دستگاه کلونجر ابعاد کوچکی دارد که جهت استخراج مواد موثر طراحی شده است. حجم خاصی از گیاه را داخل بالن ریخته، مبرد به دستگاه وصل شده و محلول در بالن حرارت داده میشود تا شروع به جوشیدن نماید. سپس، بخارات جمعآوری شده، در قسمت سرد کننده مایع شده و اسانس مورد نظر را در قسمت سهراهی شیر جمعآوری میگردد.
۱-۱۲-آنتیاکسیدانها و اهمیت آنها
در بدن به منظور مقابله با آسیب ناشی از رادیکالهای آزاد سیستمی به نام سیستم دفاع آنتیاکسیدانی وجود دارد]۹۸[. در صنعت مواد غذایی هر ترکیبی که گسترش تندی^[۱۵] ناشی از اکسیداسیون را به تأخیر انداخته یا ممانعت کند، آنتیاکسیدان نامیده میشود که شامل دو نوع سیستم آنزیمی و غیرآنزیمی است]۱۹، ۶۱ و ۱۰۰[. آنزیمهایی چون سوپر اکسیددیسموتاز^[۱۶]، گلوتاتیونپراکسیداز^[۱۷] و کاتالاز^[۱۸] اجزای تشکیل دهنده سیستم دفاعی آنزیمی به عنوان مهمترین سیستم آنتیاکسیدانی سلولی هستند. در مقابل، ترکیباتی مانند ویتامین E (آلفاتوکوفرول)، کارتنوئیدها، اسید آسکوربیک، بیلیروبین، بتاکاروتن، اسید اوریک، گلوتاتیون، ترکیبات فنولی و برخی هورمونها مانند استروژن و آنژیوتانسین سیستم دفاعی غیرآنزیمی را تشکیل میدهند و با جلوگیری از رادیکالهای آزاد، ترمیم صدمات وارده، افزایش دفع مولکولهای صدمه دیده و به حداقل رساندن جهشهای سلولی، آسیب ناشی از فعالیت رادیکالهای آزاد را به حداقل میرسانند]۶۲، ۸۱ و ۱۰۱[.
استفاده از یک ماده برای افزایش کیفیت غذایی، به معنای تأخیر انداختن اکسیداسیون چربیها، برای قرنها مورد توجه بوده است. با این حال این عمل از دیدگاه شیمی شناخته نشده بود. در سال ۱۷۹۷، برتولت و بعد از آن دیوی، نخستین مشاهده علمی با بهره گرفتن از بازدارندههای اکسیداسیونی را به ثبت رساندند. نخستین گزارش استفاده از آنتیاکسیدانها برای غذاهای چرب، در مورد استفاده از آنتی اکسیدانهای طبیعی بوده است. در سال ۱۹۲۶ برای نخستین بار امکان استفاده از مواد شیمیایی سنتزی به ویژه ترکیبات فنولیک گزارش شد. سپس، تحقیقات سیستماتیک در مورد فعالیت آنتیاکسیدانها آغاز شد و بعد از این مرحله بود که اثر سینرژیسم آنتیاکسیدانها گزارش شد. از اوایل دهه ۱۹۶۰ به دلیل استفاده از روش های دقیق دستگاهی، اتواکسیداسیون لیپیدهای غیراشباع و مکانیسم آنتیاکسیدانی، به طور دقیق مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت]۱۱۵[.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در سیستمهای بیولوژیک، خواص فیزیکی ترکیبات، تعیین کننده محیطی است که در آن آنتیاکسیدان حضور دارد. گلوتاتیونها محلول در آب هستند و میتوانند در خارج سلول یا درون سیتوپلاسم باشند. کاروتنوئیدها که به شدت هیدروفوب هستند، درون غشاهای بیولوژیک حضور دارند و به مولکولهایی که بخشهای بسیار هیدروفوبیک دارند مثل لیپو پروتئینها متصل میشوند. قرار گرفتن استخلاف بر کارتنوئیدها، جهتگیری آنها را درون غشاء به شدت تغییر میدهد]۹۱[.
۱-۱۲-۱- طبقه بندی آنتی اکسیدان ها
آنتیاکسیدان را در دو گروه مجزا قرار میدهند. آنتیاکسیدانهای اولیه که به آنها زنجیره شکن هم میگویند، با رادیکالها واکنش میدهند و محصولات پایداری تولید میکنند. توکوفرولهای طبیعی و سنتزی، فنولیکها و هیدروکسی فنولیکها، آلکیلگالاتها، بوتیلات هیدروکسی تولوئن(BHT) ، ^[۱۹]THBQو غیره در این گروه قرار میگیرند]۹۹[. عمل آنتیاکسیدانهای نوع اول به این صورت است که از اکسیداسیون نوری و یا تشکیل اکسیژن منفرد جلوگیری میکنند. آنتیاکسیدانهای نوع اول به رادیکالهای آزاد میپیوندند و در بیشتر موارد با رادیکالهای پروکسی واکنش میدهند]۱۰۱[. با اضافه نمودن یک اتم هیدروژن به رادیکالپراکسی، این رادیکال به پراکسید تبدیل می شود. رادیکالهای حاصل از آنتیاکسیدان، باید انرژی پایینی داشته باشند تا احتمال کاتالیز کردن واکنشهای اکسیداسیون کاهش یابد. این رادیکال تولید شده به وسیله یک هیبرید رزونانسی پایدار به سطح پایین انرژی میرسند]۸۰[.
