشکیل شده است »تعریف کرد . دفت^۱ برای هر سازمان چهار ویزگی برمی شمرد ۱- یک نهاد اجتماعی است ۲- که مبتنی بر هدف است ۳ -ساختار ان به صورت آگاهانه طرح ریزی شده است و دارای سیستم های فعال و هماهنگ است و سرانجام ۴- با محیط خارجی ارتباط دارد برای تمیز دادن یک سازمان از دیگر سازمان ها ی اجتماعی ،عناصر بسیار زیادی وجود دارد .اولین عنصر مهم که موجب تمایز سازمان ها از یکدیگر می گردد ،اهداف سازما ن می باشد که به طور روشن و واضح تعریف شده اند .
دومین عنصر اساسی ، نقش هایی است که اعضا ی سازمان ایفا می نماید . نقش ها ، رفتار های لازم یک عضو برای تحقق بخشیدن به هدف مشترک است که دیگر کارکنان انتظار دارند از جانب ان شخص اعمال شود .
بی شک برای توفیق در نیل به اهدافی مشترک ، نیاز به تقسیم کار و جامه ی عمل پوشاندن به ساختار اختیارات و وظایف به صورت سلسله مراتبی وجود دارد .
به سب تقسیم کارو نقش های متفاوت و برای هماهنگ کردن تلاش های افراد برای ایفای وظایف متفاوت از یکدیگر به بعضی فرایند ها و سیاست ها از قبیل ارتباطات ، تصمیم گیری و حل مسا له هم نیاز است که این نیز سومین عنصر اساسی را برای برای تمیز دادن سازمان ها از یکدیگر پدید می اورد .
در پرتو این توضیحات می توان گفت که سازما ن عبارت است از «تمامی فرایند ها ، اصول و قواعدو ساختار تشکیل شده از سوی افرادی که برای تحقیق بخشیدن به هدفی مشترک گرد هم می آیند ».
ساختار سازمانی در نمودار سازمان نمایان می شود . نمودار سازمانی یک نماد قابل رویت از کل فعالیت هاو فرایند سازمان است(دفت، مترجمان پارسائیان واعرابی،۱۳۸۳،ص۳۴۴) .ابعاد محتوایی سازمان بر ساختار
سازمانی اثر گذارند . همچنین رهبری ، فرهنگ و ارزش های سازمانی تمام ابعاد سازمانی را تحت تاثیر قرار می دهند شکل (۹) گویای این مطلب می باشد .
شکل۲-۵ : متغیرهای محتوایی سازمان که بر ساختار اثر می گذارند

۲-۳-۳- فرایند

تغییر به سوی هدف ، با بهره گرفتن از سازکار باز خور را فرایند می گویند . هر فرایند هدف ، ساختار و نتیجه دارد . ساختار فرایند ، طریق به هم پیوستن عوامل متعددی با دیگر فرایند ها برای نتیجه ی واحد است . (رضائیان ،۱۳۸۳،ص۷) . بازاریان معمولا به دانستن جزئیات چگونگی ساخت کالا ها ی فیزیکی نیاز دارند . این کار مسئولیت افرادی است که کارخانه را اداره می کنند . اما در مرود خدمات وضعیت متفاوت است . از انجا که مشتریان اغلب در ایجاد خدمات مشارکت دارند ،بازاریابان به شناخت ماهیت فرایند هایی که مشتریانشان احتمالا با انها روبرو هستند، نیازمند «یک فرایند ، روش خاصی از عملیات یا مجموعه ای از اعمال است و به طور معمول مستلزم چندین مرحله می باشد ،که غالبا نیازمند تحقق در یک توالی مشخص است » . ایجاد و تحویل عناصر محصول به مشتریان ، نیاز مند طراحی و اجرای موثر فرایند هاست . فرایند، شیوه و ترتیب عملکرد سیستم های عملیات خدمات را مشخص می کند . طراحی بد فرایند ، که کندی عملکرد ، کاغذ بازی و تحویل نامناسب خدمات را به دنبال دارد ،مشتری را آزرده خاطر می سازد همچنین، فرایند های ضعیف ، کار را برای کارمندان خط مقدم مشکل تر می سازدو در نتیجه ، بهره وری کاهش می یافته ، احتمال شکست خدمات افزایش می یابد .(لاولاک ورایت،۱۳۸۲،ص۴۰). با توجه به این که در سازما نهای خدماتی، محصول در واقع یک فرایند است ،بنابراین با توجه به مجصول به عنوان یک فرایند ارئه ، در ادراک صحیح ما از مساله ، به کمک زیادی خواهد نمود .
خدمات را می توان به روش های مختلفی دسته بندی نمود . یک روش، تقسیم خدمات بر اساس وسیله ارائه ی آن است. ایا وسیله ی ارائه ی خدمت ،انسان است یا ماشین؟

مهندسی مجدّد پیچیدگی شرکت گاز استان گیلان و توسعه فناوری

۱۹۸

۵/۴۳- درصد

۰۰۰/۰

تایید فرضیه

با توجه به جدول مشاهده می شود که مقدار ۰۵/۰ >000/0 Sig = می باشد، به همین دلیل با اطمینان ۹۵ درصد فرض H₀ رد و فرض H₁تایید می شود و این رابطه معنی دار می باشد. همچنین بر اساس این جدول می توان گفت شدت همبستگی بین دو متغیر مهندسی مجدّد پیچیدگی شرکت گاز استان گیلان و توسعه فناوری ۵/۴۳ – درصد می باشد که این یبان گر رابطه منفی بین دو متغیر
می باشد.
۴-۴-۲-۳- فرضیه فرعی سوم: بین مهندسی مجدّد تمرکز شرکت گاز استان گیلان و توسعه فناوری رابطه معناداری وجود دارد.
بین مهندسی مجدّد تمرکز شرکت گاز استان گیلان و توسعه فناوری رابطه معناداری وجود ندارد.
بین مهندسی مجدّد تمرکز شرکت گاز استان گیلان و توسعه فناوری رابطه معناداری وجود دارد
جدول(۴-۱۴) ضریب هبستگی بین مهندسی مجدّد تمرکز شرکت گاز استان گیلان و توسعه فناوری

متغیر ها

تعداد

میزان ضریب همبستگی

سطح معنی داری

نتیجه

مهندسی مجدّد تمرکز شرکت گاز استان گیلان و توسعه فناوری

۱۹۸

۸/۵۷ درصد

۰۰۰/۰

تائید فرضیه

با توجه به جدول مشاهده می شود که مقدار ۰۵/۰ >00 0/0 Sig = می باشد، به همین دلیل با اطمینان ۹۵ درصد فرض H₀ رد و فرض H₁تایید می شود و این رابطه معنی دار می باشد. همچنین بر اساس این جدول می توان گفت شدت همبستگی بین دو متغیر بین مهندسی مجدّد تمرکز شرکت گاز استان گیلان و توسعه فناوری ۸/۵۷+ درصد می باشد که این بیانگر رابطه مستقیم بین دو متغیر می باشد.
۴-۴-۳- تحلیل رگرسیون چند متغیره
رگرسیون چند متغیره، روش تحلیل نیرومندی است که میزان تاثیر یکجا و جدا گانه چند متغیر مستقل را بر متغیر وابسته نشان می دهد. معمولاً از رگرسیون برای متغیرهای فاصله ای استفاده می کنند، و با مقداری خطا، در مورد متغیرهای ترتیبی نیز می توان از آن استفاده کرد. در این پژوهش میزان تأثیر هر یک از متغیرهای مستقل که قبلاً در آزمون پیرسون از رابطه معنی داری با متغیر وابسته، یعنی (توسعه فناوری) برخوردار بودند، در تغییرات متغیر (توسعه فناوری) به روش ورود همگانی، در معادله رگرسیون، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در روش ورود همگانی (Enter) همه متغیرها، با هم وارد معادله رگرسیون می شوند، و این روش می تواند، پیشی بینی تمامی متغیرها را یکجا با هم مورد ارزیابی قرار دهد. در این پژوهش ابتدا، سه شاخص فرعی متغیر مستقل (مهندسی مجدّد ساختار سازمانی) با هم وارد معادله شده اند، که در جدول زیر نشان داده شده است:
جدول شماره ۴-۱۵: ضرایب رگرسیون چند متغیره به روش همگانی

