در واقع پاسخ آنتی اکسیدانی، فرآیندی مهم برای محافظت گیاهان در مقابل آسیب های اکسیداتیوی است که در اثر طیف وسیعی از تنش های محیطی شامل شوری، خشکی، فلزات سنگین و سرما و غیره ایجاد می شود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

آنتی اکسیدان ها به موادی گفته می شود که قادر به ایجاد تأخیر، کُندکردن و حتی توقف فرایندهای اکسیداسیون می باشند. این ترکیبات می توانند به نحو مطلوبی از تغییر در رنگ و طعم مواد غذایی در نتیجه واکنش های اکسیداسیون جلوگیری کنند.[ Halliwel et al., [1995.
ترکیبات ضداکسایشی براساس مکانیسم واکنش آنها اغلب به دو گروه عمده طبقه بندی میشوند: گروه اول ضداکساینده های شکننده زنجیر رادیکالها و گروه دوم ضد اکساینده های مهارکننده رادیکالها. ضداکساینده های گروه اول، رادیکال های آزاد واکنش پذیری مثل هیدروکسیل را از طریق واکنش انتقال اتم هیدروژن بین هیدروکسیل و ضداکساینده ها، به مولکولهای پایدار تبدیل می کنند. در نتیجه واکنش های زنجیرهای اتواکسیداسیون بین رادیکال های آزاد و مولکولهای سلولی به اتمام می رسد.
گروه دوم، واکنش مهار اکسیداسیون را هم از طریق تبدیل پیش سازهای واکنش اکسیداسیون به گونه های غیرفعال و هم از طریق مهار ROS ها انجام می دهند .این گروه شامل ضداکساینده-های آنزیمی و غیرآنزیمی می باشد.
سیستم آنزیمی شامل آنزیم های کاتالاز(CAT)، سوپراکسید دیسموتاز(SOD)، دهیدروآسکوربات ردوکتاز(DHAR)، آسکوربیک پراکسیداز(APOX) و گلوتاتیون ردوکتاز (GR)می باشد. سیستم غیرآنزیمی شامل آسکوربیک اسید(ASA)، آلفاتوکوفرول)ویتامین(E ، گلوتاتیون(GS)، کاروتنوئیدها و ترکیبات فنلی می باشد.[Yordanova, 2003 ]
۱-۴-اهمیت آنتی اکسیدان های گیاهی
مواد اکسید کننده و رادیکالها به عنوان عوامل واسطه بیماری ها در انسان شناخته شده اند اما عموماً توسط آنتی اکسیدانها در اشخاص سالم، خنثی می شوند.
آنتی اکسیدانها از لحاظ بیولوژیکی ترکیباتی فعال محسوب می شوند و از دیدگاه سلامت شغلی نیز دارای اهمیت هستند چون بدن را در برابر آسیب های ناشی از گونه های فعال اکسیژن(ROS)، گونه-های فعال نیتروژن (RNS)و گونه های فعال کلر(RCS) که منجر به بروز بیماریها می شوند محافظت می نمایند. از طرفی مطالعات اپیدمیولوژیکی حکایت از آن دارد که جذب آنتی اکسیدان ها از منابع غذایی رژیمی در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماریها مرتبط است .[ Hamad et al., 2010 ]گزارشات اخیر نیز دلالت بر وجود یک ارتباط معکوس بین رژیم های غذایی شامل غذاهای غنی از ضداکساینده و بروز بیماریهای انسانی دارد، به همین جهت بدن نیاز به دریافت آنتی اکسیدانها از منابع خارجی دارد که ازطریق منابع غذایی تأمین می شود .
شواهد بسیار زیادی وجود دارد که سمی بودن و اثرات سوء تغذیه ای آنتی اکسیدانهای ساختگی اضافه شده به مواد غذایی مانند بوتیل هیدروکسی آنیزول(BHA)، بوتیل هیدروکسی تولوئن (BHT) و ترت بتا هیدروکسی کینون (TBHQ)را تأیید می کند. علاوه بر این آثار سوء، خطرات آسیب کبدی و ایجاد سرطان در حیوانات آزمایشگاهی از معایب استفاده از آنتی- اکسیدانهای ساختگی می باشد. بنابراین نیاز به آنتی اکسیدانهای قوی با سمیت کمتر و اثر بخشی بیشتر یک ضرورت اجتناب ناپذیر است[Frankel, 1999 ].
پس گیاهانی که غنی از ترکیبات آنتی اکسیدان بوده می توانند باعث حفاظت سلولها از آسیبهای اکسیداتیو شوند، که این درجه فعالیت آنتی-اکسیدانی و میزان افزایش آنتی اکسیدانهای گیاهی به گونه ی گیاه، مرحله ی نموی، شرایط متابولیک، طول مدت و شدت تنش بستگی دارد.
۱-۵-ویژگی های آنتی اکسیدانی ترکیبات فنلی
این ترکیبات گروه بزرگی از مواد طبیعی گیاهی شامل فلاونوئیدها، تانن ها، آنتوسیانین ها و غیره می باشند که معمولا در میوه جات، سبزیجات، برگ ها، دانه، ریشه و در سایر قسمت های گیاه دیده می شوند. این مواد منافع قابل توجهی در زمینه صنایع غذایی، داروسازی و پزشکی با توجه به طیف گسترده ای از اثرات مطلوب زیستی از جمله خواص آنتی اکسیدانی، دارند.
ترکیبات فنلی با داشتن خاصیت آنتی اکسیدانی و آنتی رادیکالی می توانند نقش مهمی در حفظ سلامتی انسان ایفا نمایند[Shariatifar, 2011 ]. چون اثرات سلامتی بخش و مفید مصرف مواد غذایی گیاهی تا حدودی به حضور مواد فنلی نسبت داده می شود که با خطرات ناشی از بیماری های قلبی-عروقی، سرطان، آب مروارید و بیماری های مختلف در تقابل هستند. این اثرات از طریق جلوگیری از اکسیداسیون چربی ها، جهش DNA و در مراحل بعدی آسیب بافتی حاصل می شوند[Pekkarinen et al., 2004].
ترکیبات فنلی از توانایی جاروب کردن رادیکال های آزاد از قبیل گونه های فعال اکسیژن برخوردارند که این توانایی توسط قابلیت آنها به عنوان عوامل دهنده ی هیدروژن یا الکترون شکل گرفته است.[Fernandez-Pachon et al., 2006 ] بنابراین با توجه به شیوع بالای بیماریهای مزمن و فرسایشی منطقی است که برای تأمین آنتی اکسیدانهای مورد نیاز بدن از گیاهان استفاده شود و به خصوص گیاهانی که فنل و فلاونوئید کل بالایی داشته باشند.
در نهایت تثبیت دوباره تعادل بین مواد اکسید کننده و آنتی اکسیدان به سلول ها اجازه می دهد تا عمل فیزیولوژیک نرمال خود را مجددا بدست آورند[Schieber et al., 2001 ].
۱-۶-مبحث اسانس
۱-۶-۱-روغن های اسانسی
طبق یک تعریف زیست شناختی روغن های اسانسی مخلوط پیچیده ای از بو ها و ترکیبات فرار با بخار هستند که از اندام های مختلف یک گیاه قابل استخراج می باشند کوشک آبادی، ۱۳۵۹ [. به طور کلی اسانس ها با آب قابل امتزاج نیستند ولی بویشان در آب ماندگار است. حلال اصلی آنها الکل، اتر و سایر حلال های آلی می باشد.
روغن های اسانسی در هنگام استخراج معمولا بیرنگ هستند ولی پس از مدتی در مجاورت هوا اکسید شده و تیره می شوند و یا اینکه بصورت رزین در می آیند. بنابراین برای جلوگیری از تغییر رنگ باید آنها را در محل های تاریک و خشک با درپوش های مطمئن نگاهداری کرد.
۱-۶-۲-مصارف و کاربرد روغن های اسانسی
تعداد زیادی از گیاهان معطر به علت داشتن اسانس مورد استفاده قرار می گیرند. مهمترین کاربرد گیاهان معطر و اسانس های حاصل از آنها، معطر ساختن مواد غذایی می باشد. در اکثر مواقع اسانسهای استخراج شده از گیاهان به عنوان دارو بکار می روند. اسانس ها علاوه بر مصارف دارویی، در صنایع غذایی، بهداشتی و آرایشی بکار می روند. اسانس ها ممکن است دارای خاصیت دورکنندگی حشرات باشند و بدین وسیله از خراب شدن گلها و برگها جلوگیری می کنند و یا ممکن است به عنوان جلب کننده حشرات، عمل گرده افشانی را تسهیل نماید.
مشخص شده است که اغلب اسانس های گیاهی استخراج شده از گیاهان دارای خواص حشره کشی، ضد قارچی، ضد انگل، ضد باکتری، ضد ویروس، آنتی اکسیدانی و سیتوتوکسیک می- باشند.
بنابراین اسانس های گیاهی در زمینه های فارماکولوژیکی، داروشناسی گیاهی، میکروبیولوژی پزشکی، کلینیکی و فیتوپاتولوژی شدیداً غربالگری شده و مورد استفاده قرارگرفته-اند.
۱-۶-۳-روش های استخراج روغن های اسانسی
به دلیل کاربرد اسانس های اکثر گیاهان معطر در صنایع مختلف، یافتن بهترین روش استخراج برای بهبود کیفیت اسانس ها در راستای رسیدن به مناسب ترین ترکیب شیمیایی مورد نظر ضروری است. عمده ترین روش های تولید روغن های اسانسی بدین ترتیب می باشد:
الف) روش تقطیر که شامل تقطیر با آب، تقطیر با بخار آب، تقطیر با آب و بخار آب، تقطیر در خلاء و تقطیرمولکولی می باشد.
ب) روش عصاره گیری که شامل فشردن، استفاده از حلال های آلی فرار، استفاده از حلال های غیر فرار در دمای محیط و استفاده از حلال های غیر فرار طی حرارت می باشد.
ج) روش کاربرد گاز CO₂
۱-۶-۴-روش های جداسازی ترکیبات روغن های اسانسی
روغن های اسانسی معمولا مخلوط پیچیده ای از ترکیبات شیمیایی می باشند. بیشتر روغن ها از یک یا چند ترکیب اصلی و در کنار این ترکیب های اصلی، ترکیباتی دیگر با اهمیت کمتر تشکیل شده اند. بدلیل تنوع زیاد در میزان ترکیبات مختلف موجود در روغنها، مشکلات زیادی نیز ممکن است در جداسازی آنها بوجود آید. برای جداسازی ترکیبات روغن های اسانسی از روش های زیر استفاده می شود:
الف) تقطیر جزء به جزء
ب) کروماتوگرافی ستون مایع
ج) کروماتوگرافی لایه نازک
د) کروماتوگرافی گازی
ه) کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا
و) کروماتوگرافی جریان متقاطع قطره ای
ز) کروماتوگرافی جریان متقاطع محفظه ای چرخشی
۱-۶-۴-۱-روش کروماتوگرافی گازی(GC)^[5]
کروماتوگرافی گازی که امروزه کاربرد گسترده ای دارد روشی برای جداسازی و اندازه گیری اجزای فرار یک مخلوط در حداقل زمان بدون تجزیه شدن آنها می باشد.
قسمت های گوناگون دستگاه GC عبارت است از:
۱- سیلندر گاز حامل(Carrier Gas Tank or Cylinder )
(Flow & Pressure Regulators) ادوات تنظیم فشار و جریان ۲-
(Sample Injection Chamber) محل تزریق نمونه ۳-
(Column) ستون ۴-
(Detector) آشکارساز ۵-
(Oven) محفظه های گرمکن ۶-
(Recorder, Data System & Displayer) ثبات، داده پرداز و نمایشگر ۷-
در کروماتوگرافی گازی فاز متحرک یک گاز بی اثر( هلیوم، نیتروژن، آرگون یا دی اکسید کربن) می باشد که معمولاً گاز حامل (Carrier Gas) نامیده میشود و در سیلندرهای گاز ذخیره می گردد. گاز حامل برای ورود به دستگاه GC باید فشار و سرعت جریان (Flow) ثابتی که توسط کنترل کننده های فشار دائماً تنظیم می گردند، داشته باشد. نمونه های مورد آنالیز توسط سیستم تزریق(Injector) به درون ستون وارد می گردند. عمل جداسازی اجزاء توسط ستون انجام می گیرد و سپس این اجزاء شسته شده(elute) و توسط آشکارساز (Detector) تشخیص داده می شوند .خروجی آشکارساز توسط یک آمپلی فایر تقویت شده و سپس به یک سیستم ثبات فرستاده می شود. علایم خروجی از آشکارساز که به صورت میلی ولت بر حسب زمان ترسیم می شود یک کروماتوگرام (Chromatogram) نامیده می گردد .امروزه سیستم-های ثبات به صورت کامپیوتری و با نرم افزارهای مجهز نظیر Galaxy،Stare ،Azur و Maitre امکان تجزیه و تحلیل کروماتوگرام را در حالت های مختلف فراهم نموده است. یک کروماتوگرام، شامل یک سری از پیک هاست که با اجزاء موجود در نمونه مطابقت دارند و در یک جهت روی یک خط پایه(Base. Line) قرار می گیرند. شناسایی پیک ها یا آنالیز کیفی (Qualitative Analysis) بر اساس زمان بازداری یعنی زمانی که طول می کشد تا ترکیب از محل تزریق شسته شود و در نهایت از ستون خارج شود، استوار است و آنالیز کمی بر اساس اندازه یا سطح زیر پیک (area) به دست می آید.