آنتیاکسیدان ثانویه نیز از طریق مکانیسمهای متعددی فرایند اکسیداسیون را به تأخیر میاندازند. تفاوت اصلی این آنتیاکسیدانها با آنتیاکسیدانهای نوع اول، این است که آنتیاکسیدانهای ثانویه، رادیکال آزاد را به مولکولهای پایدار تبدیل نمیکنند. آنها یونهای هیدروژن را در اختیار آنتیاکسیدانهای نوع اول قرار میدهند و نیز تجزیه پر اکسید با مکانیسم پراکسیدولیز یونی مکانیسم منحصر به فردی برای آنتیاکسیدانهای ثانویه میباشد. آنها به عنوان گیرندهی اکسیژن عمل میکنند. همچنین جذب اشعه ماورابنفش و اثر غیر فعال سازی یونهای فلزات واسطه مکمل، از وظایف آنتیاکسیدانهای ثانویه(زنجیرهشکن و بازدارنده) به شمار میآید]۱۰۱[.
یونهای فلزی مانند آهن و مس از طریق فعالیت کاتالیزوری اکسیداسیون لیپیدها را تسریع میکنند. عوامل کمپلکس کننده فلزات، با کمپلکس کردن این فلزات مانع فعالیت آنها میشوند. اسیدسیتریک، ایزوپروپیل سیترات، اسیدهای آمینه، اسید فسفریک، اسید آسکوربیک، آسکوربیل پالمتات و اتیلندی آمینتترااتیک اسید از جمله این عوامل به شمار میروند]۹۹[. فنیل سالیسیلات و هیدروکسی بنزوفون از انواع آنتیاکسیدانهای ثانویه هستند که اشعه ماورابنفش را جذب میکنند]۱۹[.
کمپلکس کنندهها قادرند فعالیت آنتیاکسیدانی فنولیک را تقویت کنند. تصور بر این است که کمپلکسها آنتیاکسیدان اولیه را مجددتولید می نمایند. در سیستم روغنهای غذایی، فسفولیپیدها، آسکوربیک اسید و آسکوربیل پالمتات به عنوان تشدید کننده(کمپلکس کننده) آنتیاکسیدانها شناخته شدهاند. آسکوربیک اسید به همراه آلفاتوکوفرول، اثر سینرژیستی نشان می دهند. تأثیر تشدیدکنندگی این مخلوط، به دلیل توانایی توکوفرول، در شکستن زنجیره ها و کلاتهکردن فلزات توسط اسید سیتریک می باشد. معمولا در سیستمهای غذایی برای افزایش کارایی از آنتیاکسیدانهای اولیه، سینرژیست و کلاته کنندهها به همراه هم استفاده میکنند. در نتیجه تجزیه پراکسیدها که پیش ساز بوها و طعمهای نامطلوب در غذا هستند به تعویق میافتد]۹۹[.
۱-۱۲-۲- آنتیاکسیدانهای موجود در غذا
اولین تلاشها برای پیدا کردن آنتیاکسیدان غذایی در برابر دانسیدیتی اکسیداتیو ۶۰ سال پیش انجام گرفت. در آن زمان از مواد طبیعی مختلفی به این منظور استفاده میشد. اما بزودی این آنتیاکسیدانها با ترکیبات سنتزی جایگزین شدند، زیرا آنتیاکسیدان سنتزی ارزانتر، در دسترستر، با کیفیت یکنواخت تر و اثر آنتیاکسیدانی بیشتری هستند. به تدریج ، آنتیاکسیدانهارا محدود به ترکیباتی کرد که از نظر امنیت غذایی ، تأیید شده باشند.
۱-۱۳- تأثیر تنشهای محیطی بر میزان فعالیت آنزیمهای آنتیاکسیدان
از جمله تنشهای محیطی تنش اشعه uv را نام برد، در هنگام مواجه با تنش اشعه UV گیاه جهت حفاظت خود مقدار موم را در سطح برگ افزایش میدهد که سبب بلوکه کردن اشعه ی UV-B میشود و بدین طریق از رسیدن آن به بافتهای زیرین جلوگیری میشود البته اثرات مستقیم اشعه UV-B بر بیوسنتز مومها پیچیده است و هنوز کاملا مشخص نیست افزایش تولید ترکیبات ثانویه سازوکار دیگری است که شامل فلونیکها، فلاونوئیدها، فلاوین، آنتوسیانین در لایه اپیدرمی (اپیدرم ۹۵-۹۹ درصد این اشعه را بلوکه میکند و اجازه عبور بیشتر را نمیدهد ) باشد ،که برای دفاع گیاه و حفاظت در برابر اشعه فرابنفش موثراست. البته ترکیبات جاذب UV-B بیشتر به فرم فنیل پروپانوئید که میتوانند شامل : فلانوئیدها ، فلاوین، انتوسیانین،سینامیک اسید،کومارین ولیگنینها باشد، که این ترکیبات خاصیت آنتیاکسیدانی در گیاه دارند.
