تکنیک تحلیل توام در اندازه‏گیری میزان همرایی

استپانویچ و مولر (۲۰۰۲)

۲-۴- مرور پژوهش‏ها در حوزه همراستایی در کارت امتیازی متوازن

همان‌طور که پیش‏تر در فصل ۱ تشریح شد، با توجه به گستردگی موجود در مطالعات همراستایی استراتژیک، جهت پیشبرد مطالعات، ضمن انتخاب مدل کارت امتیازی متوازن به‌عنوان یک سیستم‏ برنامه‏ ریزی و مدیریت استراتژیک جهت پیاده‌سازی و ارزیابی استراتژی‏ها، ساختارهای همراستایی در چارچوب فوق بررسی و مرور می‏شوند. در این راستا، با معرفی کوتاهی که بر ساختارها همراستایی BSC در بخش ۲-۲-۳ صورت گرفت، در ادامه مطالعات صورت گرفته در هر حوزه، با مبنا قرار دادن مطالعات آقایان کاپلان و نورتون بررسی خواهد شد. البته لازم به ذکر است که سعی خواهد شد تا در هر ساختار، مطالعات مشابه نیز بررسی و تشریح شوند.
به‌طورقطع، مطالعات صورت گرفته جهت ارائه چارچوبی، به‌عنوان سیستم ارزیابی عملکرد و پیاده‏سازی استراتژی مبتنی بر معیارهای مالی و غیرمالی، مختص کارت امتیازی متوازن نبوده است. در ادامه ضمن بررسی سایر مطالعات صورت گرفته در حوزه سیستم‏های پیاده‏سازی و ارزیابی عملکرد مبتنی بر شاخص‏های مالی و غیرمالی، و نقش همراستایی در آن‏ها، به مقایسه ساختار کارت امتیازی متوازن و تمایزش با آن‏ها، جهت تبیین دلیل انتخاب چارچوب BSC، پرداخته می‏شود.

۲-۴-۱- بررسی همراستایی در مدل‏های مبتنی بر شاخص‏های عملکردی مالی و غیرمالی

همان‌طور که پیش‏تر نیز گفته شد، چارچوب‏های مبتنی بر شاخص‏های عملکردی مالی و غیرمالی و بالطبع، تدارک سنجه‌های^[۸۹] عملکردی مالی و غیرمالی که به‌صورت استراتژیکی همسو شده‌اند، مختص چارچوب کارت امتیازی متوازن نبوده است. تحقیقات قبلی که بر روی ارزیابی عملکرد صورت گرفته است، طراحی، اجرا و مدیریت سیستم‌های سنجش عملکرد استراتژیک را موردبررسی قرار داده‌اند. ازجمله نیئلی^[۹۰] و همکاران (۱۹۹۷، ۲۰۰۰) یک متدولوژی ساختاریافته – شامل برگه ثبت سنجه عملکردی- را برای هدایت افراد شاغل در طراحی سنجه‌های عملکردی که به‌صورت استراتژیکی همسو شده‌اند، تدوین کرده‌ بودند. بورن و همکاران(۲۰۰۲) برخی از محرک‌هایی که بارها آزموده شده‌ را موردبحث قرار داده‌اند و فاکتورهایی را در فرآیندهای اجرای سیستم‌های سنجش عملکردی استراتژیک، بلوک‌بندی کرده‌اند^[۹۱]. بورن^[۹۲] و همکاران(۲۰۰۰) فرآیندهای خاصی نظیر جلسات بررسی سنجش عملکردی را که به‌صورت مداوم یک سیستم سنجش عملکردی را با یک استراتژی پویا، همسو می‏سازد، تنظیم کرده‌اند^۲. کنرلی^[۹۳] و نیئلی(۲۰۰۲، ۲۰۰۳) چارچوبی مبتنی بر مجموعه‌ای مرتبط و پویا از سنجه‌های عملکردی را که بازتاب‌دهنده تغییرات در محیط استراتژیک سازمان می‌باشد، توسعه دادند.

کارت امتیازی متوازن ازنظر روش ایجاد همسویی استراتژیک با سایر سیستم‌های سنجش عملکرد متفاوت است. طراحان کارت امتیازی متوازن از یک فرایند مدیریتی خاص تحت عنوان فرایند آبشاری^[۹۴]، برای همسویی سنجه‌های عملکردی با استراتژی کسب‌وکار استفاده می‌کنند(کاپلان و نورتون، ۱۹۹۶ب). تکنیک آبشاری بر وجود استراتژی در سطوح مختلف سازمان تاکید می کند. این تکنیک به‌صورت واضح و آشکاری بین استراتژی کسب‌وکار در سطح کلان و استراتژی سطوح عملیاتی^[۹۵]، تمییز قائل می‌شود(دکن و بروگمن، ۲۰۰۶). جدول ۲-۳ مطالعات بررسی‌شده در زمینه سیستم‏‏های ارزیابی عملکردی مبتنی بر شاخص‏های مالی و غیرمالی را به‌طور خلاصه نمایش می‏دهد.
جدول ۲- ۳-مطالعات مرتبط با مدل‏های مبتنی بر شاخص‏های عملکردی مالی و غیرمالی

موضوع

پژوهش

ارائه متدولوژی طراحی سنجه‏های عملکردی همسو

نیئلی و همکاران (۱۹۹۷، ۲۰۰۰)

بلوک‏بندی فاکتورها در فرآیندهای اجرایی سیستم‏های سنجش عملکرد استراتژیک

بورن و همکاران (۲۰۰۲)

توسعه چارچوبی برای مدیریت یک سیستم سنجش عملکرد

کنرلی و نیئلی (۲۰۰۲، ۲۰۰۳)

ارائه چارچوبی مبتنی بر چهار منظر در دو بعد مالی و غیرمالی

کاپلان و نورتون (۱۹۹۲، ۱۹۹۶ب)

۲-۴-۲- تناسب استراتژیک

تناسب استراتژیک^[۹۶] برگرفته از اصل دوم سازمان‏های استراتژی محور، اولین نوع همسویی بود که از جانب آقایان کاپلان و نورتون توصیف شد. در مدل BSC جهت تشریح تناسب استراتژیک به رویکرد مایکل پورتر در توسعه مفهومی برازندگی استراتژیک رجوع می‏شود که در آن تناسب استراتژیک به سازگاری داخلی فعالیت‏هایی گفته می‏شود که عناصر متمایزکننده^[۹۷] استراتژی را پیاده می‏کنند. (کاپلان و نورتون، ۲۰۰۴، ۲۰۰۶).
تناسب استراتژیک در سایر مطالعات نیز در قالب اندازه‏گیری عملکرد و یا بهبود عملکرد سازمان و نیز سنجش میزان تناسب استراتژیک برقرارشده در سازمان مطالعه شده است. ازجمله می‏توان به مطالعه یانگ^[۹۸] و همکاران (۲۰۱۳) اشاره کرد. آن‏ها در این مطالعه با ارائه یک مدل مبتنی بر BSC و شبکه‏های گره‏ای^[۹۹] سعی در ارزیابی میزان تناسب استراتژیک پروژه‏های توسعه محصولات جدید را داشته‏اند.
همچنین در یک مطالعه دیگر توسط ویتچر و چاو (۲۰۰۷)، مولفان با یکپارچه‌سازی دو رویکرد کارت امتیازی متوازن و هوشین کانری سعی در کسب قابلیت‏های پویا در مدیریت همزمان اهداف و فعالیت‏های بلندمدت و کوتاه‌مدت سازمان در کنار هم داشته‌اند.

۲-۴-۳- همسوسازی سازمانی

اصل سوم یا همان همسویی سازمانی از سازمان‏های استراتژی محور، نحوه ایجاد هم‏افزایی سازمانی در چهار منظر کارت امتیازی متوازن، با بهره گرفتن از انتقال آبشاری^[۱۰۰]، جهت ایجاد همسویی عمودی و افقی، مابین واحدهای کسب‌وکار و پشتیبانی را توصیف می‏کرد. (کاپلان و نورتون، ۲۰۰۶).
دکن و بروگمن (۲۰۰۶) نیز اهمیت همسویی اهداف استراتژیک مابین سطوح مختلف سازمانی را در قالب BSC بررسی و نقش فرایند آبشاری در انتقال مضامین استراتژیک از سطوح کلان به سطوح عملیاتی را بسیار پراهمیت تلقی کرده‏اند.

