زین نظر وین عقل ناید جز دوار

پس نظر بگذار و بگزین انتظار

و در جای دیگر می‌گوید:

زین خرد جاهل همی باید شدن

دست در دیوانگی باید زدن

پس، بنابر آن چه در باب تقسیمات عقل و تعریف هر قسم گذشت روشن می‌شود که آنچه از این معانی، در اختیار خود انسان است یا عقل جزئی است یا عقل فلسفی و یا عقل مذموم که حاصل آنها نیز اکتسابی است و از نظر مولانا هیچ کدام قادر نیست به تنهایی انسان را به ایمان حقیقی نایل کند. عقل کل و عقل موهوبی هم حقایقی هستند خارج از انسان.
۴-۲-۳-۱- نقش دلایل عقلی و معجزات
مولانا مسأله دیگری را در همین رابطه مطرح می‌کند که دیدگاه “نارسایی عقل در تحقیق ایمان” را تقویت می‌کند و‌آن این که معجزاتی که به وسیله پیامبران صورت گرفته، عامل مستقیم ایمان و موجب چشیدن طعم روحانی آن نیست، بلکه برای برداشتن لجاجت و خصومت انکار کنندگان از پیش پای تبلیغ رسالت بوده است، زیرا اثر معجزات همین قدر بوده است که مردم بدانند که مقامی را که مدعی نبوت ادعا می‌کند مستند به دلیل و برهان روشنی است، اما از آنجا که صرف دلیل موجب ایمان نمی‌شود صرف دیدن معجزات هم باعث تحقق فعل ایمان نمی‌شود و ایمان جازم قبلی از آن نمی‌زاید.

موجب ایمان نباشد معجزات

بوی جنسیت کند جذب صفات

معجزات از بهر قهر دشمن است

بوی جنسیت پی دل بردن است

قهر گردد دشمن اما دوست نی

دوست کی گردد ببسته گردنی

بنابر این از نظر مولوی استناد به معجزات درباره‌ی ایمان مانند استناد به دلایل منطقی و علمی است که تنها می‌تواند بگوید: این قدر هست که بانگ جرسی می‌آید اما آن جرس چیست؟ و بانگی که می‌نوازد چه نغمه‌ای را در بر دارد و نوازنده آن کیست و چه می‌خواهد و شنوندگان بانگ جرس چه ارتباطی با نوازنده‌ی آن جرس دارند؟ مسائلی است که دلیل و برهان ناچیزتر از آن است که بتواند پاسخ آنها را به کاروانیان هستی بیاموزد. به عبارت دیگر معرفت‌های کلی عقلی از راه مفاهیم انتزاعی حاصل می‌شوند و در نهایت برای ما یک شناخت کلی از خداوند ارائه می‌دهند در حالی که ایمان، فراتر از این نوع شناخت است.
۴-۳- جایگاه ایمان
بررسی جایگاه ایمان تا حدودی در تبیین این مسأله که چگونه یقین عقلی، ایمان حقیقی نیست و حتی با کفر و انکار قابل جمع است به ما کمک می‌کند. مولوی در بیان جایگاه ایمان و نور ربانی می‌گوید که این نور کوه را همانند کوه طور متلاشی خواهد کرد اما بدنهای مردان حق با قدرتی که دارند می‌توانند نور حق را بی چند و چون در خود بگنجانند. آن نوری که ذره‌ای از آن را کوه طور نمی‌تواند تحمل کند، مرد الهی در شیشه‌ای آن را جای می‌دهد و مانند ذره ای در قندیل بلورین می‌گنجاند. دیدگان مؤمنین چراغدانی است و دلشان کانون نوری که بر عرش می‌تابد و قاف و طور در برابرش از هم می‌پاشند.

کوه قاف از پیش آید بهرسد

اما با توجه به این نتایج آزمودنی‌های گروه شغلی معلمان در بعد خودفراروی نمرات بیشتری نسبت به گروه شغلی پرستاران داشتند.
مردان و زنان در گروه معلمان دارای نمرات بیشتری نسبت به مردان و زنان در گروه پرستاران بودند.
متانت و صبوری، قبول معنویت در مقابل مادی گرایی و مفهوم خویشتن به عنوان بخشی از جهان و پیرامون آن که در زیرمجموعه‌های تأثیر گرفته از بعد خودفراروی هستند می‌توانند به عنوان تبیینی جهت این مطلب باشند. از دیگر سو معلمی که یک سال تحصیلی را با دانش آموز بطور مداوم و با همه کاستی‌ها و فراز و نشیب‌ها أعم از مشکلات یادگیری، آموزشی، خانوادگی دانش‌آموز، مدرسه و خانواده سپری می‌کند می‌تواند از آن تأثیر گرفته و صبر و بردباری بیشتری را در پی داشته باشد. همچنین ارتباط با دانش‌آموزان در سنین مدرسه علی‌الخصوص سال‌های ابتدایی تحصیل، روحیه لطیفی را می‌طلبد که در فرد بی‌تأثیر نخواهد بود. اما با این حال با وجود همه آنچه ذکر گردید مجدداً عدم وجود تفاوت‌های معنادار در این دو شغل را می‌توان به مسائل مرتبط به انتخاب شغل، عدم دسترسی به آزادی انتخاب مشاغل دلخواه برای همه افراد و یا حتی توجه به توانایی‌های فرد در گرایش به یک حرفه و دیگر دلایل مرتبط دانست.