۱-۶-۵-بررسی تکنیک کروماتوگرافی گازی-طیف سنج جرمی (GC/MS) ^[۶]
این تکنیک یکی از مؤثرترین تکنیک ها برای جداسازی، آشکارسازی و تعیین ساختار ترکیبهای مخلوط های آلی پیچیده می باشد. در این دستگاه مولکول‌های گازی باردار بر اساس جرم آنها دسته‌بندی می شوند. دستگاه GC/MS از دو قسمت GC (گاز کروماتوگرافی) و Mass (طیف سنجی جرمی) تشکیل شده است. این دستگاه مشابه دستگاه GC است، تنها تفاوت آن با GC معمولی این است که در این دستگاه آشکارساز مربوطه، آشکارساز Mass است.

۳- تنش خلاقانه
۴- انتشار منابع
۵- تنوع ژنتیک(خداداد حسینی و قلیج لی، ۱۳۸۱: ۵۸).

گفتار سوّم

پیشینه تحقیق

۲-۱۱٫ تحقیقات داخلی

کریمی علاقه بند (۱۳۸۵)، در پژوهشی با عنوان توانایی مدیریت دانش به عنوان عامل کلیدی برای کسب رقابت پذیری در سازمان­ها: با تاکید بر مدیریت ارتباط با مشتری به انجام رسانده است. جامعه آماری پژوهش را نخبگان صنعت بانکداری و آگاه به سیستم های مدیریت دانش و مدیریت ارتباط با مشتریان تشکیل می دهند. نتایج پژوهش بیانگر این است که تقاضای رو به رشد مشتریان برای کیفیت و نوآورانه بودن کالاها و خدمات، شرکت­ها را تحت فشار قرار داده است. این موضوع به همراه رقابت جهانی، قواعد بازار را دستخوش تغییر نموده و شرکت­ها را وادار کرده است تا به سرعت خود را با تغییرات وفق دهند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

خادم عباس خیابانی ( ۱۳۸۷ )، پژوهشی تحت عنوان رابطه بین رویه های مدیریت دانش و سطح نوآوری سازمان­های مورد مطالعه: شرکت­های زیر مجموعه­ بنگاه­های اقتصادی منتخب شهر اصفهان انجام داده است پژوهشگر در پژوهش مذکور دو فرضیه کلی برای تحقیق در نظر گرفته است. اول اینکه بین رویه های سه گانه مدیریت دانش(شامل کسب دانش، انتشار دانش، و پاسخگویی به دانش) با یکدیگر رابطه وجود دارد. دوم اینکه، بین رویه های مدیریت دانش و نوآوری رابطه وجود دارد. نتایج پژوهش بیانگر این بود که اولاً بین رفتارها و رویه های سه گانه مدیریت دانش با یکدیگر و ثانیا بین این رویه ها و نوآوری همبستگی مستقیم وجود دارد. به عبارت دیگر شواهد تجربی لازم برای حمایت از فرضیه ­های پژوهش فراهم می ­آید
رهنورد و محمدی (۱۳۸۸)، تحقیقی با عنوان ” شناسایی عوامل کلیدی موفقیت سیستم مدیریت دانش در دانشکده ها و مراکز آموزش عالی تهران” انجام دادند. دراین مقاله شناسایی عوامل کلیدی موفقیت سیستم مدیریت دانش در دانشکده ها و مراکز آموزش عالی تهران بررسی و شناسایی شده اند. روش استفاده شده در این تحقیق، از نوع پیمایشی است، یعنی با بهره گیری از روش های پیمایشی به جمع آوری اطلاعات پرداخته شده است . با بهره گرفتن از تحقیقات مختلف صورت گرفته، برای شناسایی عوامل کلیدی موفقیت سیستم مدیریت دانش پرسشنامه ای با ۷۳ سوال اصلی در مقیاس ۵ درجه ای لیکرت و تعدادی پرسش جمعیت شناختی طراحی گردید. جامعه آماری این تحقیق شامل اعضای هیات علمی ۱۹ دانشکده و موسسه آموزش عالی رشته های مدیریت در شهر تهران است که بالغ بر ۴۳۵ نفر بود ند بدین ترتیب که پس ازطراحی پرسشنامه اولیه، تعداد ۲۰ پرسشنامه بصورت آزمایشی توزیع گردید که میزان اعتبار از طریق نرم افزارspss و با بهره گرفتن از فرمول آلفای کرونباخ، عدد ۹۶/۰حاصل شد که بیانگر اعتبار بالای پرسشنامه بود. نتایج تحقیق نشان می دهد که عوامل کلیدی موفقیت سیستم مدیریت دانش در دانشکده ها و موسسات آموزش عالی تهران عبارتند از : توسعه منابع انسانی، جهت گیری استراتژیک دانایی محور، زیر ساخت سیستم های اطلاعاتی، فرهنگ مشارکتی، الگوگیری، ارزیابی و انتقال دانش، و درگیری افراد.
دکتر صلواتی و همکاران (۱۳۹۰)، مطالعه موردی: استان کردستان تحقیقی با عنوان” بررسی اثرات مدیریت دانش بر مدیریت ارتباط با مشتری در بانک رفاه “انجام دادند. روش پژوهش، توصیفی و از شاخه پیمایشی می باشد جامعه آماری این پژوهش ۱۸۰نفر از کارکنان شعب بانک رفاه استان کردستان می باشد. در این پژوهش تحلیل همبستگی با بهره گرفتن از نرم افزارSPSS17 و تحلیل مسیر با بهره گرفتن از نرم افزار لیزرل صورت گرفته است. نتایج حاصل از آزمون فرضیه های پژوهش نشان داده است، تأثیر مدیریت دانش بر جنبه های مختلف مدیریت ارتباط با مشتری متفاوت بوده است. به عبارت دیگر بیشترین تأثیر معنادار، تأثیر مدیریت دانش بر رضایت شغلی از طریق منابع دانش بوده است. پس از آن وفاداری مشتری، جذب مشتری و در پایان کمترین تاثیر را بر تعامل با مشتری داشته است. در واقع مدیریت دانش با انسجام منابع دانشی همچون مشتریان، تهیه کنندگان، مالکان، کارکنان نمایندگان کارکنان، سیاست مداران، رهبران رسانه ها و صاحب نظران و عامه مردم می تواند بیشترین تأثیر را بر رضایت مشتری به عنوان سطحی از خدمات که مشتری آرزوی دریافت آن را دارد برسد.
شامی زنجانی و نجف لو (۱۳۹۰)، پژوهشی با عنوان” ارائه چارچوبی مفهومی برای نو ع شناسی دانش مشتری و بررسی شرکت منتخب با بهره گرفتن از این چارچوب “انجام دادند که در این تحقیق بدین مسئله پرداخته شده است که در پژوهش حاضر سه مرحله ای شامل”طراحی چارچوب مفهومی پژوهش”، “اعتبارسنجی چارچوب مفهومی پژوهش” و “ارزیابی شرکت منتخب (همکاران سیستم) با بهره گرفتن از چارچوب طراحی شده” دنبال شد. درمرحله اول، با بهره گرفتن از بررسی و تحلیل ادبیات پژوهش، چارچوبی مفهومی (چارچوب خوشه انگور) مشتمل بر سی عنوان دانش مشتری در ذیل سه دسته عمده دانش “برای”، “از” و “درباره” مشتری طراحی شد. سپس اعتبار چارچوب پیشنهادی با بهره گرفتن از نظرسنجی خبرگان بررسی و تأیید شد. چارچوب خوشه انگور را می توان جامع ترین چارچوب در حوزه نوع شناسی دانش مشتری دانست. پس از جمع آوری پرسشنامه برای بررسی توزیع داده از آزمون کولموگروف ـ اسمیرنوف استفاده شده است. با توجه به نتایج این آزمون مشخص شد که توزیع داده ها به ازای کلیه متغیرها از توزیع نرمال تبعیت می کند؛ از این رو در ادامه از آزمو ن های پارامتریک مانند تی استیودنت استفاده شده است. در پایان، میزان مدیریت انواع دانش مشتری در شرکت همکاران سیستم براساس چارچوب طراحی شده ارزیابی شد. نتایج پژوهش نشان می دهد، این شرکت تاکنون بیشتر به “دانش برای مشتری” اهمیت داده است. و بیان شده که چارچوب مفهومی ارائه شده در این پژوهش مسیر را برای سنجش و بهره گیری از انواع مختلف دانش مشتری فراهم کرده، این امکان را به سازمان ها می دهد تا دانش مشتری را به بهترین نحو شناسایی و مدیریت کرده و از آن در جهت کسب مزیت رقابتی استفاده نمایند در واقع می توان چارچوب خوشه انگور را جامع ترین چارچوب مفهومی گونه شناسی دانش مشتری قلمداد کرد.
قاضی نوری و همکاران(۱۳۹۰)، تحقیقی با عنوان ” توسعه چارچوب مدیریت استراتژیک دانش نوآوری”انجام دادند. مقاله حاضر پس از بررسی و مقایسه ی مدل های مدیریت دانش، مدیریت استراتژیک دانش، نوآوری و دانش نوآوری به ارائه چارچوب مدیریت استراتژیک دانش با تأکید بر دانش نوآوری پرداخته است جامعه ی آماری مورد مطالعه ۳۵ نفر بودند معناداری هر معیار با کمک نرم افزارتصمیم گیری چند معیاره، به نام استدلال بر مبنای شواهد بر مبنای ۱۷ معیار، اهمیت وضعیت مدل های موجود و مدل ارائه شده در این مقاله مقایسه و رتبه بندی و اولویت گذاری شد. تکنیک آزمون t-test مورد مورد تأیید قرارگرفت. تصمیم گیری چند معیاره به عنوان روشی نوین و پیشرفته با کمترین خطای محاسباتی بین تکنیک های تصمیم گیری چندمعیاره انتخاب شد نتایج نشان از برتری مدل یشنهادی را به همراه داشت.
فرهنگی و میرا (۱۳۹۰)، تحقیقی با عنوان” ارائه الگوی مفهومی فرایند کسب بازخور مشتریان در رویکرد مدیریت دانش مشتری”انجام دادند. هدف اصلی این پژوهش نیز مشخص کردن الگوی کسب دانش مشتری برای بنگاه است. این پژوهش از نظر گردآوری داده ها توصیفی پیمایشی و از نظر هدف کاربردی است. با تحلیل عاملی و مدل معادلات ساختاری می توان ماتریس همبستگی را تحلیل کرد. این پژوهش با بررسی نقطه نظرات مشتریان، فروشندگان و مدیران بنگاه و با بهره گرفتن از مدل معادلات ساختاری و نرم افزار لیزرل تجزیه و تحلیل شده است .نتایج تحقیق نشان می دهد که نظر بیشتر پاسخگویان این بود که بنگاه اقدام مؤثری برای تشکر و قدردانی از ارائه دهندگان پیشنهاد یا ایده، انجام نداده است. بیشتر پاسخگویان بهترین شیوه انتقال ایده و پیشنهاد خود را گفتگوی رو در رو عنوان کرده اند که تأییدی است بر یافته های قبلی که برای کسب دانش از مشتریان گفتگوی رو در رو مؤثرترین شیوه است.
حاجی کریمی و منصوریان (۱۳۹۱)، تحقیقی با عنوان ” بررسی و تبیین نقش مدیریت دانش مشتری در بهبود عملکرد سازمانی “انجام دادند در این پژوهش مدلی برای مشخص نمودن ارتباط ما بین مولفه های مدیریت دانش مشتری با بهبود عملکرد سازمانی و مدیریت ارتباط با مشتری ارائه شده است. جامعه آماری تحقیق شامل ۳۶۳ نفر می باشد. با بهره گرفتن از فرمول کوکران و از طریق نمونه گیری طبقه بندی شده احتمالی تعداد ۱۵۴ نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. در این راستا ۱۰ فرضیه مطرح شده که هر کدام یکی از ارتباطات متغیرهای مدل را مورد آزمون قرار می­دهد. برای آزمون فرضیات و مدل مفهومی از تحلیل رگرسیون چند متغیره و نرم افزار SPSS استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد دریافت داده ها، توسعه دانش و مدیریت ارتباط با مشتری بر بهبود عملکرد سازمانی تأثیر می گذارد. همچنین دریافت داده ها، پردازش داده و توسعه دانش مشتری بر مدیریت ارتباط با مشتری اثرمی گذارند. این تحقیق نشان داد که در بانک تجارت دریافت داده ها بر پردازش داده های مشتری و متعاقباً پردازش داده ها بر بهبود عملکرد سازمانی اثر نمی گذارند.
یوسفی و همکاران (۱۳۹۱)، درتحقیقی با عنوان ” بررسی میزان تأثیر مدیریت دانش بر نوآوری در میان مدیران و کارکنان شرکت های فناور مستقر در پارک علم و فناوری دانشگاه ” انجام دادند. هدف کلی از این پژوهش بررسی میزان تأثیر مدیریت دانش بر نوآوری در شرکت ها وسازمان ها است و در آن با توجه به موضوع و اهداف، از روش تحقیق توصیفی- همبستگی استفاده شده است. ابزار گردآوری اطلاعات در این تحقیق پرسشنامه می باشد که براساس ادبیات تحقیق تنظیم شده، برای تأیید روایی آن از نظر اساتید و صاحب نظران استفاده شده است و جهت بررسی پایایی پرسشنامه یک نمونه ۳۰ تایی از پرسشنامه ها در میان جامعه آماری توزیع و با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS آلفای کرونباخ اندازه گیری شده است. این پرسشنامه شامل ۴۰ سؤال است که ۱۲ سؤال آن مربوط به متغیر مستقل (مدیریت دانش) است و برای هریک از چهار متغیر وابسته هفت سؤال طراحی گردید. یافته های پژوهش نشان دهنده وجود رابطه معنادار بین مدیریت دانش و نوآوری( محصول، فرایند، تدریجی و بنیادی) می باشد بنابر این توجه بیشتر شرکت­ها به مدیریت دانش، باعث افزایش نوآوری در آنها خواهد گردید، در کل نتایج به دست آمده حاصل از بررسی رابطه بین مدیریت دانش و عملکرد نوآوری در این مقاله مشابه با نتایج تحقیقی است که توسط ژو و لی ( ۲۰۰۹ ) انجام گرفت. آنها دریافتند مدیریت دانش رابطه معناداری با عملکرد نوآوری دارد.
وظیفه دوست و همکاران (۱۳۹۳)، تحقیق با عنوان” تأثیر مدیریت دانش استراتژیک برنوآوری و عملکرد شرکت های کارگزاری بورس اوراق بهادار تهران” انجام دادند. هدف اصلی این پژوهش تأثیراستراتژی­های مدیریت دانش (مدون و شخصی) را بر نوآوری و عملکرد شرکت­های کارگزاری بورس اوراق بهادار تهران بود. این پژوهش ۹۱ شرکت کارگزاری را در سال ۱۳۹۱ مورد مطالعه قرار داده است. حجم نمونه براساس جدول کرجسی و مورگان تعیین و وبا استفاده از نرم افزار ,spss 16 ضریب آلفای کرونباخ محاسبه و در نهایت برای آزمون فرضیه ­ها از تحلیل عاملی تأییدی و نرم افزار لیزرل استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می­دهد استراتژی­ های مدیریت دانش مدون می­توانند بر روی عملکرد شرکت های کارگزاری بورس اوراق بهادار تهران به طورمستقیم و غیرمستقیم(از طریق افزایش توانایی نوآوری) اثر بگذارد.