نام متغیرها

ضریب B

ضریب استانداردS.E

ضریب تعدیل شده Beta

مقدار آزمون t

سطح معنی داری t

مقدار ثابت

۲-۲-۲-۵-۲٫ طیف برنامه ریزی مشارکتی
مطالعه مزبور طیفی از برنامه ریزی مشارکتی را ارائه می دهد که عناصر آن عبارتند از:

• • • تعهد: ورود به فرایند مشورتی گفتگو با سایرین، توجه و گوش دادن فعال به نظرات، اطلاعات و
      دیدگاه های آنان در زمانی که به روشنی عدم تعادل قدرت میان طرفین، وجود دارد. تعهد وسیله ای برای شناسایی و روشن کردن اختلافات از طریق گوش دادن به منافع مختلف است.

    ( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

• • مذاکره: فرایند رسیدن به توافق از طریق تبادل نظرات و اطلاعات، چانه زنی و مصالحه بین دو طرف که دارای برخی منافع مشترک و برخی اختلاف منافع هستند، می باشد.

• • پیش میانجی گری: فرآیندی است که طی آن مرجع برنامه ریز از طریق گوش دادن به سخن همه
    بهره وران، کمک به تشخیص تضادهای بالقوه به منظور حل اختلافات و رسیدن به توافق برای تدوین یک برنامه، به عنوان میانجی عمل می کند.

• • میانجی گری: فرایند حل اختلاف به صورت داوطلبانه، غیر اجباری و بدون تعصب، توسط افراد
    بی طرف، که به طرفین یاری می رسانند تا در جریان مذاکره به توافق برسند. (حبیبی و سعیدی رضوانی، ۱۳۸۴: ۱۸)