مطالعات مختلف آساد]۲۱[ به تشریح سیستم آنتی اکسیدان تیلاکوئیدی و استرومایی در کلروپلاست پرداخته و این دو سیستم را در گیاهان عامل مهمی در جلوگیری از تجمع ^[۲۰]ROS در اندام هوایی می داند. طبق مدل پیشنهادی وی SOD، APX^[21]،^[۲۲]GR آنزیم های کلیدی آنتی اکسیدان در زدودن ROS در گیاهان به حساب می آیند. از آنجا که جایگاه اصلی آنزیم APX در کلروپلاست می باشد، بنابر این اختلال در فتوسنتز و ایجاد ROS در کلروپلاست ها بیشتر منجر به فعال شدن APX و به تبع آن GR که جزو سیستم های آنزیمی آنتی اکسیدان کلروپلاستی است، می گردد. با این وجود نقش APX در حذف H₂O₂ در درجه دوم اهمیت قرار دارد. لذا برای APX نقش های دیگری از جمله نقش آن در جوانه زنی و تنظیم مقدار H₂O₂ به عنوان سوبسترا برای سایر آنزیم ها نیز پیشنهاد شده است]۲۲ و ۲۳[. اعمال تنش های متفاوت می تواند سبب القای فعالیت برخی آنزیم های آنتی اکسیدانی شده در حالی که فعالیت برخی دیگر از آنزیم ها تحت تأثیر این شرایط کاهش می یابد. اسمیرنف]۱۰۴ [نشان داد که در اثر تنش خشکی فعالیت APX کاهش می یابد و در عوض بر فعالیت GR افزوده می شود. نتایج آقایی]۲[ نشان داد که فعالیت APX و GR در اندام هوایی رقم مقاوم سیب زمینی تحت تنش شوری به طور معنی داری افزایش یافت و فعالیت CAT در آنها اندکی افزایش یافت. مطالعه بر روی نخود نیز نشان داد که در اثر شوری افزایش آنزیم های آنتی اکسیدانی را شاهد مشاهده میگردد. طی تنش خشکی در گیاه زیتون، شوری در نخود، تنش سرما در ذرت، سرما و خشکی در سویا با افزایش آنزیم های آنتی اکسیدانی دیده میشود.
۱-۱۴- تنش های اکسایشی و واکنش های گیاه به آن
هر گونه تغییر در شدت و کمیت عامل غیر زیستی (دما، رطوبت نسبی، شدت نور و عناصر غذایی) که منجر به تغییر در فرم نرمال فزیولوژی گیاه شود به عنوان تنش شناخته می شود. از دیدگاه بیولوژی تنش اثر و نیروی ناسازگاری است که تمایل دارد از عملکرد سیستم های نرمال ممانعت به عمل آورد]۶۴[. در اثر ایجاد تنش، گونه های فعال اکسیژن تولید می شود. این گونه ها به دلیل تهییج الکترونی دارای انرژی زیاد و یا دارای بار الکترونی اضافی هستند. به عبارت دقیق تر در شرایط تنش، هموستازی اکسید شدن و احیای درون سلولی دچار اختلال و عدم پیوستگی شده که در نتیجه آن گونه های فعال اکسیژن تشکیل شده و تنش اکسایشی ایجاد می شود. با افزایش گونه های فعال اکسیژن یا رادیکال های آزاد یک تنش اکسایشی ایجاد می شود که نتیجه آن پیری زودرس، افزایش نفوذ پذیری و نشت یون ها از غشای سلولی، پیری و کاهش فتوسنتز در گیاهان است]۴۶[. رادیکال های آزاد منجر به آسیب سلولی از طریق سازوکار پراکسیده شدن لیپیدی (عمدتاً غشای سلولی) و بلوکه کردن سیستم های ضد اکسایش طبیعی می شوند. از طریق اندازه گیری مالون دی آلدهید(MDA) که نتیجه پراکسیده شدن لیپیدی است، می توان به میزان تنش وارد شده به سلولهای گیاهی پی برد]۵۰[. در شرایط تنش های اکسایشی با تولید حد واسط های اکسیژنی که انواع فرم های نسبتاً احیا شده و یا پر انرژی اکسیژن اتمسفری (O₂) هستند، گیاه متوجه می شود که تنش به آن وارد شده و انواع سیستم های دفاعی از قبیل آنزیم ها را برای دفاع در برابر آن ها فعال می کند. اساس اندازه گیری میزان تنش ایجاد شده برای گیاه در بسیاری از مواقع اندازه گیری فعالیت آنزیم های پر اکسیداز مانند پر اکسید هیدروژن (H₂O₂) است، در صورت تجمع بیش از حد این اکسیژن های فعال شده، انواع آسیب های