۲ـ۵ یافته‌های جانبی
همانطور که در جدول ۱۱ـ۴ یافته‌های جانبی مربوط به همبستگی بین متغیرهای ویژگی‌های سرشت و داده‌های جمعیت شناختی در کل گروه نمونه ملاحظه گردید، همبستگی منفی بین سن با تحصیلات می‌تواند به کمبود افراد دارای تحصیلات عالی و دانشگاهی در دهه‌ های قبل و در نتیجه استخدام افراد بدون نیاز به مدارک دانشگاهی اشاره نمود. بنابراین هر چه افراد شاغل در این دو شغل در سنین بالاتر را مورد بررسی قرار می‌دهیم سطح تحصیلات دانشگاهی پایین‌تری را ملاحظه می‌نماییم کمااینکه برخی از افراد شاغل در این رشته‌ها نیز پس از استخدام به ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر پرداخته‌اند.
همبستگی منفی بین سابقه شغلی با تحصیلات نیز حاکی از این همین مطلب است که افراد با سابقه شغلی بیشتر، اغلب طی دورانی استخدام شده‌اند که داشتن مدارک دانشگاهی و تحصیلات اهمیت کمتری داشته وضمن آنکه افراد کمتری به دانشگاه‌ها راه یافته بودند.
همچنین همبستگی مثبت سابقه شغلی با سن حاکی از این است که افراد از سنین خاصی به بالا امکان اشتغال و استخدام را دارا می‌شوند بنابراین پس از استخدام هرچه سابقه شغلی فرد بیشتر بوده باشد سن وی نیز بالاتر خواهد رفت و این دو یک رابطه‌ی مثبت را خواهند داشت.
بر اساس نتایج مربوط به جدول ۱۲ـ۴ همبستگی منفی بین سن با تحصیلات؛ همبستگی منفی بین سابقه شغلی با تحصیلات و همبستگی مثبت سابقه شغلی با سن شرح آن در بالا آمده.
اما همبستگی مثبت بین همکاری با خودراهبری را می‌توان این چنین تبیین کرد که افراد دارای سطح بالای خودراهبری ویژگی‌هایی همچون مسئولیت‌پذیری، هدفمندی، احترام، عزت، تأثیربخشی و دیگر ویژگی‌ها برخوردار می‌باشند. در بعد همکاری نیز گرایشات اجتماعی، هم‌حسی و یاری‌دهندگی وجود دارد بنابراین این دو بعد در راستای یکدیگر می‌توانند عمل کنند و افراد دارای این ویژگی‌ها به‌طور همسو در دو بعد حرکت می‌کنند.
درخصوص تبیین همبستگی مثبت بین خودفراروی با سن می‌توان چنین گفت که شاید افراد در سنین بالا‌تر بیشتر راغب به خود فراموشی خلاق و ایمان و گرایشات مذهبی، فروتنی، انصاف و بدون ادعا بودن و در کل کمتر مادی‌گرا می‌باشند تا در سنین پایین‌تر.
همبستگی مثبت بین خودفراروی با سابقه شغلی از دو حیطه قابل تبیین است. البته این دو تبیین بیشتر بر همبستگی مثبت سابقه شغلی با خود‌فراروی تأکید می‌کند. اولین تبیین اینکه داشتن سابقه شغلی خود می‌تواند در فرد احساسی از امنیت شغلی و آرامش بیشتر را بوجود آورد، اکنون تا حدودی زمان گذر از دغدغه‌های جانبی‌ای است که در جهان مادی ذهن فرد ر به خود درگیر نموده است بنابراین فرد آسوده‌تر با جهان و منابع پیرامون آن ارتباط برقرار می‌کند که این خود به گرایش و تمایل بیشتر به بعد خودفراروی اشاره دارد. در تبیین دیگر به رابطه سابقه شغلی و سن و همبستگی مثبت میان آن‌ها اشاره می‌شود که سابقه شغلی بیشتر سن بالاتر را به دنبال دارد و همانطور که در سطرهای قبل به این مورد اشاره شد در سنین بالاتر احتمال اینکه گرایشات و خصوصیات فرد بعد خودفراروی را در وی تقویت نماید بیشتر است.
همبستگی مثبت بین خودفراروی با همکاری را می‌توان شرح داد؛ با توجه به اینکه خودفراروی بر پایه مفهومی از خویشتن به عنوان بخشی از جهان و منابع پیرامون آن مطرح شده است که با پندارهای حضور رازگونه، ایمان مذهبی، متانت و صبوری غیر مشروط همراه است و از سوی دیگر همکاری که بر پایه پنداشت از خویشتن به عنوان بخشی از جهان انسانی و جامعه قرار دارد که از آن حس اجتماعی، رحم و شفقت، وجدان و تمایل به انجام امور خیریه مشتق می‌شود. جنبه‌ی مثبت و احساس لطیف و خوشایندی که از وجود هریک از این دو در فرد پدید می‌آید می‌تواند بعد دیگر را نیز در وی پررنگ‌تر نماید و بنابراین موجبات همبستگی مثبت میان این دو بعد یعنی خودفراروی با همکاری را فراهم آورد.
بر اساس نتایج جدول ۱۳ـ۴ می‌توان چنین استنباط کرد که همبستگی منفی بین خودراهبری با نوجویی گویای این است هنگامی که فرد به شناخت از خویشتن و وحدت و استقلال می‌رسد از تنوع طلبی خود کاسته و به نوعی به ثبات بیشتری می‌رسد. در این حالت فرد می‌داند که چه می‌خواهد و قصد انجام چه کاری را دارد.
در جهت تبیین همبستگی منفی بین خودراهبری با آسیب پرهیزی به این اشاره خواهیم کرد که خود‌راهبری بر پایه‌ی پنداشت از خویشتن به عنوان یک فرد مستقل و با زیر مجموعه‌های وحدت، احترام، رهبری و… می‌باشد و از سوی دیگر احساس مرتبط با آسیب پرهیزی احساس ترس است. بنابراین می‌توان چنین تبیین نمود که هرگاه اعتماد به خویشتن، عزت و احترامی که فرد برای خود قائل می‌شود، امید و خود‌باوری فرد پایین باشد احساس ترس و آسیب پذیر بودن در او افزایش می‌یابد و بالعکس.
همبستگی منفی بین همکاری با نوجویی: افرادی که در جمع قرار می‌گیرند و به همکاری با دیگر افراد تمایل نشان می‌دهند پیوند بیشتری با گروه پیدا نموده و خود را متعهد‌تر به آن می‌دانند بنابراین احتمال انتخاب‌های متعدد به دلخواه فرد در هر زمان که او بخواهد کاهش یافته و فرد نمی‌تواند هر وقت که بخواهد دست به انتخاب تازه‌ای بزند. احتمالاً این یکی از دلایلی است که افراد با نمرات بالا در همکاری نمرات پایین‌تری در نوجویی کسب می‌کنند. همبستگی منفی بین همکاری با آسیب پرهیزی را می‌توان چنین تبیین نمود که همکاری با سایر افراد به فرد احساسی از حمایت و پشتیبانی می‌بخشد بنابراین افرادی که خود را تنها نمی‌بینند اینها آدم‌هایی با انرژی بیشتر هستند که شرمی هم از روبرو شدن با غریبه‌ها ندارند و معمولاً به ترس کمتری که احساس مرتبط با آسیب پرهیزی است دچار می‌شوند.
همبستگی مثبت بین همکاری با وابستگی به پاداش: رابطه دو سویه همکاری با وابستگی به پاداش گویای این است که مزایا و امتیازاتی که فرد در نتیجه همکاری کسب می‌کند باعث تقویت رفتار شده و تا زمانی که تأثیرات بطور مثبت عمل می‌کنند همکاری ادامه می‌یابد در غیر اینصورت با عدم دست‌یابی به نتیجه مطلوب یا همان عدم تقویت، رفتار همکاری رو به نزول می‌گذارد. این مسئله ذهن پژوهشگر را به یادآوری جایگاه تقویت و بازخورد هدایت می‌کند.
همبستگی مثبت بین همکاری با پشتکار می‌تواند علتی دو جانبه داشته باشد چرا که هر دو مقوله دارای خصایص مثبتی هستند که می‌توانند حمایت کننده یکدیگر باشند. پشتکار که از جمله ابعاد سرشتی می‌باشد به فرد در راه رسیدن به اهداف و به انجام رسانیدن یک عمل یاری‌ می‌رساند، از سوی دیگر همکاری که یکی از ابعاد منش را در بر می‌گیرد دارای جنبه‌های مثبتی است که از جمله احساس حمایت و پشتیبانی به فرد می‌بخشد و زمینه استفاده از کار گروهی را فراهم می‌آورد و بنابراین همکاری نیز اغلب فرد را در دستیابی به هدف با سرعت عمل بیشتری مواجه می‌کند. افراد با وجود یکی از این دو خصیصه زمینه بیشتری را برای وجود خصیصه دوم خواهند داشت.
همبستگی مثبت بین همکاری با خود راهبری شرح آن در مطالب مربوط به ۱۲ـ۴ آمده.
جهت تبیین همبستگی مثبت بین خودفراروی با وابستگی به پاداش لازم است به ویژگی افراد در بعد خودفراروی مجدداً اشاره نمود: در یک سوی این طیف افرادی منصف، واجد بصیرت، بدون ادعا و فروتن و در سوی دیگر افرادی مادی، عمل‌گرا، واقع‌گرا و پر‌مدعا قرار گرفته‌اند. چنانچه از جهت خصایصی همچون صبور، با متانت، فروتن، با ایمان مذهبی و ویژگی‌هایی از این دست به آن بنگریم پاداش برای این افراد در ازای رفتارشان دریافت بازخورد مثبت از سوی اطرافیان است اما احتمالاً بیشترین تقویت برای آن‌ها پاداش درونی است که به وسیله‌ی ایمان مذهبی، اعتقاد و حس خوشایند درونی آن‌ها باعث تقویت رفتار می‌شود.
همبستگی مثبت بین خودفراروی با پشتکار را می‌توان با شرح مرتبط با همبستگی مثبت بین خودفراروی با وابستگی به پاداش تبیین نمود. در واقع چنین فردی در عمل و رفتار خود استمرار و پایداری بیشتری به خرج می‌دهد.
همبستگی مثبت بین خودفراروی با همکاری، شرح آن در صفحات قبل آمده.
۳ـ۵ محدودیت‌های پژوهش
پژوهش حاضر دارای محدودیت‌هایی به شرح ذیل می‌باشد:
ـ پژوهش حاضر فقط بر جامعه پرستاران و معلمان شهر اهواز متمرکز بوده است و بدین خاطر در تعمیم نتایج بایستی احتیاط نمود.
ـ عدم همکاری علی الخصوص در رابطه با گروه مردان در هر دو شغل و بخصوص گروه شغلی پرستاران به دلیل محدودیت مردان شاغل در شغل پرستاری تعداد نمونه را با مشکل مواجه نمود.
ـ با وجود آزاد بودن انتخاب جهت شرکت در پژوهش، به نظر می‌رسد عدم تمایل افراد شرکت کننده یا زمان اختصاص داده شده جهت پر کردن پرسشنامه و در پی آن ناقص پر نمودن پرسشنامه، ریزش نمونه را به دنبال داشت.
۴ـ۵ پیشنهادات پژوهش
ـ پیشنهاد می‌شود که این مطالعه در جامعه گسترده‌تری با تعداد نمونه بیشتر انجام شود.
ـ انجام این پژوهش به روش طولی می‌تواند نتایج دقیق‌تری را در اختیار بگذارد.
ـ پیشنهاد می‌شود پژوهش در خصوص سرشت و منش در مدارس شبانه روزی یا محیط‌هایی مانند مراکز تربیت معلم یا خوابگاه‌ها و حتی زندان‌ها که افراد مدت زمان طولانی‌تری را با یکدیگر سپری می‌کنند انجام گیرد به این صورت که پیش از ورود به تکمیل این پرسشنامه بپردازند و پس از گذراندن مدت زمانی مجدداً پرسشنامه در اختیار همان افراد قرار گیرد تا تأثیر پذیری متغیرهای حیطه منش بیشتر مشخص گردد.
ـ پیشنهاد می‌شود این پژوهش در گروه‌های همتا شده صورت گیرد زیرا در این‌صورت نتایج بدست آمده قابلیت مقایسه بهتری را خواهند داشت.
منابع فارسی :
ادیب حاج باقری، محسن؛ دیانتی، منصور. (۱۳۸۳). تناسب شخصیتی دانشجویان پرستاری برای تحصیل وکار در این حرفه. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، ۱، ۴، صص۱۱-۵.
ارمیچل، ترنس. مردم در سازمانها. ترجمه‌ی شکرکن، حسین(۱۳۷۷). تهران: انتشارات رشد.
پروین، لارن؛ جان، اولیور. پی. (۲۰۰۱). شخصیت(نظریه‌ها و پژوهش)، ترجمه‌ی جوادی، محمد جعفر و کدیور، پروین(۱۳۸۱). تهران: انتشارات آییژ، چاپ اول، ویرایش هشتم.
جهانگیر، فریدون. (۱۳۸۶). بررسی رابطه بین تعهد سازمانی و رضایت شغلی و عوامل فردی پرستاران در بخش‌های داخلی جراحی بیمارستان‌های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران. مجله پژوهنده، ۱۲، صص۴۱۶ـ۴۰۷.
حجازی، یوسف. (۱۳۸۱). رابطه میان ویژگی‌های شخصیتی و عملکرد شغلی. مجله روانشناسی، ۲ ،سال سی و دوم، صص۱۸۹-۱۷۱.
حق شناس، حسن. (۱۳۸۸). روانشناسی شخصیت. شیراز: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیراز.
حق شناس، حسن. (۱۳۹۰). روان شنا‌سی شخصیت. شیراز: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی شیراز. چاپ دوم.
خسروی، مریم. (۱۳۸۰). بررسی شخصیت کارشناسان کاوش اطلاعات. مجله علوم اطلاع رسانی، ۳و۴ ، سال هفدهم.
دارابی، ج. (۱۳۸۴). نظریه‌های روان شناسی شخصیت(رویکرد مقایسه‌ای). تهران: نشر آییژ.
رابینز، استیفن. پی؛ دی سنزو، دیوید. ای. رفتار سازمانی. ترجمه‌ی اعرابی، سیدمحمد؛ حمید رفیعی، محمدعلی و اسراری، بهروز. ارشاد(۱۳۸۵). تهران: انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی. چاپ چهارم.
راس، آ. (۱۳۸۶). روانشناسی شخصیت. ترجمه‌ی سیاوش جمالفر. تهران: نشر روان. چاپ پنجم.
رسولیان، مریم؛ الهی، فاطمه و افخم ابراهیمی، عزیزه. (۱۳۸۳). ارتباط فرسودگی شغلی با ویژگی‌های شخصیتی در پرستاران. فصلنامه اندیشه و رفتار، ۴ ،سال نهم، ص ۹ .
سادوک، بنیامین و سادوک، ویرجینیا. (۲۰۰۳). خلاصه روانپزشکی کاپلان و سادوک. جلد۲. ترجمه‌ی پورافکاری، نصرت اله(۱۳۸۳). تبریز: انتشارات شهر آب.
ساعتچی، محمود. (۱۳۸۲). روانشناسی کار. تهران: موسسه ویرایش. چاپ هفتم.
سالار زاده، نادر. (۱۳۸۵). بررسی تأثیر میزان سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی معلمان تهران. فصلنامه علوم اجتماعی، ۳۲ ، صص ۲۶ـ۱.
سمیعی، حسین. (۱۳۷۵). بررسی رابطه خصوصیات شخصی و ویژگی‌های شغلی با تعهد سازمانی در بین کارمندان مناطق مختلف شهر اهواز. پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی صنعتی و سازمانی، دانشگاه شهید چمران اهواز.
شاملو، س. (۱۳۸۲). مکتب‌ها و نظریه‌ها در روان شناسی شخصیت(با تجدید نظر و اضافات). تهران: انتشارات رشد.