۲-۳٫ جمع بندی و چارچوب مفهومی پژوهش
تجدید حیات در تعریف خود تمام عرصه های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و کالبدی را شامل می شود. لذا همانگونه که در مبانی نظری و ادبیات موضوع مورد توجه قرار گرفته است دیدگاه های مختلف اعم از: دیدگاه راهبردی، مشارکتی، سیستمی، زیست محیطی و رویکردهای متفاوت اعم از فرهنگ گرایی، انسان گرایی،
ساختار گرایی، کارکردگرایی و …. با هدف بررسی همه ابعاد فوق و نیز با در نظر گرفتن محله به عنوان موجودی زنده و دارای حیات بررسی شده است. در دیدگاه راهبردی از میان نظریات و مبانی مختلف الگوی استراتژی توسعه شهری^[۵۳] به عنوان چارچوبی منطقی و روشی قابل استفاده به طور شفاف و آسان در مطالعات شهری به عنوان الگوی برتر معرفی و مورد استفاده قرار می گیرد. ضمن آنکه این الگو، مشارکت را در مطالعات و اقدامات شهری ضرورتی اجتناب ناپذیر می داند و تحقق طرح های شهری را در گرو آن می داند. در بررسی مفهوم مشارکت، ‌فلسفه آن و زمینه های مشارکت و… همچنن در طرح دیدگاه های مشارکتی آنچه جمع بندی می شود و می تواند در ادامه مسیر پژوهش در تدوین مدل مبنا قرار گیرد و چه بسا به عنوان مفاهیم مورد قبول در این پ‍ژوهش تلقی شود آن است که اگر چه تعاریف متفاوت از مشارکت ارائه شد ولیکن جوهره ی همه این تعاریف به آن سرمایه ای اشاره
می کند که از طریق آن برانگیختن اجتماعی در جهت آرمانی مشترک می تواند از هیچ حاصل شود. در بررسی فلسفه مشارکت نیز اینگونه استنباط می شود که برای تبدیل مشارکت از حرف به عمل آنچه ضرورت می یابد همچون بسیار موارد فراهم ساختن زمینه های گرایش به مشارکت می باشد. آنچه که شاید تحت عنوان پیش گام های دستیابی به مشارکت و ایجاد روحیه مشارکت جو در اجتماع نامیده شوند. بسترسازی از طریق اقداماتی چون: دادن اطلاعات به افراد اجتماع در مورد مشارکت، فراهم کردن امکانات تحقق مشارکت از نظر وضعیت نهادی و قانونی مرتبط با آن و… لذا در فلسفه مشارکت فراهم کردن بستر های آن امری مهم و ضروری تلقی می شود. از میان دسته بندی انواع مشارکت نیز توجه به هر سه جنبه مشارکت در تصمیم گیری و مدیریت، مشارکت در تامین مالی هزینه انجام طرح و مشارکت در تامین نیروی انسانی با توجه به نوع فعالیت اهمیت دارد ولیکن انواع دیگری از مشارکت را نیز می توان متصور شد از قبیل مشارکت در اداره محله و شهر و یا مشارکت در تهیه طرح. آن نوع از مشارکت که در این پژوهش بیشتر مدنظر پژوهشگر است به طور کلی و بنا بر ضرورت هر نوعی از آن می تواند باشد.
چنین تحلیلی را در مورد زمینه های مشارکت نیز می توان عنوان کرد. نحوه سازماندهی مشارکت نیز
می تواند به صورت خودجوش و یا رسمی باشد که هر دو نوع در دیدگاه پژوهشگر پذیرفته و قابل بکارگیری در مدل است. ظرفیت مشارکت در حوزه های مختلف نیز به فرهنگ سیاسی ناشی از آگاهی، میزان اعتماد، میزا ن فراهم بودن مقتضیات تحقق مشارکت، قواعد و قوانین حاکم بر زندگی، سطح سواد و ….بستگی دارد. این معیارها می تواند برای سنجش ظرفیت مشارکت ساکنین قابل قبول و قابل استفاده باشد و اما در بررسی دیدگاه ها و نظریات شهرسازی مشارکتی اولاً باید بحث مشارکت را از ضد مشارکت یا مشارکت واقعی را از مشارکت غیرواقعی جدا کرد و با ارائه تعریف صحیح، واقعی و قابل استفاده از مشارکت و فراهم نمودن مقدمات آن، امیدوار بود که بتوان از سرمایه های اجتماعی محل که همان صاحبان و مالکان محلی می باشند در جهت اهداف مورد نظر که طبیعتاً باید اهداف مشترک باشد، دست یافت. یکسان سازی اهداف شهروندان با اهداف برنامه از طریق ایجاد اعتماد، گام نخست در ادعای بکارگیری فرصت مشارکت ساکنان و مالکان است.
در دیدگاه توسعه پایدار نیز همانگونه که شکل شماره(۲-۷) نشان می دهد شهروند مداری و مشارکت فعال و درگیر شهروندان از اجزای جدایی ناپذیرتوسعه پایدار است. بدین معنا که بدون درگیر کردن و آگاه نمودن شهروندان نمی توان از مشکلات گریبان گیر شهرهای امروز به ویژه بافت های مسئله دار رهایی یافت. به نحوی که امروزه توسعه پایدار را در پناه توسعه مشارکت می جویند و از آن به عنوان هدف و وسیله توسعه یاد می کنند.
موضوع دیگری که در این فصل مورد توجه قرار گرفت سیری بر نظریه های مطرح در بهسازی و نوسازی بود. بررسی این نظریات نشانگر تحول دیدگاه ها از نگرشی صرفاًًً موزه ای به بافت قدیم به رویکرد سیستمی و سپس زیباشناسی- به مفهوم حفظ هویت شهری ضمن مطابقت با شرایط زندگی امروز – تا توجه هر چه بیشتر به روابط اجتماعی در فرایند نوسازی و بهسازی و اخیراً توجه به مردم و مشارکت آنها در بهسازی و نوسازی شهری می باشد. آنچه در این پژوهش به عنوان رویکردی منطقی پذیرفته می شود رویکردی سیستمی، با تاکید بر جستجوی هویت شهری در ایجاد شرایط مناسب و همخوان با زندگی امروز و توجه به روابط اجتماعی و همگرایی شهروندان در اداره محیط زندگی خویشتن است.
با توجه به جمع بندی فوق آنچه به عنوان مبنای تئوریک در الگو بکار گرفته می شود رهیافتی سیستمی با تاکید بر پایداری روش و استفاده از سرمایه اجتماعی در راستای ایجاد محیطی مطلوب برای زندگی شهروندان است.
فصل سوم: تجارب و الگوهای نوسازی و طرح های مرمت شهری در ایران و جهان با رویکرد مشارکت مردمی
مقدمه
۳-۱٫ پیشینه مداخله در بافت های کهن و فرسوده شهری در ایران و جهان
۳-۱-۱٫ جهان
۳-۱-۲٫ ایران
۳-۲٫ تجارب ایران و جهان در طرح های مرمت شهری با رویکرد مشارکت مردمی
۳-۲-۱٫ تجربیات جهانی (کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه)
۳-۲-۲٫ تجربیات ایران
۳-۳٫ الگوهای نوسازی مشارکتی
۳-۳-۱٫ الگوی سهامدار پروژه
۳-۳-۲٫ الگوی نوسازی مشارکتی
۳-۴٫ جمع بندی و چارچوب تحلیلی پژوهش
مقدمه
در این فصل از پژوهش با هدف تدوین چارچوب تحلیلی پژوهش و به منظور استفاده از تجربیات نظری و عملی در حوزه بهسازی و نوسازی شهری و به منظور تجدید حیات بافت کهن و با رویکرد مشارکتی، پیشینه موضوع و تجربیات داخلی و خارجی مورد بررسی و مقایسه تطبیقی قرار گرفت تا بتوان از نتیجه این مطالعات نیز در پایه ریزی الگو استفاده کرد. چارچوب تحلیلی به همراه چارچوب مفهومی پژوهش که در فصل قبل حاصل شد می تواند در تدوین مدل کمک بسیار موثری باشد. در پایان این فصل دو الگو بهسازی و نوسازی مشارکتی که یکی از آن دو الگوی عملی (سهامدار پروژه)و دیگری الگوی نظری (نوسازی مشارکتی) می باشد نیز مورد بررسی قرار گرفته است.
۳-۱٫ پیشینه مداخله در بافت های کهن و فرسوده شهری در ایران و جهان
۳-۱-۱٫ جهان
سابقه مداخلات طرح ریزی شده در فضای کالبدی شهرها به قرون وسطی می رسد. اقدامات انجام شده در این دوران یا پاسخ به مطالبات روزمره در چارچوب تغییر شکل های جزیی و تکامل تدریجی بافت شهری و یا تولید فضای کالبدی برای برنامه های اقتصادی – سیاسی بوده که منجر به پیدایش برخی از شهرهای جدید شده است.
در دوره رنسانس، تزیین شهرها و متناسب کردن فضاهای شهری اهمیت پیدا می کند و مداخلاتی در وضع موجود مسیرهای شهری صورت می گیرد واحدهای مسکونی عموماً محقر مجاور مسیرها، تغییر شکل می یابند. در مواردی نیز با تخریب بخشی از بافت شهری، میادین و فضاهای شهری جدید شکل می گیرند. تغییر شکل بافت، زمینه ایجاد تأسیسات خدماتی را مهیا می سازد و بیمارستان ها، پارک ها، شبکه های فاضلاب، بیرون بردن گورستان ها از شهر و مشجر کردن آن ها، توجه به بهداشت شهر و تنظیم مجدد شبکه های آبرسانی توسعه می یابد.
از نیمه دوم قرن نوزدهم امر دخالت در بافت کالبدی شهرها به دو شکل متفاوت صورت می گیرد. از یک سو در انگلستان با تدوین قوانینی، به تدریج برخی مسائل هسته های پرجمعیت قدیمی شهرهای صنعتی حل می شود و از سوی دیگر در فرانسه از طریق امکانات اجرایی و تصمیم گیری های بی سابقه بارون هوسمن – شهردار پاریس – با دگرگونی های وسیع، مسائل ناشی از نابسامانی های شهر، تحت الشعاع قرار می گیرد.
به طور کلی اقدامات انجام شده تا این دوران و دوره های بعدی مبتنی برنظریه های رایج و مقبول زمان خود بوده و سه نوع سیاستگذاری در تجدید حیات شهری را نشان می دهد:
سیاست نوع اول، تا سال های قبل از ۱۹۶۰ میلادی: تأکید بر ویژگی های کالبدی و محیط مصنوع بوده، هدف آن بهبود شرایط سکونت غیر قابل تحمل در ساختمان های قدیمی و خیلی قدیمی در شهرهای در حال رشد، «کاربرد مناسب تر» اراضی مرکز شهری و خارج کردن فقرا از دید عمومی و همچنین احیاء رویکرد
«پاکسازی زاغه ها» که به عنوان یک استراتژی تجدید حیات شهری بوده است.
سیاست نوع دوم، مبتنی بر باززنده سازی محلات، به عنوان یک راهکار جامع با تأکید برمسائل اجتماعی (۱۹۷۰-۱۹۶۰) مطرح می گردد. این دیدگاه متأثر از انتقادهای شدیدی است که به راهکارهای بولدوزری
سیاست های نوع اول وارد شد و با پیش زمینه رشد اقتصاد عمومی و سیر صعودی گروه های مختلف جامعه در اثر درک دوباره فقر «شکل» گرفت. در نتیجه امکان اجرای برنامه های بهسازی گسترده ای در راستای ارتقاء و بهبود واحدهای مسکونی و محیط زیست ساکنین مهیا گردید. این در حالیست که در همان زمان حل مشکلات اجتماعی مردم از راه ایجاد خدمات اجتماعی و بهبود کیفیت آن در بسیاری از برنامه ریزی های جدید صورت می گرفت و زمینه آن مشارکت ساکنین محلی در فرایندهای تصمیم گیری بوده است. لذا شعار این دوره «مشارکت حداکثری» می باشد(عندلیب، ۱۳۸۶: ۱۰).
سیاست نوع سوم، باززنده سازی، به ویژه در مراکز شهری و راهکارهای اجرایی با تأکید برتوسعه اقتصادی است. در سال های اولیه دهه ۱۹۷۰ کندی و رکود اقتصادی بر دنیا حاکم شد. در همان زمان، دولت ها و مردم کشورهای غربی، تحت تأثیر نتایج تحقیقاتی قرار گرفتند که منعکس کننده نتایج مثبت و قابل توجه بسیاری از برنامه های اجتماعی دهه ۱۹۶۰ نبود. در سال های دهه ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰، فرآیندهای خود بخودی جالب توجهی با باززنده سازی در شهرهای بزرگ کشورهای توسعه یافته مورد استفاده قرار گرفت. قیمت پایین زمین و مسکن در مرکز شهرها سبب جذب پیمانکاران و مقاطعه کاران کوچک و بزرگ شد. از سوی دیگر مشارکت عمومی مردم و سرمایه گذاران دربافت های فرسوده، چه به طور مستقیم (خصوصاً به شکل وام های کمکی) یا غیر مستقیم (مقررات خاص، سرمایه گذاری در خدمات عمومی فراگیر و …) نشان داد که اقدامات تجدید حیات و فرآیندهای اصالت بخشی به صورت خصوصی و عمومی، تأثیر مثبتی برشرایط محدوده های موردنظر دارد.
درادامه، گرایش های مرمتی در غرب پا به پای تحولات شهری و سیر تحول تکاملی آنها پیش رفت، به طوری که در قرن بیست و یکم میلادی و به دنبال سپری شدن دوران اقدامات اضطراری، شاهد هستیم که مباحث کیفی کارکردی – کالبدی شهرها مدنظر قرار گرفته است. در این دوره هم زیستی، هم نشینی و گفتگوی مسالمت آمیز سبک ها و فرهنگ ها آغاز می شود و وجوه فرهنگی و هنری در ایجاد محیط های سرزنده، پویا و جذاب شهری غلبه پیدا می کند(عندلیب، ۱۳۸۶: ۱۰).
۳-۱-۲٫ ایران
مقارن با دوره رنسانس تا دوره قاجار طیفی از نوسازی شهری که عموماً بطئی بوده است در ایران صورت گرفته است. در فاصله سال های ۱۳۲۰-۱۳۱۰ فعالیت های نوسازی در ایران با احداث خیابان ها و میدان ها در بافت مرکزی شهرها جهت تأمین دسترسی اتومبیل به نقاط مختلف شهر و تأمین خدمات عمومی صورت می گرفت.

