با مواد انعکاسی نظیر کائولینیت، میتوان دمای برگ را پایینتر نگه داشته و فشار بخار آب را از برگ به اتمسفر کاهش داد.
گیل^[۵۸] و همکارانش نشان دادند که استفاده از یک لایه ضد تعرق پلی تنی روی گیاه موز، خروج آب موجود در خاک را ۲۲ تا ۴۴ درصد در طول هفت چرخه‌ی آبیاری کاهش میدهد بدون آنکه بر کیفیت و ر شد گیاه اثر مخربی داشته باشد.
آنها برآورد کردند که با بهره گرفتن از‌‌این ضد تعرق:
۱) به طور متوسط ۸۷ متر مکعب آب در هر هکتار ذخیره میشود.
۲) فواصل مطمئن آبیاری از هفت روز به نه روز و نیم افزایش یافت.
داون پورت^[۵۹] و همکارانش در سال ۱۹۳۶ نشان دادند که پاشیدن ضد تعرق‌های لایهای، به طور مؤثری نقصان آب موجود در خاک را برای گیاه خرزهره‌ی تزئینی کم کرد در نتیجه فواصل آبیاری تا حداقل ۲ هفته میتواند افزایش یابد. به علاوه آنها نشان دادند که پتانسیل آب برگ مرکبات ۷ ساله بعد از پیوند، از ۲۱ اتمسفر به ۶ اتمسفر کاهش یافت. با اسپری ضد تعرق‌های لایه‌‌ای، دانه‌های انگور بزرگتر شد و انگور در شرایط کم آبی تولید شد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