ماروین (۱۹۹۵)، یکی از مهمترین نظریات در این زمینه را تحت عنوان تئوری آبشاری بلوم در تبیین اختلال وابستگی به مواد مطرح می‌سازد.این تئوری معتقد است که نابهنجاری‌های ژنتیکی، شیمی اعصاب برخی افراد و به وسیله نوشیدن، خوردن یا هر دو ارضا می‌شود، در حالیکه شیمی اعصاب بیماران وابسته به مواد آنها را به سوی مارپیچ سخت هوس یا ولع مصرف مواد می کشاند. در این دسته از بیماران فرکانس‌هایEEG ویژه ای و به دنبال آن نورشیمی خاصی قفل شده یا به عکس به علت قفل شدن نوروشیمی خاصی، فرکانس‌های ویژه ای از امواج مغزی مختل می‌شوند. به علت این نابهنجاری این افراد قادر به درک و حس کردن تقویت در شرایط عادی آن گونه که افراد سالم هستند نبوده و تنها به وسیله مصرف مواد می‌توانند آن نوروشیمی قفل شده را فعال ساخته و احساس تقویت را دریافت کنند. این اختلال تحت عنوان سندرم فقدان تقویت نامگذاری شده و مطرح می‌شود که این سندرم ارتباط تنگاتنگی با نابهنجاری امواج آلفا- تتا ی مغز دارد (ماروین،۱۹۹۵). بهترین پیش بینی کننده عود مصرف در بیماران الکلی و سوء مصرف کنندگان و کوکائین، میزان افراطی فعالیت بتا بوده است (هاموند، ۲۰۰۶).
۲-۴٫ درمان وابستگی به مواد
بررسی‌ها حاکی از همایندی اختلال سوء مصرف مواد با سایر اختلالات روان شناختی و روان پزشکی بوده است (استاسی^[۵۹]، گروبر^[۶۰] و دبورا^[۶۱]،۲۰۰۱). حتی بسیاری از مشکلات عمومی پزشکی به علت سوء مصرف الکل و مواد رخ می‌دهد. لذا درمان سودمند مواد مستلزم توجه به تمام ابعاد مشکل و به کارگیری درمان‌های جامع روان شناختی و روان پزشکی در کنار درمان‌های پزشکی باشد (هوبارد^[۶۲] و مارتین^[۶۳]، ۲۰۰۱).
شواهد حاکی از همایندی اختلال سوء مصرف مواد و با اختلالات اضطرابی (سونیفت^[۶۴] و مولر^[۶۵]،۲۰۰۱)، اختلالات افسردگی (لمان^[۶۶]،‌ هوبارد و مارتین،۲۰۰۱)، اختلالات مرزی (زاراتی^[۶۷] و توهن^[۶۸]،۲۰۰۱)، اسکیزوفرنیا (لی^[۶۹] و ملتزر^[۷۰]،۲۰۰۱)، اختلالات شخصیت (اوتومانلی^[۷۱] و آدینف^[۷۲]،۲۰۰۱)، و نیز رفتار ضد اجتماعی و مشکلات یادگیری و رفتاری- توجهی در کودکی (کلارک^[۷۳] و اسچید^[۷۴]،۲۰۰۱) و حتی ناتوانی‌ها و مشکلات فیزیکی مانند اختلالات قلبی- عروقی (آلبانز^[۷۵]،‌هارن^[۷۶] و هوبارد،۲۰۰۱)، ایدز و ویروس نقص سیستم ایمنی (ویات^[۷۷] و اسکوتنفلد^[۷۸]،۲۰۰۱)، درد مزمن (هوبارد و ورکمن^[۷۹]،۲۰۰۱) و اختلالات عصبی (وینستن^[۸۰] و مارتین،۲۰۰۱) بوده است. با توجه به این نتایج لزوم ارائه درمان در ابعاد مختلف روانی جسمانی برای بیماران سوء مصرف کننده بدیهی است.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۴-۱٫ درمان‌های روان شناختی
شیوع اختلالات روانی در میان افراد وابسته به مواد افیونی بسیار بالاست. اختلالهایی مانند افسردی اساسی، افسرده خویی، شخصیت ضد اجتماعی و سایر اختلالات شخصیتی، اختلال اضطرابی، اختلال بیش فعالی و توام با نقش توجه در این افراد شایع است. تشخیص و ارائه درمان مناسب برای اختلال‌های روانی به بهبود وابستگی بیمار و به ویژه نگهداری فرد در درمان کمک می‌کند (بروکه^[۸۱]،۲۰۰۴). در این حوزه چندین درمان روانشناختی پیشنهاد می‌شود:
۲-۴-۱-۱٫ درمان روان پویشی
امروزه، درمان روان پویشی، برخلاف گذشته به جای تاکید به تجارب دوران کودکی فرد، به مشکلات و تعارض‌های فعلی او و شناخت دفاع‌های فرد و آگاهی از ضعف‌ها و توانایی‌های ایگو تمرکز دارد. در این روش به مراجع کمک می‌شود تا به خود شناسی برسد و رشد کند و بتواند به مشکلات فائق آید، با وجود تاثیرات مثبت این روش در درمان تعداد محدودی از مبتلایان سوء مصرف کننده مواد قابلیت کاربرد را دارد (فرانسیس^[۸۲]، ماک^[۸۳]، بورگ^[۸۴] و فرانکلین^[۸۵]،۲۰۰۴).
۳-۴-۱-۲٫ شبکه درمانی
در شبکه درمانی، هدف فراهم کردن سیستم حمایتی لازم و کمک به تغییر تفکرات نادرست بیمار است؛ به این منظور برخی از اعضای خانواده و دوستان فرد هم در روند درمان شرکت می‌یابند. اهدافی برای فرد تعیین می‌شود و تلاش افراد در رسیدن به این اهداف است، احتمال عود به علت تداعی شرایط و موقعیت‌های مصرف و یا فرار از اضطراب، افسردگی یا فشار روانی زیاد است (گالانتر^[۸۶]،۲۰۰۴).
۲-۴-۱-۳٫ درمان رفتاری، شناختی و انگیزشی
در درمان تلاش می‌شود تداعی‌های شکل گرفته پیرامون مصرف مواد برای فرد از بین برود. به این منظور تلاش می‌شود شرایطی که در آن فرد مصرف کرده است شناسایی و به بیمار کمک می‌شود تا از این موقعیت‌ها اجتناب کند تا بتواند با مشکلاتش به طور صحیحی کنار بیاید و رفتارهای مشکل آفرین را کنار بگذارد. این درمان سعی در ایجاد انگیزه‌های درونی در بیمار دارد (برنستین^[۸۷] و همکاران،۲۰۰۵؛ کارول^[۸۸]، بال^[۸۹] و مارتینو^[۹۰]،۲۰۰۴).
۲-۴-۱-۴٫ گروه درمانی
در گروه درمانی اختلالات وابسته به سوء مصرف مانند اختلالات جنسی، خوردن و…و یا حتی رفتارهای وابسته مانند قمار…شناسایی شده و به این سوال پاسخ داده می‌شود که ((چه باید کرد؟)). در این روش فرد تجارب خود را با هم در میان گذاشته و به واسطه ارتباط جمعی در گروه، قدرت برابری ارتباط را به دست آورده و روابط سالمی را جایگزین روابط خطرناک قبلی خود می‌کند. گروه به خود شناسی، عدم وابستگی به موادف توانایی کنترل هیجانات و افزایش عزت نفس و مهارت‌های مراقبت از خود بسیار کمک می‌کند (کانتزین^[۹۱]، گولدن^[۹۲]، شالمن^[۹۳]، مکالیف^[۹۴]، ۲۰۰۴).
۲-۴-۲٫ درمان‌های دارویی
به علت تجربه علائم ترک در روش‌های یک بعدی روان شناختی و روش های ابتدایی مطرح در درمان اختلال سوء مصرف و وابستگی به مواد، بسیاری از این روش های اثر بد و یا همراه با عود بوده است. لذا بهتر است روان درمانی‌ها با درمان‌های دارویی که از ظهور علائم ترک جلوگیری می‌کنند، همراه شوند (رستمی، گودرزی و بولهری،۱۳۸۲). تا کنون چندین روش دارویی عمده در درمان این اختلال شناخته شده است از جمله:
۲-۴-۲-۱٫ روش‌های سم زدایی سریع و فوق سریع
در روش های سم زدایی سریع و فوق سریع بیمار برای یک تا سه روز بهتر می‌شود و داروهای کلونیدین، اکسازپام، و نالتروکسون مورد استفاده قرار می‌گیرد. علائم ترک در این روش شدید و مواد احتمال عود بالا است. زیرا پس از این درمان‌ها میل بیمار به مصرف مواد همچنان بالا است. سرعت زیاد این روشها و عدم استفاده از مواد مخدر در درمان، از مزایای این روش است (گلدبرگ^[۹۵]، ۱۹۹۹).
۲-۴-۲-۲٫ کلونیدین
این دارو بیشتر برای تسهیل فرایند ترک استفاده می‌شود. کلونیدین گرچه دارویی موثر است، اما دوره درمان را کوتاه کرده و برای بیماران سرپایی رضایت بخش نیست. از آنجا که این دارو علائم تکرار را به اندازه کافی فرونشانی و کنترل نمی‌کند، از داروهای دیگری مانند اکسازپام، به منظور کاهش گرفتگی عضلات و بی خوابی، لوپراماید^[۹۶] و الکتوتید برای کنترل تهوع و استفراغ استفاده می‌شود. کنترل بیمار در هشت ساعت اول ضروری است، زیرا علائم ترک شدید و جدی تجربه می‌شود (وزارت بهداشت کانادا، ۱۳۸۴).
۲-۴-۲-۳٫ لفکسیدین^[۹۷]
گاه دوز موثر درمانی کلونیدین، باعث افت شدید فشار خون می‌شود. برای جلوگیری از این مشکل برای برخی بیماران می‌توان از لفکسیدین که ماده ای مشابه کلونیدین و دارای همان اثربخشی است استفاده کرد. دو میلی گرم لفکسیدین در روز منجر به فرونشانی علائم ترک می‌شود (وزارت بهداشت کانادا، ۱۳۸۴).