۰۰۱/۰≤

۹۴/۱±۵/۵۹

۸

کنترل(con)

–

۰۳ /۳۸±۵/۶۴۷

۸

استامینوفن (ace)

۹۳۷/۰

۸۲/۲۷±۳۷/۶۸۳

۸

استامینوفن+آرتیشو۶۰۰ (Ace+Ar 600)

۰۰۱/۰≤

۵۵/۳۲±۱۲/۳۶۵

۸

استامینوفن+آرتیشو۸۰۰ (Ace+Ar 800)

۰۰۱/۰≤

۵۶/۳۴±۷۵/۱۷۱

۸

استامینوفن+آرتیشو۱۰۰۰ (Ace+Ar 1000)

با توجه به جدول فوق افزایش معنی داری در میانگین غلظت آنزیم آلانین آمینو ترانسفراز (ALT)در گروه دریافت کننده استامینوفن در سطح (۰۰۱/۰P≤) نسبت به گروه کنترل وجود دارد. از طرفی کاهش معنی داری در گروه های دریافت کننده استامینوفن+آرتیشو mg/kg ،۸۰۰،۶۰۰و۱۰۰۰نسبت به گروه استامینوفن وجود دارد.
نمودار ۳-۴- نتایج مربوط به میانگین غلظت آنزیم آلانین آمینو ترانسفراز (ALT)
داده ها به صورت S.E±Mean نشان داده شده است. در نمودار فوق افزایش معنی داری در میانگین غلظت آنزیم آلانین آمینو ترانسفراز (ALT)در گروه های دریافت کننده استامینوفن و استامینوفن+ آرتیشو mg/kg 800 و۶۰۰ در سطح (۰۰۱/۰P≤) نسبت به گروه کنترل وجود دارد همچنین کاهش معنی داری بین میانگین غلظت آنزیم ALT در گروه دریافت کننده استامینوفن+ آرتیشو mg/kg 800و۱۰۰۰ در سطح (۰۰۱/۰P≤) نسبت به گروه دریافت کننده استامینوفن وجود دارد به طوری که علامت * نشان دهنده تفاوت معنی دار در سطح (۰۰۱/۰P≤) نسبت به گروه کنترل و علامت # نشان دهنده تفاوت معنی دار در سطح (۰۰۱/۰P≤) نسبت به گروه استامینوفن می باشد.
۳-۲- مقایسه نتایج مربوط به میانگین غلظت آنزیم آسپارتات آمینو ترانسفراز (AST) در گروه‌های مورد بررسی
ابتدا با بهره گرفتن از آزمون پارامتری ANOVA و تست تعقیبی توکی میانگین غلظت آنزیم آسپارتات آمینو ترانسفراز را در گروه کنترل (con) و استامینوفن(Ace) با گروه های استامینوفن+آرتیشو mg/kg 600 (600Ace+Ar )، استامینوفن+آرتیشو mg/kg800 (Ace+Ar 800)، استامینوفن +آرتیشو mg/kg 1000 (Ace+ Ar1000) و گروه دریافت کننده عصاره هیدروالکلی آرتیشو با دوز mg/kg1000 (Ar 1000) مقایسه می کنیم. با توجه به اینکه سطح معنی داری P- value از ۰۵/۰ کمتر می باشد، بنابراین اختلاف معنی داری بین میانگین غلظت آنزیم آسپارتات آمینو ترانسفراز در گروه های فوق وجود دارد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

جدول ۳-۵ مقایسه میانگین غلظت آنزیم آسپارتات آمینو ترانسفراز (AST)

Sig(2-tailed)

میانگین± انحراف معیار

N

گروه AST

بعد از جنگ جهانی دوم به مدت تقریباً۴۰ سال ژئوپلتیک به عنوان یک مفهوم و یا روش تحلیل، به علت ارتباط آن با جنگ‎های نیمه اول قرن بیستم منسوخ گردید، هر چند ژئوپلیتیک در این دوره از دستور کار دولت ها در مفهوم قبلی خود خارج شد، اما همچنان در دانشگاهها تدریس می­شد. برای تبدیل شدن نقش فعال جغرافیا در تعریف ژئوپلیتیک به نقش انفعالی سه دلیل عمده قابل ذکر است:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