۲-۴-۴- همسویی منابع انسانی

اصل چهارم، انگیزش کارکنان، از اصول ۵‏گانه سازمان‏های استراتژی محور، ارتباطات استراتژی و همسویی اهداف فردی و پاداش‏ها با اهداف واحد کسب‏وکار و بنگاه را تشریح می‏کرد. همسویی استراتژی در سطح کلان تدوین می‎‏شود، اما باید در سطوح پایین توسط اپراتورها، پرسنل،رانندگان وسایل نقلیه، پرسنل فروش و مهندسان اجرا ‏شود(کاپلان و نورتون، ۲۰۰۶).
دکن و بروگمن (۲۰۰۶) نیز نقش حساس سیستم‏های انگیزشی و پاداش‏دهی مؤثر را در ارتقای عملکرد سازمان، در ارتباط با ایجاد همراستایی در سازمان تصدیق کرده‌اند. کتوریا و همکاران (۲۰۰۷) نیز ضمن بررسی همرایی استراتژیک مدیران، مطالعات متعددی را در زمینه سنجش و بهبود همسویی منابع انسانی ارائه می‏دهد.

۲-۴-۵- همسویی سیستم‏های کنترل و برنامه‏ ریزی

این عنصر همسویی، همراه سه عنصر همسویی دیگر ]یعنی تناسب استراتژیک، همسویی سازمانی و همسویی منابع انسانی[، تحت عنوان اصول چهارگانه همسویی استراتژیک جامع، معرفی شد. فرآیندهای کنترل، عملیات و برنامه‏ ریزی سازمانی در جهت تخصیص منابع، انجام اقدامات، ارزیابی و کنترل عملکرد و در صورت نیاز تطبیق استراتژی به‏کار می‏روند(کاپلان و نورتون، ۲۰۰۶).
در آخرین سری از مطالعات آقایان کاپلان و نورتون، سیستم حلقه – بسته مدیریت پیوند استراتژی و عملیات معرفی شد (۲۰۰۸)، که درواقع یک جمع‏بندی از اصول پنج‏گانه سازمان‏های استراتژی محور، در قالب یک سیستم یکپارچه بود، که جهت پیوند استراتژی و عملیات در شش مرحله تدوین‌شده بود: ۱٫ توسعه استراتژی، ۲٫ طرح‏ریزی استراتژی، ۳٫ همسویی سازمانی، ۴٫ طرح‏ریزی عملیات، ۵٫ پایش و یادگیری و ۶٫ ارزیابی و تغییر. در مرحله چهارم تحت عنوان طرح‏ریزی عملیات، دو فرایند کلیدی دنبال می‏شود. فرایند اول بهبود فرآیندهای کسب‏وکار را به اولویت‏های استراتژیک پیوند می‏دهد. فرایند دوم استراتژی را به پیش‏بینی‏های ظرفیت‏سنجی منابع و مصارف منابع عملیاتی و سرمایه‏ای که در تحقق برنامه استراتژیک موردنیاز خواهد بود، پیوند می‏دهد. این مرحله از سیستم حلقه-بسته بیانگر دو نوع همسویی در کنار یکدیگر می‏باشد:
همسویی مدیریت فرایند با استراتژی؛
همسویی منابع سازمانی با استراتژی؛
در ادامه هر دو نوع همسویی به همراه مطالعات صورت گرفته در هرکدام ارائه می‏شوند.

ج) محتوای برنامه درسی مهارتهای زندگی:
در حد متوسطی با فرهنگ جامعه (آداب و رسوم و ارزش های اجتماعی) تناسب دارد.
تا حد کمی با پیشرفت های علمی و تکنولوژیکی در سطح جامعه جهانی تناسب دارد.
با مسائل و مشکلات جامعه در حد متوسطی تناسب دارد.
در حد متوسطی با نیازها و رغبت های دانش آموزان متناسب است.
با توانایی های یادگیری دانش آموزان در سطح متوسطی تناسب دارد بعبارت دیگر مفاهیم درس مهارتهای زندگی در حد متوسطی برای دانش آموزان قابل یادگیری می باشد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

محتوای برنامه درسی مهارت زندگی در حد متوسطی با زندگی واقعی دانش آموزان تناسب دارد.
یادگیری سایر دروس در حد کمی بواسطه محتوای برنامه درسی مهارتهای زندگی تسهیل می گردد.
بین مفاهیم مختلف ارائه شده در درس مهارتهای زندگی در حد متوسطی ارتباط منطقی یا همگرایی وجود دارد.
د) فعالیت های یادگیری برنامه درسی مهارتهای زندگی:
فعالیت های یادگیری انتخاب شده در حد کمی فرصت لازم را برای تمرین مهارتهای زندگی در اختیار دانش آموزان قرار می دهد.
فعالیت های یادگیری انتخاب شده در حد متوسطی با نیازها و علایق دانش آموزان تناسب دارد.
فعالیت های یادگیری انتخاب شده در حد متوسطی با معلومات و تجارب فعلی دانش آموزان متناسب می باشد.
در انتخاب فعالیت های یادگیری درس های مهارتهای زندگی توجه کمتری به آمادگی عقلی، جسمی، اجتماعی و عاطفی دانش آموزان شده است.
در انتخاب فعالیت های یادگیری درس مهارتهای زندگی در حد متوسطی خود دانش آموزان نیز شرکت داده می شوند.
ذ) راهبردهای تدریس معلم در برنامه درسی مهارتهای زندگی:
روش های تدریس معلم، کمتر دانش آموزان را در فرایند یادگیری درگیر می کند. بعنوان مثال دانش آموزان با یکدیگر بحث و تبادل نظر می کنند و یا کمتر سؤال می پرسند.
روش های تدریس معلم در حد کمی با علایق (خواسته ها و ادراکات) دانش آموزان سازگار است.
روش های تدریس معلم فرصت های کمتری را برای دانش آموزان فراهم می کند تا بطور عملی مهارتهای زندگی را تجربه و تمرین کنند.
روش های تدریس معلم تا حد زیادی شرایطی را فراهم می کند تا دانش آموزان آزادی عمل بیشتری را در یادگیری مفاهیم درس مهارتهای زندگی داشته باشند. یعنی بیشتر، خود دانش آموزان بدون کنترل و مشاهده مستقیم معلم نبض یادگیری را در دست گیرند.
ر) ارزشیابی در برنامه درسی مهارتهای زندگی:
ارزشیابی در برنامه درسی مهارتهای زندگی در حد متوسطی به سمت شیوه هایی که مشارکت و همکاری معلم و دانش آموز با یکدیگر را می طلبد، گرایش دارد.
در کلاس درس مهارتهای زندگی در حد کمی از جریان یادگیری و آموخته های دانش آموزان مرحله به مرحله ارزیابی بعمل می آید.
خود ارزیابی دانش آموزان در برنامه درسی مهارتهای زندگی می تواند بسیار مفید وسودمند واقع شود.
ز) گروه بندی دانش آموزان در برنامه درسی مهارتهای زندگی:
بکارگیری فعالیت های گروهی تا حد زیادی می تواند در یادگیری مفاهیم درس مهارتهای زندگی مفید واقع شود.
فعالیت در گروه های کوچک (۴ تا ۶ نفر) در کلاس درس مهارتهای زندگی تا حد زیادی برای دانش آموزان حائز اهمیت می باشد.
فعالیت در گروه های بزرگ (۸ تا ۱۰ نفر) در کلاس درس مهارتهای زندگی کمتر برای دانش آموزان اهمیت دارد.
در گروه بندی دانش آموزان در برنامه درسی مهارتهای زندگی تا حد متوسطی به علایق مشترک دانش آموزان توجه می شود.
دانش آموزان در حد متوسطی بر این باورند که بهتر است انتخاب اعضای گروه بر اساس یک ویژگی مشترک انجام شود. بعنوان مثال افراد آرام در یک گروه قرار گیرند و افراد شلوغ یا جرأت ورز در گروه دیگر.
دانش آموزان کمتر بر این باورند که انتخاب اعضای گروه بهتر است بصورت تصادفی انجام شود. مثلاً متولدین ماه بهمن در یک گروه قرار گیرند.
س) زمان در برنامه درسی مهارتهای زندگی:
زمان جلسات برای یادگیری مفاهیم درس مهارتهای زندگی کافی نمی باشد.
زمان جلسات کمترامکان آنرا فراهم میکند تا ارزیابی بهتری از آموخته های دانش آموزان بعمل آید.
زمان جلسات کمتر امکان آن را فراهم می کند تا معلم با کیفیت بهتری به تدریس مفاهیم درس مهارتهای زندگی بپردازد.
زمان جلسات در حد متوسطی توسط معلم مدیریت و کنترل می شود.
ش) فضای آموزشی در برنامه درسی مهارتهای زندگی:
فضای آموزشی مدرسه برای یادگیری مفاهیم درس مهارتهای زندگی از کیفیت مطلوبی برخوردار نیست.
فضای آموزشی مدرسه برای یادگیری هر یک از مفاهیم درس مهارتهای زندگی کافی نمی باشد.
فضاهای آموزشی خارج از مدرسه مانند اردوها، بازدیدها، گردش های علمی و … برای یادگیری مفاهیم درس مهارتهای زندگی می تواند بسیار مفید واقع می شود.
یافته های پژوهشی سئوال دوم
کدام دسته از عناصر برنامه درسی مهارت های زندگی و زیر مولفه های آنها را از دیدگاه متخصصان تعلیم و تربیت، معلمان و دانش اموزان از اولویت و ارجحیت بیشتری برخوردار است؟
به منظور پاسخگویی به سئوال دوم پژوهش اولویت های ۴۰ گویه در زمینه ۹ مولفه کلی برنامه درسی مهارت های زندگی به تفکیک (در هر گویه و هر مولفه از دیدگاه سه گروه مورد مطالعه) مورد بررسی قرار گرفت. آزمون مورد استفاده برای این سئوال پژوهشی آموزن فریدمن می باشد که اولویت ها را براساس میانگین رتبه های داده شده (رتبه متوسط) تعیین می کند.
جدول ۵-۴ : اولویت بندی زیر مؤلفه های عناصر برنامه درسی مهارتهای زندگی به تفکیک اهمیت آن ها از دیدگاه گروه های مورد مطالعه