ب) افزایش بازتابندگی برگ‌ها:
اسپری کائولینیت به عنوان یک بازتابنده برگ‌ها، مقدار اشعه خورشید جذب شده توسط برگ‌ها را کاهش داده و در نتیجه شدت تعرق به طور قابل توجهی نسبت به عمل فتوسنتز که میتواند ۳۰ درصد آب مصرفی را ذخیره کند، کاهش مییابد. به علاوه گزارش شده است که کاربرد کائولینیت روی برگ‌ها دمای برگ ۳ تا ۴ کاهش داده و تعرق را از ۲۲ تا ۲۸% کم میکند.
پ) تأ‌ثیر تأخیر اندازهای رشد:
تأثیر تأخیر اندازهای رشد مانند CCC به صورت زیر خواهد بود:
۱) افزایش رشد ریشه
۲) تأثیر قابل توجه بر تأخیر در پیری برگ‌ها و در نتیجه افزایش توانایی مقاومت در برابر خشکسالی
۳) متورم نگهداشتن برگ‌ها و زنده ماندن طولانیتر آن‌ها تحت شرایط تنش.
تبخیر:
تبخیر یکی از عوامل بسیار مهم در کشاورزی میباشد اما در عین حال با توجه به شرایط سطح آب بسیار تغییرپذیر است. تلفات تبخیر در مناطق خشک و نیمه خشک وجود دارد. رابطه نزدیکی بین نیاز به آب و تبخیر وجود دارد. پنمن^[۶۰] در سال ۱۹۴۸ مفهوم حداکثر تبخیر از سطح آب پمپاژ شده را براساس مفهوم تعادل انرژی پیشنهاد داد. ممکن است پتانسیل تبخیر که توسط عواملی چون دمای هوا، رطوبت باد، شدت تابش خورشید تعیین میشود و شاخص جامعی از محیط زیست به حساب میآید، بر مفهوم تبخیر به تنهایی ترجیح داده شود.
زمانی که سایبان بسته میشود. تبخیر مستقیم از سطح تنها بخش کوچکی از تبخیر- تعرق کل بیشتر محصولات را جبران میکند.
تنفس:
با افزایش کمبود آب، سرعت تنفس در گونه های مختلف گیاهی به میزان متفاوت کاهش مییابد. سرعت تنفس به تدریج با افزایش کاهش آب و مقادیر معنادار وضعیت متابولیسمی گیاه، کاسته میشود.
تبخیر- تعرق ^[۶۱](ETa):
تبخیر و تعرق دو فرایند بسیار مهم در از دست رفتن آب از خاک بویژه در مناطق کم بارش میباشد. بیشک بسیاری از ویژگیهای سایبان گیاه بر تبخیر- تعرق از گیاه ، بویژه در طول دوران رشد، مؤثر است. پتانسیل محصول تابع پیچیدهای از تبخیر- تعرق در رشد گیاه میباشد.
تعرق گیاه ممکن است در حین استعمال آب به طور قابل توجهی کاهش یابد اما این کاهش توسط افزایش تبخیر از لایه های خیس و رویه خاک جبران میشود. اثر ترکیبی این دو از ET پیشبینی شده برای محصول تجاوز زیادی نمیکند. آب مورد نیاز محصولات توسط آب موجود در خاک و سیستم ریشه تأمین میشود. سرعت واقعی بالاروی آب در گیاه از خاک در ارتباط با حداکثر تبخیر- تعرق تعیین میشود چه آب موجود در خاک کافی باشد و چه گیاه از تنش کم آبی رنج ببرد.
جهت تعیین تبخیر- تعرق واقعی، سطح آب خاک(Sa) ^[۶۲]به عنوان عمق آب به صورت میلیمتر در مترعمق خاک بین میزان آب خاک در نقطه پژمردگی در نظر گرفته میشود. به عنوان یک نشانه کلی Sa بر حسب میلیمتردر متر برای بافتهای مختلف خاک عبارتند از:
خاکهایی با بافت سنگین (رس) …. ۲۰۰میلیمتر در متر
خاکهایی با بافت متوسط (سیلت) …. ۱۴۰ میلیمتر در متر
خاکهایی با بافت درشت ………………۶۰ میلیمتر در متر
۱) فاکتورهای گیاهی:
فاکتورهای گیاهی که بر تبخیر- تعرق تأثیر میگذارند پیچیدهاند. سرعت رهاسازی آب از سطح برگ گیاه بستگی به شیب تجمع بخار آب در زمان اشباع دیواره های سلولی مزوفیل و هوای آزاد بالای گیاه دارد. مقدار انرژی و سرعت تعرق، به عنوان دو عامل مستقل برای حفظ توازن شرایط محیطی عمل میکنند. اعمال زراعی تأثیر اندکی بر تبخیر- تعرق کلی دارند.
گونه های گیاهی از نظر عمق ریشه، تراکم، فاصله، بلندی، جهتگیری و … متفاوت هستند. و این تفاوتها بر تبخیر- تعرق تأثیر میگذارند. گیاهان مختلف به دلایل زیر تبخیر و تعرق متفاوتی دارند:
الف) بازتاب متفاوت ب) ویژگیهای پوششی متفاوت پ) تأثیر مختلف بر تلاطم
ت) توقف تعرق در شب به دلیل انسداد روزنهها
نمونه های مختلفی از راندمان مصرف آب وجود دارند که شامل:
– بهبود بلوغ زود هنگام یا دیر هنگام واریتهها
– بهبود سازگاری واریتهها برای بهره وری از فصول بارندگی
– بهره وری واریتههایی که در دوران تنش رطوبتی شدید همچنان سبز باقی میماند.
– بهبود واریتهها و اعمال زراعی جهت افزایش عمق نفوذ ریشه
۲) پوشش گیاهی:
تبخیر- تعرق بویژه برای محصولات ردیفی که رشد خود را از پایه خاک شروع کرده و در زمان بلوغ ۱۰۰٪ آن را می پوشاند از اهمیت برخوردار می باشد. تبخیر- تعرق با افزایش پوشش تا ۵۰٪ میتواند افزایش یابد. این به این معنی است که تبخیر- تعرق برای محصولات کوتاه کمتر از ۵۰٪ محصولات بلند می باشد.
۳) نفوذ جمعیت گیاهی:
جمعیت گیاهی بر تبخیر- تعرق مؤثر میباشد به طوریکه تراکم بالای گیاهی منجر به تعرق بیشتر و در خاک های خشک تبخیر- تعرق کمتری را موجب میشود.
۴) عمق ریشه:
عمق ریشه در آب و هوای خشک و نیمه خشک بیشتر است، این امر باعث اثر کمتر در تبخیر- تعرق تحت شرایط رطوبتی میشود.
۵) مراحل رشد:
از مرحله جوانهدهی تا بلوغ گیاه افزایش تدریجی در تبخیر- تعرق گیاهان وجود دارد.
۶) انعکاس نور:
تبخیر و تعرق بستگی به مقدار انعکاس از گیاهان مختلف دارد که بر شبکه‌ی تابش اثر میگذارد.
تلفات تبخیر- تعرق:
تلفات آب از اراضی کشاورزی شامل تبخیر از سطح خاک و تعرق از سطوح گیاه میباشد که در مجموع به عنوان تبخیر- تعرق (ET) شناخته میشود.
در گیاهان زراعی نسبتاً انبوه، تلفات تبخیر ممکن است نسبت کمتری از ET را به خود اختصاص دهد. در شرایط مزرعه، اندازه گیری جداگانه‌ی مقدار تلفات تبخیر و تعرق، دشوار است.
گیاه مقداری آب را از طریق روزنه‌هایش به اتمسفر میفرستد، زمانی که آب به راحتی برای گیاه فراهم است، تعرق از طریق تبخیر محدود میشود اما زمانی که بالاروی آب توسط گیاه نسبت به تبخیر افزایش مییابد، گیاه تعرق خود را از طریق بستن تعدادی از روزنه‌های خود متوقف میکند.
تعرق نسبی تنها تابعی از وضعیت آب- خاک محیط ریشه نیست بلکه همچنین تابعی از شاخص سطح برگ (^[۶۳]LAI)، تراکم ریشه و نیاز تبخیر است.
روابط خاک-آب:
جنبه‌های مهم رابطه‌ی خاک- آب شامل موارد زیر میباشد:
۱) آب نقش حیاتی در هوادیدگی خاک دارد و هوادیدگی وضعیت غذایی خاک را از نظر مواد معدنی تعیین میکند.
۲) آب عامل فرسایش محسوب میشود که به حرکت، تفکیک و رسوب ماده‌ی مادری کمک میکند.