۲-۱۲٫ تحقیقات خارجی

داروچ ^[۴۵](۲۰۰۵)، در پژوهشی تحت عنوان” مدیریت دانش، نوآوری و عملکرد موسسه” به انجام رسانده است. بر اساس یافته های پژوهش حاضر رابطه مثبتی بین هر سه مولفه کسب دانش، انتشار دانش، و پاسخگویی به دانش با نوآوری وجود دارد. پژوهشگر چنین استدلال می­ کند که اگر چه دانش به خودی خود یک منبع است اما مدیریت دانش افراد درون موسسه را قادر می­سازد تا بهره بیشتری از سایر منابع موجود در موسسه و در نهایت نوآوری داشته باشند.
آلامالی و فونگ ^[۴۶](۲۰۰۸)، تحقیقی با عنوان “مدیریت دانش ترازبندی استراتژیک در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس”انجام دادند. در این مطالعه به طور فعال ترکیب استراتژی دانش به استراتژی کسب و کار به عنوان یک عنصر استراتژیک در عملکرد این سازمان به رسمیت شناخته شده است. تعداد نمونه از ۱۰۶ بانک که از بانک های محلی در حال حاضر در شورای همکاری خلیج فارس هستند انتخاب شدند. در این مقاله برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه استفاد شده است. روش تحقیق از نظر هدف کاربردی، از نظر نحوه انجام تحقیق توصیفی می باشد یافته کلی پژوهش نشان داد که یک ارتباط قوی بین استراتژی دانش و استراتژی کسب و کار است و همترازی بین استراتژی دانش و استراتژی کسب و کار به وضوح، عملکرد سازمانی را تحت تاثیر قرار می دهد.
کارلینا و آنجل ^[۴۷](۲۰۱۱)، پژوهشی با عنوان” مدیریت دانش استراتژیک: نوآوری و عملکرد سازمانی۴۴” ۳۱۰شرکت اسپانیایی را مورد مطالعه قرار داده اند .براساس این پژوهش دو استراتژی مدیریت دانش (مدون وشخصی) می­توانند بر روی عملکرد سازمان به طورمستقیم و غیرمستقیم (از طریق افزایش توانایی نوآوری) اثر بگذارد
لی و همکاران^[۴۸] (۲۰۱۳)، تحقیقی با عنوان “تقاضای مدیریت دانش مشتری به اتحاد و ادغام نقشه استراتژی” انجام دادند. دراین مقاله جهت بازیابی اطلاعات (IR) و استخراج سیستم اطلاعات (IE) از تجزیه و تحلیل دانش مشتری از وب سایت با ایجاد یک سیستم وب کاوی به تجزیه و تحلیل دانش مشتری و شناسایی اهداف استراتژیک به عنوان بخشی از طراحی نقشه استراتژی استفاده شده. نتایج محققان نشان می دهد که مدیریت دانش مشتری می تواند در مدت زمان کوتاه خدمات ارائه داده و باعث بهبود کیفیت خدمات ، ودر نتیجه باعث افزایش انتقال دانش به مشتری و رضایت بالاتر مشتری، وفاداری و درآمد بالاتر، و تسهیل ایجاد محتوای کارآمد تر و کاهش هزینه ها شود.
ظهاری و همکاران^[۴۹] (۲۰۱۳)، تحقیقی با عنوان “بررسی رابطه مدیریت دانش مشتری و به اشتراک گذاری دانش در میان شرکت های بیمه در مالزی”انجام دادند. دراین مقاله به منظور بررسی رابطه بین ابعاد مدیریت دانش از مشتری، دانش برای مشتریان، دانش در مورد مشتریان، دانش به اشتراک گذاری مشتری در میان شرکت­های بیمه در مالزی انجام شد که در مجموع ۱۸۰ مدیران بیمه شرکت در مالزی در این نظرسنجی شرکت کردند. برای تجزیه و تحلیل داده ها در این تحقیق از رگرسیون چند گانه استفاده شده ابعاد مدیریت دانش مشتری که دانش برای مشتریان، دانش در مورد مشتریان و دانش از مشتریان به عنوان متغیرهای مستقل شناسایی شده است در حالی که به اشتراک گذاری دانش متغیر وابسته است. برای رسیدن به هدف در این تحقیق رابطه همبستگی مورد استفاده قرار گرفته است. در طی فرایند جمع آوری داده ها، در مجموع ۵۰۰ مجموعه پرسشنامه به مدیران شرکت های بیمه در شبه جزیره مالزی، صباح و ساراواک توزیع شد. ، پس از پیگیری و گذشت مدت جمع آوری داده ها، در مجموع ۱۸۰ مدیران به پرسشنامه پاسخ داده بودند. نشان می دهد نرخ پاسخ ۴٫۳۷%بوده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که شرکت های بیمه شیوه های به اشتراک گذاری دانش به خصوص در تأمین امنیت و مدیریت مشتری را اجرا کرده اند.
عطافر و همکاران (۲۰۱۳)، تحقیقی با عنوان ” نقش مدیریت دانش مشتری در بهبود روابط سازمان مشتری مدار” انجام دادند. در این مقاله به ادغام مدیریت دانش مشتری با مدیریت روابط مشتری و مدیرت دانش در چهار مرحله پرداخته شده است دراین مقاله از تحقیق پیمایشی برای شناسایی موانع و طراحی و پیاده سازی مدیریت دانش مشتری استفاده شده است. همچنین در این پژوهش به طور معمول برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش توصیفی تحلیلی استفاده شده است. نمونه پژوهش شامل مدیران از۲۲ نفر از تولید کنندگان در شهر اصفهان بوده و پرسشنامه شامل ۲۹ سوال چند گزینه ای بوده است. قابلیت اطمینان پرسشنامه ۲۹ آیتم با محاسبه تایید آلفای کرونباخ از ۰٫۹۳ بوده نتایج تحقیق نشان دهنده این بود که بودجه حمایتی ناکافی، فقدان تعهد مدیریت ارشد به مدیریت دانش مشتری و فقر ارتباطات موانع طراحی و پیاده سازی مدیریت دانش مشتری هستند
تبرسا و همکاران (۲۰۱۴)، تحقیقی باعنوان ” توضیح ارتباط بین مدیریت دانش مشتری و سنجش ابعاد قابلیت های پویا ” انجام دادند. در این پژوهش به بررسی رابطه بین مدیریت دانش مشتری و ابعاد سنجش از قابلیت های پویا با توجه به اهمیت رو به رشد مدیریت مشتری دانش و نقش محوری مشتری در محیط های رقابتی در تئوری دلتا از یک سو، و تلاش شرکت برای رسیدن به مزیت رقابتی ثابت به ویژه در محیط های پویا و سرکش در مفهوم قابلیت های پویا از سوی دیگرپرداخته شده است. تعداد نمونه از این پژوهش ۷۱ نفر بوده و برای جمع آوری داده ها برای این مطالعه، پرسشنامه محقق ساخته مدیریت دانش مشتری و ابعاد سنجش از قابلیت های پویا مورد استفاده قرار گرفت. برای تشخیص اعتبار پرسشنامه از روش آزمون و پس آزمون و فرمول ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. تست و آزمون مجدد پرسشنامه آلفا کرونباخ به ترتیب ۸۷۹/۰ و ۹۶۰/۰ بود، نسبت اعتبار پرسشنامه از طریق نرم افزار R3.0.0 وSPSS و با بهره گرفتن از اطلاعات به دست آمده از ۱۰ عضو از جامعه پژوهش محاسبه شد. نتایج این مطالعه نشان می دهد که دانش در مورد مشتری و دانش از مشتری در اولویت قرار دارند بالاتر از دانش برای مشتری می باشد. به عبارت دیگر، ، فرآیندهای تشخیص بخش بازار هدف، تغییر در خواسته های مشتریان و نوآوری، فرآیندهای انجام تحقیق و توسعه در سازمان و انتخاب فن آوری های جدید، ارتباط معنی داری بین دانش “از” و “درباره” مشتری اما نه دانش “برای” مشتری وجود دارد.
سانچز و همکاران^[۵۰](۲۰۱۴)، تحقیقی باعنوان “اثر همکاری مشتری در دانش فعالیت های تولید و نتایج نوآوری در شرکت” این مطالعه اثر همکاری با مشتریان بر نوآوری فعالیت های شرکت مورد بررسی قرار داده است در این مقاله از اطلاعات مشتریان برای تولید محصولات جدید و برای روند نوآوری بیشتر و کارآمد استفاده می شود در این مطالعه برای تجزیه و تحلیل اثر همکاری با مشتریان، از یک روش تطبیق ناپارامتری استفاده کرده است نتایج نشان داده است که شرکت هایی که در راستای گسترش دانش فن با مشتریان همکاری می کنند باعث افزایش سرمایه گذاری شرکت در کوتاه مدت می شود. همچنین مشاهده شد، که این همکاری اثرات مثبت بر بازده اقتصادی شرکت ها از طریق فروش محصولات جدید در بازار شده که این خود باعث حفظ یک مزیت رقابتی برای شرکت بیش از رقبای خود شده است.
نزیراج و همکاران^[۵۱] (۲۰۱۴)، تحقیقی با عنوان ” ارتباط بین مشتری ومدیریت دانش مبتنی بر مفهوم چرخه زندگی” انجام دادند. هدف این تحقیق توصیف جنبه های دانش مدیریت و ارتباط آن با مدیریت ارتباط با مشتری در بانک می باشد. در این تحقیق به بررسی اثر مدیریت دانش در مدیریت دانش مشتری پرداخته شده است.، مطالعه حاضر به عنوان یک مطالعه توصیفی کاربردی است داده های تجربی این پژوهش شامل: تعداد کل نماینده از ۳۲۳ خبرنگاران که در آن هستند ۲۵۳ مرد و ۷۰ زن می باشد. دادها پس از جمع آوری به وسیله پرسشنامه به وسیله نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرا گرفت. در این تحقیق برای بدست آوردن نتایج از رگرسیون و مدل ANOVA استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد که رابطه مستقیم و معنی داری بین سه جنبه از مدیریت دانش وجود دارد (در اختیار داشتن دانش، صرفه جویی در دانش، پردازش دانش) و مدیریت ارتباط با مشتری در این صنعت وجو دارد.
تربتی و همکاران (۲۰۱۴)، تحقیقی با عنوان” نقش مدیریت دانش مشتری روش گرا بر افزایش کیفیت خدمات. مطالعه موردی: سه بیمارستان بزرگ خصوصی در شیراز” انجام دادند. در این تحقیق به بررسی موقعیت مدیریت دانش مشتری در بالا بردن کیفیت خدمات بررسی رابطه مشتری و سیستم های مدیریت دانش و همچنین ارائه سیستم های مختلف، رسمی و سیستماتیک و دیگر سیستم های مربوط به این دو پرداخته شد. پرسشنامه برای ارزیابی اعتبار مدل پیشنهادی، در میان برخی از منطقه کارشناسان توزیع طراحی شده است. علاوه بر این، قابلیت اطمینان و اعتبار با بهره گرفتن از فرمول آلفای کرونباخ محاسبه شد. داده ها با بهره گرفتن از یک آزمون t و رگرسیون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که دانش مشتری به طور قابل توجهی افزایش کیفیت خدمات را تحت تاثیر قرارمی دهد. و از ابعاد مدیریت دانش مشتری، دانش را از ابعاد مشتری با ۸۹٪ دارای بالاترین تأثیر را در افزایش کیفیت خدمات داشته است.
خداکرمی و همکاران (۲۰۱۴)، تحقیقی با عنوان “بررسی نقش سیستم مدیریت ارتباط با مشتری در خلق دانش مشتری” انجام دادند. در این تحقیق به بررسی چگونگی مدیریت ارتباط با مشتری سیستم های مدیریت دانش مشتری پشتیبانی از مشتری فرآیندهای خلق دانش پرداخته شده با توجه به ماهیت اکتشافی این تحقیق از روش کیفی استفاده شده است. برای ثبت و جزیه تحلیل داده ها از نرم افزار اکسل و همچنین برای جمع آوری دادها از روش مصاحبه ای استفاده شده است. سه سازمان با مجموع ۱۲ شرکت کنندگان (۳ زن، ۹ مرد) از بخش های مختلف (در درجه اول فناوری اطلاعات، بازاریابی، و فروش) بودند. نتایج این تحقیق نشان داد که سیستم های مدیریت دانش مشتری به شدت فرآیندهای ترکیبی سازمان ها و ارائه دانش در مورد مشتریان را حمایت می کند و به سازمان در درک بهتر رفتارهای مشتریان خود و درک نیازهایشان کمک می کند.

۲-۱۳٫ مدل مفهومی تحقیق

متغیرهای مستقل تحقیق:

1. 1. وجود سیستم مدیریت دانش مشتری و ابعاد آن در شرکت فولاد بناب

متغیرهای وابسته تحقیق:

1. 1. وجود نوآوری استراتژیک و ابعاد آن در شرکت فولاد بناب

محصول
شناسایی و توسعه مشتریان دانش محور
جهت گیری دانایی محور
در خدمات پس از فروش
فرهنگ مشارکتی
در نحوه تولید و پردازش
سیستم مدیریت دانش مشتری
نوآوری استراتژیک
زیرساخت سیستمهای اطلاعاتی
بسته بندی
ارزیابی و انتقال دانش
مکانیسم های دسترس
الگوگیری
درگیری مشتری

۲-۱۴٫ نتیجه گیری فصل دوم

با توجه به آن که بیان شد نتیجه گرفته می­ شود سازمان با دسترسی به اطلاعات درست و بهنگام در مورد مشتری می تواند نیازهای مشتریان را به خوبی تشخیص دهد و محصولاتی مطابق با نیاز و خواسته مشتری فراهم نماید. و دریافت محصولات و خدمات مطابق با میل و سلیقه مشتری باعث رضایتمندی و افزایش وفاداری مشتری می گردد. و همچنین از دیگر عواملی که باعث رضایتمندی مشتری می شود نوآوری استراتژیک می باشد یکی از از نتایج نوآوری ارزش آفرینی و افزایش کارایی است و بنابراین رشد تجارت را رقم خواهد زد. همین جرقه ای است که سازمان ها و افراد را به حرکت رو به جلو یا بالا سوق می­دهد. نتایج مطالعات بر روی سازمان های موفق و متحول نشان می دهد، آن ها بر”نوآوری استراتژیک” تاکید داشته اند. نوآوری استراتژیک به مفهوم رقابت در صنعت موجود به روشی کاملا متفاوت است که ارزش های مشتری را مجداً تعریف و ارتقاء می بخشد. برخلاف نوآوری سنتی این روش متفاوت رقابت فقط شامل نوآوری محصول نیست چنین نوآوری ممکن است با مفهوم محصول، تولید یا بازاریابی محصولات و خدمات مربوطه مرتبط باشد.

مینوچا و پتر^[۳۸](۲۰۱۲) نیز بیان می‌کنند شبکه‌های اجتماعی با ایجاد تعداد زیادی ارتباط به منظور به اشتراک‌گذاری اطلاعات با شبکه‌ها یا زیرمجموعه آن‌ها تعریف می‌شوند. اگرچه ارتباطات یک به یک در شبکه‌های اجتماعی برخط امکان‌پذیر است، فعالیت اصلی درگیر شدن با اعضای شبکه در مقیاس بالاتر می‌باشد.
رحمانزاده (۱۳۸۹) در مقاله خود می‌نویسد شبکه‌های اجتماعی از گروه‌هایی عموماً فردی یا سازمانی تشکیل شده که از طریق یک یا چند نوع از وابستگی‌ها به هم متصل‌اند و در بستر یک جامعه اطلاعاتی پیچیده، کارکرد مؤثر شبکه همگرا را تصویر می‌کنند و موفقیت و محبوبیت روزافزون آنها به دلیل داشتن رنگ و بوی اجتماعی است.
به گفته (بتولی ۱، ۱۳۹۲) شبکه‌های اجتماعی، ساختاری اجتماعی هستند که ممکن است شکل‌ها و شاخص‌های زیادی را بپذیرند. تحولات فناورانه و فنی سال‌های اخیر، تولید شبکه‌های اجتماعی انسانی – به شکل دیجیتالی- را ممکن ساخته است. در نتیجه این پشتیبانی، کاربران می‌توانند با افرادی ارتباط برقرار کنند که به علت موانع اجتماعی و منطقه‌ای، برقراری ارتباط با آن‌ها مشکل است.
واقعیت آن است که بیشتر مردم از شبکه‌های اجتماعی برای برقراری ارتباط سریع و ارتباط با دوستانشان استفاده می‌کنند. علاوه بر آن، یک فضای اجتماعی برخط به آن‌ها اجازه می‌دهد درکنار دیگران سرمایه اجتماعی ایجاد کنند (الیسون و همکاران،۲۰۰۷). سرمایه اجتماعی به منابعی اطلاق می‌شود که از ارتباطات بین انسان‌ها به دست می‌آید و به افراد اجازه می‌دهد به دیگر اعضای شبکه‌هایی که به آن‌ها تعلق دارد نزدیک شود. این منابع می‌توانند شکل اطلاعات، رابطه یا ظرفیت برای سازماندهی را به طور سودمندی به خود بگیرند (کارول،۲۰۱۲).