مؤلفه ها

گویه ها

گروه های مورد مطالعه

مؤلفه ها

عنوان

روابط معنی­دار

مقدار تخمین شده

مدل شماره ۱

حس مکان >>> مشارکت
مشارکت >>> سرمایه اجتماعی

۸۳/۰
۷۴/۰

مدل شماره ۲

حس مکان >>> مشارکت

۷۵/۰

مدل شماره ۳

حس مکان >>> سرمایه اجتماعی
سرمایه اجتماعی >>> مشارکت

۶۵/۰
۷۷/۰

مدل شماره ۴

حس مکان >>> سرمایه اجتماعی
حس مکان >>> مشارکت

۶۲/۰
۵۶/۰

از میان این مدل­ها، مدل اول(مدل تاثیرگذاری حس تعلق مکانی در افزایش سرمایه اجتماعی از طریق متغیر واسطه­ای مشارکت) بهترین تبیین را از این روابط ارائه می­دهد، بنابراین فرضیه تحقیق مبنی بر اثرگذاری حس تعلق مکانی بر افزایش سرمایه اجتماعی از طریق افزایش مشارکت عمومی شهروندان با قوت مورد تایید قرار می­گیرد. به عبارت دیگر در محلات شهر مشهد حس تعلق مکانی باعث مشارکت بیش­تر شهروندان می­ شود و مشارکت نیز باعث افزایش سرمایه اجتماعی و اعتماد ساکنین به یکدیگر می­گردد(میزان مشارکت و سرمایه اجتماعی به عنوان یکی از پیامدهای حس تعلق مکانی مطرح شده است). البته لازم به ذکر است که سایر مدل­های این تحقیق نیز مورد تایید قرار گرفته­اند، اما بیش­ترین ضریب تاثیر و کم­ترین خطا در اجرای مدل مربوط به مدل شماره ۱ می­باشد که شرح آن در بالا رفت. بنابراین می­توان اینگونه گفت که: حس تعلق به مکان از طریق برانگیختن مشارکت شهروندان باعث اعتماد بیشتر شهروندان می­گردد، بنابراین می­توان گفت، داشتن جوامعی با سرمایه ­های اجتماعی بالا و مشارکت آگاهانه شهروندان مستلزم وجود حس تعلق به مکان، محله و شهر است و یکی از راه­های افزایش این حس نیز برنامه­ ریزی کالبدی و مناسب­سازی محلات است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