با توجه به الگوهای نشان داده شده در جدول۴- ۱۳، می­توان نتیجه گرفت که، نظرات خبرگان و کارشناسان در تعیین ارزش مسافران، در نتایج خوشه ­ها نمایان شده که این خود نشان­دهنده کیفیت مدل ارائه شده، است.

بازاریابی

پس از مشخص شدن مسافران هر خوشه و ارزش خوشه ­ها، شرکت می ­تواند با بهره گرفتن از منابعی که در اختیار دارد استراتژی­ های مناسب برای حفظ و ارتقاء مشتریان خود انجام دهد. این استراتژی­ها بایستی به‌گونه‌ای باشد که جلب رضایت نمیاد. جلب رضایت مسافران، از یک‌سو موجب افزایش وفاداری و کاهش رویگردانی آن‌ها شده و از سوی دیگر موجب جذب مشتریان جدید خواهد شد. هر دو نتیجه­ای که از جلب رضایت مسافران کسب می­ شود در انتها سبب افزایش سودآوری شرکت و ارتقا جایگاه آن در بازار رقابتی خواهد شد. تعدادی از امتیازات قابل ارائه به هریک از مسافران خوشه ­ها در جدول۴- ۱۴ نشان داده شده است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

جدول۴- ۱۴ استراتژی­ های بازاریابی در هر خوشه

خوشه

ارزش

بازاریابی

خوشه ۱

وفادار

رزرو بلیت از سایر ایرلاین­ها، خرید از مراکز طرف قرارداد، طراحی بهینه مسیر

خوشه ۲

راضی

خرید از مراکز طرف قرارداد، رزرو هتل

خوشه ۳

بالفعل

ارائه سرویس حمل­ونقل درون شهری رایگان، بلیت رایگان، حمل بار رایگان

خوشه ۴

جدید

تخفیف در قیمت بلیت، امکان انتخاب صندلی، انتخاب نوع پذیرایی

بعنوان مثال، اگرچه مسافران موجود در خوشه ۴(مسافران جدید) دارای ارزش کمتری نسبت به سایر مسافران می­باشند، اما توجه به آن­ها می ­تواند آینده درخشانی را برای شرکت بدنبال داشته باشد. ارائه خدماتی نظیر تخفیف در قیمت بلیت، امکان انتخاب صندلی و… می ­تواند استراتژی­ های مناسبی برای حفظ و ارتقاء مسافران موجود در این خوشه باشد. با توجه به ویژگی­های مسافران خوشه ۳(مسافران بالفعل)، این دسته از مسافران تعداد سفرهای کمی را در طول سال انجام می­ دهند، لذا ارائه خدماتی نظیر فروش بلیت رایگان به این دسته از مسافران می ­تواند آن­ها را تشویق به انجام سفر بیشتر نماید.
یکی از مجموعه خدمات خاصی که شرکت­های هوایی به مسافران ارائه می­ دهند، ارائه تخفیف به مسافران در خرید محصولات و یا دریافت خدمات از مراکز طرف قرارداد(نظیر رستوران­ها، هتل­ها، مراکز خرید و…) است. ارائه این­گونه خدمات به مسافران خوشه ۱ و ۲ می ­تواند وفادارتر شدن آن­ها را بدنبال داشته باشد.

فصل ۵: جمع بندی و پیشنهادات

مقدمه

هدف از این فصل ارائه یک جمع­بندی از مطالب عنوان شده در فصول قبل و طرح­ریزی تحقیقات آتی می­باشد. در این فصل ابتدا خلاصه­ای از مطالب اساسی و نوآوری­های انجام‌شده در طی این تحقیق شرح داده خواهد شد و برمبنای آن‌ها پیشنهاداتی برای تحقیقات آتی ارائه خواهد شد. امید است پیشنهادات ارائه‌شده بتواند زمینه­ ساز تحقیقات مؤثری در آینده باشد.