۲-۴-۲-۴٫ بوپرونورفین^[۹۸]
بوپرونورفین جهت سم زدایی و نیز درمان نگهدارنده به کار می‌رود. ابتدا سه روز متوالی برای بیمار دو تا سه میلی گرم از دارو تجویز می‌شود تا او را به حالت تعادل یا تثبیت برساند. سپس به مدت شش ماه با روزی ۱۶ میلی گرم دارو، درمان نگهدارنده اجرا می‌شود، علائم ترک در این روش کم، اما خطر اعتیاد به خود دارو بالا است و نیز برای مصرف کنندگان سنگین کارایی ندارد (رستمی، حدادی، ۱۳۸۴).
۲-۴-۲-۵٫ متادون
متادون یک داروی آگونیست شبیه افیونی مصنوعی است که برگیرنده‌های U تاثیر می‌گذارد و به منظور درمان نگهدارنده استفاده می‌شود. مصرف متادون با دوز ۱۰ تا ۳۰ میلی گرم در روز و به صورت خوراکی آغاز می‌شود. این دارو از طریق دستگاه گوارش جذب و توسط کلیه‌ها دفع می‌شود. متادون پس از دو تا چهار ساعت به اوج تاثیر خود می‌رسد و نیمه‌ی عمر نسبتاً طولانی دارد (رستمی، حدادی، ۱۳۸۴).
۲-۴-۳٫ درمان‌های عصب روان شناختی
بسیاری از محققان حوزه‌ی وابستگی به مواد بر این عقیده اند که وابستگی به مواد را باید به عنوان یک مشکل مغزی در نظر گرفت. تحقیقات علوم اعصاب جدید هم نشان داده است که وابستگی بر پایه توانایی مواد در تقلید از فعالیت انتقال دهنده‌های عصبی مغز و اثر بر مرکز لذت مغز و در نهایت بروز اختلال در عملکرد مغز و فعالیت الکتریکی مغزی است. براین اساس رویکرد این متخصصان در درمان وابستگی به مواد، یاری گرفتن از درمان‌های عصب- روانشناختی است. درمان‌هایی که قادر به اصلاح اختلالات موجود در عملکرد مغزی و به دنبال آن هم رفع عوارض منفی سوء مصرف مواد در مغز، رفتار و روان فرد می‌باشد. اخیراً تلاش‌های درمانی‌های سوء مصرف مواد، گرایش به سوی درمان‌های عصبی و تلاش در جهت اصلاح سیستم مغزی است. با وجود آمارهای۸۰ درصد عود در دارو درمانی‌های وابستگی به مواد، به نظر بهترین رویکرد جهت کاهش این خطر، تنظیم عمل لوب‌های مغزی به وسیله درمان‌های عصب روان شناختی، از جمله نوروفیدبک است (ریچارد، مونتویا، نلسون و اسپنس،۱۹۹۵).
۲-۴-۳-۱٫ برق نگاری مغزیEEG
علوم اعصاب به مطالعه چگونگی کنترل رفتارها، افکار و احساسات توسط انسان و این که چگونه گاهی این اعمال از کنترل فرد خارج می‌شوند می پردازند. مغز انسان به شکل اختصاصی عمل می‌کند و هر ناحیه مغزی ویژه پردازش و کنترل بخشی از توانمندی های انسان است. ساقه مغز مسئول هماهنگی کارکردهای پایه ای از قبیل تپش قلب، تنفس و خوردن و خواب است. مخچه ساختارهای مغزی را برای حرکات مهاریافته‌ی تکراری در حفظ تعادل و حالات بدنی هماهنگ می‌سازد. سیستم لیمبیک در تنظیم هیجانات و انگیزش درگیر است و مشخص می‌کند که ما چگونه به جهان اطرافمان پاسخ دهیم و در واقع مرتبط با هیجانات و انگیزش‌هایی است که عمدتا مرتبط با بقاء موجود زنده هستند، مانند خشم و ترس. به علاوه بخش‌هایی از سیستم لیمبیک، یعنی آمیگدال و هیپوتالاموس در عملکرد حافظه اهمیت دارند. مغز میانی شامل تالاموس و هیپوتالاموس است، که تالاموس در ادراک حسی و تنظیم حرکات دخالت دارد و هیپوتالاموس تنظیم کننده‌ی غده‌ی هیپوفیز است. قشر مخ بزرگترین توده‌ی مغزی را تشکیل داده و تمام ساختارهای مغزی دیگر را تحت پوشش خود قرار می‌دهد. این بخش مسئول تفکر، ادراک، پردازش و فهم زبانی است. قشر مخ خود به چند ناحیه تقسیم می‌شود که هر یک از نواحی خود مسئول پردازش‌های مختلف بینایی، شنیداری، لامسه، حرکت، بویایی، تفکر و استدلال هستند. برای نمونه لوب گیجگاهی مرتبط با عملکرد حافظه، توانایی شنیداری، هیجان و زبان، لوب پیشانی مرتبط با تصمیم گیری، حل مساله، برنامه ریزی و تفکر فضایی؛ لوب آهیانه ای مسئول ادراک و پردازش اطلاعات حسی از بدن و لوب پس سری درگیر در توانمندی‌های بینایی است (NIDA،۲۰۰۰). روش‌های نوین تصویربرداری مغز امکان بررسی دقیق این عملکردها و کارکردهای نواحی مختلف و شناخت و تشخیص دقیق مشکلات احتمالی را فراهم کرده است. برق نگاری مغزی^[۹۹] (EEG) یکی از این روش‌ها است که عمدتا با انعکاس الکتریکی فعالیت‌های مغزی در قشر مخ سر و کار دارد.
تا کنون روش‌های بسیاری جهت بررسی کارکردهای مغز مورد استفاده قرار گرفته اند، مثل پرتونگاری نشر پوزیترون، تصویرنگاری دارویی هسته ای، تصویرنگاری کارکردی رزونانس مغناطیسی و…اما این روش‌ها علاوه بر این که مستلزم صرف هزینه‌ی بالا است، گاه عوارض ناخوشایندی از قبیل تزریق مواد رادیواکتیو و قرار گرفتن در میدان مغناطیسی قوی را نیز به دنبال دارند. در این میان روش موج نگاری مغزی (EEG) که فعالیت الکتریکی مغز را ثبت می‌کند، ضمن مقرون به صرفه بودن، عوارضی هم در پی ندارد (ماسترپاسکوا و هلی،۲۰۰۳). در گذشته از EEG به منظور بررسی ساختار مغز و برای شناسایی اختلالات صرع، تشنج و تومور استفاده می شد (دوفی^[۱۰۰]،۲۰۰۴).
برق نگاری مغزی یا الکتروانسفالوگرافی ثبت سیگنال‌های امواج مغزی در دسترس از قشر مخ به شکل دیجیتالی یا کاغذی است. مغز انسان عضوی است با خاصیت الکتروشیمیایی که تک تک نورون‌های آن دارای فعالیت الکتریکی بوده و انعکاس این فعالیت‌های نورونی به سطح جمجمه می‌رسد. این فعالیت الکتریکی بسیار ضعیف و در حد میکروولت است. دستگاه EEG از طریق الکترودهای متصل به جمجمه، این فعالیت‌ها را ثبت و به صورت نوارهایی با اشکال مختلف نشان می‌دهد (جانسون^[۱۰۱] و گانکلمن،۲۰۰۲). پتانسیل‌های عمل برانگیزانده (EPSP) و بازدارنده (IPSP)، پتانسیل‌های پس سیناپسی (PSP) و ناقطبی شدن‌های پس سیناپسی مغز اساس شکل گیری امواج مغزی هستند. اندازه‌های الکتروانسفالوگرافی (EEG) بازتابی از ارتباط بین جریان‌های الکتریکی درون جمجمه ای و ولتاژهای ناشی از آن بر روی سر است که این ولتاژها منعکس کننده‌ی جنبه‌های خاص پردازش و کارکرد الکتریکی مغز مانند نوع فعالیت الکتریکی مناطق مختلف مغز، و یا نحوه‌ی پاسخدهی هر نقطه از مغز در مقابل محرک‌ها و در خلال تکالیف شناختی هستند (روان و تولوسکی، ۲۰۰۳).
شکل ۲-۳ نمای کلی یک EEG را در ساده ترین حالت نشان می‌دهد. درون داد دریافتی از یک الکترود فعال به دستگاه تقویت کننده الکتریکی یا آمپلی فایر وارد شده و با درون داد دریافتی از Ground مقایسه شده و برون داد شامل تفاوت پتانسیلی بین این دو است.
شکل۲-۳٫ نمای کلی یک EEG را در ساده ترین حالت
این فرایند ضبط فعالیت مغزی می‌تواند به دو شکل صورت بگیرد.در ضبط ارجاعی سیگنال‌های ناشی از یک فعالیت مغزی با یک زمین (Ground) یا گراند مقایسه می‌شود و در نوع دو قطبی این درون دادها از دو الکترود روی پوست سر گرفته شده و هر دو با یک زمین مقایسه می‌شوند، در نتیجه تفاوت‌های این دو نقطه بررسی می‌شود. سپس این سیگنال‌ها به شکل امواج مغزی یا داده روی کاغذ یا کامپیوتر ثبت می‌شوند. مکانیسم‌های زیربنایی هم نواختی EEG دو عامل اساسی هستند؛ اول تعامل بین کرتکس و تالاموس. فعالیت سلول‌های راهنمای تالاموس منجر به فعالیت ریتمیک کرتکس می‌شود، مثلا شبکه هسته ای تالاموس در تولید دوک‌های خواب نقش دارند. و دوم مشخصات عملکرد شبکه‌های عصبی بزرگ در کرتکس که ظرفیت طبیعی برای هم نواختی دارند (روان و تولوسکی،۲۰۰۳). ثبت و دریافت امواج مغزی از طریق الکترودها (حسگرها) متصل به پوست سر انجام می‌گیرد. نظام بین المللی ۲۰-^[۱۰۲]۱۰ چگونگی چسباندن الکترودها را به شکل قانون مندی بیان می‌کند. شکل ۲-۴ نقاط مشخص شده در این نظام و چگونگی اندازه گیری هر نقطه را نشان می‌دهد. در این نظام اعداد فرد مرتبط با نیمکره‌ی چپ و اعداد زوج مرتبط با نیمکره‌ی راست است.