اول اینکه جغرافیدانان بعد از شکست آلمان در جنگ، ژئوپلیتیک خاص آلمان را مقصر اصلی عنوان کردند و سیاست‎های آلمان نازی را متأثر از این مکتب می‎دیدند. خود را از مطالعات در مقیاس جهانی کنار کشیده، توجه خود را به دولت ها و درون مرزهای سیاسی بین المللی معطوف داشتند و واژه ژئوپلیتیک بر چسب غیر علمی‎به خود گرفت و از محافل علمی‎و دانشگاهی طرد شد.دلیل دیگری که موجب افول نقش جغرافیا در جنگ سرد شد ظهور استراتژی باز دارندگی هسته ای بود. توانایی پرتاب سلاح‎های هسته ای بوسیله هواپیما و موشک به فاصله‎های دور،باعث شد که دیگر نه فاصله و نه عوامل جغرافیایی مثل ناهمواری ها و اقلیم چندان مهم تلقی نمی‎شدند. دلیل سوم، ظهور ایدئولوژی به عنوان عامل تعیین کننده ی جهت گیری سیاست ها بود. ژئوپلیتیک جنگ سرد و ژئوپلیتیک عصر هسته ای از مشخصات دوره افول ژئوپلتیک هستند (زین العابدین، ۱۳۸۹ : 13).
۲-۱-۳- دوره احیا
بعد از پایان جنگ جهانی دوم جغرافیدانان شرمنده شدند و از آن پس تلاش نمودند جغرافیدانانی که ژئوپلیتیک را در اختیار آلمان نازی (هیتلر) گذاشته اند،کنار گذارند، و نتیجه اینکه حدود ۴۰ سال ژئوپلیتیک طرد شد. تا اینکه در دهه 1980 در جنگ ویتنام^[2] و کامبوج^[3] بر سر تصاحب منطقه ی مکنگ^[4]، گر چه هر دو کشور از بلوک شرق بودند، ایدئولوژی نتوانست جنگ را از بین ببرد. بنابراین، در گزارش این مناقشه و روابط دو کشور، مجدداً از مفهوم ژئوپلتیک استفاده شد و سپس کسینجر^[5] بصورت تفننی از واژه ی ژئوپلیتیک در مسائل جهان استفاده نمود. علاوه بر آن در جنگ ایران و عراق (1988-1980) و اشغال کویت توسط عراق (1991-1990 ) و به ویژه سقوط پرده آهنین در اروپا از سال 1989 موجب پر رنگ تر شدن این مفهوم شد و به خصوص فروپاشی شوروی (سابق) و برجسته شدن ملیت ها این مفهوم را به صورت یک مفهوم کلیدی در عرصه بین المللی قرار داد (زین العابدین،۱۳۸۹ :۲۸).
در حالیکه نامداران جغرافیای سیاسی چون ریچارد هارتشورن و استیفن جونز سخت در تلاش شکوفا ساختن جغرافیای سیاسی در جهان دوران میانه ی قرن بیستم شدند و سیاستمدارانی چون هنری کیسینجر واژه ژئوپلیتیک را دوباره به زبان روزمره سیاسی نیمه دوم قرن بیستم باز گرداند، جهانی اندیشانی چون ژان گاتمن و سوئل کوهن پیروزمندانه جهانی اندیشی جغرافیایی(ژئوپلتیک) را به بستر اصلی مباحث دانشگاهی باز گرداندند.در این زمینه ژان گاتمن^[6] با طرح تئوری «آیکنوگرافی^[7]– سیروکولاسیون^[8]» «حرکت» را در مباحث ژئوپلیتیک در معرض توجه ویژه قرار داد و عوامل روحانی یا عامل «معنوی» را در جهانی اندیشی «اصل» یا «مرکز» دانست و «ماده» یا «فیزیک» را تأثیر گیرنده قلمداد کرد (مجتهد زاده،۱۳۸۶:۹۶).
سائول بی کوهن می‎گوید: موضوعات ژئوپلیتیکی مهمتر از آن بودند که جغرافیدانان آنها را کنار بگذارند و اکنون خیلی از جغرافیدانان با یک تأخیر به او ملحق شده اند و از باز گشت و تجدید حیات ژئوپلتیک به اندازه او استقبال کرده اند.
2-2-رویکردهای جدید ژئوپلیتیک
همه نظریه‎های ژئوپلیتیکی جنبه ژئواستراتژیکی داشته و برای کسب قدرت بر فضای جغرافیایی تأکید داشتند. اما پس از پایان جنگ سرد و با مطرح شدن نظام نوین جهانی بسیاری از دیدگاه های ژئوپلیتیکی جنبه ی کمی‎پیدا کرد و حتی بعضی از این دیدگاه ها در عالم سایبر اسپیس مطرح شدند. در نظام نوین جهانی عده ای در تحلیل ژئوپلیتیکی خود، رویکرد انرژی را مد نظر قرار دادند،عده ای به مسائل زیست محیطی معتقد بودند، بعضی فرهنگ را عامل اصلی ژئوپلیتیک دانستند و بالاخره، عده ای مسائل ژئواکونومی‎را در تحلیل ژئوپلیتیکی خود مورد توجه قرار دادند. می‎توان گفت که معیار‎های قدرت که نظامی‎گری بود، به طور کلی جای خود را با معیار‎های مذکور تغییر داد. یعنی، قبل از پایان جنگ سرد، معیار اصلی قدرت نظامی‎گری بوده و تمام عوامل اقتصادی، اجتماعی به صورت ابزار مورد توجه بوده است.به علاوه مشخصه ی اصلی ژئوپلیتیک دوره جنگ سرد جهان دو قطبی، جهان سوم و کشورهای عدم تعهد بودند، اما در نظریه ی جدید ژئوپلیتیکی، جهان چهارم مطرح است (زین العابدین، ۱۷۱:۱۳۸۹).
۲-2-۱-رویکرد نظم نوین جهانی
اولین بارجورج بوش پدر^[9] رئیس جمهور اسبق آمریکا در جریان جنگ خلیج فارس در1990م نظام نوین جهانی^[10] را مطرح نمود. و در سال 1991 پس از مذاکرات خود در هلسینکی^[11] با گورباچف^[12] و مارگارت تاچر^[13]، رهبران اروپا، سازمان ملل متحد،کشورهای عربی به ویژه خلیج فارس و سایر هم پیمانان خود، نظریه نظام نوین جهانی خود را اعلام نمود (حافظ نیا،۵۳:۱۳۸۵).
این نظام دیدگاه‎های جدید آمریکا را بیان می‎کند. با فروپاشی نظام سیاسی اتحاد جماهیر شوروی و بلوک شرق و از بین رفتن رقابت قدرت ها، جهان از این پس صاحب نظام نوینی شود که بر قدرت همه جانبه آمریکا استوار است. قدرت و سلطه آمریکا بر جهان بدون تسلط بر خلیج فارس ممکن نبود. نظام نوین جهانی طرحی جدید برای سلطه بر مناطق مهم جهان توسط آمریکا بود. این نظام به رغم عنوان گول زننده آن، شکل جدیدی از استعمار نو است که جهان را به سوی مخاصمه و تلاطم سوق می‎دهد. جورج بوش پدر نظم نوین جهانی را این چنین تعریف می‎کند: «نظم نوین جهانی می‎گوید که بسیاری از کشورها با سوابق متجانس و همراه با اختلافات، می‎توانند دور هم جمع شوند تا از اصل مشترکی پشتیبانی کنند و آن اصل این است که شما با زور کشور دیگری را اشغال نکنید…» اما آمریکائیها از زمان پی ریزی چنین نظریاتی، کمترین توجهی به آنچه خود معتقدند نداشته اند و تعبیر «نوام چامسکی» نظم نوین جهانی تعبیر تازه ای از توسل به زور و انقیاد مضاعف ملت ها است.تمام ابعاد نظم نوین جهانی بر پایه منافع و توسعه طلبی آمریکا استوار است در عصر نظم نوین جهانی، ثبات و امنیت تقریباً به طور کامل برای هیچ کشوری- حتی آمریکا- وجود ندارد.