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در دهه ۱۹۸۰ رابرت متکالفه^[۳۹] در نظریه‌ای بیان‌کرد که ارزش یک خدمت برای کاربر بخشی از جذر تعداد کاربرانی است که از آن خدمت استفاده می‌کنند. هندلر و گلبک (۲۰۰۷) بحث می‌کنند که قانون متاکالفه برای توضیح رشد بسیاری از فناوری‌ها مانند تلفن همراه، فکس و نرم‌افزارهای اینترنتی و به‌ویژه شبکه‌های اجتماعی برخط استفاده شده‌است. بنابراین می‌توان گفت که شبکه‌های اجتماعی برخط نه‌تنها تعامل کاربران را آسان‌تر می‌کنند، بلکه در این کار ارزش نیز ایجاد می‌کنند و باعث مشارکت بیشتر کاربران فعلی و ترغیب دیگر افراد به استفاده از این سایت‌ها می‌شوند. با در نظر گرفتن تئوری فوق و تکامل فعلی شبکه‌ها‌ی‌اجتماعی، می‌توان نتیجه‌گرفت که کاربران از این شبکه‌های اجتماعی ارزش کسب می‌کنند، که این خود سرعت رشد این سایت‌ها را توضیح می‌دهد (فریرا، ۲۰۰۹).
شبکه‌های اجتماعی می‌توانند به منظور میزبانی وقایع، بحث‌ها، نقدها، جمع آوری منابع، پشتیبانی دوره‌ها، فراهم آوردن فضایی برای بحث درباره‌ایده‌ها، یادگیری، مشاوره و ایجاد فرصت برای برقراری ارتباطات جدید و دسترسی به اطلاعات استفاده شوند (کونل، گلری و کلور، ۲۰۱۱).
امکانات کلی شبکه‌های اجتماعی شامل: ایجاد پروفایل شخصی، فرستادن درخواست دوستی و ارتباط با دیگر افراد، مدیریت لیست دوستان، جستجو و دعوت آن‌ها از طریق پست الکترونیک، فرستادن انواع پیام، انتشار عکس و به اشتراک‌گذاری با دیگران می‌باشد (کلنریچ و سوری،۲۰۱۲). علاوه بر آن برخی شبکه‌های اجتماعی امکان به اشتراک‌گذاری ویدئو، گفت‌گوی برخط، ساخت وبلاگ و… را نیز دارند. همچنین برخی از این شبکه‌های اجتماعی مخصوص تلفن همراه هستند و برخی دیگر تلفن همراه را نیز پشتیبانی می‌کنند. بسیاری از این سایت‌ها افراد را از منطقه یا زبانی خاص مورد هدف قرار می‌دهند. بعضی دیگر نیز برای مذهب، جنسیت، حزب و دیگر دسته بندی‌های هویتی ساخته می‌شوند. برخی از شبکه های اجتماعی نیز برای علایق مشترک فضا ایجاد می‌کنند (ردموند،۲۰۱۰). به گفته (بتولی۱، ۱۳۹۲) شبکه‌های اجتماعی می‌توانند علاوه بر کارکرد سیاسی، کارکرد آموزشی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و خصوصاً علمی-پژوهشی نیز داشته‌باشند.
بر طبق آماری که سایت استتیکزبرین^[۴۰] در جولای ۲۰۱۴ منتشر کرده‌است، ۵۸% کل افراد جهان از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند. در این سایت آمار استفاده از شبکه‌های اجتماعی به تفکیک سن، دقیقه و ساعت استفاده و نیز ۱۰ کشور پر استفاده‌تر، مشخص شده‌است.
مزایای استفاده از شبکه‌های اجتماعی
مزایای‌ زیادی برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی ذکر شده است که از این بین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
– آموزش رسمی و غیررسمی مهارت‌ها
شبکه‌های اجتماعی به عنوان یک محیط برای به اشتراک‌گذاری محتوا و ایجاد/حفظ روابط آموزشی، که قابلیت یادگیری و آموزش توسط خود فرد را تسهیل می‌کنند، نقش دارند (کولین و همکاران، ۲۰۱۱). شبکه‌های اجتماعی می‌توانند یادگیری و رشد مهارت‌ها را نسبت به محیط‌های آموزش رسمی به وسیله پشتیبانی از یکدیگر آسان‌تر کنند (جنکینز،۲۰۰۹). فراتر از مزایای قابل‌توجه آموزشی، تحقیقات نشان داده که شبکه‌های اجتماعی از علاقه به آموزش غیررسمی و نیازهایی مانند بازاریابی برخط، فناوری اطلاعات پیشرفته و تولید محتوای خلاقانه، همچنین روش‌های تربیت فرزند برای پدر و مادرهای جوان حمایت می‌کنند (نوتلی و تاچی، ۲۰۰۹). علاوه بر این، دانش و مهارتی که انسان‌ها در حال یادگیری از طریق شبکه‌های اجتماعی هستند، به طور مستقیم به “وب مشارکتی” مرتبط است که در آن محتوا توسط کاربر تولید شده و بخشی جدایی‌ناپذیر در مدل کسب‌وکار به سرعت در حال توسعه است که روی شبکه‌های اجتماعی، خلاقیت و دانش کاربرانش سرمایه‌گذاری می‌کند و این به این معناست که از مدل‌های جدید کسب‌وکار انتظار ظهور می‌رود. این امر باعث شده‌است که ادعا شود آموزشی که از طریق شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی محقق می‌شود، تأثیر مستقیم بر آینده اقتصادی آنان دارند (نوتلی، ۲۰۰۹).
جیکوبسون و فورسته^[۴۱](۲۰۱۱) نیز بیان می‌کنند همین‌طور که شهرت این سایت‌ها افزایش می‌یابد، اساتید بیشتری از آن‌ها برای آموزش موفق‌تر به نسل بعدی دانشجویان استفاده می‌کنند.
– خلاقیت
شیوه‌های به اشتراک‌گذاری محتوای خلاقانه (مانند بلاگ‌ها، انیمیشن‌ها، ویدئوها، تصاویر و کُلاژ دیجیتال) بخش به طور فزاینده جداناپذیری از زندگی ارتباطی جوانان را تشکیل داده و نقش مهمی در رشد احساس هویت آن‌ها بازی می‌کند. تولید محتوای خلاقانه و به اشتراک‌گذاری آن، افراد جوان را از طریق توسعه سواد و مهارت‌های فنی، افزایش انگیزه، ارزش دادن به خود، پرورش خلاقیت، تشویق به اکتشاف و آزمایش و تقویت جنبه‌های هویتی مانند قومیت یا زمینه‌های فرهنگی که تمام این‌ها از کلیدهای پیش‌بینی رفاه هستند، حمایت می‌کند (نوتلی و تاچی، ۲۰۰۵).
– هویت فردی و خوداظهاری
شبکه‌های اجتماعی به طور فزاینده‌ای درخصوص اظهار هویت مهم‌اند. این بیان تنها یک تعریف نیست، اما از نقش مهم ارتباط با هم‌رده‌ها حمایت می‌کند (بوید، ۲۰۰۷). از آنجا که شبکه‌های اجتماعی اساساً انعطاف‌پذیرند، افراد جوان از آن‌ها برای انجام آزمایش و نیز برای مشروعیت بخشیدن به هویت سیاسی، قومی و فرهنگی خود استفاده می‌کنند (هیلر و هریسون، ۲۰۰۷).
– تقویت روابط بین‌فردی
داشتن روابط بین‌فردی مثبت یکی از عناصر داشتن سلامت روانی است (هارتاپ و استیونز، ۱۹۹۹). استفاده از اینترنت، به طورکلی، برای تقویت روابط بین‌فردی انسان‌ها ایجاد شده‌است (بسلی، ۲۰۰۸). بیشتر تحقیقات روی نقش شبکه‌های اجتماعی در کسب و استحکام روابط فعلی متمرکز شده‌اند. اما برای بسیاری از افراد جوان، به ویژه مهاجران یا کسانی که از لحاظ اجتماعی تنهاتر هستند، روابط برخط فرصت چشمگیری در روابط اجتماعی، ابتدا به طور برخط و سپس در فضای حقیقی، ایجاد می‌کنند (والکن برگ و پیتر و اسکوتن، ۲۰۰۶).
– احساس تعلق و هویت جمعی
شبکه‌های اجتماعی نقش چشمگیری در شکل‌گیری اشکال جدید “هویت جمعی” دارند. مطالعات نشان می‌دهد شبکه‌های اجتماعی می‌تواند به افراد جوان کمک کند تا از دیگران یاد بگیرند و احساس تعلق به یک جامعه بزرگتر داشته باشند (هیلر و هریسون، ۲۰۰۷). این احساس تعلق داشتن و پذیرفته‌شدن می‌تواند بدان معنی باشد که افراد جوانی که نسبت به تنهایی آسیب پذیرترند، اغلب تا مدت‌ها بعد از بین رفتن انگیزه اولیه خود عضو یک جامعه برخط باقی می‌مانند (ریچاردسون و ترد، ۲۰۱۰).
– ساختن و محکم کردن اجتماعات
تحقیقات نشان می‌دهد شبکه‌های اجتماعی می‌تواند یک احساس متصل بودن، در جمع بودن و تعلق را ایجاد کند. فرصت اظهار خلاقیت، جستجو و آزمایش و تولید و مصرف محتوای برخط یک راه اصلی در ساخت و استحکام‌بخشیدن به جوامع توسط شبکه‌های اجتماعی است. یک جامعه برخط “گروهی از اشخاص یا سازمان‌ها هستند که به طور موقت یا دائمی از طریق واسطه الکترونیکی به منظور تعامل درباره یک مشکل رایج یا علایق مشترک دور هم جمع می‌شوند.” (پلنت، ۲۰۰۴)
– تعامل مدنی و مشارکت سیاسی
شبکه اجتماعی فضایی جدید برای تعامل مدنی و مشارکت سیاسی شامل به اشتراک‌گذاری اطلاعات و مهیا کردن شبکه‌هایی برای مجهز کردن پست الکترونیک، محتوای تولید شده توسط کاربر و دیگر ویژگی‌های شبکه‌ای ایجاد می‌کند. خدمات شبکه‌های اجتماعی برای یافتن اینکه دیگران چه می‌کنند، از طریق ارتباط با دیگر افراد با علایق مشترک یا انتشار اطلاعات درباره پروژه‌های خود استفاده می‌شود (کولین، ۲۰۱۰). شکل‌های جدید خود‌اظهاری که از طریق این سایت‌ها ایجاد شده به آن‌ها اجازه “ساختن شخصیت‌های عمومی از راه خود” می‌دهد که راهی برای “بیان وجودی خود و اجتماعشان” است (بوید،۲۰۰۷). به علاوه، سازمان‌ها و خدمات به طور فزاینده‌ای شبکه‌های اجتماعی را پله‌ی بعدی در مشارکت اجتماعی برای تصمیم‌گیری در جامعه می‌بینند (کولین، ۲۰۱۰).
– سلامت روانی
شبکه‌های اجتماعی نقشی کلیدی در استحکام‌بخشی به اتصالات اجتماعی، تأثیر شخصی، دانش عمومی و مهارت‌های زندگی بازی می‌کند که برای ارتقای کلی سطح بهداشت و سلامت روانی ضروری است (برنز و همکاران، ۲۰۰۸). احساس “مالکیت” یک فرد جوان دربرابر فضای برخط نیز احساس قدرت و انجام کار را در آن‌ها ارتقا می‌دهد که خود احساس تعلق و وابستگی به جامعه را تقویت ‌می‌کند (ترد و ریچاردسون، ۲۰۱۰).
معایب استفاده از شبکه های اجتماعی
در استفاده از شبکه‌های اجتماعی ریسک‌ها و چالش‌های مختلفی وجود دارد، از آن جمله می‌توان موارد زیر را بر شمرد:
– پرکینز^[۴۲](۲۰۰۸) اعتقاد دارد که استفاده از شبکه‌های اجتماعی برخط درصورت استفاده کارکنان در زمان کاری، بر عملکرد آن‌ها تأثیر منفی دارد. سوفوس^[۴۳](۲۰۰۸) در یافته‌های خود بیان کرده‌است بکارگیری شبکه‌های اجتماعی می‌تواند به‌شدت اعتیادآور باشد به طوری که ۱ نفر از هر ۷ کاربر در زمان کاری خود به شبکه‌های اجتماعی وارد می‌شود. آرال^[۴۴] و همکاران(۲۰۰۸) نیز به خطر انجام وظایف روزانه و حضور در شبکه‌های اجتماعی به طور همزمان اشاره کرده‌اند. آن‌ها نتیجه گرفته‌اند انجام چنین کاری در ابتدا می‌تواند مزایای عملکردی داشته‌باشد اما زمانی‌که سطح انجام چند کار همزمان افزایش یابد، عملکرد در نهایت کاهش می‌یابد.