شکل۲-۴٫ نظام بین المللی ۲۰-۱۰
فرکانس موج مغزی بر حسب هرتز یا میکروولت تعریف می‌شود، هرتز بیان کننده‌ی ریتم موج است و هرتز^[۱۰۳] (Hz) برابر با یک دور در ثانیه است.فرکانس‌های کمتر از ۱۰ هرتز را فرکانس‌های کند و فرکانس‌های بیشتر از ۱۳ هرتز را فرکانس‌های سریع می‌نامند. میکروولت، بلندی موج را بررسی می‌کند. میکروولت‌ها بسیار متغیر هستند و از ۰ تا ۱۰۰ میکروولت تغییر می‌کنند.در اغلب موارد امواج کند بلندتر از امواج سریع هستند.زمانی که امواج کند در مغز غالب هستند، فعالیت مغزی کند یا مغز آماده‌ی انجام عمل است، برعکس در زمان غلبه‌ی امواج سریع، مغز در حال انجام تکالیف مختلف است. شکل ۲-۳ رابطه‌ی بین هرتز و امپلیتد (دامنه) را نشان می‌دهد.
نامگذاری امواج مغزی بر اساس باند فرکانس آن‌ها است. دلتا به امواج ۵/ تا ۴هرتز اطلاق می‌شود. به امواج ۴ تا ۸هرتز تتا، ۸ تا ۱۲هرتز آلفا، ۱۳ تا ۱۵هرتز SMR، و ۱۵ تا ۳۰هرتز بتا گفته می‌شود. امواج EEG مخلوطی از چند باند فرکانس مختلف هستند که تغییر شکل داده و برای تحلیل‌های بعدی، کمی شده اند.گرچه می‌توان EEG را به باندهای فرکانس متفاوت تجزیه کرد، اما همه‌ی آن‌ها جزئی از یک مجموعه‌ی پویا هستند که به صورت هماهنگ کار می‌کنند.
اصل اساسی در عملکرد ذهنی عنصر برانگیختگی است و شدت این برانگیختگی در چگونگی و کیفیت عملکرد یک کارکرد ویژه موثر است، به گونه‌ای که همواره این شدت باید در حالت بهینه ای قرار بگیرد. مثلا اعمال توجه برای فرد در حالت افزایش آلفا یا تتا غیر ممکن خواهد بود و یا خواب رفتن با فعالیت شدید بتا و فعالیت کم آلفا مشکل است (سیلور^[۱۰۴]، ادمونتون^[۱۰۵]، آلبرت^[۱۰۶] و کنادا^[۱۰۷]،۲۰۰۶).
به این ترتیب خصایص رفتاری و شناختی معین با باند فرکانس خاصی مرتبط هستند و از سوی دیگر ارتباط بین فراوانی‌های مناطق مختلف مغز نیز رفتارای پیچیده را ایجاد می‌کنند. غلبه‌ی هر یک از این امواج معمولا با حالات روانی خاصی در ارتباط است. در جدول ۲-۳ هر یک از این امواج، دامنه‌ی آن‌ها و حالات روانی مرتبط آورده شد است (لارسن^[۱۰۸]،۲۰۰۶؛ هاموند،۲۰۰۵).
جدول۲-۳٫ امواج، دامنه‌ی آن‌ها و حالات روانی مرتبط
اساسا دو روش کلی در ارزیابی EEG و تحلیل و شناخت دقیق آن مورد استفاده قرار می‌گیرد (نوور^[۱۰۹]،۱۹۹۷):
الف) تحلیل دیداری: بررسی چشمی نوار خام EEG توسط متخصص الکترانسفالوگرافی، اولین قدم در تحلیل EEG است. بسیاری از متخصصین معتقدند بررسی چشمی نوار مغزی به ویژه برای بیمارانی که مورد بررسی نورولوژیکی قرار نگرفته اند بسیار اهمیت دارد. اما این روش پایایی، و دقت تفسیری ندارد. مشکل دیگر این روش، وجود پارازیت‌های ثبت شده است، که جنبه‌ی EEG نداشته و از منابع دیگری ثبت می‌شوند (مثل ضربه الکترود یا POP، برق شهر، تنش عضلانی، تعریق، حرکات چشم). این پارازیت‌ها تحت عنوان اثر تصنعی نامیده می‌شوند. در شکل ۲-۴ نمونه‌هایی از این اثرات تصنعی دیده می‌شوند.
ب) تحلیل طیفی: امروزه با دیجیتال شدن نوارهای مغزی، می‌توان به راحتی و بر روی صفحه‌ی مانیتور، مونتاژهای مختلفی را تعریف کرده و به بررسی آسیب شناسی ساختاری مغز پرداخت. پیشرفت‌های اخیر تکنولوژی با محاسبه مکان یابی منبع و طراحی نقشه‌ی فعالیت‌های الکتریکی مغز، منجر به کمی‌سازی دقیق تر فعالیت EEG شده است. در گذشته برای تحلیل EEG از ثبت EEG زمانمند (به صورت دو محور عمود بر هم ولتاژ بر زمان) استفاده می کردند. اما از دهه ۱۹۶۰، ثبت EEG فرکانس مند (به صورت دو محور عمود برهم توان بر فرکانس) که از روش تبدیل سریع فوریه^[۱۱۰] (FFT) استفاده می‌کند به برده شد. در واقع تحلیل طیفی، همان EEG کمی (QEEG) است. این روش علاوه بر دقت و پایایی بالاتر، اثرات تصنعی را نیز حذف می‌کند (روان و تولوسکی،۲۰۰۳).
۲-۵٫ ولع مصرف
تاکنون تعاریف گوناگونی از ولع مصرف مواد مطرح گردیده و این پدیده ی شناختی با رویکردهای متفاوتی مورد بررسی قرار گرفته است. پژوهشگران و متخصصین بالینی از این واژه در جایگاه‌های متفاوتی برای نشان دادن احساس دوست داشتن، خواستن، ضرورت، تمایل، احتیاج، قصد یا اجبار به استفاده از مواد استفاده می کنند. بسیاری از مراجع، ولع مصرف مواد را “تمایل برای مصرف مواد” تعریف می نمایند. بر این اساس وجود جزء “تجربه ی فاعلی”^[۱۱۱] یا تجربه ی فردی آگاهانه هسته ی اصلی این پدیده را تشکیل می دهد. دراماند^[۱۱۲]، معتقد است ولع “تجربه ی آگاهانه ی میل به استفاده از مواد” است این در حالی است که نظریه پردازان دیگری با این عقیده مخالفند و ابعاد ناآگاهانه ی انگیزشی رفتارهای تأمین و مصرف مواد را نیز یکی از ابعاد ولع مصرف می دانند. به هر حال ولع مصرف مواد را می توان یک تجربه ی شخصی و یک پدیده ی چندبعدی آمیخته با میل و هوس به دست آوردن یک احساس خوشایند و یا غلبه بر یک احساس ناخوشایند دانست. چندبعدی بودن پدیده ی ولع مصرف مواد، تغییرات آن در زمان‌های مختلف و تلقی متفاوت از ولع مصرف در میان افراد و فرهنگهای مختلف از جمله مهمترین دشواریها در تعریف ولع مصرف مواد برشمرده شده است. مدل‌های مختلفی برای تبیین ولع مصرف مواد ارائه شده اند که از جمله مهمترین آنها می توان به چهار دسته مدلهای پدیدارشناختی، روانی – زیست شناختی، شرطی سازی و انگیزشی اشاره نمود. به نظر می رسد طراحان ابزارهای سنجش ولع مصرف مواد تحت تأثیر رویکردهای مختلف نسبت به ولع مصرف و فرایند بروز آن به تهیه ابزارهای مختلف اندیشیده اند (معارف وند، حسنی ابهریان، اختیاری،۱۳۹۲). اهمیت تجربه ولع مصرف در وابستگی به مواد، تداوم اعتیاد به مواد، پدیده‌ی بازگشت و شکست‌های درمانی در پژوهش‌های بسیاری مورد تأیید قرار گرفته است، ولع مصرف مواد، یک موقعیت انگیزشی قدرتمند یا گرایش شدید به ولع مصرف در فرد معتاد است. با وجود اهمیت پدیده در ادامه فرایند سوء مصرف، تا کنون سازوکارهای روانشناختی و عاطفی مرتبط با این پدیده هنوز به طور کامل شناخته نشده اند، پژوهش‌ها نشان داده اند که نشانه‌های محیطی مربوط به مواد، می توانند به ایجاد ولع مصرف در معتادان، بیانجامند (هیمن،۲۰۱۱؛ آبرامز، ۲۰۰۰؛ انستیتو ملی سوء مصرف مواد۱۹۹۶؛ چایلدرس، اهرمن، روزنش، روبینز و اُبراین، ۱۹۹۲؛آلترمن و همکاران،۱۹۹۰).
۲-۶٫ افسردگی
اختلالات افسردگی در DSM-V به عنوان دسته‌ی جداگانه قرار گرفته است.ویژگی مشترک همه این اختلالات وجود غم است، احساس تهی بودن، یا تحریک پذیر خلق و خوی، همراه با تغییرات جسمی و شناختی است که به طور قابل توجهی ظرفیت فرد برای عملکرد تاثیر می‌گذارد (DSM-V).
اختلالات خلقی شامل اختلال در بی نظمی خلق و خو، اختلال افسردگی عمده^[۱۱۳] (از جمله دوره‌ی افسردگی ماژور)، اختلال افسردگی مداوم (اختلال دیستایمیک^[۱۱۴])، اختلال ملال پیش از قاعدگی^[۱۱۵]، اختلال افسردگی ناشی از ماده یا دارو^[۱۱۶]، اختلال افسردگی با توجه به وضعیت پزشکی دیگر^[۱۱۷]، دیگر افسردگی‌های تصریح نشده^[۱۱۸] (DSM-V).