2-2-2-رویکرد ژئواکونومی
پایه و اساس ژئواکونومی‎استدلالی است که از طرف ادوارد لوتویک^[14] ارائه شده است. او خبر از آمدن نظم جدیدبین المللی در دهه نود می‎داد که در آن ابزار اقتصادی جایگزین اهداف نظامی‎می‎شوند. به عنوان وسیله اصلی که دولت ها برای تثبیت قدرت و شخصیت وجودی شان در صحنه بین المللی به آن تأکید می‎کنند و این ماهیت ژئواکونومی‎است (عزتی،۱۰۷:۱۳۸۸)
ژئواکونومی‎عبارت ازتحلیل استراتژی­ های اقتصادی بدون درنظر گرفتن سودتجاری،که ازسوی دولتها اعمال می­ شود،به منظورحفظ اقتصادملی یا بخشهای حیاتی آن وبه دست آوردن کلیدهای کنترل آن ازطریق ساختارسیاسی وخط مشیهای مربوط به آن پرداخت. (عزتی،1387: 110)
ژئواکونومی‎رابطه بین قدرت و فضا را مدّ نظر دارد و هدف اصلی آن کنترل سرزمین و دستیابی به قدرت فیزیکی نیست بلکه دست یافتن به استیلای اقتصادی فناوری و بازرگانی است بدین ترتیب به نظر می‎رسد مفاهیم ژئواکونومی‎در رویارویی با مسائل قرن 21 از کارآیی مناسبی در مقیاس جهانی برخوردار خواهد بود (واعظی،1388 :32)
ژئواکونومی‎رابطه بین قدرت وفضا را بررسی می‎کند. فضای بالقوه ودرحال سیلان همواره حدود ومرزهایش درحال تغییروتحول است،ازاین رو آزادازمرزهای سرزمین وویژگیهای فیزیکی ژئوپلیتیک است.درنتیجه تفکر ژئواکونومی‎شامل ابزارآلات لازم وضروری است که دولت می‎تواندازطریق آنها به کلیه اهدافش برسد.(عزتی،1387: 110)
ژئواکونومی‎و ژئوپلیتیک دارای تفاوتهای اساسی با هم می‎باشند،اول اینکه ژئواکونومی‎محصول دولت ها وشرکتهای بزرگ تجاری با استراتژیهای جهانی است درحالی که این خصیصه در ژئوپلیتیک نیست. نه دولت ونه شرکتهای تجاری هیچ نقشی درژئوپلیتیک ندارندبلکه یکپارچگی اتحادیه ها،منافع گروهی وغیره برپایه نمونه‎ های تاریخی با عملکردی نامرئی دراستراتژیهای ژئوپلیتیکی پایه واساسی برای همه صحنه‎های ژئوپلیتیکی هستند.
دوم اینکه هدف اصلی ژئواکونومی‎کنترل سرزمین ودستیابی به قدرت فیزیکی نیست بلکه دست یافتن به استیلای تکنولوژی وبازرگانی است. ازلحاظ کاربردی بایدگفت که مفهوم وعلم ژئوپلیتیک می‎تواند درنشان دادن راه وروش‎هایی برای پایان دادن به نزاعها ودرگیری ها ودرمجموع اختلافات نقش اساسی داشته باشددرحالی که ژئواکونومی‎ازچنین ویژگی برخوردارنیست(عزتی،1387: 112)
2-2-3- رویکرد ژئوکالچر
ژئوکالچر یا ژئوپلیتیک فرهنگی فرایند پیچیده ای از تعاملات قدرت،فرهنگ، و محیط جغرافیایی است که طی آن فرهنگها همچون سایر پدیده‎های نظام اجتماعی همواره در حال شکل­ گیری، تکامل،آمیزش، جابجایی در جریان زمان و در بستر محیط جغرا فیایی کره زمین اند.به عبارت دیگر ژئوکالچر ترکیبی از فرایند ‎های مکانی – فضایی قدرت فرهنگی میان بازیگران متنوع و بی شماری است که در لایه‎های مختلف اجتماعی و درعرصه محیط یکپارچه سیاره زمین به نقش آفرینی پرداخته و در تعامل دائمی‎با یکدیگر بسر می­برندو بر اثر همین تعامل مداوم است که در هر زمان چشم انداز فرهنگی ویژه خلق می‎شود.از این رو ساختار ژئو کالچر جهانی بیانگر موزاییکی از نواحی فرهنگی کوچک و بزرگی است که محصول تعامل‎های مکانی – قضایی قدرت فرهنگی اند که در طول و موازات یکدیگر حرکت می‎کنند (دیلمی‎معزی،2:1387).
ژئوکالچر پدیده ای است که بر شالوده نظام اطلاع رسانی نوین و یا صنایعی استوار است که به تولید محصولات فرهنگی مبادرت می‎ورزد وظیفه این صنایع تولید انبوه محصولات فرهنگی است. نظام سلطه فرهنگی در جهان کنونی در کنار نظام سلطه اقتصادی یا سیاسی از عناصر اصلی نظام ژئوپلیتیک جهانی می‎باشند. امروزه منطق حاکم بر فرایند‎های ژئوکالچر جهانی بر اشکال پیچیده و تکامل یافته تر شیوه‎های رقابتی مبتنی است. این فرایند در عین نافذ بودن، مدام در تکامل می‎باشد
پدیده‎های فرهنگی به دلیل خصیصه‎های مکانی شان همواره میل به ثبات و پایداری در مقابل نوآوری ها دارند که می‎توان به تلاش جوامع سنتی و حفظ میراث فرهنگی و آداب و سنن و نمادهای تاریخی و … اشاره کرد. از طرفی الگوهای تمدنی به واسطه ماهیت فضائیشان در جهت سرعت بخشیدن به تغییرات فرهنگی و زدودن مرزهای قراردادی هستند(حیدری،۱۳۸1 :۱۶۸).
۲-2-4- رویکرد ژئوپلیتیک زیست محیطی
مسایل ژئوپلیتیک زیست محیطی از اواخر قرن بیستم به موضوع اصلی فعالیت­ها و نگرانی­ها بین گروه‎های انسانی و بازیگران ملی و فراملی در سطوح منطقه ای و جهانی تبدیل شده است. محیط زیست بشری در سطوح محلی، ملی، منطقه ای و جهانی دستخوش مخاطرات گردیده است. این مخاطرات در سه بعد: کاهش و کمبود منابع، تخریب منابع و آلودگی محیط زیست تجلی یافته است. از دید ژئوپلیتیک، کمبود منابع زیست محیطی یا محروم کردن انسانها از زیستن در مکان مورد علاقه آنها رقابت و کنش متقابل بین گروه‎های انسانی و بازیگران سیاسی در سطوح مختلف را در پی دارد.(www.civilica.com).