– شبکه ضد اجتماعی ^[۴۵]نیز به عنوان یکی از سه تهدید حوزه فناوری در سال ۲۰۰۸ مطرح شد. این اصطلاح به پیش‌بینی‌هایی گفته می‌شود که توسط مجرمین سایبر در تلاش برای شناسایی علایق و اطلاعات افراد در شبکه‌های اجتماعی انجام می‌شود (کلابرن، ۲۰۰۸).
– آژانس اتحادیه اروپا درخصوص شبکه و امنیت اطلاعات^[۴۶](۲۰۰۷) به تهدیدهای ناشی از نوشتن اطلاعات شخصی در پروفایل افراد در شبکه‌های اجتماعی اشاره می‌کند، که البته می‌توان با محدود کردن مخاطبان تا حدی این تهدید را کمرنگ‌تر کرد. این اطلاعات می‌تواند برای مواردی همچون بازاریابی‌هدفدار، تبعیض قیمتی یا انتقال داده به شخص سوم از طریق فروش مجدد استفاده شود.
– از دیگر تهدیداتی که آژانس اتحادیه اروپا درخصوص شبکه و امنیت اطلاعات (۲۰۰۷) ذکر کرده‌است اسپم^[۴۷] شبکه‌اجتماعی است که پیام‌های ناخواسته‌ای‌ست که توسط شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شوند. در یک بررسی در یک مرکز کتابخانه کامپیوتر برخط دریافت شد که تبلیغات و اسپم یکی از بزرگ‌ترین مسائل مربوط به حریم شخصی در میان عموم است.
– یکی دیگر از موضوعات مطرح شده در خصوص کلاه‌برداری اینترنتی، مهندسی اجتماعی^[۴۸] است که یک روش حمله رایج توسط هکرهاست که به منظور دسترسی به اطلاعات سیستم‌های حساس امنیتی صورت می‌گیرد. آژانس اتحادیه اروپا درخصوص شبکه و امنیت اطلاعات (۲۰۰۷) مهندسی اجتماعی را در اختیارگرفتن تمایل طبیعی انسان به اعتماد توسط هکرهای باهوش توصیف می‌کند.
– یکی دیگر از بزرگ‌ترین نگرانی‌های این فناوری خطر نرم‌افزارهای مخرب^[۴۹] است. نرم‌افزارهای مخرب از نقاط ضعف سیستم‌های کامپیوتری سوء استفاده می‌کنند. ویروس‌ها رایج‌ترین برنامه‌های مخرب هستند که از راه‌های متفاوتی استفاده می‌کنند تا خود را از آنتی‌ویروس‌ها مخفی نگه دارند. شبکه‌های اجتماعی نیازمند سپری‌کردن زمان بیشتری از کاربران و در نتیجه افزایش ریسک آلوده‌شدن می‌شود (پولکیس و همکاران، ۲۰۰۳). نرم‌افزارهای جاسوسی، یکی دیگر از تهدیدهای بدافزاری است که می‌تواند شامل دنبال‌کردن سایت‌های بازدیدشده و استفاده از میزبان^[۵۰] کامپیوتر، کندکردن برنامه‌ها و خاموش‌کردن کامپیوتر به طور خودکار، جلوگیری از بازکردن برنامه توسط کاربر و تحت‌تأثیر قراردادن عملکرد برنامه‌ها حتی بعد از پاک‌کردن بدافزار جاسوسی باشد.
– برخی محققان در تحقیقات خود بیان می‌کنند که بحث‌های مجازی نمی‌تواند جایگزین گفتگوهای رودررو در حین کار شود و اگرچه امروز تمام آن‌ها از اشکال مختلف فناوری مانند پست‌الکترونیک، شبکه‌های‌اجتماعی، کنفرانس تلفنی یا ویدئویی و… استفاده می‌کنند، اما ارتباطات رودر‌رو برای آن‌ها اهمیت دیگری دارد (مینوچا و پتر، ۲۰۱۲).
با توجه به مطالب ذکر شده، کاربران این سایت‌ها باید از خطرات بالقوه در زمانی که به ابزارهای شبکه‌های اجتماعی برخط دسترسی دارند آگاه باشند. اگرچه ریسک‌ها و خطرات ذکر شده واقعی هستند و عواقب آن‌ها می‌تواند به شدت خطرناک باشد، متخصصان تأکید می‌کنند که نباید در ایجاد ترس در این موضوع زیاده‌روی کرد یا پیچیدگی‌های این چالش را دست کم گرفت.
شبکه‌های اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی
یکی از راه‌های توسعه هرکشور، میزان حضور پژوهشگران آن در صحنه تولید علم و ارائه نظریه‌ها و یافته‌های علمی است. تولید علم، به عنوان راهی برای اشتراک پیشرفت‌های علمی پژوهشگران هر کشور با سایر کشورها محسوب می‌شود که این امر نه تنها بر توسعه دانش علمی آنها، بلکه بر افزایش تولیدات علمی آن‌ها در عرصه ملی و بین‌المللی می‌افزاید (اسدزاده، ۱۳۸۶). امروزه دانشمندان نه‌تنها برای برقراری ارتباط با یکدیگر، بلکه برای جمع‌ آوری و انتشار اطلاعات علمی از وب‌سایت­ها استفاده می­ کنند (پلیدوراتو و مویل، ۲۰۰۹). در شکل سنتی بیشتر محققان در درجه اول کارهایشان را از طریق چاپ مقاله در مجلات، کتاب‌ها و همچنین به‌صورت سخنرانی‌ در کنفرانس‌ها ارائه می­ کنند. در همین راستا، میزان اثرگذاری کار محقق اغلب به‌وسیله و یا با کمک تعداد دفعات استناد به مقالات و کتب نوشته‌شده توسط آن­ها در دیگر نشریات علمی ارزیابی و تعیین می­ شود. بااین‌حال امروزه دانشمندان حتی ممکن است پژوهش خود را از طریق وب‌سایت­ها به روش‌های مختلف مثلاً با فهرست کردن انتشاراتشان، مهارت و یا دستاوردهایشان در وب‌سایت و یا در وب‌سایت‌های اجتماعی منتشر کنند. این‌ محبوبیت اینترنتی از این جهت که مسیرهای بیشتری برای پیدا کردن پژوهش­های مرتبط فراهم می­ کند، به نظر خوب می‌رسد. ازاین‌رو ارزیابی میزان استفاده محققان از وب و وب‌سایت­های اجتماعی برای انتشار پژوهش­هایشان و برای اطلاع‌پیداکردن از اینکه آیا در این زمینه گروه‌های خاصی نسبت به دیگران موفق‌تر هستند یا نه مهم به نظر می‌رسد (تلوال و همکاران، ۲۰۱۴).
در کشورهای توسعه‌یافته محققان از مزایای این زمینه جدید برای جمع‌ آوری و گسترش پژوهش­های علمی از طریق وب استفاده می‌کنند (رولندز و همکاران، ۲۰۱۱). ارتباط علمی محققان شامل طیف گسترده‌ای از فعالیت‌ها «ازجمله کشف، جمع‌ آوری، سازمان‌دهی، ارزیابی، تفسیر و حفظ منابع اطلاعات اولیه و دیگر منابع و چاپ و انتشار تحقیقات علمی» می­ شود (کولیر و والترز، ۲۰۰۸).
زرنیویس (۲۰۱۳) چرخه پژوهش سنتی (بسته، محقق با محقق) را با واسطه دیجیتالی مدل دسترسی باز که چشم‌انداز فعلی ارتباطات علمی جهان را شکل می­دهد، مطابق شکل‌های ۲-۲ و ۲-۳ مقایسه می‌کند. هر دو بر مبنای چهارعنصر هسته­ای ادراک، جمع‌ آوری داده‌ و تجزیه‌وتحلیل، بیان یافته­ ها و تعهد بنانهاده شده‌اند و هردو شامل ورودی‌های مشابه (بازنگری مقالات و کتاب­ها، چارچوب مفهومی و غیره) و خروجی پژوهش مشابه (کتاب، مقالات مجلات و غیره) هستند. اما تفاوت کلیدی در مدل‌های جدید این است که دانشمندان را قادر به ارتباط برقرارکردن بین عناصر تحقیقاتی‌شان در طول هرمرحله از چرخه پژوهشی از طریق پایگاه‌های مختلف دیجیتالی، از فاز مفهومی به بعد می­ کند. آن‌ها دیگر نباید زمان زیادی صبر کنند تا هر جنبه از پروژه­شان پیش از آغاز به اشتراک‌گذاری افکار، فرآیندها و یافته‌هایشان از طریق ساز وکارهای مختلف تکمیل شود. مزیت کلیدی مدل وی آن است که او به تحقیقات دانشمندان در طول چرخه، به‌جای یک‌ مسیر مستقیم، به طور چرخشی می­نگرد، چراکه در این مسیر بیشتر کارهای علمی شامل استفاده از داده‌های پژوهش قبلی می‌شود. پژوهشگران بر اطلاعات خود بازنگری می­ کنند و خروجی جدید را بدست می‌آورند و در میان تحقیقات علمی چندین بار پیش از حرکت به‌سوی چرخه و پروژه جدید سیر می­ کنند. همچنین این کار دارای مزیت ارائه فعالیت‌های انتشاراتی به‌صورت زنده و پویاست که محققان را به سمت مخاطبان متعدد (دانش‌پژوهان، دانشجویان، صنعت، جامعه مدنی) در هر نقطه از چرخه هدایت می‌کند. این مفهوم به‌روز شده چرخه پژوهش و چرخه انتشار به ما اجازه می­دهد تا به ارزیابی فعالیت‌ها از دیدگاه منحصربه‌فردی بنگریم.
شکل ۲-۲- چرخه ارتباطی و تحقیقاتی بسته، سنتی (منبع: زرنیویس، ۲۰۱۳)
شکل۲-۳ – چرخه ارتباطی و تحقیقاتی باز، جدید (منبع: زرنیوس، ۲۰۱۳)
در سال‌های اخیر، شماری از شبکه‌های اجتماعی، ظهور پیدا‌کرده‌اند که امکان ساخت شبکه‌های تخصصی را در اختیار محققان قرار می‌دهند. به کمک این شبکه‌ها محققان می‌توانند در زمان‌ها و مکان‌های متفاوت برای ملاقات افراد، دور هم جمع شوند و تجارب خود را با آن‌ها به اشتراک بگذارند. این بدان معناست که محققان از شبکه‌های اجتماعی، برای رسیدن به اهدافی از قبیل ایجاد شبکه تخصصی خود، یادگیری در مورد همکارانِ همکاران، مکان‌یابی تجارب جهت حل مشکل و یافتن همکاران بالقوه استفاده می‌کنند (الموسا، ۲۰۱۱).
وب‌سایت‌هایی که به دنبال کنترل دنیای مجازی اجتماعی برای دانشگاهیان هستند، هریک به هرعضو یک پروفایل داده و به آن‌ها اجازه می‌دهند تا با یکدیگر از طرق مختلف در ارتباط بوده و اطلاعات خود را درباره انتشارات خود به اشتراک بگذارند. این سایت‌ها میلیون‌ها کاربر دارند. و بنابراین احتمال دارد که آن‌ها مانند فناوری‌های قبلی اینترنت شامل گروه‌های خبری، گروه‌های مباحثه و لیست‌های پست الکترونیک بر شکل ارتباط غیررسمی محققین تأثیر بگذارند (تلوال و همکاران، ۲۰۱۴). در نتیجه مهم است که این شبکه‌های اجتماعی برخط را بشناسیم تا دانشگاهیان امروز به آن و فناوری‌های دیگر عادت کنند.
آریستوتل^[۵۱]، فیلسوف یونانی، در تئوری دانش خود تأکید می‌کند که نیاز به استفاده از نوعی سرگرمی در طول روند یادگیری وجود دارد. بنابراین این سایت‌ها ابزارهایی هستند که اگر توانایی کنترل آن‌ها را برای مطابق بودن آن‌ها با نیازهای دانش و علم داشته باشیم، می‌توانند یک تحول در حوزه یادگیری ایجاد کنند (زیدیه، ۲۰۱۲).
موضوع اصلی در بکارگیری ابزارهای رسانه‌های اجتماعی در موضوعات علمی، درک خدمات مختلف آن‌هاست. به عنوان مثال آشنایی اساتید با ویژگی‌های نرم‌افزارهای اجتماعی می‌تواند در برقراری ارتباط با دانشجویان، انجام کار تیمی و کمک به امر آموزش از طریق پایگاه‌های ویدئویی و… باشد. همچنین آنها می‌توانند با به اشتراک‌گذاری مراجع از طریق سیستم‌های دارای ابزار نشانه‌گذاری در رشته خود و نیز پیوستن به بحث‌های علمی از این سایت‌ها استفاده‌کنند. شبکه‌های اجتماعی منبع مساعدی از تعامل بین دانشجویان و اعضای هیأت‌علمی هستند. این سایت‌ها پایگاهی برای افراد ایجاد می‌کنند تا احساس و نظر خود را بیان کنند (روبلیر و همکاران، ۲۰۱۰).