یعقوب زنگنه و سعید حسین­آبادی در مقاله­ای با عنوان تحلیلی بر تعلق مکانی و عوامل مؤثر بر آن در سکونتگاه­های غیررسمی(مطالعه موردی: محدوده ­کال ­عیدگاه ­سبزوار) بیان کرده ­اند که:
در این پژوهش وضعیت ابعاد تعلق مکانی ساکنان سکونتگاه غیررسمی شرق کال عیدگاه سبزوار و عوامل مؤثر بر آن مورد سنجش قرار گرفته است. تعلق مکانی که بیانگر پیوند یا ارتباط عمیق افراد با مکان­های خاص است، نقشی تعیین­کننده در بهره­مندی و تداوم حضور انسان در مکان دارد. هویت مکانی، وابستگی مکانی، تعلق عاطفی و پیوند اجتماعی ابعاد این مفهوم را شکل می­ دهند که تحت تاثیر مجموعه شرایط محیطی، اجتماعی و فردی قرار دارند؛ بنابراین هر مکانی با توجه به شرایط خاص خود سطح متفاوتی از تعلق مکانی را به ساکنان خود عرضه می­ کند. در کل طرح موضوع تعلق مکانی در سکونتگاه­های غیررسمی که از نظر پایداری شرایط اجتماعی، اقتصادی و محیطی دچار مسئله هستند؛ هم از جهت نقش آن از منظر انسان­شناسی و جامعه ­شناسی(ایجاد هویت فردی و جمعی، همبستگی بین افراد و …) و هم از منظر برنامه­ ریزی اجتماع محور(نقشی که تعلق مکانی می ­تواند در افزایش تمایل افراد برای مشارکت در امر بهسازی محله داشته باشد) دارای اهمیت است.
تحقیق حاضر از نوع پیمایشی است و از پرسشنامه برای جمع­آوری داده ­های میدانی استفاده شده است؛ حجم نمونه ۱۳۰ نفر، روش نمونه گیری، تصادفی ساده و واحد تحلیل سرپرست خانوار می­باشد. روش تحلیل این داده ­ها نیز آزمون­های آماری شامل آزمون برابری نسبتها، آزمون دوجمله­ای، آزمون همبستگی لامبدا و ضریب همبستگی اسپیرمن است که هر کدام با توجه به نوع فرضیه و مقیاس متغیرها مورد استفاده قرار گرفته است.
در این تحقیق، تعلق مکانی محدوده شرق کال عیدگاه سبزوار به عنوان بزرگترن کانون اسکان غیررسمی این شهر مورد مطالعه قرار گرفته است. با توجه به اینکه سکونتگاه­های غیررسمی محل زندگی افراد و خانوارهایی هستند که عمدتاً مهاجرند، مدت اقامت­شان در این مکان­ها معمولاً کم است و شرایط اجتماعی و محیطی چندان مطلوب نیست، انتظار می­رود که ساکنان این سکونتگاه­ها تعلق پایینی نسبت به محل زندگی خود داشته باشند. بر اساس این مطلب فرضیه اول تحقیق اینگونه مطرح شد که “به نظر می­رسد سطح تعلق مکانی ساکنان محدوده کال عیدگاه سبزوار- سکونتگاه غیررسمی- در سطح پایین­تر از حد متوسط باشد”.
برای آزمون این فرضیه ابتدا تعلق مکانی در ۴ بعد هویت مکانی، تعلق عاطفی، وابستگی مکانی و پیوند اجتماعی مورد سنجش واقع شد. نتایج این تحقیق نشان می­دهد که سطح تعلق مکانی ساکنان شرق محدوده کال عیدگاه در هر ۴ بعد در حد بالایی است که این امر متناقض با تصور رایج و نقض­کننده فرضیه اول تحقیق مبنی بر پایین بودن سطح تعلق مکانی ساکنان اینگونه مکان­ها است. با توجه به سطح نسبتاً بالای تعلق مکانی در بین ساکنان محدوده شرق کال عیدگاه، می­توان به بهبود این سکونتگاه­ها امیدوار بود چرا که تعلق مکانی نیروی محرکه قوی در مشارکت ساکنان یک مکان برای بهبود و ارتقای شرایط آن می­باشد.
فرضیه دوم، بیانگر تاثیر خصوصیات فردی، مدت اقامت، شرایط اجتماعی و کالبدی- محیطی بر میزان تعلق مکانی است. طبق آزمون­های آماری رابطه معناداری بین خصوصیات فردی(سن، وضعیت اشتغال، نوع شغل، درآمد، سطح تحصیلات، تعداد اعضای خانواده) و مدت زمان اقامت با میزان تعلق مکانی وجود ندارد. همچنین نتایج این تحقیق نشان می­دهد که کیفیت روابط اجتماعی و امنیت عمومی و در کل کیفیت وضعیت اجتماعی و کالبدی- محیطی محدوده شرق کال عیدگاه با سطح تعلق مکانی رابطه معنادار مثبتی دارد. بدین ترتیب با بهبود وضع اجتماعی محله(امنیت عمومی و روابط اجتماعی)، میزان احساس تعلق به مکان نیز بهبود می­یابد. در بعد کالبدی محیطی نیز ساماندهی و بهسازی محله(همراه با مشارکت فعال ساکنان) می ­تواند رابطه ساکنان محدوده مورد مطالعه را با مکان زندگی خود ارتقاء بخشد و زمینه­ ساز حس تعلق به مکان باشد.
به طور خلاصه، مقاله حاضر نشان می­دهد که برخی سکونتگاه­های غیررسمی مثل همین نمونه مطالعاتی، دارایی­ های قابل توجهی مثل تعلق ساکنان به مکان را در خود جای داده است که اگر به این پتانسیل­ها توجه شود، می ­تواند راهگشای این مکان­ها به سوی پایداری باشد. پس باید در این نگرش که سکونتگاه­های غیررسمی سر تا پا معضل است، اصلاح صورت گیرد. همچنین متغیرهای مطرح در عرصه عمومی مثل وضعیت اجتماعی و کالبدی- محیطی نسبت به ویژگی­های فردی و جمعیت شناختی در میزان تعلق مکانی از اهمیت بیش­تری برخوردار است.
علی جوان فروزنده و قاسم مطلبی در مقاله­ای با عنوان حس تعلق به مکان و عوامل تشکیل دهنده آن، بیان کرده ­اند که:
یکی از معانی مهم و مؤثر در ارتباط انسان و محیط که مورد توجه طراحان بوده است، حس تعلق به مکان می­باشد. در روش­های طراحی محیطی- علی­رغم استفاده فراوان از این واژه- تعریف مشخص و معینی از این معنا و عناصر تشکیل­دهنده آن ارائه نگردیده است. لذا با هدف شناسایی این حس در معماری به معرفی ابعاد مختلف حس تعلق و عوامل تشکیل دهنده آن- بر اساس روش پژوهش­شناختی و با رویکردهای هستی­شناسانه و معرفت­شناسانه در بررسی ادبیات موضوع- پرداخته می­ شود.
حس تعلق یکی از علائم و عوامل مهم در ارزیابی ارتباط انسان- محیط و ایجاد محیط­های انسانی با کیفیت می­باشد. این سطح از معنای محیطی بیانگر نوعی ارتباط عمیق فرد با محیط بوده و در این سطح، فرد نوعی همذات­پنداری بین خود و مکان احساس می­نماید. حس تعلق واجد دو بعد کالبدی و اجتماعی است که نتایج، نشان­دهنده برتری تعلق اجتماعی بر تعلق کالبدی در محیط می­باشد. همچنین بر اساس نتایج بدست آمده، حس تعلق به مکان منطبق بر مدل شکل­ گیری معنا در محیط(برآیند تعامل فرد، دیگران و محیط)، از یک طرف وابسته به مشخصات و ویژگی­های فردی شامل: انگیزش­ها، شایستگی­ها و شناخت افراد نسبت به مکان بوده و از طرف دیگر ریشه در تعاملات اجتماعی و ارتباط فرد و دیگران در محیط دارد که منبعث از نیاز به تعلق به عنوان نیاز اولیه انسانی می­باشد. اساساً انسان به دنبال یافتن پاسخ برای نیازهای خود در محیط می­باشد و در صورت عدم تامین این نیازها از مکان، احساس عاطفی مثبتی بین فرد و مکان به وجود نخواهد آمد. بالعکس، هر چه قدر محیط در تامین سطوح مختلف نیازهای انسانی تواناتر باشد، به همان نسبت فرد ارتباط خود با محیط را مؤثر دانسته و نهایتاً معنای استنباطی مثبتی به همراه خواهد داشت. هر چه قدر سطوح تامین این نیازها، بر اساس هرم نیازهای انسانی مازلو در قسمت­ های فوقانی هرم اتفاق می­افتد، به همان نسبت معنای محیطی عمیق­تری شکل خواهد گرفت. در درجات بالاتر حس تعلق به محیط، به سمت عوامل احساسی- عاطفی که بیانگر عمق ارتباط فرد با محیط می­باشد، پیش خواهد رفت که با واژه ­هایی نظیر تعلق به مکان، دلبستگی به مکان و تعهد به مکان که بیانگر نوعی از درهم­تنیدگی احساسات و عواطف انسانی نسبت به محیط می­باشد، بیان می­گردد.
نکته مهم بدست آمده در این مقاله، نقش محیط و ویژگی­های کالبدی آن، به عنوان وجه سوم مدل معنای مکان، در شکل­ گیری معنای حس تعلق می­باشد. نتایج نشان می­دهد عوامل کالبدی محیط در شکل­ گیری معنای حس تعلق نقش واسطه را ایفا نموده و در دو سطح در محیط مؤثر واقع می­گردند:
در سطح اول، عناصر کالبدی محیط با هم­سازی فعالیت­ها از طریق تامین و قابلیت انجام آن و با ارضاء نیازهای فردی در درجه اول و نیازهای اجتماعی ناشی از فعالیت­های گروهی در درجه بعد، امکان ایجاد این حس در مکان را فراهم می­نمایند. در این سطح، ویژگی­های کالبدی محیط با تسهیل فعالیت­ها، منطبق بر الگوهای رفتاری افراد و با تامین نیازهای استفاده­کنندگان از مکان، در برقراری تعلق اجتماعی محیط مؤثر واقع شده و امکان ایجاد و ارتقاء پیوندهای اجتماعی در محیط را فراهم می­نمایند.
در سطح دوم، عناصر کالبدی محیط به عنوان مؤلفه­ های فرهنگی و نمادها، واسطه بصری در ایجاد ارتباط ذهنی بین استفاده­کنندگان از مکان را فراهم می­نمایند. در این سطح، عناصر کالبدی منبعث از خاطره­ها و تصاویر ذهنی استفاده­کنندگان بوده و به صورت نمادگونه، ناشی از فرهنگ و ارزش­های اجتماعی، نقش خود را ایفا می­نمایند.
نتایج نشان می­دهد، حس تعلق از معیارهای ارزیابی محیط­های با کیفیت بوده و در معماری و رشته­ های طراحی محیطی، ویژگی­های کالبدی نظیر(فرم، شکل، رنگ، اندازه، بافت و مقیاس) و روابط اجزاء کالبدی با تامین و تاکید بر فعالیت­های اجتماعی محیط، نقشی مهم و مؤثر در شکل­ گیری حس تعلق دارا می­باشند.
علی صمیمی­شارمی و پروین پرتوی در مقاله­ای با عنوان بررسی و سنجش حس مکان در محلات ارگانیک و برنامه­ ریزی شده(مطالعه ­موردی: محلات ساغریسازان و بلوار گیلان در شهر رشت) بیان کرده ­اند که:
هدف کلی از این پژوهش، سنجش عناصر مؤثر بر حس مکان و بررسی تفاوت آن در بافت­های ارگانیک و برنامه­ ریزی شده با مطالعه موردی در محله­های ساغریسازان با بافت ارگانیک و محله بلوار گیلان با بافت برنامه­ ریزی شده است. مبانی نظری تحقیق برگرفته از آرای معمار پدیدارشناس، کریستین نوربرگ شولتس درباره پدیده مکان و حس مکان است. از نظر شولتس، پدیده مکان مفهومی کلی و کیفی بوده و ساختار مکان، متاثر از مرز/ قلمرو، تمرکز/ محصوریت، عرصه درونی/ عرصه بیرونی، شناسایی و خوانایی است. روش تحقیق، توصیفی بر مبنای استدلال استقرایی و با بهره گرفتن از راهبرد ترکیبی(کیفی- کمّی) با تمرکز بیش­تر بر راهبرد کیفی(استفاده از انجام مصاحبه های عمیق توام با پرسش­های باز از ۴۶ نمونه هدفمند انتخاب شده و با بهره گرفتن از روش مثلث­بندی، مشاهده­های محقق در زمان­های مختلف و نیز مقایسه جداول نتایج در دو محله) انجام گرفته است.
ارزیابی نتایج این پژوهش بیانگر این است که هر کدام از محلات برنامه­ ریزی شده و ارگانیک بلوار گیلان و ساغریسازان، پارامترهای مثبت و منفی در تحقق حس مکان دارند. ولی در کل، با توجه به مصاحبه های انجام پذیرفته، مشاهدات و نیز مطالعات باید گفت افراد در محله بلوار گیلان(محله برنامه­ ریزی شده)، از نظر حس مکان در وضعیت ضعیف­تری نسبت به همتای مسن­تر خود یعنی محله ساغریسازان(محله ارگانیک) قرار دارند.