طی چند دهه گذشته، افزایش جمعیت، گسترش دامنه مداخلات بشر در طبیعت برای تأمین نیازهای فزاینده از منابع کمیاب طبیعی، گسترش رویکرد سودانگاری در غالب طرح‎های توسعه ای، بی پروایی نسبت به جستار پایداری محیط زیست در ساخت سازه ها و زیر ساخت ها و مانند آن،پیامدهای ناگواری همانند گرمایش کروی، ویرانی لایه ازن، پدیده ال نینو، طوفانهای سهمگین، بالا آمدن سطح آب دریاها، گسترش گازهای گلخانه ای، خشکسالی، سیل، فرو نشست زمین، کاهش آب شیرین، بیابان زایی، کاهش خاک مرغوب، آلودگی هوا، باران‎های اسیدی، جنگل زدایی و نابودیت تنوع زیستی، نشانه‎هایی از جهانی شدن پیامدهای فروسایی محیط زیست در سطح فروملی و فراملی و جهانی بودن بوده اند. تداوم وضعیت موجود،آینده زیست و تمدن فراروی بشر را مبهم و نامطمئن کرده است.نگرانی از این وضعیت به همراه شرایط نا مطلوب کنونی، در طرح رویکردهایی همانند امنیت زیست محیطی، ژئوپلیتیک انتقادی، ژئوپلیتیک زیست محیطی، توسعه پایدار بسیار اثر گذاشت. با توجه به این که مفهوم «جهان» از مقیاس‎های مطالعاتی دانش یاد شده است، مرزهای محلی و ملی را در نوردیده اند، محیط زیست سویه ای ژئوپلیتیک یافته است (کاویانی،۱۳۹۰: ۸۵).
2-2-5-رویکرد ژئوپلیتیک انتقادی
در مورد ماهیت و چیستی ژئوپلیتیک انتقادی نظریه‎های مختلفی ارائه شده است. عده ای از نظریه پردازان، ژئوپلیتیک انتقادی را در مقایسه با ژئوپلیتیک سنتی، که به دلیل سوء استفاده از شواهد جغرافیایی به نفع مقاصد امپریالیستی لکه دار گردیده، از لحاظ علمی‎مستقل و بی طرفانه می‎دانند که می‎تواند با دیدگاهی متعالی به امور جهانی نگریسته و تحقیق عینی بپردازد(مویر،220:1379). عده ای را باور بر این است که ژئوپلیتیک انتقادی در جستجوی آشکار کردن سیاست­های پنهان دانش ژئوپلیتیک است (میرحیدر،42:1386)
از اوایل1970، شاهد ظهوررویکردی نوین به نام «ژئوپلیتیک انتقادی^[15]»هستیم.دانشمندان ژئوپلیتیک چون اتوتایل^[16] ومیشل فوکو را می‎توان ازپیشگامان این حرکت نوین دانست. این دانشمندان به طور همزمان، هم از ژئوپلیتیک انتقاد کردند و هم خود از اندیشمندان این عرصه بودند. این افراد، سیاست اندیشمندانه خود را بر «ضد ژئوپلیتیک» تعریف کرده و با وجود این، در چارچوب زیر بنایی مفاهیم ژئوپلیتیک کار می‎کردند (مویر،۳۷۸:۱۳۷۹).
محققین ژئوپلیتیک انتقادی تمایل دارند بجای تمرکز بر شناسایی عوامل جغرافیایی مؤثر بر شکل گیری قدرت دولتها و سیاست خارجی ایشان، از یک سو دریابند که سیاستمداران چگونه «تصاویر ذهنی» خود را از جهان ترسیم نموده اند و این بینش ها چگونه بر تفاسیر آن ها از مکان‎های مختلف تأثیر می‎گذارند؟ ژئوپلیتیک انتقادی به عنوان نظریه ای نسبتاً جدید که توانسته است خود را بر اساس مؤلفه‎های حاکم میان بازیگران روابط بین الملل، نظام مند سازد، چارچوبی مناسب برای فهم ژئوپلیتیکی جدید، به دور از عناصر سختی هم چون مرز و مکان ایجاد کرده است. بر اساس فهم برخی از موضوعات، بدون توجه به بعضی مسائلی که طبق نظریات سنتی غیرمرتبط می‎نمودند، امری ناقص خواهد بود. از منظر ژئوپلیتیک انتقادی، استراتژی قدرت همیشه نیازمندبه کارگیری فضا وهمین سبب گفتمان می­باشد. (www.javanemrooz.com)
رویکرد انتقادی، کوشش منتقدانه برای کشف ساختارهای جامعه معاصر است که ضمن نقد زیربنایی رویکردهای رایج در شناخت جامعه به تبیین کاستی ها ی روش شناسی آنها می‎پردازند و شیوه‎های اثبات گرایی (پوزیتیوسیتی) را در مطالعه جامعه نقد می‎کند و بر این انگاره استوار است که صرف تجربه و روش‎های تجربی کافی نیست و نباید مطالعه جامعه را همسان با مطالعه طبیعت انگاشت. هدف نظریه پردازان مکتب انتقادی، ایجاد دگرگونی‎های فرهنگی و روشنگرانه برای کاهش نابرابری‎های جهانی، برقراری عدالت بین المللی، احترام به تفاوت ها و گرایش به ارزش‎های فرهنگی جدیدی است که بر فرایند تعامل موجود در صحنه‎های اجتماعی و تمدنی حاکم شود و تعامل و عمل را در چارچوب ارزشهای موجود رهبری کند (مشیر زاده،۱۳۸۴ :۲۲۱).
هر چند ژئوپلیتیک به مطالعه روابط متقابل جغرافیا، قدرت سیاست و کنش‎های ناشی از ترکیب آنها با یکدیگر می‎پردازد (حافظ نیا،۳۶:۱۳۸۵). اما امروزه گفتمان آن تابعی از چالش‎های برخاسته از «جهانی شدن‎های اقتصادی»، «انقلاب اطلاع رسانی» و«خطرات امنیتی جامعه جهانی» است (مجتهد زاده،۱۲۸:۱۳۸۱)و بالاخره ژئوپلیتیک انتقادی در جستجوی آشکار کردن سیاست‎های پنهان دانش ژئوپلیتیک است.مباحث ژئوپلیتیک مقاومت و آنتی ژئوپلیتیک از جمله مباحث مهم در پژوهش ها و نوشته‎های مربوط به ژئو پلیتیک انتقادی می‎باشد.این رویکرد توجهش را صرفاً به رویه سلطه ژئوپلیتیک معطوف نداشته بلکه به رویه دیگر ژئوپلیتیک که مقاومت می‎باشد بیشتر توجه می‎کند. و عاشورا به عنوان عالیترین و متعالی ترین صحنه ژئوپلیتیک مقاومت از چنان ماندگاری و جاودانگی برخوردار بوده و هست که امروزه و در قرن بیست و یکم وهزاره سوم نیز توان تحریک و به غلیان در آوردن جنبش‎های مقاومت را دارد. بسیاری از نهضت ها و مقاومت ها در دنیای اسلام و حتی غیر اسلام الگوی مقاومت خود را از عاشورا الهام گرفته اند. (باباخانی،38:1392)
2-3-اندیشه ملی گرایی