نتایج

مشتـریان مهم‌ترین دارایی هر سازمان به‌حساب می­آیند و نمی­ توان آینده درخشانی برای یک سازمان بدون مشتریان راضی و وفادار در نظر گرفت. به همین دلیل در سال­های اخیر، روند اصلاحات در زمینه حمل­نقل در اکثر کشورها آغاز گردیده است. هدف اصلی از این اصلاحات تغییر تدریجی روند ارائه خدمات به سمت مشتری مداری است. این اصلاحات سبب شده است که شرکت­ها در تلاش برای ارائه مشوق­هایی قوی برای مسافران باشند تا از این طریق بتوانند مشتریان فعلی را راضی نگه‌داشته و مشتریان جدیدی را جذب نمایند. ارائه مشوق­های مناسب به مشتریان، نیازمند شناسایی خدمات مورد انتظار آن‌ها است. خدمات مورد انتظار درواقع انتظارات و امیدواری­هایی است که مسافران انتظار دارند در قبال پرداخت هزینه، دریافت نمایند.
اهمیت ارائه مشوق­های مناسب از یک‌سو و کمبود منابع از سوی دیگر سبب شده که شرکت­های مسافربری قادر به ارائه خدمات مورد انتظار به تمامی مشتریان خود نباشند. راه­حل منطقی در چنین شرایطی، تعیین استراتژی­ های ارائه خدمات به مشتریان بر اساس ارزش آن­هاست.
تعیین ارزش مشتریان در تمامی صنایع کاربرد دارد؛ اما در صنایع خدماتی نظیر صنعت حمل­ونقل از اهمیت بالاتری برخوردار است. این اهمیت به دلیل آنست که، در این دسته از صنایع حفظ مشتری به‌مراتب اهمیت بالاتری نسبت به جذب مشتری دارد. ازاین‌رو، هدف از این تحقیق ارائه مدلی در تعیین ارزش مسافران الکترونیکی است.
مدل تعیین ارزش توسعه داده شده در این تحقیق، ترکیبی از ۴ متغیر Lenght، Frequency، Distance و Recency است که تحت عنوان LD_cFR نامگذاری شده است. تعریف هر یک از متغیرهای مدل LD_cFR در ادامه آمده است:
Length: مدت زمان سپری‌شده از اولین خرید تا آخرین خرید.
Distance_Class: مجموع فاصله طی شده توسط مسافر.
Frequency: تعداد دفعات سفر توسط مشتری.
Recency: مدت زمان سپری‌شده از آخرین خرید مشتری.

۳۲۲

۰۴۱/۰

۰۵/۰

مهارت ارتباطی

۳۲۲

۰۲۷/۰

۰۵/۰

مهارت‌های شناختی

۳۲۲

۲۲۴/۰

۰۱/۰

مهارت‌های فراشناختی

۳۲۲

۵۱۷/۰

۰۱/۰

براساس نتایج به دست آمده از آزمون همبستگی پیرسون در جدول (۴-۷)، بین مهارتهای یادگیری الکترونیکی دانشجویان و رضایت تحصیلی (۳۴۵/۰+=r) رابطه مثبت و معنادار وجود دارد؛ زیرا (۰۱/۰ p<). بنابراین با ۹۹ % اطمینان می توان گفت هرچه مهارتهای یادگیری الکترونیکی دانشجویان بالاتر باشد، رضایت تحصیلی آنان نیز افزایش می یابد و بالعکس. به علاوه میتوان ۹/۱۱درصد از واریانس رضات تحصیلی دانشجویان را از روی مهارتهای یادگیری الکترونیکی آنان تبیین کرد. همچنین بین مهارتهای شناختی (۲۲۴/۰+=r) و مهارتهای فراشناختی (۵۱۷/۰+=r) با رضایت تحصیلی دانشجویان رابطه مثبت و معنادار وجود دارد؛ زیرا (۰۱/۰ p<). بنابراین با ۹۹ % اطمینان می توان گفت هرچه مهارتهای شناختی و فراشناختی دانشجویان بالاتر باشد، رضایت تحصیلی آنان نیز افزایش می یابد و بالعکس. همچنین میتوان ۵ درصد از واریانس رضایت تحصیلی دانشجویان را از روی مهارتهای شناختی و ۷/۲۶درصد توسط مهارتهای فراشناختی آنان تبیین کرد. اما بین مهارت کار با رایانه (۰۴۱/۰+=r) و مهارت ارتباطی (۰۲۷/۰+=r) با رضایت تحصیلی رابطه معناداری ۰۵/۰ P> رابطه همبستگی مثبت و با شدت خیلی پایین وجود دارد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

فرضیه۳) بر اساس مهارت های یادگیری الکترونیکی دانشجویان مراکز آموزش مجازی می‌توان میزان پیشرفت تحصیلی و رضایت تحصیلی دانشجویان را پیش بینی کرد.
به منظور بررسی تأثیر مؤلفه های مهارتهای یادگیری الکترونیکی دانشجویان بر پیشرفت تحصیلی و رضایت تحصیلی، باید از آنالیز رگرسیون چندمتغیره استفاده کرد. برای استفاده از مدل رگرسیون لازم است پیش‌فرضهای استفاده از آن مورد آزمون قرار گیرد. براساس اطلاعات جداول(۴-۸) و (۴-۹)، Fهای مشاهده شده در سطح ۰۱/۰ معنادار بوده، بنابراین معادله رگرسیون قابل تعمیم به کل جامعه آماری بوده است. همچنین مقدار آزمون دوربین واتسون (در بازه ۵/۱ تا ۵/۲) بدست آمد که استقلال خطاها را نشان می دهد و براساس شاخص‌های هم خطی بودن( تولرنس و تورم واریانس(VIF))؛ بین متغیرهای پیش بین همخطی وجود نداشته و نتایج حاصل از مدل رگرسیون قابل اتکا است. و شرط نرمال بودن متغیرها نیز برقرار است(مراجعه به جدول۴-۲). بنابراین شرایط استفاده از رگرسیون برقرار می‌باشد.
جدول ۴-۸: نتایج تحلیل رگرسیون چندمتغیره تاثیر مؤلفه های مهارتهای یادگیری الکترونیکی دانشجویان مراکز آموزش مجازی بر پیشرفت تحصیلی

مدل

ضریب همبستگی®

ضریب تعیینR²

ضریب تعیین اصلاح شده R²

دوربین واتسون

F

سطح معناداری

مهارتهای فراشناختی

۳۴۰/۰

۱۱۶/۰

۱۱۳/۰

رابطه انسان با طبیعت رابطه تسخیری است.