در سال­های اخیر، اصطلاح بهره­وری و کارایی متناوباً توسط برخی از کارشناسان کشور بصورت مترادف بکار برده شده، در حالیکه دقیقه به یک معنی نیستند. برای روشن تفاوت میان این دو اصطلاح، یک فرایند ساده با یک ورودی (X) و یک خروجی (Y) را در نظر بگیرید. در شکل (2-2) منحنی OF نشان دهنده تابع مرزی است که ارتباط بین ورودی و خروجی را نشان می‌دهد. این تابع حداکثر میزان خروجی قابل حصول از ورودی را نشان می‌دهد. چنانچه بنگاهی بر روی این تابع قرار بگیرد، کارا می‌باشد یعنی این بنگاه با بهره گرفتن از نهاده­های موجود، بیشترین خروجی را داشته است ولی بنگاه­هایی که در زیر این تابع قرار دارند، با عدم کارایی مواجه می­باشند. در این شکل نقطه A نشان دهنده نقطه­ای غیر کارا و نقطه B نشان دهنده نقطه کارا هستند. با بهره گرفتن از شکل (2-2) می­توان مجموعه تولید قابل دسترس را نیز مشخص نمود که شامل تمام نقاط روی منحنی تابع مرزی (OF) و زیر آن تا محور افقی می­باشند. نقاط روی تابع مرزی، مجموعه ­ای از نقاط کارآمد را نمایندگی می­نمایند. برای توضیح اختلاف بین کارایی و بهره­وری از شکل (2-3) استفاده می­ شود. در این شکل، برای اندازه ­گیری بهره­وری در نقاط مورد نظر، دسته خطوطی را از مبدأ مختصات با شیب Y/X به آن نقاط رسم نموده که معیاری برای اندازه ­گیری بهره­وری می‌باشد. اگر بنگاهی که در نقطه A فعالیت می­نماید به نقطه کارای B نقل مکان نماید، آشکار است که شیب خط مورد نظر افزایش می­یابد، که نشان دهنده بهره­وری بالاتر در نقطه B می‌باشد. همچنین با حرکت از نقطه B به نقطه C (نقطه مماس) شیب خط مماس بر منحنی افزایش بیشتری خواهد یافت، و در نقطه C به حداکثر خود خواهد رسی که بیانگر نقطه حداکثر ممکن بهره­وری خواهد بود. نقطه C مثالی از صرفه­جویی ناشی از مقیاس اقتصادی بنگاه و مقیاس بهینه فنی است. فعالیت در هر نقطه دیگری بر روی تابع تولید مرزی باعث کاهش بهره­وری خواهد شد. پس نتیجه می­گیریم که بنگاهی ممکن است به لحاظ فنی کارا باشد (نقطه B) ولی ممکن است بتواند با بهره گرفتن از صرفه‌جویی‌های ناشی از مقیاس، بهره­وری خود را بهبود بخشد (نقطه C) (علینژاد ودیگران، 1390).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