ملی گرایی مفهومی‎کاملا سیاسی دارد. این مفهوم به عنوان یک اندیشه و فلسفه سیاسی تلقی می­ شود. اندیشه‎ای که در هر ملتی ریشه در هویت ملی و میهن دوستی آن ملت دارد. در حالی که مفهوم میهن دوستی و دلبستگی به هویت میهنی مفاهیم غریزی و کهن هستند، ناسیونالیسم پدیده ای فلسفی و نوین محسوب می‎شود که از سوی اروپای بعد از انقلاب صنعتی به جهان بشری معرفی شده است. در این راستا هنگامی‎که جنگ جهانی اول و جنگ‎های بزرگ قبل از آن بیشتر با انگیزه میهن دوستی شروع شده بود، جنگ جهانی دوم حاصل برخورد اندیشه‎های ناسیونالیستی بود.(حافظ نیا و همکاران،210:1389)
ناسیونالیسم به وابستگی مردم یک منطقه که براساس یک احساس مشترک به وجود آمده گفته می­ شود این احساس مشترک ممکن است علل تاریخی، فرهنگی، نژادی، جغرافیایی و غیره داشته باشد. ناسیونالیسم در حقیقت ملاتی است که گروه‎های مختلف را به هم پیوند داده و واحدی به نام ملت را به وجود می‎آورد. (روشن و فرهادیان،242:1385)
میهن دوستی و دلبستگی به هویت میهنی مفاهیم غریزی و کهن هستند. ناسیونالیسم یا ملی گرایی مفهومی‎کاملاً سیاسی است که از سوی اروپای بعد از انقلاب صنعتی به جهان بشری معرفی شد. از نظر واژه شناسی ناسیونالیسم از ریشه ناسی(Nasci)آمده است این واژه لاتین متولد شدن معنی می‎دهد و نظریه تکاملی ایده ناسیونالیسم را تأیید می‎کند.(حافظ نیا و همکاران،210:1389)
اگر ناسیونالیسم بر مبنای برگشت به ارزشهای جاهلی و اساطیری باشد، ارتجاعی محسوب می‎شود و اگر بر مبنای یک احساس انسانی و فرهنگ خلاق باشد، مترقیانه خواهد بود. مفهوم ناسیونالیسم در قرن نوزدهم و بیستم به طور گسترده ای از اروپا به سایر نقاط و از جمله خاورمیانه انتشار یافت. افکار ناسیونالیستی به دلایلی چند در نیمه دوم قرن نوزدهم در خاورمیانه، گسترش یافت.
اول: افتتاح مدارس جدید درمصر، لبنان وسوریه
دوم: اختراع چاپ که به دنبال خود آگاهی از امور سیاسی را افزایش داده و مشوق احیای فرهنگی- ادبی شد.
سوم: تجزیه امپراطوری‎های قدیم که به دنبال خود، خود مختاری گروه‎های ملی را به دنبال داشت.(درایسدل و بلیک،77:1386)
با شروع قرن بیستم ناسیونالیسم به یک قدرت عمده سیاسی در خاورمیانه تبدیل شد و تأثیرات آن زمانی به اوج خود رسید که ناسیونالیسم ترک، عرب، ایرانی و یهود به طور همزمان در این منطقه ظهور کردند، از عوامل اصلی که سبب بروز شکاف و اختلاف در میان شیعیان منطقه خاورمیانه شده، اندیشه‎های ناسیونالیستی پیروان این مذهب در کشورهای مختلف می‎باشد. تنوع نژادی و قومی‎شیعیان ساکن در منطقه خاورمیانه الهام بخش اندیشه‎های ناسیونالیستی در میان آنان گردیده و این امر واگرایی و فقدان وحدت مذهبی در بین آنان را به دنبال دارد. ویژگی عمومی‎ناسیونالیسم تأکید بر برتری هویت ملی بر دعاوی مبتنی بر طبقه، دین و مذهب است و بر این اساس عوامل زبانی، فرهنگی وتاریخی مشترک به همراه تأکید بر سرزمین خاص، هویت بخش گروهی از مردم می‎شود.
بدین ترتیب ایدئولوژی ناسیونالیسم با تأکید بر نژاد و زبان در جهان اسلام که مرکب از انواع زبانها و نژادها ی گوناگون است، یکی از عوامل اصلی واگرایی تلقی می‎گردد. تجارب تاریخی گویای این واقعیت است که حتی پان عربیسم از ادعای نهضت وحدت سراسری اعراب نتوانست در جوامع و کشورهای عربی ایجاد وحدت نماید و طی جنگهای اعراب اسرائیل و با شکست اعراب اعتبار خود را از دست داد. به طوری که در جریان جنگ 1991 آمریکا و متحدین با عراق برخی کشورهای عرب برای آزادی کویت به یک کشور دیگر عرب(عراق)، حمله ور شدند(صفوی،202:1387).
2-4-میهن خواهی
میهن خواهی یا وطن دوستی فلسفه سیاسی ویژه ای نیست، بلکه غریزه ای است که از حس اولیه ی تعلق داشتن به مکان و هویت ویژه ای آن و حس دفاع از منافع اولیه ی فردی در آن مکان ویژه ناشی می‎شود. گونه ی اولیه ی خودنمایی این غریزه کم و بیش در همه ی حیوانات قابل مشاهده است. بیشتر حیوانات محدوده‎های مشخصی را برای جولان دادن و منافع اختصاصی، فردی یا گروهی خود در نظر گرفته و به آن دلبستگی و تعلق می‎یابند و دخالت و تجاوز دیگران را در آن با سرسختی دفع می‎کنند. (مجتهدزاده،70:1381). مفهوم میهن از انگیزه‎های سیاسی دور است و از حد غریزه ی طبیعی خارج نمی‎شود. میهن خواهی یا میهن دوستی تا آن اندازه طبیعی و غریزی است که با تعلقات معنوی انسان درآمیخته و جنبه ی الهی به خود می‎گیرد و به گونه ی مفهوم مقدس خودنمایی می‎کند.
2-5- مفهوم ملت
جمع افرادی که از پیوندهای مادی و معنوی ویژه و مشخصی برخوردار باشند و با مکان جغرافیایی ویژه ای، «سرزمین سیاسی یکپارچه و جداگانه» همخوانی داشته باشند و حاکمیت حکومتی مستقل را واقعیت بخشند، ملت آن سرزمین یا کشور شناخته می‎شوند. بدین ترتیب ملت و ملیت پدیده‎های سیاسی هستند که در رابطه مستقیم با سرزمین واقعیت پیدا می‎کنند و این اصطلاحات در حالی که مباحث سیاسی هستند، جنبه ای کاملاً جغرافیایی به خود می‎گیرند. (مجتهدزاده،65:1381).
در زبان‎های اروپایی واژه ملت از کلمه(natio) مشتق شده و بر مردمانی دلالت دارد که از راه ولادت با یکدیگر نسبت دارند و از یک قوم و قبیله هستند. ملت به مجموعه ای از افراد ساکن در فضای جغرافیایی مشخص و محدود از حیث سیاسی اطلاق می‎شود که بر اساس عوامل و خصیصه‎هایی نظیر تبار، تاریخ، فرهنگ، دین، مذهب، سرزمین، قومیت، زبان و …نسبت به یکدیگر احساس همبستگی می‎کنند و خود را متعلق به یک ما می‎دانند.(حافظ نیا و همکاران،108:1389)