سلولی مثل پراکسیده شدن لیپیدهای غشا، اکسیداسیون پروتئین ها، ممانعت آنزیمی و آسیب به DNA و RNA در سلول اتفاق می افتد. رادیکال های آزاد اکسیژن یا واکنش های پراکسیده شدن لیپید ها، در غشای گیاهی به طور انتخابی اسیدهای چرب غیر اشباع را تجزیه خواهند کرد و سبب تجمع آلدهید ها، هیدروکربن ها و غیره می شوند]۵۰[. لذا در برخی تحقیقات به منظور تعیین میزان اثر تنش های محیطی روی غشای سلول های گیاهی، میزان فرآورده های حاصل از پراکسیده شدن لیپید ها از قبیل مالون دی آلدهید(MDA) و یا پر اکسید هیدروژن(H₂O₂) را اندازه گیری می نمایند و از نتایج آن به دخیل بودن رادیکال های آزاد اکسیژن در پاسخ به تنش پی می برند]۸۳[. اشرف و علی]۲۴[ دریافتند فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی مثل کاتالاز و پراکسیداز در برگ های کلزا تحت تنش شوری افزایش می یابد.
۱-۱۵- اثر تنش دمایی بر نشت الکترولیت^[۲۳] ها
در بین انواع تنش های زمستانه، یخ زدگی به عنوان یکی از مهم ترین تنش های زمستانه معرفی شده است]۳۷[ و به همین دلیل در اغلب آزمایش ها محققان تحمل به یخ زدگی را به عنوان یک شاخص مناسب مورد تأکید قرار داده اند]۵۸[. برای یافتن روش های ارزیابی سریع و مؤثر تحمل به یخ زدگی در گیاهان، تا کنون تحقیقات زیادی انجام شده است. یکی از این روش های ارزیابی، اندازه گیری نشت الکترولیت از سلولهای گیاهی پس از اعمال تنش یخ زدگی می باشد. هنگامی که بافت های گیاه در اثر سرما آسیب می بینند، فعالیت غشاء مختل شده و الکترولیت های داخل سلول به خارج از آن نشت می کنند. آزمایشات نشان داده است که اولین مکان خسارت در اثر سرما، غشاء سلولی است و سرما باعث تغییر حالت غشاء از کریستال- مایع به حالت جامد-ژل می شود و با این تغییر، فعالیت غشاء مختل می گردد]۶۰ و ۶۳[. به همین دلیل اندازه گیری میزان نشت الکترولیت ها از بافت های گیاهی به عنوان روشی مناسب برای تخمین تراوایی غشاء در ارتباط با اثر تنش های محیطی بر ژنوتیپ های مختلف گیاهی مورد استفاده محققان قرار گرفته است]۳۹ و ۴۸[.
پیراس و همکاران]۸۹[ بیان نمودند که میزان مقاومت به یخ زدگی در برگ ها، طوقه ها و ریشه های گندم از طریق روش نشت الکترولیت ها قابل ارزیابی است. کاردونا وهمکاران]۳۹[ اثر خوسرمایی^[۲۴] و عدم خوسرمایی را بر نشت الکترولیت اندام های مختلف (ریشه، طوقه و برگ) سه اکوتیپ پاسپالوم (Paspalum vaginatum swartz) مورد بررسی قرار داده و دریافتند که با کاهش دما نشت الکترولیت در اندام های مختلف هر سه اکوتیپ، روند افزایشی داشت. نظامی و همکاران اثر تنش یخ زدگی بر نشت الکترولیت ها در دو توده بومی رازیانه (خراسان، کرمان) بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند با کاهش دمای یخ زدگی درصد نشت الکترولیت در اندام های مختلف، به طور معنی داری تحت تأثیر قرار می گیرد و در بین دو توده مورد بررسی دمای ۵۰ درصد کشندگی(_۵۰LT) بر اساس درصد نشت الکترولیت ها در توده کرمان کمتر بود.
۱-۱۶- مطالعات انجام شده بر روی خواص دارویی بومادان تحت تنش و تنوع محیطی
میرزایی و همکاران ]۱۳[ میزان کل ترکیبات فنولیک و فعالیت آنتی اکسیدانیبومادران، درمنه و بابونه را ارزیابی نمودند و نشان دادند که عصاره هیدرو الکلی بومادران، درمنه و بابونه در تمام مدل های مورد مطالعه، سطوح متفاوتی از فعالیت آنتی اکسیدانی از خود نشان دادند و بهترین فعالیت آنتی اکسیدانی مربوط به گیاه درمنه بود. اقدامی و همکاران]۴۸[ با معرف فولین و متد آلومنیوم کلرید از عصاره ی گیاه بومادران هزار برگ، میزان فنولیک و فلاونوئید آن را ارزیابی نمودند. غنی و همکاران ]۶[ عکس العمل گونه های مختلف جنس بومادران به تنش خشکی ناشی از پلی اتیلن گلیکول در مرحله ی جوانه زنی را ارزیابی کردند. در این مطالعه به ترتیب بیشترین مقاومت مربوط به A. bieberseiniiو کمترین مقاومت مربوط به گونه A. nobilis بود. مقاومت گونه های A.wihelmsii و A.filipendula حد واسط این دو گروه بودند. غنی و همکاران ]۹[ ارزیابی پتانسیل زینتی پنج گونه وحشی بومادران کشت شده در شرایط آب و هوایی مشهد را مطالعه نمودند. در مطالعه آنها گونه های A.wihemsii و A.eriophora بیشترین تعداد گل آذین جانبی را داشتند و زود تر از دیگر گونه ها وارد مرحله زایشی شدند. آپلوکوییست^[۲۵] و همکاران ]۲۵[ فعالیت به نژادی، فعالیت زیستی و دارویی گیاه بومادران را مطالعه کردند. بنتیس^[۲۶] و همکاران ]۲۸[ کل ترکیبات فنولیک بومادران و کمیت ترکیبات آن را با بهره گرفتن از HPLC بدست آوردند. دخانی و همکاران ]۴۴[ تجزیه و تحلیل ترکیبات فنولیک و معطر در گونه های انتخاب شده در بومادران را بررسی کردند. و شمار زیادی از ترکیبات معطر در A. millefolium وA. tenuifolia را گزارش کردند. در بین گونه ها، A. millefolium سطوح بالایی از کل ترکیبات فنولی و اسید تارتاریک را در مقایسه با سایر گونه ها نشان دادند. جایمند و همکاران]۱۱۲[ میزان ترکیب کوئرسیتین و استخراج آن از اندام های مختلف سه گونه بومادران شامل: A.millefolium، A. bieberseinii و A. tenuifolia مورد بررسی قرار دادند و مشاهده کردند، مقدار این ترکیب در گل و برگ A.millefolium با روش خیساندن با حلال متانولی بیشترین بود و کمترین کوئرستین در روش استخراج با کلروفوم، در برگ A. millefolium، ساقه A. bieberseinii و ساقه A. tenuifolia بود. عاشور آبادی و همکاران [۷] تأثیر کمبود آب بر عملکرد و درصد اسانس گونهA.millefolium را مورد ارزیابی قرار دادند. چهار سطح آبیاری شامل: تنش ملایم، تنش متوسط، بدون تنش و تنش شدید بود و نتایج آنها نشان داد که آبیاری کامل و تنش شدید موجب کاهش عملکرد گل و اسانس می شود. اعمال تنش ملایم و متوسط، موجب افزایش عملکرد گل و درصد اسانس گردید. گودایت و رادوسین]۵۶[ در مطالعه خود تنوع مورفولوژیکی نمونه جمعیت های مختلف گونه A. millefolium را بررسی نمودند. شانزده صفت ارزیابی کردند ولی صفت رنگ گل به دلیل به دلیل داشتن طیف رنگی وسیع از سفید تا ارغوانی اهمیت بیشتری برخوردار می باشد.
در تحقیق حاضر نظر به اهمیت گیاه دارویی بومادران در عرصه های پزشکی و کشاورزی، ارزش بالای آن در فضای سبز به عنوان گیاه زینتی و همچنین به منظور حفظ و نگهداری این گیاه در ژرم پلاست این تحقیق به منظور شناخت روند ترکیبات موثره در طی فصول سال و همچنین رسیدن به اهداف مورد بررسی انجام گرفت.
فصل دوم
مواد و روش ها
۲-۱- جمع آوری و کاشت نمونه های گیاهی
این پژوهش درسال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۲ درمزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان واقع در ۳۲ درجه شمالی و ۵۱ درجه شرقی اجرا شد. دراین منطقه متوسط بارندگی سالیانه۱۲۲٫۸ میلیمتر،حداکثروحداقل دمای مطلق سالیانه به ترتیب ۴/۲۳ و ۱/۹ درجه سانتیگراد میباشد و دارای اقلیم فراخشک سرد است (جدول۱).موادگیاهی مورد مطالعه دراین آزمایش شامل۱۰ نمونه جمعیتی از ۶ گونه ی بومادران بود (جدول۲). همه موادگیاهی مورد مطالعه دراین پژوهش ازکلکسیون گیاهان دارویی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان تهیه گردیدند. نمونه هابه صورت غیرجنسی برداشته شدند ودرکرتهایی به ابعاد ۱×۱، در عمق ۱۰ سانتیمتری سطح خاک کشت شدند.
^{جدول۲-۱- معرفی خصوصیات زمین مورد کشت.}