F
Y
Y
Y

B
Y
A
Y

O
Y
شکل 2-2- تابع تولید مرزی و کارایی فنی
X
F
Y
Y
Y

B
Y
C•
A
Y

X
O
Y
شکل 2-3- بهره­وری، کارایی فنی و مقیاس اقتصادی
4-2-2- اندازه ­گیری کارایی
در اواسط قرن بیستم، مدیران و مشاوران اقتصادی آنها متوجه شدند که تصمیم ­گیری بدون بکار بردن روش‌های علمی، باعث اعمال نظرات فردی می­گردد. از آنجاییکه گردآوری اطلاعات در مورد کارایی واحدها جز ملزومات محاسبه بهره­وری می‌باشد، لذا بهره­وری هر سیستم تابعی از کارایی و اثربخشی در نظر گرفته می­ شود که در آن منظور از سیستم، مجموعه ­ای است که واحدهای تحت ارزیابی از آن انتخاب می­شوند و کارایی یک واحد بدین معنی است که آن واحد از امکانات موجود بیشترین سود را حاصل نموده است. اما برای محاسبه علمی کارایی تا کنون روش‌های مختلفی ارائه شده است که می­توان مجموع این روش‌ها را در دو دسته روش‌های پارامتری و روش‌های ناپارامتری تقسیم‌بندی نمود. روش‌های پارامتری، آنهایی هستند که برای محاسبه کارایی نیازمند به تعریف تابعی به نام تابع تولید می­باشند مانند رگرسیون. تابع تولید نشان دهنده رابطه موجود بین منابع تولیدی مورد استفاده یک سازمان (یعنی ورودی­ ها) و کالا یا خدمات بدست آمده (یعنی خروجی­ها) می‌باشد، در یک زمان واحد . بدون در نظر گرفتن قیمت­ها (لفت ویچ، 1354). تابعی است که بیشترین خروجی را از ترکیب ورودی­ ها حاصل می­سازد و بهترین واحد را روی شکل قرار می‌دهد. محاسبه این تابع در حالت کلی دشوار است (کریمخانی، 1392) و روش‌های ناپارامتری آنهایی هستند که برای محاسبه کارایی نیازی به تخمین تابع تولید ندارند ازجمله این روش‌ها می­توان به روش تحلیل پوششی (فراگیر) داده‌ها^[97] اشاره کرد.
اصولاً معرفی انواع روش اندازه ­گیری کارایی از طریق علمی، بر اساس روش فارل^[98] (1957) صورت می­گیرید. فارل پیشنهاد نمود، مناسب‌تر است که عملکرد یک واحد با عملکرد بهترین واحد موجود در آن صنعت مورد بررسی قرار گیرد. این ‌روش دربردارنده مفاهیم تابع تولید مرزی است که به عنوان شاخصی برای اندازه ­گیری کارایی بکار می­رود. از جمله روش‌های پرکاربرد و ساده­ای که در اندازه ­گیری کارایی بکار می­رود، روش تحلیل پوششی (فراگیر) داده‌ها می‌باشد. این ‌روش با توسعه دیدگاه فارل در سال 1978 توسط چارنز، کوپر و رودز^[99] معرفی شد.
3-2- تحلیل پوششی داده‌ها و مفاهیم آن
اندازه ­گیری کارایی به خاطر اهمیت آن در ارزیابی عملکرد شرکت­ها و یا سازمان‌ها همواره مورد توجه بوده است. تحلیل پوششی داده‌ها ابزار توانمندی است که امروزه بصورت چشمگیری در ارزیابی عملکرد سیستم­هایی با چندین و چندین خروجی کاربرد یافته است. رشد مستمر و کاربرد فراوان این تکنیک در سی سال اخیر، چه در بعد بسط تئوری و چه در قلمرو کاربردی، آنچنان بوده که حتی شگفتی خود صاحبنظران را برانگیخته است (جهانشاهلو دیگران، 1389).
این تکنیک، با بهره گرفتن از برنامه­ ریزی خطی، ورودی­ ها و خروجی­های چندگانه را با تخصیص وزن‌هایی که از حل مدل بدست می ­آید به یکی ورودی و یک خروجی تبدیل می­ کند و کار ارزیابی کارایی را انجام می‌دهد (معماریانی و ساعتی، 1381).
در این‌روش نیازی به تخمین تابع تولید نیست و کارایی یک واحد تصمیم ­گیری، نسبت به کارایی سایر واحدهای تصمیم­گیر، با توجه به مقادیر ورودی و خروجی‌های آنها مشخص می­ شود (رزومی و دیگران، 1383).
منظور از واحد تصمیم ­گیری، یک جز عنصر که می‌تواند سازمان، واحد تولیدی، واحد خدماتی، یک بخش و… باشد که در یک مجموعه مستقلاً در حال فعالیت بوده و با مصرف تعدادی منبع به عنوان ورودی، تعدادی خروجی را تولید می‌کند. مفهوم تولید در مورد DMU بصورت عام مورد استفاده قرار می‌گیرد و صرفاً به معنای تولید کالا نیست (چارنز و دیگران، 1978).
ورودی 1
خروجی 1
واحد تصمیم ­گیری
⁞⁞⁞⁞
⁞⁞⁞⁞

همان طور که تعاریف متعددی برای ظرفیت برد ارائه می شود، روش های مختلفی نیز برای برآورد ظرفیت برد تاکنون در مطالعات مختلف استفاده شده است، که در ابتدا جا دارد به برخی از این روش ها اشاره نمود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

بر اساس مرور منابع چندین روش اصلی تعیین ظرفیت برد ارائه شده است که برخی از این روش ها بر اساس سه سنجیدار توسط مک لود^[۳](۱۹۹۷) مورد آزمون قرار گرفته است. که این سنجیدارها عبارتند از:

1. 1. روش تعیین ظرفیت برد باید هدف دار باشد.

1. 1. روش تعیین ظرفیت برد باید برآورد های کمی از ظرفیت برد ارائه دهد.

1. 1. روش تعیین ظرفیت برد بایستی برای محیط های معین و قابل پیش بینی^[۴]و محیط های شامل تغییرات تصادفی^[۵] مناسب باشد.