بعد از جنگ جهانی دوم به مدت تقریباً۴۰ سال ژئوپلتیک به عنوان یک مفهوم و یا روش تحلیل، به علت ارتباط آن با جنگ‎های نیمه اول قرن بیستم منسوخ گردید، هر چند ژئوپلیتیک در این دوره از دستور کار دولت ها در مفهوم قبلی خود خارج شد، اما همچنان در دانشگاهها تدریس می­شد. برای تبدیل شدن نقش فعال جغرافیا در تعریف ژئوپلیتیک به نقش انفعالی سه دلیل عمده قابل ذکر است:
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

اول اینکه جغرافیدانان بعد از شکست آلمان در جنگ، ژئوپلیتیک خاص آلمان را مقصر اصلی عنوان کردند و سیاست‎های آلمان نازی را متأثر از این مکتب می‎دیدند. خود را از مطالعات در مقیاس جهانی کنار کشیده، توجه خود را به دولت ها و درون مرزهای سیاسی بین المللی معطوف داشتند و واژه ژئوپلیتیک بر چسب غیر علمی‎به خود گرفت و از محافل علمی‎و دانشگاهی طرد شد.دلیل دیگری که موجب افول نقش جغرافیا در جنگ سرد شد ظهور استراتژی باز دارندگی هسته ای بود. توانایی پرتاب سلاح‎های هسته ای بوسیله هواپیما و موشک به فاصله‎های دور،باعث شد که دیگر نه فاصله و نه عوامل جغرافیایی مثل ناهمواری ها و اقلیم چندان مهم تلقی نمی‎شدند. دلیل سوم، ظهور ایدئولوژی به عنوان عامل تعیین کننده ی جهت گیری سیاست ها بود. ژئوپلیتیک جنگ سرد و ژئوپلیتیک عصر هسته ای از مشخصات دوره افول ژئوپلتیک هستند (زین العابدین، ۱۳۸۹ : 13).
۲-۱-۳- دوره احیا
بعد از پایان جنگ جهانی دوم جغرافیدانان شرمنده شدند و از آن پس تلاش نمودند جغرافیدانانی که ژئوپلیتیک را در اختیار آلمان نازی (هیتلر) گذاشته اند،کنار گذارند، و نتیجه اینکه حدود ۴۰ سال ژئوپلیتیک طرد شد. تا اینکه در دهه 1980 در جنگ ویتنام^[2] و کامبوج^[3] بر سر تصاحب منطقه ی مکنگ^[4]، گر چه هر دو کشور از بلوک شرق بودند، ایدئولوژی نتوانست جنگ را از بین ببرد. بنابراین، در گزارش این مناقشه و روابط دو کشور، مجدداً از مفهوم ژئوپلتیک استفاده شد و سپس کسینجر^[5] بصورت تفننی از واژه ی ژئوپلیتیک در مسائل جهان استفاده نمود. علاوه بر آن در جنگ ایران و عراق (1988-1980) و اشغال کویت توسط عراق (1991-1990 ) و به ویژه سقوط پرده آهنین در اروپا از سال 1989 موجب پر رنگ تر شدن این مفهوم شد و به خصوص فروپاشی شوروی (سابق) و برجسته شدن ملیت ها این مفهوم را به صورت یک مفهوم کلیدی در عرصه بین المللی قرار داد (زین العابدین،۱۳۸۹ :۲۸).
در حالیکه نامداران جغرافیای سیاسی چون ریچارد هارتشورن و استیفن جونز سخت در تلاش شکوفا ساختن جغرافیای سیاسی در جهان دوران میانه ی قرن بیستم شدند و سیاستمدارانی چون هنری کیسینجر واژه ژئوپلیتیک را دوباره به زبان روزمره سیاسی نیمه دوم قرن بیستم باز گرداند، جهانی اندیشانی چون ژان گاتمن و سوئل کوهن پیروزمندانه جهانی اندیشی جغرافیایی(ژئوپلتیک) را به بستر اصلی مباحث دانشگاهی باز گرداندند.در این زمینه ژان گاتمن^[6] با طرح تئوری «آیکنوگرافی^[7]– سیروکولاسیون^[8]» «حرکت» را در مباحث ژئوپلیتیک در معرض توجه ویژه قرار داد و عوامل روحانی یا عامل «معنوی» را در جهانی اندیشی «اصل» یا «مرکز» دانست و «ماده» یا «فیزیک» را تأثیر گیرنده قلمداد کرد (مجتهد زاده،۱۳۸۶:۹۶).
سائول بی کوهن می‎گوید: موضوعات ژئوپلیتیکی مهمتر از آن بودند که جغرافیدانان آنها را کنار بگذارند و اکنون خیلی از جغرافیدانان با یک تأخیر به او ملحق شده اند و از باز گشت و تجدید حیات ژئوپلتیک به اندازه او استقبال کرده اند.
2-2-رویکردهای جدید ژئوپلیتیک
همه نظریه‎های ژئوپلیتیکی جنبه ژئواستراتژیکی داشته و برای کسب قدرت بر فضای جغرافیایی تأکید داشتند. اما پس از پایان جنگ سرد و با مطرح شدن نظام نوین جهانی بسیاری از دیدگاه های ژئوپلیتیکی جنبه ی کمی‎پیدا کرد و حتی بعضی از این دیدگاه ها در عالم سایبر اسپیس مطرح شدند. در نظام نوین جهانی عده ای در تحلیل ژئوپلیتیکی خود، رویکرد انرژی را مد نظر قرار دادند،عده ای به مسائل زیست محیطی معتقد بودند، بعضی فرهنگ را عامل اصلی ژئوپلیتیک دانستند و بالاخره، عده ای مسائل ژئواکونومی‎را در تحلیل ژئوپلیتیکی خود مورد توجه قرار دادند. می‎توان گفت که معیار‎های قدرت که نظامی‎گری بود، به طور کلی جای خود را با معیار‎های مذکور تغییر داد. یعنی، قبل از پایان جنگ سرد، معیار اصلی قدرت نظامی‎گری بوده و تمام عوامل اقتصادی، اجتماعی به صورت ابزار مورد توجه بوده است.به علاوه مشخصه ی اصلی ژئوپلیتیک دوره جنگ سرد جهان دو قطبی، جهان سوم و کشورهای عدم تعهد بودند، اما در نظریه ی جدید ژئوپلیتیکی، جهان چهارم مطرح است (زین العابدین، ۱۷۱:۱۳۸۹).
۲-2-۱-رویکرد نظم نوین جهانی
اولین بارجورج بوش پدر^[9] رئیس جمهور اسبق آمریکا در جریان جنگ خلیج فارس در1990م نظام نوین جهانی^[10] را مطرح نمود. و در سال 1991 پس از مذاکرات خود در هلسینکی^[11] با گورباچف^[12] و مارگارت تاچر^[13]، رهبران اروپا، سازمان ملل متحد،کشورهای عربی به ویژه خلیج فارس و سایر هم پیمانان خود، نظریه نظام نوین جهانی خود را اعلام نمود (حافظ نیا،۵۳:۱۳۸۵).
این نظام دیدگاه‎های جدید آمریکا را بیان می‎کند. با فروپاشی نظام سیاسی اتحاد جماهیر شوروی و بلوک شرق و از بین رفتن رقابت قدرت ها، جهان از این پس صاحب نظام نوینی شود که بر قدرت همه جانبه آمریکا استوار است. قدرت و سلطه آمریکا بر جهان بدون تسلط بر خلیج فارس ممکن نبود. نظام نوین جهانی طرحی جدید برای سلطه بر مناطق مهم جهان توسط آمریکا بود. این نظام به رغم عنوان گول زننده آن، شکل جدیدی از استعمار نو است که جهان را به سوی مخاصمه و تلاطم سوق می‎دهد. جورج بوش پدر نظم نوین جهانی را این چنین تعریف می‎کند: «نظم نوین جهانی می‎گوید که بسیاری از کشورها با سوابق متجانس و همراه با اختلافات، می‎توانند دور هم جمع شوند تا از اصل مشترکی پشتیبانی کنند و آن اصل این است که شما با زور کشور دیگری را اشغال نکنید…» اما آمریکائیها از زمان پی ریزی چنین نظریاتی، کمترین توجهی به آنچه خود معتقدند نداشته اند و تعبیر «نوام چامسکی» نظم نوین جهانی تعبیر تازه ای از توسل به زور و انقیاد مضاعف ملت ها است.تمام ابعاد نظم نوین جهانی بر پایه منافع و توسعه طلبی آمریکا استوار است در عصر نظم نوین جهانی، ثبات و امنیت تقریباً به طور کامل برای هیچ کشوری- حتی آمریکا- وجود ندارد.
2-2-2-رویکرد ژئواکونومی
پایه و اساس ژئواکونومی‎استدلالی است که از طرف ادوارد لوتویک^[14] ارائه شده است. او خبر از آمدن نظم جدیدبین المللی در دهه نود می‎داد که در آن ابزار اقتصادی جایگزین اهداف نظامی‎می‎شوند. به عنوان وسیله اصلی که دولت ها برای تثبیت قدرت و شخصیت وجودی شان در صحنه بین المللی به آن تأکید می‎کنند و این ماهیت ژئواکونومی‎است (عزتی،۱۰۷:۱۳۸۸)
ژئواکونومی‎عبارت ازتحلیل استراتژی­ های اقتصادی بدون درنظر گرفتن سودتجاری،که ازسوی دولتها اعمال می­ شود،به منظورحفظ اقتصادملی یا بخشهای حیاتی آن وبه دست آوردن کلیدهای کنترل آن ازطریق ساختارسیاسی وخط مشیهای مربوط به آن پرداخت. (عزتی،1387: 110)
ژئواکونومی‎رابطه بین قدرت و فضا را مدّ نظر دارد و هدف اصلی آن کنترل سرزمین و دستیابی به قدرت فیزیکی نیست بلکه دست یافتن به استیلای اقتصادی فناوری و بازرگانی است بدین ترتیب به نظر می‎رسد مفاهیم ژئواکونومی‎در رویارویی با مسائل قرن 21 از کارآیی مناسبی در مقیاس جهانی برخوردار خواهد بود (واعظی،1388 :32)