رابطه تسخیری با طبیعت

PD40

معنای تسخیر هر کدام از منابع طبیعی متفاوت است، تسخیر دریا معنایی متفاوت از تسخیر خورشید یا زمین دارد.

معنای متفاوت «تسخیر» در مورد اجزاء طبیعت

PD41

در این بین بهره‌گیری انسان از منابع طبیعی فراتر از حیوانات است

بهره‌برداری بیشتر انسان از طبیعت

PD42

اگر تنها به استفاده ابتدایی (استفاده در حدّ سایر حیوانات؛ بدون کاوش و جستجو و به صورت کاملاً عادی) از نعمت های الهی بسنده شود و مسخر بودن موجودات برای انسان نادیده‌گرفته شده است

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

تسخیر انسان نسبت به طبیعت، متعالی‌تر از تسخیر حیوانات

PD43

بنابراین کسانی که توان آبادانی از راه کشاورزی، دامداری، صنعت، پیشه وری و دیگر مشاغل سودمند را دارند ولی تن به کار نمی دهند؛ خواه به جهت آنکه از توانمندی مالی برخوردارند و خود را از کار بی‌نیاز می دانند و یا به جهت تن‌پروری حاضر نیستند مواد خام موجود در طبیعت را استخراج کرده و آن را به جامعه بشری عرضه کنند، نه تنها به دستور قرآن عمل نکرده‌اند بلکه سخن همه انبیای الهی را طرد کرده‌اند.

تمرّد از فرمان الهی، در صورت عدم تسخیر با توجه به منابع در اختیار

PD44

اگر آدمی، درباره اعضایی که تصرف در آنها برای وی به راحتی امکان‌پذیر است و در لحظه‌ای می‌تواند آنها را به خدمت خود درآورد، تنها نقش انسانی امین را ایفا می‌کند و مالک آنچه دراد نیست،

عدم مالکیت انسان حتی نسبت به اعضاء خودش

PD45

وضع او نسبت به دیگر موجودات و اشیا به طریق اولی مشخص است و او هرگز نمی‌تواند احساس مالکیتی نسبت به آنها داشته باشد و آنها را از آن خود بداند.

عدم مالکیت انسان نسبت به طبیعت

PD46

و به هیچ وجه نمی‌تواند برای بهره‌مندی هر چه بیشتر خویش طبیعت را آلوده و در محیط زیست هر گونه تصرف زیان آوری داشته باشد.

لزوم امانت‌داری انسان در قبال طبیعت

PD47

چنانچه انسان در برقراری ارتباط با خود، دیگران و دیگر موجودات و اشیاء، «مملوکیت» خود و دیگر موجودات عالم را نسبت به خدای سبحان در نظر نگیرد، دچار «پیمان شکنی» شده است

مملوکیت انسان، جزئی از نظام ارزشی اسلام و عامل وفای به عهد

PD48

اگر از جامعه‌ای رعایت میثاق رخت بربندد، امنیت، آزادی و سایر شئون مدنیت آن نیز از بین خواهد رفت.

اهمیت فوق‌العاده وفای به عهد

طرح بحث :

از آنجایی که در تمام عقود بعد از انعقاد برای طرفین تعهداتی به وجود می آید که متعهد به اجرای آن هستند عقد بیع نیز تعهدات مختلفی را برای هردو طرف معامله در بر دارد که یکی از تأثیر گذارترین آنها زمان و مکان و هزینه تسلیم و تسلم می باشد.این فصل شامل دو مبحث است. مبحث اول در مورد زمان ومکان وهزینه تسلیم و مبحث دوم در مورد تسلم مبیع و تحمل هزینه های آن می باشد .