۱-۶-۱- انواع مدل های ارائه شده برای تعیین ظرفیت برد
مدل۱) سیستم رتبه ای(The Rating System)
سیستم رتبه ای برای تعیین ظرفیت برد علفخواران در مراتع خشک استرالیا توسط کاندون^[۶] و همکاران برای اولین بار مورد استفاده قرار گرفت (Condon, 1968). و توسط Johnston وهمکاران توسعه داده شد (Johnston et al., 1996). این روش شامل تعیین حاصلخیزی یک منطقه براساس خاک های آن از نظر توانایی حفظ رطوبت وحاصلخیزی خاک، پستی و بلندی، مناطق نامناسب برای چرا، تراکم درختان، وضعیت زیستگاه از نظر عوامل تخریب، فرسایش خاک و بارندگی می باشد (عجمی، ۱۳۸۱؛ McLeod, 1997). بدین ترتیب که به هر یک از این فاکتورها رتبه ای اختصاص داده می شود. رتبه بندی براساس مقایسه منطقه با منطقه مرجع یعنی منطقه ای که ظرفیت چرایی آن معلوم است، صورت می گیرد (عجمی،۱۳۸۱).
مدل ۲): توالی مرتع (Range succession)
مدل توالی مرتع به عنوان یک سیستم مدیریت مرتع ایجاد گردید تا از تخریب سرزمین در اثر چرای بیش از حد علفخواران اهلی در آمریکا جلوگیری کند. مفروضات اصلی مدل به قرار زیر است (عجمی، ۱۳۸۱):

1. 1. هرجامعه گیاهی دارای یک تعادل پایدار با اوج^[۷]است که هر جامعه تمایل دارد پس ازاختلال^[۸] به آن برسد.

1. 1. یک اختلال نظیر چرا، یک زیر اوج با یک اوج دارای اختلال ایجاد می کند.

1. 1. تمایل جامعه گیاهی به سمت توالی و اثر چراکنندگان بر عدم ایجاد آن در دو جهت مخالف یکدیگر می باشد.

1. 1. وضعیت بدون اوج یک تعادل پایدار جدید می شود.

1. 1. مدیر مرتع می تواند وضعیت بدون اوج را با تنظیم تعداد دام در مرتع تنظیم نماید.

هدف مدیریت از کاربرد مدل توالی مرتع آن است که تعداد دام در مرتع را طوری تنظیم کند که تولید جانوری را درعین نگه داشتن وضعیت چراگاه، افزایش دهد (عجمی، ۱۳۸۱). این تعداد دام در مرتع ظرفیت برد مرتع نامیده می شود (عجمی، ۱۳۸۱؛ Stoddart et al., 1975). که این خود مطابق با همان ظرفیت برد بوم شناختی اقتصادی است که کالی به آن عقیده داشت(عجمی، ۱۳۸۱Caughley, 1977 ;).
در حال حاضر مطالعات بسیاری وجود دارندکه نشان می دهند فرضیات مدل توالی مرتع در تمامی محیط ها صدق نمی کند. مدل توالی مرتع بویژه در محیط هایی که مفهوم توالی کلمنتز^[۹] در آنها صادق نیست، غیر قابل اعتبار است (عجمی،۱۳۸۱).
مدل توالی مرتع تنها بر یکی از سنجیدارهای مدل محاسبه ظرفیت برد منطبق است و همانا آن برآورد کمی ظرفیت برد است. اما این مدل بر سنجیدارهای ۱ و ۳ منطبق نیست، زیرا مدیریت وضعیت مرتع اغلب بر اساس نظرات شخصی است و در عین حال نمی توان تغییرات تصادفی را در این روش اعمال کرد (عجمی، ۱۳۸۱).
مدل ۳): گونه های شاخص یا کلید(Key Species)
گونه های کلید معمولاً بعنوان گونه هایی مطرح می شوند که یک اثر نسبتاً بزرگ بر یک اکوسیستم که نسبتاً نامناسب است می گذارد (Pinto et al., 2009). روش گونه گیاهی کلید یا شاخص توسط استندیگ^[۱۰] (۱۹۸۳) به عنوان روشی برای تعیین ظرفیت چرایی حیوانات اهلی در مراتع مطرح شده است. البته این مفهوم سابق بر این توسط Smith برای تعیین ظرفیت چرا با بهره گرفتن از گونه های کلیدی مورد استفاده قرار گرفته بود (عجمی، ۱۳۸۱،Smith, 1965 ).
گونه گیاهی کلید باید دارای ویژگیهایی نظیر خوشخوراکی بالا، مقاومت به چرا و رقابت باشد. چنین گونه هایی بسیار مغذی، فراوان و پر تولید می باشند، گونه گیاهی که دارای چنین ویژگی هایی باشند پایه واساس تصمیم گیری در تعیین مصرف مجاز برای هر گونه مورد مصرف توسط حیوان می باشد. واژه مصرف مجاز به طور واضح تعریف نشده است، اما به نظر می رسد که یک تابع از مصرف و زیتوده گیاهان مرتع باشد. بطوریکه استفاده حیوانات از گیاهان نباید بیشتر از حداقل زیتوده گیاهی باشد(عجمی، ۱۳۸۱).
برای هر گونه گیاهی در رژیم غذایی یک فاکتور علوفه محاسبه می شود که حاصل میزان مصرف مجاز گونه و سهم آن در ترکیب گیاهی مرتع می باشد. فاکتورهای علوفه با یکدیگر جمع می شوند تا برآوردی از کل مصرف مجاز ارائه دهد. تعداد دام در مرتع با اضافه نمودن دام به مرتع تنظیم می شود تا زمانی که میزان برداشت مساوی میزان کل مصرف مجاز گردد. روشی که اسمیت در سال ۱۹۶۵ ارائه نمود می تواند ظرفیت چرایی را برای د
و گونه در یک مرتع محاسبه کند (Smith, 1965). این روش توسط کانولی^[۱۱] در سال ۱۹۷۴ با بکارگیری برنامه ریزی خطی توسعه پیدا کرد که شامل n گونه نیز می شد(عجمی، ۱۳۸۱،Connolly, 1974). البته این روش در جنوب غربی داکوتا در مورد برآورد ظرفیت برد احشامی که در رقابت با سگ های چمنزار بودند و از علوفه بهره برداری می نمودند مورد استفاده قرار گرفته است (Uresk et al., 1988).
این روش بر سه فرض استوار است (Smith, 1965):

1. 1. گونه های کلیدی به قدری فراوان هستند که مصرف علفخواران به ظرفیت هر یک از گونه ها محدود نمی شود.

1. 1. مصرف مشترک از یک مرتع در رجحان غذایی تغییر ایجاد نمی کند.

1. 1. مصرف غذا متناسب با تراکم جمعیت علفخواران منطقه است.

مشکل بالقوه ای که در این فرضیات وجود دارد آن است که اگر مصرف غذا محدود شود (نظیر وضعیتی که در مناطق با شرایط زیست محیطی متغیر وجود دارد) تمامی این فرضیات باطل می شود، چون دوره ای که در آن میزان زیتوده گیاهی آن اندک است یک دوره بحرانی برای حفاظت از وضعیت مرتع می باشد و این روش در این زمان کاربرد زیادی ندارد (عجمی، ۱۳۸۱).
این روش تنها با سنجیدار ۱ یعنی برآورد کمی ظرفیت مرتع مطابقت دارد. معیار شماره ۱ در این روش در نظر گرفته نمی شود. زیرا این روش نمی تواند تغییرات تصادفی در محیط زیست را در نظر بگیرد و فرض بر این است که شرایط محیط زیست معین است و پارامترها در طی زمان به حد کافی تغییر نمی کنند. بنابراین، این یک فرض غیر منطقی می باشد (عجمی، ۱۳۸۱).
مدل ۴): مدل های تولید- تعداد دام در واحد سطح (Productivity- Stocking rate models)
اکثر پژوهشگران ایالات متحده آمریکا مانند Gerry Mott و Roy Blase استفاده از تعداد دام در واحد سطح را مطرح کرده اند در حالی که پژوهشگران استرالیایی مانند Raymond Jones بیشتر آزمون های تعداد دام در واحد سطح تثبیت شده را مورد استفاده قرار می دهند (Sollenberger & Burn, 2001). مقاله Wheeler و همکاران در سال ۱۹۷۳ تلاش کرد تا چشم انداز و تعادل را به مبحث حاضر اضافه نمایند، آنها همچنین اشاره نمودند به اینکه هر دو روش تثبیت شده و روش متغیر تعداد دام در واحد سطح یک مکان مشخصی را به خود اختصاص می دهند و این بحث به این دو روش اعتبار می دهد (Wheeler et al., 1973).
در این زمینه روابط متعددی وجود دارد. بعنوان مثال تولید به ازاء هر حیوان که تابع نمائی از تعداد حیوان در واحد سطح است توسط Mott در سال۱۹۶۰ ارائه شد. و تولید به ازاء هر حیوان که تابع خطی از تعداد دام در واحد سطح است (Jones & Sandland, 1974). در محیط هایی نظیر مناطق خشک و نیمه خشک که میزان تولید گیاهی هم در طی فصول و هم بین فصول مختلف متغیر خواهد بود فرضیات این مدل در چنین مناطقی صادق نیست. این مدل بر دو معیار اول مدل کلی ظرفیت برد منطبق است ولی نمی توان آن را در محیط های با تغییرات تصادفی بکار برد (عجمی، ۱۳۸۱).
مدل ۵) مدل های مصرف/ موجودیت زیستگاه (Habitat use / availability Models)
مدل های مربوط به اثر زیستگاه^[۱۲] منابع موجود در یک منطقه را مطابق با درجه ی کاربردی که در تعیین ظرفیت برد دارند رده بندی می کند (Morrison et al., 2006). این مدل ها بر داده های میزان استفاده از زیستگاه و موجودیت آن استوارند. به گونه ای می توان به واژه ی مطلوبیت زیستگاه در این زمینه اشاره نمود. که در اصل مطلوبیت معادل شایستگی در مقیاس زمانی تکاملی است (Krebs, 2001). در این مدل فرض بر آن است که این داده ها منعکس کننده ارزش تیپ های زیستگاهی مختلف برای جمعیت های حیوانی است (عجمی، ۱۳۸۱). مطلوبیت امر ثابتی نیست و تحت تأثیربسیاری از عوامل زیستگاه از جمله منابع غذا، پناهگاه و صیادان قرار دارد، اما علاوه بر این تابع تراکم سایر افراد هم گونه نیز هست و لذا ازدحام از مطلوبیت می کاهد (Krebs, 2001).
به عنوان مثال در این زمینه می توان به پژوهشی که توسط آقای Beck و همکاران در سال ۲۰۰۶ انجام شده اشاره نمود، که در این پژوهش به برآورد ظرفیت برد تغذیه ای مرتع با توجه به احتمالات انتخاب زیستگاه پرداخته شده است. این مطالعه در نوادای شمال شرقی بر روی گوزن شمال(ELK) معرفی شده انجام شده است (Beck et al., 2006).
مدل ۶) رویکردهای تغذیه ای(The nutritional approaches)
در این مدل ها غذا یا مواد مغذی پایه و اساس برآوردهای ظرفیت برد می باشد که نیاز های روزانه حیوان را با موجودیت مواد غذایی زیستگاه مربوط می سازد. این جنبه بسیار در منابع مربوط به حیات وحش معمول است (Hobbs & Swift, 1985; Beck, et al., 2006; Cook et al, 2004).
در این مدل ها مواد مغذی نظیر نیتروژن(Hobbs et al., 1982; Hobbs et al., 1983; Hobbs & Swift, 1985; DeYoung et al., 2000) انرژی یا وزن خشک گیاهی به عنوان منابع محدود کننده در نظر گرفته می شوند و ظرفیت برد بر اساس آنها محاسبه می شود. خوارزمیک (الگوریتم های) برآورد ظرفیت برد در این روش ها مشابه اند ولی از نظر کیفیت متنوع اند (عجمی، ۱۳۸۱).
مدل ۷) مدل بر هم کنشی (The interactive model)
مدل بر هم کنشی زیتوده گیاهی را با نرخ افزایش و میزان مصرف علفخواران مربوط می سازد
(Bayliss & Choquenot., 2002) این مدل دارای ۴ جزء می باشد (عجمی، ۱۳۸۱):