میزان ماده آلی خاک

بافت خاک

PH

EC

PWP

Fc

۶۵/۰

لومی رسی سیلت

۴۵/۷

۴۱۵

۳/۱۸

۶/۲۳

شکل ۲-۸۹ : زمان توزیع برای هر انتقال تخمین زده می‌شود [۴۴]

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

با توجه به N مستقل و مشاهده توزیع یکسان (x₁,……., x_N ) برای زمان‌های انتقال بین دو حالت و تابع احتمال اینگونه است:
با جایگزین کردن فرمول (۲-۳۰) در (۲-۳۱) و پیدا کردن بیشترین مقدار ، ما ماکزیمم را با نسبت K دریافت می‌کنیم:
داده آزمایشی به دو بخش تقسیم می‌شود، قسمت اول شامل تمام اهداف موفقیت و قسمت دوم شامل همه اهداف ناموفق. سپس پارامترهای توزیع گاما را یک‌بار برای هر انتقال در هر مدل تخمین می‌زند با توجه به یک هدف جدید، احتمالی که از زمان انتقال در مدل موفقیت تولید شده و احتمالی که از مدل شکست تولید می‌شود را تخمین می‌زند. نسبتی از این دو احتمال می‌تواند به عنوان ویژگی، همراه با احتمال نسبی از مدل‌های زنجیره‌ای برای پیش‌بینی موفقیت استفاده شود. فرض بر این است که بعضی انتقالات زمان توزیع متفاوتی برای مدل شکست یا موفقیت دارند. از این رو نسبت احتمال از زمان انتقال به عنوان پیش‌بینی موفقیت استفاده می‌شود. شکل (۲-۹) زمان توزیع تخمین زده شده برای زمان انتقال بین یک کلیک روی نتیجه جستجو و یک پرس‌وجوی فرستاده شده را مقایسه می‌کند. شکل نشان می‌دهد که کاربر تمایل دارد زمان بیشتری را روی نتایج جستجو در اهداف موفق بگذراند.
شکل ۲-۹ ۱۰:: زمان‌های توزیع انتقال برای اهداف جستجوی موفق و ناموفق[۴۴]
آزمایش مدل
داده‌ها شامل ۲۷۱۲ هدف به دست آمده از ورود پرس‌و‌جو از یک موتور جستجوی تجاری است. و نتایج از نظر دقت^[۸۷]، فراخوانی^[۸۸]، f-measure ^[۸۹]و درستی^[۹۰] ارزیابی می‌شوند.
ویژگی‌های ایستا مبتنی بر رفتار کاربر: نخستین موضوعی که مطرح می‌شود مشکل یادگیری ماشین کلاسیک است حال مجموعه‌ای از ویژگی‌ها و آموزش دسته بندی استفاده از آن‌ها مطرح می‌شود. تعدادی از ویژگی‌ها تست می‌شود و آن‌هایی که بهتر انجام شده‌اند در زیر آورده شده است.
تعداد پرس‌و‌جوها در طی رسیدن به هدف
تعداد کلیک‌ها در طی رسیدن به هدف
تعداد کلیک‌ها روی نتایج تضمینی در طول رسیدن به هدف
تعداد کلیک روی صفحه بعدی در طی رسیدن به هدف
تعداد کلیک‌ها روی پیشنهادات املایی در طی رسیدن هدف
تعداد کلیک‌ها روی میانبرها در طی رسیدن به هدف
بیشترین زمان بین کلیک‌ها در طی رسیدن به هدف
کمترین زمان بین کلیک‌ها در طی رسیدن به هدف
میانگین زمان برای اولین کلیک در طی رسیدن به هدف
محدوده زمان هدف
متوسط زمان ساکن ماندن
ویژگی مهمی که در نظر گرفته شده زمان ساکن ماندن ^[۹۱] است. زمان ساکن ماندن از یک کلیک، مدت زمان بین کلیک و اقدام بعدی است. زمان همه کلیک‌ها در هدف محاسبه می‌شود و از بیشترین، کم‌ترین، و متوسط زمان سپری‌شده به عنوان ویژگی‌هایی برای پیش بینی موفقیت استفاده می‌شود.
شکل ۲-۱۰: منحنی Precision-Recall برای مدل مارکو (MML) و دسته بندی ویژگی‌های ایستا ]۴۴[
جدول ۲-۵ : اندازه گیری دقت، فراخوانی، F1، و درستی برای حالت‌های مختلف[۴۴]