ژئواکونومی‎رابطه بین قدرت وفضا را بررسی می‎کند. فضای بالقوه ودرحال سیلان همواره حدود ومرزهایش درحال تغییروتحول است،ازاین رو آزادازمرزهای سرزمین وویژگیهای فیزیکی ژئوپلیتیک است.درنتیجه تفکر ژئواکونومی‎شامل ابزارآلات لازم وضروری است که دولت می‎تواندازطریق آنها به کلیه اهدافش برسد.(عزتی،1387: 110)
ژئواکونومی‎و ژئوپلیتیک دارای تفاوتهای اساسی با هم می‎باشند،اول اینکه ژئواکونومی‎محصول دولت ها وشرکتهای بزرگ تجاری با استراتژیهای جهانی است درحالی که این خصیصه در ژئوپلیتیک نیست. نه دولت ونه شرکتهای تجاری هیچ نقشی درژئوپلیتیک ندارندبلکه یکپارچگی اتحادیه ها،منافع گروهی وغیره برپایه نمونه‎ های تاریخی با عملکردی نامرئی دراستراتژیهای ژئوپلیتیکی پایه واساسی برای همه صحنه‎های ژئوپلیتیکی هستند.
دوم اینکه هدف اصلی ژئواکونومی‎کنترل سرزمین ودستیابی به قدرت فیزیکی نیست بلکه دست یافتن به استیلای تکنولوژی وبازرگانی است. ازلحاظ کاربردی بایدگفت که مفهوم وعلم ژئوپلیتیک می‎تواند درنشان دادن راه وروش‎هایی برای پایان دادن به نزاعها ودرگیری ها ودرمجموع اختلافات نقش اساسی داشته باشددرحالی که ژئواکونومی‎ازچنین ویژگی برخوردارنیست(عزتی،1387: 112)
2-2-3- رویکرد ژئوکالچر
ژئوکالچر یا ژئوپلیتیک فرهنگی فرایند پیچیده ای از تعاملات قدرت،فرهنگ، و محیط جغرافیایی است که طی آن فرهنگها همچون سایر پدیده‎های نظام اجتماعی همواره در حال شکل­ گیری، تکامل،آمیزش، جابجایی در جریان زمان و در بستر محیط جغرا فیایی کره زمین اند.به عبارت دیگر ژئوکالچر ترکیبی از فرایند ‎های مکانی – فضایی قدرت فرهنگی میان بازیگران متنوع و بی شماری است که در لایه‎های مختلف اجتماعی و درعرصه محیط یکپارچه سیاره زمین به نقش آفرینی پرداخته و در تعامل دائمی‎با یکدیگر بسر می­برندو بر اثر همین تعامل مداوم است که در هر زمان چشم انداز فرهنگی ویژه خلق می‎شود.از این رو ساختار ژئو کالچر جهانی بیانگر موزاییکی از نواحی فرهنگی کوچک و بزرگی است که محصول تعامل‎های مکانی – قضایی قدرت فرهنگی اند که در طول و موازات یکدیگر حرکت می‎کنند (دیلمی‎معزی،2:1387).
ژئوکالچر پدیده ای است که بر شالوده نظام اطلاع رسانی نوین و یا صنایعی استوار است که به تولید محصولات فرهنگی مبادرت می‎ورزد وظیفه این صنایع تولید انبوه محصولات فرهنگی است. نظام سلطه فرهنگی در جهان کنونی در کنار نظام سلطه اقتصادی یا سیاسی از عناصر اصلی نظام ژئوپلیتیک جهانی می‎باشند. امروزه منطق حاکم بر فرایند‎های ژئوکالچر جهانی بر اشکال پیچیده و تکامل یافته تر شیوه‎های رقابتی مبتنی است. این فرایند در عین نافذ بودن، مدام در تکامل می‎باشد
پدیده‎های فرهنگی به دلیل خصیصه‎های مکانی شان همواره میل به ثبات و پایداری در مقابل نوآوری ها دارند که می‎توان به تلاش جوامع سنتی و حفظ میراث فرهنگی و آداب و سنن و نمادهای تاریخی و … اشاره کرد. از طرفی الگوهای تمدنی به واسطه ماهیت فضائیشان در جهت سرعت بخشیدن به تغییرات فرهنگی و زدودن مرزهای قراردادی هستند(حیدری،۱۳۸1 :۱۶۸).
۲-2-4- رویکرد ژئوپلیتیک زیست محیطی
مسایل ژئوپلیتیک زیست محیطی از اواخر قرن بیستم به موضوع اصلی فعالیت­ها و نگرانی­ها بین گروه‎های انسانی و بازیگران ملی و فراملی در سطوح منطقه ای و جهانی تبدیل شده است. محیط زیست بشری در سطوح محلی، ملی، منطقه ای و جهانی دستخوش مخاطرات گردیده است. این مخاطرات در سه بعد: کاهش و کمبود منابع، تخریب منابع و آلودگی محیط زیست تجلی یافته است. از دید ژئوپلیتیک، کمبود منابع زیست محیطی یا محروم کردن انسانها از زیستن در مکان مورد علاقه آنها رقابت و کنش متقابل بین گروه‎های انسانی و بازیگران سیاسی در سطوح مختلف را در پی دارد.(www.civilica.com).
طی چند دهه گذشته، افزایش جمعیت، گسترش دامنه مداخلات بشر در طبیعت برای تأمین نیازهای فزاینده از منابع کمیاب طبیعی، گسترش رویکرد سودانگاری در غالب طرح‎های توسعه ای، بی پروایی نسبت به جستار پایداری محیط زیست در ساخت سازه ها و زیر ساخت ها و مانند آن،پیامدهای ناگواری همانند گرمایش کروی، ویرانی لایه ازن، پدیده ال نینو، طوفانهای سهمگین، بالا آمدن سطح آب دریاها، گسترش گازهای گلخانه ای، خشکسالی، سیل، فرو نشست زمین، کاهش آب شیرین، بیابان زایی، کاهش خاک مرغوب، آلودگی هوا، باران‎های اسیدی، جنگل زدایی و نابودیت تنوع زیستی، نشانه‎هایی از جهانی شدن پیامدهای فروسایی محیط زیست در سطح فروملی و فراملی و جهانی بودن بوده اند. تداوم وضعیت موجود،آینده زیست و تمدن فراروی بشر را مبهم و نامطمئن کرده است.نگرانی از این وضعیت به همراه شرایط نا مطلوب کنونی، در طرح رویکردهایی همانند امنیت زیست محیطی، ژئوپلیتیک انتقادی، ژئوپلیتیک زیست محیطی، توسعه پایدار بسیار اثر گذاشت. با توجه به این که مفهوم «جهان» از مقیاس‎های مطالعاتی دانش یاد شده است، مرزهای محلی و ملی را در نوردیده اند، محیط زیست سویه ای ژئوپلیتیک یافته است (کاویانی،۱۳۹۰: ۸۵).
2-2-5-رویکرد ژئوپلیتیک انتقادی
در مورد ماهیت و چیستی ژئوپلیتیک انتقادی نظریه‎های مختلفی ارائه شده است. عده ای از نظریه پردازان، ژئوپلیتیک انتقادی را در مقایسه با ژئوپلیتیک سنتی، که به دلیل سوء استفاده از شواهد جغرافیایی به نفع مقاصد امپریالیستی لکه دار گردیده، از لحاظ علمی‎مستقل و بی طرفانه می‎دانند که می‎تواند با دیدگاهی متعالی به امور جهانی نگریسته و تحقیق عینی بپردازد(مویر،220:1379). عده ای را باور بر این است که ژئوپلیتیک انتقادی در جستجوی آشکار کردن سیاست­های پنهان دانش ژئوپلیتیک است (میرحیدر،42:1386)
از اوایل1970، شاهد ظهوررویکردی نوین به نام «ژئوپلیتیک انتقادی^[15]»هستیم.دانشمندان ژئوپلیتیک چون اتوتایل^[16] ومیشل فوکو را می‎توان ازپیشگامان این حرکت نوین دانست. این دانشمندان به طور همزمان، هم از ژئوپلیتیک انتقاد کردند و هم خود از اندیشمندان این عرصه بودند. این افراد، سیاست اندیشمندانه خود را بر «ضد ژئوپلیتیک» تعریف کرده و با وجود این، در چارچوب زیر بنایی مفاهیم ژئوپلیتیک کار می‎کردند (مویر،۳۷۸:۱۳۷۹).
محققین ژئوپلیتیک انتقادی تمایل دارند بجای تمرکز بر شناسایی عوامل جغرافیایی مؤثر بر شکل گیری قدرت دولتها و سیاست خارجی ایشان، از یک سو دریابند که سیاستمداران چگونه «تصاویر ذهنی» خود را از جهان ترسیم نموده اند و این بینش ها چگونه بر تفاسیر آن ها از مکان‎های مختلف تأثیر می‎گذارند؟ ژئوپلیتیک انتقادی به عنوان نظریه ای نسبتاً جدید که توانسته است خود را بر اساس مؤلفه‎های حاکم میان بازیگران روابط بین الملل، نظام مند سازد، چارچوبی مناسب برای فهم ژئوپلیتیکی جدید، به دور از عناصر سختی هم چون مرز و مکان ایجاد کرده است. بر اساس فهم برخی از موضوعات، بدون توجه به بعضی مسائلی که طبق نظریات سنتی غیرمرتبط می‎نمودند، امری ناقص خواهد بود. از منظر ژئوپلیتیک انتقادی، استراتژی قدرت همیشه نیازمندبه کارگیری فضا وهمین سبب گفتمان می­باشد. (www.javanemrooz.com)