فهرست شکل‌ها
عنوان صفحه
شکل (۱-۱) گیاه آرتیشو(کنگر فرنگی) ۷
شکل (۱-۲) ساختار شیمیایی پاراستامول ۱۸
شکل (۲-۱)محل نگهداری حیوانات ۳۸
شکل (۲-۲) روش وزن کردن رت ها ۴۰
شکل (۲-۳) دستگاه روتاری ۴۱
شکل (۲-۴) روش تجویز دارو به صورت گاواژ ۴۲
شکل (۲-۵) نحوه خون گیری مستقیم از قلب موش های صحرایی ۴۳
شکل (۲-۶) سانتریفیوژ …۴۴
بررسی اثر عصاره آرتیشو در مسمومیت کبدی حاد ناشی از استامینوفن
در موش صحرایی نر نژاد ویستار
به­وسیله­: فاطمه شیری گرکانی
چکیده
استامینوفن یک داروی متداول ضد درد و تب است که در دوزهای بالا منجر به نکروز کبدی و کلیوی در انسان و حیوان می گردد. آرتیشو گیاهی با ترکیبات فلاونوئیدی، آلکالوئیدی و خواص آنتی اکسیدانی است. در تحقیق حاضر اثر محافظت کبدی عصاره هیدروالکلی گیاه آرتیشو در مسمومیت حاد کبدی ناشی از استامینوفن مورد بررسی قرار گرفته است.
۴۸ سر موش صحرایی نر از نژاد ویستار به طور تصادفی در ۶ گروه تقسیم شدند شامل: کنترل، گروه دریافت کننده استامینوفن(mg/kg 700)، گروه های دریافت کننده استامینوفن(mg/kg 700)+عصاره آرتیشو با دوز(۶۰۰,۸۰۰,۱۰۰۰mg/kg)، و گروه دریافت کننده آرتیشو با دوز (mg/kg 1000). دارو و عصاره به شکل دهانی تجویز گردیدند. بعد از ۲۴ ساعت نمونه گیری انجام شد و با روش کالریمتریک میزان آنزیم های ALT وAST وALP سنجیده شد. در پایان داده ها با نرم افزار spss ویرایش ۱۸ و تست آماری توکی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نتایج نشان دهنده افزایش معنی دار آنزیم های ALT،AST و ALP (p≤۰٫۰۰۱)در گروه دریافت کننده استامینوفن می باشد. به طوری که این پارامترها در گروه های دریافت کننده عصاره کاهش یافت.
نتیجه گیری: مصرف آرتیشو می تواند اثرات سمی استامینوفن را بر آنزیم های کبدی کاهش دهد.
کلمات کلیدی: استامینوفن، آرتیشو، کبد، موش صحرایی
مقدمه
نارسایی حاد کبد در اثر عوامل متعددی از جمله هپاتیت های ویروسی، آسیب های توکسیک ناشی از سموم و داروها و همچنین ایسکمی ایجاد می شود. کبد اولین سد دفاعی بدن را در برابر آسیب ناشی از مواد بیولوژیک برون زاد تشکیل می دهد که خود ممکن است به نکروز سلول های کبدی بیانجامد. در آسیب های توکسیک کبد، استرس های اکسیداتیو نقشی اساسی را بر عهده دارند.
کبد مکان استراتژیک وصول مواد غذایی جذب شده و همچنین مولکول های جذب شده مضر، داروها و سم باکتری ها می باشد (۶۵). به طور کلی کبد اعمال حیاتی مهمی همچون سم زدایی، سوخت و ساز کربوهیدرات ها، ترشح صفرا، سنتز فیبرینوژن و پروترومبین پلاسما، تنظیم گلوکز و چربی خون و… را به عهده دارد و مخزن موادی مثل گلوکز(به صورت گلیکوژن)، چربی، ویتامین ها و آهن می باشد.
همان طور که عنوان شد یکی از مهم ترین اعمال کبد علاوه بر سوخت و ساز مواد مختلف، سم زدایی مواد آلوده کننده محیطی و داروهای شیمیایی می باشد. در اکثر موارد در طی عمل سم زدایی، فعال سازی متابولیکی توسط آنزیم های سیتوکروم P450 میکروزوم های کبدی باعث ایجاد متابولیت های سمی و فعال می‌شود که این می تواند موجب آسیب بافت های مختلف از جمله کبد شود. تیواستامید، تتراکلریدکربن، اتانول و استامینوفن از جمله موادی هستند که بعد از ورود به بدن توسط آنزیم های سیستم سم زدایی سیتوکروم P450 متابولیزه می شود.
آمینو ترانسفراز ها معرفی برای سلامت کبد به شمار می آیند. آلانین آمینو ترانسفراز اساسا در کبد یافت