آزمایشات تا اینجا فقط با بهره گرفتن از دنباله‌ی اقدامات کاربر و بدون در نظر گرفتن زمان بوده است. زمان توزیع گاما را به هر انتقال برای هر دو مدل موفقیت و عدم موفقیت اضافه می‌شود در شکل (۲-۱۱) دیده می‌شود که استفاده از زمان به تنهایی خیلی خوب بوده و خیلی بهتر از استفاده از ویژگی‌های ایستا است که قبلاً توضیح داده شد. دیده می‌شود که استفاده از زمان به تنهایی حتی از مدل دنباله عمل MML در شرایط فراخوانی پایین بهتر است. ولی، مدل دنباله عمل مارکو برای مقادیر متوسط و زیاد فراخوانی بهتر است.
شکل ۲-۱۱۱۱ : منحنی Precision-Recall برای احتمال مدل مارکو همراه با زمان و بدون زمان]۴۴[
در جدول (۲-۶)نسبت شانس انتقال از پرس‌و‌جو به عملیات‌های دیگر در اهداف موفق در مقایسه با اهداف ناموفق نشان داده شده است. دیده می‌شود که در اهداف موفق، احتمالاً کاربران دو برابر بر روی میانبرها، و نزدیک به دو برابر روی یک نتیجه جستجو کلیک می‌کنند. کاربران به احتمال زیاد روی پیشنهادات املایی نیز کلیک می‌کنند و یک پرس‌وجوی جدید بدون کلیک روی نتایج جستجو در اهداف غیر موفق را ارسال می‌کنند. به احتمال ده برابر اهداف ناموفق بدون کلیکی پایان می‌یابند.
در جدول (۲-۷) نسبت شانس احتمالات انتقال به حالت نهایی در مدل موفقیت با مدل شکست مقایسه شده است. اهداف موفق به احتمال زیاد از کلیک‌های نتیجه جستجو به حالت نهایی انتقال می‌یابند، در حالی که اهداف ناموفق با احتمال بیشتر از یک پرس‌و‌جو یا یک جستجوی مرتبط به حالت نهایی انتقال می‌یابد.
جدول ۲-۶ : نسبت شانس انتقال از پرس‌و‌جو به عملیات‌های دیگر در اهداف موفق در مقایسه با اهداف ناموفق [۴۴]
جدول۲- ۷ : نسبت شانس انتقال به حالت نهایی در مدل موفقیت و مدل شکست [۴۴]
یک مدل مارکو از رفتار کاربر شامل دنباله‌ای از همه پرس‌و‌جوها و کلیک‌ها در یک جستجوی کاربر و همین‌طور زمان بین فعالیت‌ها برای پیش‌بینی موفقیت کاربر در هدفش نشان داده شد.
فصل سوم
شرح روش پیشنهادی
۳-۱ تحلیل یک سیستم چند معیاره
برای تحلیل یک سیستم چند معیاره باید عناصر آن را به خوبی شناخت و آن‌ها را به طور دقیق تعریف کرد و سپس به مدل‌سازی و تجزیه و تحلیل آن پرداخت. به طور کلی می‌توان گفت مسائل تصمیم‌گیری چند معیاره MCDM شامل ۶ مؤلفه می‌باشند:
یک هدف یا مجموعه‌ای از اهداف
تصمیم گیرنده (DM) یا گروهی از تصمیم گیران
مجموعه‌ای از معیارهای ارزیابی
مجموعه‌ای از گزینه‌های تصمیم
مجموعه‌ای از متغیرهای مجهول یا متغیرهای تصمیم
مجموعه‌ای از نتایج حاصل شده از هر زوج گزینه – معیار
عنصر مرکزی این ساختار، یک ماتریس تصمیم است که شامل مجموعه‌ای از سطرها و ستون‌هاست. این ماتریس نتایج تصمیم را برای مجموعه‌ای از گزینه‌ها و معیارهای ارزیابی بیان می‌کند.
۳-۲ بررسی فرایند تصمیم‌گیری چند شاخصه
فرایند تصمیم‌گیری چندشاخصه^[۹۲] (MADM)، شامل چهار مرحله اساسی: شناسایی و ارزیابی، وزن دهی، انتخاب گزینه نهایی یا اولویت بندی گزینه‌ها با بهره گرفتن از یکی از روش‌های MADM و تحلیل حساسیت می‌باشد. فرایند تصمیم‌گیری چندشاخصه در شکل (۱-۳) نشان داده شده است.
شناسایی شرکت کنندگان و تصمیم‌گیر
انتخاب گزینه‌ها
شناسایی و ارزیابی