مبحث اول: زمان و مکان و هزینه تسلیم

گفتار اول : زمان تسلیم مبیع

اصل در همه تعهدات ،پرداخت فوری و بی تأخیر آن است .به صورتی که پس از انعقاد عقد ،هریک طرفین باید به تعهدات خود عمل کنند و هرگونه تأخیر موجب ضمان می شود مگر آنکه در ضمن عقد به گونه ی دیگری مقرر کرده باشند یا نوع وموضوع معامله به نحوی باشد که عرفاً یا قانوناً تأخیر در آن ملاحظه شود.
باتوجه به مواد موجود در قانون مدنی می توان اصل بر حال بودن تسلیم مبیع را استنباط کرد. ^[۱۱۱]یعنی اگر در عقد بیع موعدی برای تسلیم معین نکرده باشد و عقد به صورت مطلق منعقد شده باشد اطلاق عقد اقتضاء تسلیم فوری مبیع را دارد.
مگر اینکه متبایعین برای تسلیم اجلی مقرر نمایند یا عرف و عادت اقتضاء تسلیم موجل را بنماید و یا طبیعت مبیع چنین ایجاب کند. چنانچه مبیع کالایی باشد که در دست تولید است یا باید تولید شود.تأخیر در تسلیم مبیع یا ثمن امری عقلایی و مورد قبول جامعه حقوقی است .
نکته ای که می توان گفت این است که در این قبیل موارد زمان تسلیم باید معین باشد که احتمال زیاده و نقصان در آن نرود یعنی زمان تسلیم نباید بیش از حد طولانی باشد که موجب غرر شود بلکه باید به اندازه ای باشد که عرفاً قابل مسامحه است. مثلاً اگر زمان تسلیم را آخرین روز ماه ربیع قرار دهند،در این مورد زمان تسلیم معین نیست زیرا مردد میان ربیع الاول و ربیع الاخر است .
در این مورد که زمان اجل مشخص نیست فقها اعتقاد به بطلان بیع دارند . زیرا جهل به زمان موجب جهل به ثمن خواهد بود . با توجه به اینکه مدت مقرر به منزله بخشی از ثمن خواهد بود ،جهل به آن منجر به جهل در عوض شده است که بیع را غرری می سازد و در نتیجه محکوم به بطلان است.

بند اول:عوامل تعیین کننده

با توجه به قانون مدنی در ماده ۳۴۴ که مقرر می دارد :«اگر در عقد بیع شرطی ذکر نشده یا برای تسلیم مبیع یا تأدیه قیمت موعدی معین نگشته باشد بیع قطعی و ثمن حال محسوب است مگر اینکه بر حسب عرف وعادت محل یا عرف و عادت تجارت در معاملات تجارتی وجود شرط یا موعدی معهود باشد ،اگر چه در قرارداد بیع ذکر نشده باشد.»عوامل تعیین کننده زمان تسلیم به ترتیب عبارتند از:
الف) تراضی طرفین
اگر زمان تسلیم به وسیله طرفین قرارداد به صورت شرط ضمن عقد مشخص شود ،در این صورت بایع باید در همان زمان شرط شده مبیع را تسلیم کند و مشتری نمی تواند تا قبل از آن موعد از بایع بخواهد که مبیع را به او تسلیم کند .
همانطور که حق دارد از پذیرش و قبض آن قبل اززمان مقرر امتناع نماید حتی اگر تسلیم قبل از موعد به سود او باشد. ممکن است که موعد تسلیم را مشتری معین کرده باشد که در این صورت اغلب این کار را بوسیله اظهارنامه انجام می دهد تا بتواند در موارد لازم بدون مشکل آن را اثبات کند.
ب) عرف
اگر طرفین معامله برای تسلیم مبیع موعدی مقرر نکرده باشند در این صورت نیز دو حالت ممکن است به وجود آید.
– مبیع از اموالی باشد که عرفاً برای تسلیم آن اجلی قرارداده شده است .چنانچه از نظر عرف حاکم بر روابط متبایعین اجل برای تسلیم مبیع معهود باشد ، باید براساس همان عرف عمل کرد و مشتری تا آن موعد باید صبر کند.زیرا وجود مدت دار بودن تسلیم مبیع در عرف ،به منزله ذکر در عقد است.^[۱۱۲]
– در بعضی از موارد بعد مسافت بین محلی که مبیع،به هنگام عقد در آنجا قراردارد با محلی که تسلیم باید در آنجا انجام گیرد سبب وجود اجل برای تسلیم مبیع می شود. مانند آنکه مبیع در شیراز قراردارد و مقرر شود بایع آن را در تهران تسلیم مشتری کند.
در این صورت روشن است که عواملی مانند بسته بندی ،بارگیری و حمل مبیع عقلاً سبب طی شدن زمانی است.اما بایع باید فوراً مراتب حمل را انجام دهد به گونه ای که عرفاً تأخیری در انجام این امر صورت نگیرد.
ج) قانون
هرگاه طرفین قرارداد برای تسلیم مبیع موعدی مقرر نکرده باشد و عرف هم در این مورد ساکت باشد، مشتری فوراً باید مبیع را تسلیم کند. زیرا اقتضای عقد ،فوریت در قبض و اقباض است . مقصود فوریت ،فوریت عرفی است یعنی مبیع در زمانی تسلیم مشتری شود که عرفاً تأخیر در اینکار رخ ندهد،نه فوریت عملی.فوریت عرفی با توجه به وضعیت مبیع ممکن است متفاوت باشد .
تسلیم فوری مورد تعهد ،متوقف بر مطالبه طرف مقابل نیست.یعنی در صورت حال بودن بیع ،بایع باید مبیع را فوراً به مشتری تسلیم کند اعم از اینکه مشتری آن را مطالبه کرده باشد یا اینکه درخواست خود را اعلام نکرده باشد . پس مشتری نمی تواند بگوید که چون مطالبه مبیع نکرده است از پذیرش آن امتناع کند.