رویکرد انتقادی، کوشش منتقدانه برای کشف ساختارهای جامعه معاصر است که ضمن نقد زیربنایی رویکردهای رایج در شناخت جامعه به تبیین کاستی ها ی روش شناسی آنها می‎پردازند و شیوه‎های اثبات گرایی (پوزیتیوسیتی) را در مطالعه جامعه نقد می‎کند و بر این انگاره استوار است که صرف تجربه و روش‎های تجربی کافی نیست و نباید مطالعه جامعه را همسان با مطالعه طبیعت انگاشت. هدف نظریه پردازان مکتب انتقادی، ایجاد دگرگونی‎های فرهنگی و روشنگرانه برای کاهش نابرابری‎های جهانی، برقراری عدالت بین المللی، احترام به تفاوت ها و گرایش به ارزش‎های فرهنگی جدیدی است که بر فرایند تعامل موجود در صحنه‎های اجتماعی و تمدنی حاکم شود و تعامل و عمل را در چارچوب ارزشهای موجود رهبری کند (مشیر زاده،۱۳۸۴ :۲۲۱).
هر چند ژئوپلیتیک به مطالعه روابط متقابل جغرافیا، قدرت سیاست و کنش‎های ناشی از ترکیب آنها با یکدیگر می‎پردازد (حافظ نیا،۳۶:۱۳۸۵). اما امروزه گفتمان آن تابعی از چالش‎های برخاسته از «جهانی شدن‎های اقتصادی»، «انقلاب اطلاع رسانی» و«خطرات امنیتی جامعه جهانی» است (مجتهد زاده،۱۲۸:۱۳۸۱)و بالاخره ژئوپلیتیک انتقادی در جستجوی آشکار کردن سیاست‎های پنهان دانش ژئوپلیتیک است.مباحث ژئوپلیتیک مقاومت و آنتی ژئوپلیتیک از جمله مباحث مهم در پژوهش ها و نوشته‎های مربوط به ژئو پلیتیک انتقادی می‎باشد.این رویکرد توجهش را صرفاً به رویه سلطه ژئوپلیتیک معطوف نداشته بلکه به رویه دیگر ژئوپلیتیک که مقاومت می‎باشد بیشتر توجه می‎کند. و عاشورا به عنوان عالیترین و متعالی ترین صحنه ژئوپلیتیک مقاومت از چنان ماندگاری و جاودانگی برخوردار بوده و هست که امروزه و در قرن بیست و یکم وهزاره سوم نیز توان تحریک و به غلیان در آوردن جنبش‎های مقاومت را دارد. بسیاری از نهضت ها و مقاومت ها در دنیای اسلام و حتی غیر اسلام الگوی مقاومت خود را از عاشورا الهام گرفته اند. (باباخانی،38:1392)
2-3-اندیشه ملی گرایی
ملی گرایی مفهومی‎کاملا سیاسی دارد. این مفهوم به عنوان یک اندیشه و فلسفه سیاسی تلقی می­ شود. اندیشه‎ای که در هر ملتی ریشه در هویت ملی و میهن دوستی آن ملت دارد. در حالی که مفهوم میهن دوستی و دلبستگی به هویت میهنی مفاهیم غریزی و کهن هستند، ناسیونالیسم پدیده ای فلسفی و نوین محسوب می‎شود که از سوی اروپای بعد از انقلاب صنعتی به جهان بشری معرفی شده است. در این راستا هنگامی‎که جنگ جهانی اول و جنگ‎های بزرگ قبل از آن بیشتر با انگیزه میهن دوستی شروع شده بود، جنگ جهانی دوم حاصل برخورد اندیشه‎های ناسیونالیستی بود.(حافظ نیا و همکاران،210:1389)
ناسیونالیسم به وابستگی مردم یک منطقه که براساس یک احساس مشترک به وجود آمده گفته می­ شود این احساس مشترک ممکن است علل تاریخی، فرهنگی، نژادی، جغرافیایی و غیره داشته باشد. ناسیونالیسم در حقیقت ملاتی است که گروه‎های مختلف را به هم پیوند داده و واحدی به نام ملت را به وجود می‎آورد. (روشن و فرهادیان،242:1385)
میهن دوستی و دلبستگی به هویت میهنی مفاهیم غریزی و کهن هستند. ناسیونالیسم یا ملی گرایی مفهومی‎کاملاً سیاسی است که از سوی اروپای بعد از انقلاب صنعتی به جهان بشری معرفی شد. از نظر واژه شناسی ناسیونالیسم از ریشه ناسی(Nasci)آمده است این واژه لاتین متولد شدن معنی می‎دهد و نظریه تکاملی ایده ناسیونالیسم را تأیید می‎کند.(حافظ نیا و همکاران،210:1389)
اگر ناسیونالیسم بر مبنای برگشت به ارزشهای جاهلی و اساطیری باشد، ارتجاعی محسوب می‎شود و اگر بر مبنای یک احساس انسانی و فرهنگ خلاق باشد، مترقیانه خواهد بود. مفهوم ناسیونالیسم در قرن نوزدهم و بیستم به طور گسترده ای از اروپا به سایر نقاط و از جمله خاورمیانه انتشار یافت. افکار ناسیونالیستی به دلایلی چند در نیمه دوم قرن نوزدهم در خاورمیانه، گسترش یافت.
اول: افتتاح مدارس جدید درمصر، لبنان وسوریه
دوم: اختراع چاپ که به دنبال خود آگاهی از امور سیاسی را افزایش داده و مشوق احیای فرهنگی- ادبی شد.
سوم: تجزیه امپراطوری‎های قدیم که به دنبال خود، خود مختاری گروه‎های ملی را به دنبال داشت.(درایسدل و بلیک،77:1386)
با شروع قرن بیستم ناسیونالیسم به یک قدرت عمده سیاسی در خاورمیانه تبدیل شد و تأثیرات آن زمانی به اوج خود رسید که ناسیونالیسم ترک، عرب، ایرانی و یهود به طور همزمان در این منطقه ظهور کردند، از عوامل اصلی که سبب بروز شکاف و اختلاف در میان شیعیان منطقه خاورمیانه شده، اندیشه‎های ناسیونالیستی پیروان این مذهب در کشورهای مختلف می‎باشد. تنوع نژادی و قومی‎شیعیان ساکن در منطقه خاورمیانه الهام بخش اندیشه‎های ناسیونالیستی در میان آنان گردیده و این امر واگرایی و فقدان وحدت مذهبی در بین آنان را به دنبال دارد. ویژگی عمومی‎ناسیونالیسم تأکید بر برتری هویت ملی بر دعاوی مبتنی بر طبقه، دین و مذهب است و بر این اساس عوامل زبانی، فرهنگی وتاریخی مشترک به همراه تأکید بر سرزمین خاص، هویت بخش گروهی از مردم می‎شود.
بدین ترتیب ایدئولوژی ناسیونالیسم با تأکید بر نژاد و زبان در جهان اسلام که مرکب از انواع زبانها و نژادها ی گوناگون است، یکی از عوامل اصلی واگرایی تلقی می‎گردد. تجارب تاریخی گویای این واقعیت است که حتی پان عربیسم از ادعای نهضت وحدت سراسری اعراب نتوانست در جوامع و کشورهای عربی ایجاد وحدت نماید و طی جنگهای اعراب اسرائیل و با شکست اعراب اعتبار خود را از دست داد. به طوری که در جریان جنگ 1991 آمریکا و متحدین با عراق برخی کشورهای عرب برای آزادی کویت به یک کشور دیگر عرب(عراق)، حمله ور شدند(صفوی،202:1387).
2-4-میهن خواهی
میهن خواهی یا وطن دوستی فلسفه سیاسی ویژه ای نیست، بلکه غریزه ای است که از حس اولیه ی تعلق داشتن به مکان و هویت ویژه ای آن و حس دفاع از منافع اولیه ی فردی در آن مکان ویژه ناشی می‎شود. گونه ی اولیه ی خودنمایی این غریزه کم و بیش در همه ی حیوانات قابل مشاهده است. بیشتر حیوانات محدوده‎های مشخصی را برای جولان دادن و منافع اختصاصی، فردی یا گروهی خود در نظر گرفته و به آن دلبستگی و تعلق می‎یابند و دخالت و تجاوز دیگران را در آن با سرسختی دفع می‎کنند. (مجتهدزاده،70:1381). مفهوم میهن از انگیزه‎های سیاسی دور است و از حد غریزه ی طبیعی خارج نمی‎شود. میهن خواهی یا میهن دوستی تا آن اندازه طبیعی و غریزی است که با تعلقات معنوی انسان درآمیخته و جنبه ی الهی به خود می‎گیرد و به گونه ی مفهوم مقدس خودنمایی می‎کند.
2-5- مفهوم ملت
جمع افرادی که از پیوندهای مادی و معنوی ویژه و مشخصی برخوردار باشند و با مکان جغرافیایی ویژه ای، «سرزمین سیاسی یکپارچه و جداگانه» همخوانی داشته باشند و حاکمیت حکومتی مستقل را واقعیت بخشند، ملت آن سرزمین یا کشور شناخته می‎شوند. بدین ترتیب ملت و ملیت پدیده‎های سیاسی هستند که در رابطه مستقیم با سرزمین واقعیت پیدا می‎کنند و این اصطلاحات در حالی که مباحث سیاسی هستند، جنبه ای کاملاً جغرافیایی به خود می‎گیرند. (مجتهدزاده،65:1381).
در زبان‎های اروپایی واژه ملت از کلمه(natio) مشتق شده و بر مردمانی دلالت دارد که از راه ولادت با یکدیگر نسبت دارند و از یک قوم و قبیله هستند. ملت به مجموعه ای از افراد ساکن در فضای جغرافیایی مشخص و محدود از حیث سیاسی اطلاق می‎شود که بر اساس عوامل و خصیصه‎هایی نظیر تبار، تاریخ، فرهنگ، دین، مذهب، سرزمین، قومیت، زبان و …نسبت به یکدیگر احساس همبستگی می‎کنند و خود را متعلق به یک ما می‎دانند.(حافظ نیا و همکاران،108:1389)