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

می شود ولی آسپارتات آمینو ترانسفراز علاوه بر کبد در بافت های دیگر نیز یافت می شوند. بنابراین جزء نشانگرهای کمتر اختصاصی کبد به شمار می روند (۹۶). همچنین مقدار آلکالن فسفاتاز سرم، در بچه های در حال رشد و در دوران بارداری و به طور پاتولوژیک در ضایعات استخوانی و کبدی افزایش
می یابد.
حال با توجه به عوارض جانبی داروهای شیمیایی بر روی بعضی از بافت های بدن به خصوص کبد، مسئله بازگشت به استفاده از داروهای گیاهی و طبیعی مد نظر قرار گرفته است.
در این تحقیق از عصاره هیدروالکلی گیاه آرتیشوCynara scolymus L.)) جهت جلوگیری از ضایعات ناشی از استامینوفن استفاده شده است، در طب سنتی از این گیاه برای درمان برخی اختلالات مانند: دیابت، آترواسکلروز و اختلالات کبدی استفاده می شود. مطالعات آزمایشگاهی انجام شده روی این گیاه نشان داده است که این گیاه دارای اثرات آنتی اکسیدانی، محافظت کبدی و.. می باشد. بنابراین در این تحقیق اثرات حفاظت کبدی گیاه آرتیشو در برابر مسمومیت ناشی از استامینوفن مورد بررسی قرار می گیرد.
هدف پژوهش
هدف از پژوهش حاضر بررسی اثر محافظت کبدی گیاه آرتیشو بر میزان فعالیت آنزیم های ALT ، AST و ALP می باشد.
فصل اول
کلیات