بند دوم : آثار تأجیل

همانطور که به صورت جزئی گفته شد ،شرط اجل برای تسلیم مبیع آثاری را در بردارد که در زیر به بررسی آن می پردازیم.
الف )عدم لزوم تسلیم و تسلم قبل از موعد
بر فرض اینکه طرفین معامله برای تسلیم مبیع موعدی قرارداده باشند،حال آیا بایع می تواند از این شرط صرف نظر کند و قبل از موعد مقررمبیع را تسلیم کند و در این صورت آیا مشتری ملزم به پذیرش و تسلم مبیع می باشد؟
در ابتدا به نظر می آید که تسلیم مبیع قبل از موعد مقرر به نفع مشتری است ولی همیشه این گونه نیست.چرا که احتمال دارد قبل از رسیدن آن موعد،مشتری آمادگی برای پذیرش مبیع را نداشته باشد. مثلاً مبیع از جمله اموال فاسد شدنی باشد که برای نگهداری آن به سردخانه نیاز باشد و مشتری نتواند در این زمان به دلیل گران بودن هزینه اجاره سردخانه و یا مشغول بودن سردخانه ها مبیع را قبض کند و هزینه ها ، قابل قیاس با سود ناشی از تسلیم زود رس نباشد .
پس نباید پنداشت که شرط تأجیل در همه موارد به نفع بایع و بر علیه مشتری می باشد بلکه در مواردی شرط تأجیل به نفع مشتری است. بنابراین در این موارد باید گفت که مشتری می تواند از تسلم زودرس خودداری کند .و اگر مبیع در این زمان تلف یا نقص شود،مشتری مسئولیتی بر عهده ندارد بلکه شامل آثار تلف و نقص مبیع قبل از قبض می شود.
ب) در اجرت المثل مبیع
اگر مبیع عین معین یا درحکم آن باشدو برای تسلیم آن موعدی قرارداده باشند،مبیع به همراه منافع آن از زمان تحقق بیع به ملکیت مشتری درمی آید .و هرگونه استیفای منفعت از مبیع توسط بایع یا هر شخص ثالث دیگر،متوقف بر اجازه مشتری است و در صورت انتفاع بایع از مبیع باید اجرت المثل آن را به مشتری بپردازد مگر اینکه اذن در انتفاع مجانی بوده باشد.
و اگر شک وجود داشته باشد که انتفاع بایع از مبیع مجانی است یا خیر باید به اصل عدم رجوع کرد و گفت که مجانی نیست. اما اگر بایع از مبیع استیفای منفعت نکرده باشد مشتری مستحق اجرت المثل نیست. و ضامن منافع غیر مستوفات هم نمی باشد .چون بر اساس تراضی طرفین تا زمان مقرر مبیع در اختیار بایع می باشد و براساس قاعده عدم ضمان امین، هیچ مسئولیتی متوجه او نخواهد بود.
ج) اثر اجل نامعلوم
زمان تسلیم مبیع باید به روز ، ماه ، سال و مانند آنها معلوم باشد . و اگر تسلیم مبیع مدت دار باشد ولی زمان تسلیم آن نامعلوم باشد.مثلاً اگر شرط کرده باشد که هر زمان که بایع خواست آن را تسلیم کند یا زمان رسیدن میوه ها یا چیدن آن ،در این صورت بیع باطل است. چون هر چه زمان تسلیم کوتاه تر باشد ،کمتر از ارزش مبیع و منافع کاسته می شود . و اگر زمان تسلیم طولانی تر شود به همان نسبت بیشتر از منافع و ارزش مبیع کاسته می شود. و در صورتی که زمان تسلیم مشخص نباشد،به مقدار نامعلومی از منافع و ارزش مبیع کاسته می شود. واز این رو بیع غرری گشته و باطل می گردد . در این موارد جهل در شرط ،که زمان تسلیم می باشد منجر به جهل نسبت به یکی از عوضین می شود. و به همین دلیل با توجه به بند ۲ ماده ۲۳۲ قانون مدنی ،شرط باطلی است که موجب بطلان بیع می گردد.
د) اثر طولانی بودن زمان تسلیم
اگر طرفین معامله برای تسلیم مبیع،مدتی را قرار دهند و این مدت چنان طولانی باشد که هر دو می دانند قبل از فرا رسیدن آن هردو فوت خواهند کرد .مثلاً شرط کنند که بایع به مدت صد سال از مبیع منتفع شودو بعد از آن مبیع را تسلیم کند ،برخی از فقها آن را صحیح می دانند . ^[۱۱۳] اما به نظر می رسد که باید بین اموالی که عمر محدود و نامحدود دارند تفاوت قائل شد . به این صورت در مورد اموالی که عمر مفید نامحدود دارند مثل زمین،این نظر قابل پذیرش است ولی درمورد اموالی که عمر مفید آنهامحدود است مثل اتومبیل ،حیوانات مورد پذیرش قرار نمی گیرد.زیرا دراین قبیل مبیع، این گونه شرط طولانی زمان تسلیم با مقتضای ذات عقد بیع منافات دارد و به همین دلیل نه تنها این شرط باطل است بلکه موجب بطلان بیع هم می گردد.
ذ) اثر اجل در بیع صرف
بیع صرف عبارتست از بیع دینار به درهم یا بیع طلا وبه نقره. با توجه به اینکه یکی از شرایط صحت بیع صرف ،قبض اثمان در مجلس عقد می باشد .بنابراین مدت دار کردن تسلیم هر یک از عوضین،مخالف مقتضای ذات آن می باشد و نه تنها باعث بطلان شدن شرط می شود، سبب بطلان بیع نیز می گردد .^[۱۱۴]ظاهراً قبض در مجلس عقد ،جزء قواعد آمره در یبع صرف می باشد.^[۱۱۵]پس در بیع صرف طرفین نمی توانند برای تسلیم مبیع اجل قرار دهند و باید اثمان را در مجلس عقد قبض کنند در غیر این صورت بیع باطل خواهد بود.