• امکان کدگذاری مجوزها و بروز نگهداشتن آنها

• امکان پرداخت حقوق و عوارض گمرکی از طریق سیستم الکترونیکی بانکی

• امکان اظهار کالا از راه دور

۱۰- حذف دفاتر سنتی مالی و آماری
۱۱-ارائه گزارش دفتر مالی
۱۲- حسابداری درآمدهای گمرکی و صدور قبض رسید به طور خودکار
۱۳- امکان نگهداری حساب اعتباری و کسر خودکار حقوق و عوارض آنها
۱۴- انتخاب مسیر اظهارنامه بوسیله کامپیوتر (Selectivity)
۱۵- امکان در اختیار داشتن کلیه اطلاعات و اقدامات که در مورد اظهارنامه انجام شده
۱۶- تبدیل اطلاعات اظهارنامه به کدهای EDI ^[۹]
۱۷- ارائه آمار صحیح و بموقع برای واحدهای مختلف آماری

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱۸- تنظیم اظهارنامه متمم و حفظ ارتباط دو اظهارنامه
۲-۴-۹- قواعد صادرات موفق
اصولاً بازارهای جهانی خیلی پیچیده‎تر و بزرگتر از بازارهای منطقه‎ای است. نرخ رشد در بسیاری از بازارهای برون مرزی بسیار سریعتر از رشد بازارهای داخلی می‎باشد. رقابت با رقیبان خارجی می‎تواند به شرکت‎ها کمک کند تا به استاندارد لازم در میهن‎شان دست یابند. ( تیموری، ۱۳۸۵)
صادرات می‎تواند بسیار سودآور باشد اما همواره با خطرها و هزینه‎های واقعی روبرو است.
ده توصیه مهمی که جهت صادرات موفق باید مورد توجه قرار گیرند عبارتند از: (محترم قلاتی،۱۳۸۱)
۱- مطمئن شوید که مدیرعامل تعهد دهد که بر مشکلات اولیه و نیازهای مالی صادرات چیره شود. گرچه توجیه کردن هزینه‎ی تأخیرات و هزینه‎های اولیه ضمن صادرات در مقایسه با شرکت‎های داخلی تأسیس شده مشکل است، صادرکننده باید دید گسترده‎ای از این فرایند داشته باشد و با دقت تلاش‎های بازاریابی بین‎المللی را مورد بازبینی قرار دهد.
۲- پایه و زیرساختی برای عملیات سودآور و رشد منظم ایجاد نمایید و تحقیق‎های برون‎ مرزی را نادیده نگیرید.
۳- نپندارید که یک تکنیک بازار و محصول معین به صورت اتوماتیکی در همه کشورها موفق می‎شود، روشی که در ژاپن کارساز است ممکن است در عربستان ناتوان باشد باید به صورت جداگانه‎ای برخورد و رفتار کرد تا حداکثر موفقیت را تضمین کنیم.
۴- شورای مشورتی شایسته و صلاحیت‎دار بگیرید و قبل از صادرات یک برنامه کامل بین‎المللی بازاریابی طراحی کنید. برنامه باید به وضوح اهداف را شرح دهد و مشکلات اجتماعی را مورد توجه قرار دهد.
۵- در هنگام انتخاب توزیع کننده‎های خارجی توجه کافی نمایید. پیچیدگی در ارتباطات و حمل و نقل برون مرزی نیاز دارد که توزیع کننده‎های بین‎المللی نسبت به همتاهای داخلی‎شان با استقلال عمل بیشتری کار کنند.
۶- زمانی که بازار منطقه‎ای رونق می‎یابد توجه مداوم به تجارت و صادرات اختصاص دهید. خیلی از شرکت‎ها زمانی که تجارت افت می‎کند به صادرات روی می‎آورند و زمانی که تجارت داخلی دوباره رونق می‎یابد معاملات صادراتی خود را نادیده می‎گیرند یا آن ‎را در درجه دوم قرار می‎دهند.
۷- با توزیع کننده‎های خارجی و داخلی به طور مساوی و مشابه رفتار نمایید شرکت‎ها معمولاً در بازار داخلی تبلیغات وسیع انجام می‎دهند و با ارائه تخفیف‎های ویژه برنامه‎های فروش مشوق و انگیزه‎زا، برنامه‎های شرایط اعتباری ویژه، ارائه وارانتی می‎نمایند اما معمولاً این خدمات به توزیع کننده‎های برون مرزی ارائه نمی‎گردد.
۸- برای محصول، خدمات آماده و در دسترس مشتری قرار دهید. محصول بدون پشتیبانی خدمات لازم ممکن خیلی سریع بد نام شود.
۹- مشتاقانه در پی آن باشید که محصولات شما برای مورد پسند واقع شدن در فرهنگ‎ها و کشورهای دیگر به حد اعتدال برسد.

• پیام‎های خدمات، فروش و ورانتی را به زبان‎های منطقه‎ای چاپ کنید. گرچه ممکن است یک مدیر شعبه توزیع کننده انگلیسی صحبت کند اما بعید به نظر می‎رسد که تمام پرسنل فروشی و خدمات این توانایی را داشته باشند.

مسئول سرویس
ارزیابی
بانک و اخذ
رسید وجه
دریافت اطلاعات
و چاپ اظهارنامه
تطبیق اسناد و … و عهد اظهارنامه
ارزیاب
کارشناس
ارزش
آزمایشگاه
درب خروج کالا
مهر نمودن پروانه
و تحویل
صندوق و
پروانه