معرفی گیاه آرتیشو یا کنگر فرنگی
۱-۱-۱- تاریخچه
کنگر فرنگی یکی از قدیمی ترین گیاهان دارویی جهان است که در طول هزاران سال کشت می شده است این گیاه چند ساله بومی جنوب اروپا، مدیترانه و شمال آفریقا و جزایر قناری است. این گیاه اولین بار در یونان و روم باستان و در قرن هجدهم در فرانسه شناخته شده و توسط سیاحان فرانسوی و اسپانیایی به قاره امریکا نیز برده شد. پزشکان باستان از کنگر فرنگی به عنوان داروی مدر، پایین آورنده کلسترول، محرک کبدی و رفع مشکلات کبدی و گوارشی استفاده می کردند. همچنین این گیاه در اعصار گذشته به صورت پودر شده برای برطرف کردن بوی بد بدن بین مردم محبوبیت داشته است(۴۱،۵۰،۵۸،۸۲).
۱-۱-۲- گیاه شناسی
۱-۱-۲-۱- نام های مختلف گیاه آرتیشو
لاتین: C.cardanculus Var. Sativa یا Cynara scolymus L.
آلمانی:Artischocke
فرانسه:Artichant, Artichant commun
انگلیسی: Globeartichoke,Artichoke, Common, ardichoke, Gardenartichoke
فارسی: کنگر فرنگی، اردشاهی، انگنار، انگینار
عربی: خرشوف(۴۱،۶۸)
گیاه Cynara scolymus L. گیاهی است چند ساله یا پایا، حساس به سرما، با طول عمر ۴ سال که ارتفاع آن به ۲ متر می رسد. دارای برگ های بسیار بزرگ متمایل به سفید به ابعاد ۴۰×۱۵ سانتی متر، بدون خار یا دارای دندانه های نوک تیز کوچک، سطح تحتانی برگ ها کرکینه پوش و حاوی رگبرگ های خیلی برجسته، برگ های زیرین دارای تقسیمات شانه ای، بخش های تخم مرغی و حاوی لوب های بزرگ دندانه دار، برگ های فوقانی ساده، تخم مرغی نیزه ای و دارای دندانه های نامنظم. این برگ ها دارای تقسیمات شانه ای عمیق بریده بریده بوده و رنگ آن متمایل به سفید است در سال دوم رویش از مرکز برگ های طوقه ی، ساقه ای محکم و شیاردار می روید که تقریبا ارتفاع آن تا ۵/۱ متر نیز می رسد این ساقه در بخش بالایی منشعب و دارای برگ های کوچکتر و بدون دمبرگ می باشد. پهنک این برگ ها منقسم و پر مانند و یا تقریبا کامل، سطح تحتانی کلیه برگ ها کرکینه پوش می باشد. کاپیتول کروی فشرده به ابعاد ۷×۱۱ سانتی متر، برگهای قاعده۵×۳ سانتی متر، کاملا فشرده و در انتها حاوی ضمایم پوشش تخم مرغی با نوک کند یا فرورفته و خارهای نوک تیز، گل های لوله ای به رنگ آبی متمایل به بنفش می باشد(۱۴،۴۱). جوانه های گل خوراکی گیاه به رنگ سبز مایل به نقره ای به ارتفاع ۴-۵ و عرض ۵-۶ فوت است. جوانه های گل از قسمت انتهایی ساقه اصلی و ساقه های جانبی گیاه بیرون می آیند و هر جوانه گل باز نشده شبیه به مخروط کاج می باشد. با ۴-۳ اینچ قطر، گرد و دارای جوانه های کمی کشیده(دراز)، براکته های سبز چرمی که هر یک گل هایی به رنگ آبی ارغوانی را در برگرفته اند.

۲-۴-۴- صورت ها و ابعاد سرمایه فرهنگی ۸۴
۲-۴-۴-۱- سرمایه فرهنگی ملموس ۸۴
۲-۴-۴-۲- سرمایه فرهنگی ناملموس ۸۴
۲-۴-۴-۳- سرمایه فرهنگی تجسم یافته ۸۵
۲-۴-۴-۴- سرمایه فرهنگی عینیت یافته ۸۶
۲-۴-۴-۵- سرمایه فرهنگی نهادینه شده ۸۷
۲-۴-۵- نظریه بازتولید ۸۷
۲-۴-۵-۱- بازتولید اجتماعی ۸۷
۲-۴-۵-۲- بازتولید فرهنگی ۸۹
۲-۴-۶- سرمایه فرهنگی از منظر پل دیماجیو ۹۱
۲-۴-۷- سنجش سرمایه فرهنگی ۹۲
فصل چهارم :تجزیه و تحلیل داده ها
۴-۱ مقدمه……………… ۹۵
۴-۲- توصیف و تحلیل آمارهای عمومی ۹۶
۴-۲-۱- توصیف متغیر سن مخاطبان ۹۷
۴-۲-۲- توصیف متغیر جنسیت مخاطبان ۹۸
۴-۲-۳- توصیف متغیر وضعیت تاهل مخاطبان ۱۰۰
۴-۲-۴- توصیف متغیر محل تولد مخاطبان ۱۰۱
۴-۲-۵- توصیف متغیر مدرک تحصیلی مخاطبان ۱۰۲
۴-۲-۶- توصیف متغیر رشته تحصیلی مخاطبان ۱۰۴
۴-۲-۷- توصیف متغیر شغل مخاطبان ۱۰۵
۴-۲-۸- توصیف متغیر شغل پدر مخاطبان ۱۰۷
۴-۲-۹- توصیف متغیر شغل مادر مخاطبان ۱۰۸
۴-۲-۱۰- توصیف متغیر مدرک تحصیلی والدین(پدر) مخاطبان ۱۰۹
۴-۲-۱۱- توصیف متغیر مدرک تحصیلی والدین (مادر) مخاطبان ۱۱۱
۴-۲-۱۲- توصیف متغیر میزان درآمد ماهیانه ۱۱۲
۴-۲-۱۳- توصیف متغیر منطقه سکونت در تهران ۱۱۴
۴-۳- توصیف و تحلیل آمارهای اختصاصی ۱۱۵
۴-۳-۱- توصیف متغیر الویت پاسخگویان برای دیدن یا خرید آثار ۱۱۵
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۴-۳-۲- توصیف متغیر ذائقه مخاطبان در نوع نقاشی ۱۱۶
۴-۳-۳- توصیف میزان بازدید از گالری ها و آثار ۱۱۸
۴-۳-۴- توصیف متغیر نوع موزه های مورد بازدید مخاطبان ۱۱۹
۴-۳-۵- توصیف میزان اطلاع از اخبار هنری ۱۲۱
۴-۳-۶- توصیف میزان علاقه مخاطبان به آثار سنتی و نگارگری ایرانی ۱۲۲
۴-۳-۷- توصیف میزان علاقه مخاطبان به آثار نگارگری جدید(حسین بهزاد و محمود فرشچیان) ۱۲۳
۴-۳-۸- توصیف میزان علاقه خانواده مخاطبان به آثار هنری ۱۲۵
۴-۳-۹- توصیف گویه ی«آیا خانواده خود را هنر دوست می دانید؟» ۱۲۶
۴-۳-۱۰- توصیف میزان علاقه مخاطبان به آثار نقاشی خط ۱۲۸
۴-۳-۱۱- توصیف میزان علاقه مخاطبان به آثار نقاشی مکتب سقاخانه ۱۲۹
۴-۳-۱۲- توصیف میزان علاقه مخاطبان به آثار نقاشی طبیعت بی جان ۱۳۱
۴-۳-۱۳- توصیف میزان علاقه مخاطبان به آثار نقاشان نوگرای ایرانی ۱۳۲
۴-۳-۱۴- توصیف میزان علاقه مخاطبان به آثار سورئالیست ۱۳۳
۴-۳-۱۵- توصیف میزان علاقه مخاطبان به آثار رئالیست و واقعگرا ۱۳۵
۴-۳-۱۶- توصیف میزان علاقه مخاطبان به آثار سنتی همچون گل مرغ و نگارگری ۱۳۶
۴-۳-۱۷- توصیف میزان علاقه مخاطبان به تابلو فرش ۱۳۸
۴-۳-۱۸- توصیف نوع سبک های نقاشی مورد علاقه مخاطبان ۱۳۹
۴-۳-۱۹- توصیف میزان علاقه مخاطبان به انواع موسیقی ۱۴۰
۴-۳-۲۰- توصیف نوع رسانه های مورد استفاده مخاطبان ۱۴۲
۴-۳-۲۱- توصیف آثار هنری و تزیینی مورد استفاده مخاطبان ۱۴۳