بند سوم : اقسام بیع به اعتبار موعد تسلیم مبیع و ثمن

ممکن است زمان و موعد تسلیم در قرارداد ذکر شود و برای تسلیم مبیع موعدی تعیین گردد به چنین قراردادی ،قرارداد موجل یا مدت دار می گویند . قرارداد موجل خود بر دو نوع می باشد : موردمعامله یا کلی است و یا عین معین. در صورتی که موضوع تسلیم مبیع کلی باشد،اگر تسلیم مبیع مدت دار باشد ،بیع سلم یا سلف نامیده می شود. واگر تسلیم ثمن مدت دار باشد ،بیع نسیه نامیده می شود و درمقابل بیعی که مدت دار نیست ،بیع بدون اجل یا حال قراردارد.در این نوع قرارداد تسلیم مبیع و ثمن حال است وبرای تسلیم آن موعدی قرارداده نشده است.
بنابراین عقد بیع را می توان از جهت موعد تسلیم،به چهار نوع تقسیم کرد:
الف – بیع نقد(حال و بدون اجل)
بیع نقد ،بیعی است که برای تسلیم مبیع و تأدیه ثمن موعدی تعیین نشده باشدیعنی ثمن و مثمن هر دو نقداً قبض و اقباض می شود و هیچکدام نسیه نبوده و موکول به آینده نیست.^[۱۱۶] بنابراین اگر مدتی برای پرداخت ثمن مشخص نشده باشد ،اطلاق عقد اقتضاء می کند که تأدیه ثمن باید بی درنگ اجرا شود . باتوجه به ماده ۳۴۴ قانون مدنی که می گوید اگر در عقد بیع شرطی برای تسلیم مبیع یا تأدیه قیمت موعدی نگذاشته باشند ،بیع قطعی و ثمن حال می باشد.
می توان استنباط کرد که اصل بر «نقد بودن ثمن»می باشد.پس در اصل ،هر بیعی که در آن مدت تعیین نشده باشد،حال است و این قاعده اختصاص در بیع ندارد بلکه در تمام قراردادها از این ضابطه استفاده می شود .
ب- بیع نسیه
و آن بیعی است که ثمن آن کلی فی الذمه است و برای تأدیه آن مدت تعیین شده باشد در حالی که تسلیم مبیع،فاقد مدت باشد.که این بیع در مقابل بیع سلف یا سلم است.^[۱۱۷] مانند آنکه شخصی اتومبیلی را می خرد که بهای آن را پس از مدتی پرداخت کند.البته همانطور که قبلاً گفته شد شرط است که مدت تعیین شده مضبوط باشد یعنی احتمال زیاده یا نقیصه در آن نرود.پس اگر برای تأدیه ثمن مدت شرط شود ولی مدت درآن تعیین نشود یا به صورت مجهول باشد ،بیع باطل است.چراکه مجهول بودن شرط موجب جهل ارزش و مقدار ثمن می شود ونه تنها شرط بلکه عقد را هم باطل می کند.
ج- بیع سلف یا سلم
بیع سلف یا سلم بیعی است که در آن مبیع کلی و موجل باشد در حالی که ثمن در آن نقد و حال است.^[۱۱۸] مانند آنکه کارخانه اتومبیل سازی ، ثمن پنج دستگاه اتومبیل که نوع آن در نزد طرفین مشخص است را بگیرد وتعهد کند که سه ماه دیگر آنها را تحویل دهد.
درفقه برای درستی این عقد شرایطی را قائل شده اند. از جمله اینکه در بیع سلف باید جنس و وصف ذکر شود به گونه ای که جهالت را رفع کند وثمن معامله در مجلس عقد و قبل از جدایی دو طرف قبض شود و مقدار مبیع از حیث کیل یا وزن یا تعداد معین شود و مدت و اجل مبیع با روز و ماه یا سال و مانند آن تعیین گردد.^[۱۱۹]
همانطور که گفته شد درفقه یکی از شرایط صحت بیع سلف یا سلم قبض ثمن توسط فروشنده قبل از تفرق متبایعین در مجلس عقد می باشد ؛در حالی که قانون مدنی ایران در این مورد ساکت است . به همین دلیل برخی از حقوق دانان معتقدند که در بیع سلف باید قواعد عمومی را رعایت کرد و نیازی به قبض نمی باشد.^[۱۲۰]