خداوند می فرماید:
و او را به عنوان پیامبرى به سوى بنى اسرائیل مى‏فرستد که او به آنان مى‏گویددر حقیقت من از جانب پروردگارتان برای شما معجزه‏اى آورده‏ام من از گل براى شما چیزى به شکل پرنده مى‏سازم آن گاه در آن مى‏دمم؛ پس به اذن خدا پرنده‏اى مى شود و به اذن خدا نابیناى مادرزاد و پیس را بهبود مى‏بخشم و مردگان را زنده مى‏گردانم و شما را از آن چه مى‏خورید و در خانه های تان ذخیره مى‏کنید، خبر مى‏دهم مسلماً در این معجزات براى شما اگر مؤمن باشید، عبرت است.^[۴۴۳]

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

بنابراین خداوند، کارهایش را توسط خلیفه اش انجام می دهد؛ زیرا خلیفه، کسی است که بتواند کارهای مستخلف عنه را انجام دهدو در اوصاف شبیه او باشد.به واسطه ی وجود آن ها باران نازل می گردد، آسمان می ماند و بر زمین نمی افتد مگر به اذن خداوند، همان طور که در قرآن آمده است و هزاران کارهای خارق العاده ی دیگر که از دست دیگران برنمی آید.
چنان چه امام صادق(علیه السّلام) فرمودند:
بنا أثمرت الأشجار و أبنعت الثمار و جرت الأنهار و بنا ینزل غیث السماء و ینبت عشب الأرض…^[۴۴۴]
به واسطه ی ما درختان میوه می دهند و میوه ها به بار می نشینند و نهرها جاری می گردد و به واسطه ی ما، باران می بارد و گیاه از زمین می روید.
صدرالمتألهین در این باره بر آن است که پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به واسطه ی داشتن قوّت نفس در جهت جزء عملی و قوای تحریکیه، می تواند مؤثر باشد در این که هوای صاف و شفاف را به هوای پر از ابر متراکم، تبدیل کند و قادر است با اشاره و اراده، فرمان دهد که از آسمان، باران ببارد و طوفان ها و زلزله های شدید، همه ی عالم و یا قسمتی از آن را فراگیرد و ویرانی به بار آورد و به وسیله ی این اعمال و خوارق عادات، امّتی را که مرتکب فسق و فجور شده اند و از فرمان خدا و رسول سرپیچی کرده اند به هلاکت بکشانند.^[۴۴۵]
هم چنین آن­ها دارای مقام نوری هستند و روایاتی که مقام نوری پیامبر اکرم (صلی الله علیه واله وسلم) به عنوان حقیقت محمّدی و مقام نوری حضرت علی(علیه السّلام) به عنوان حقیقت علوی را بیان می کند، به گونه ای نشان می دهد که آفرینش عالم از نورانیّت اهل بیت آغاز شده و این نور، همواره در یک قالب، ولی در همه ی زمان ها، تداوم داشته است. از این رو استمرار هستی، بدون این نور و مقام ولایت الهی پایدار نیست.
در این باره پیامبراکرم(صلی الله علیه واله وسلم) فرمودند:
کنت أنا و علی بن ابی طالب نورا بین یدی الله، قبل أن یخلق آدم بأربعه عشر ألف عام، فلما خلق الله آدم، سلک ذلک النور فی صلبه فلم یزل الله تعالی ینقله من صلب الی صلب حتّی أقره فی صلب عبدالمطلّب، ثمّ أخرجه من صلب عبدالمطلّب فقسمه قسمین: قسماً فی صلب عبدالله، و قسماً فی صلب أبی طالب، فعلیّ منّی و أنا منه…^[۴۴۶]
چهارده هزار سال پیش از آفرینش آدم، من و علی نوری در پیشگاه خداوند بودیم؛ وقتی خداوند، آدم را آفرید، این نور در صلب (پشت) او قرار گرفت. خداوند پیوسته این نور را از صلبی به صلب دیگر منتقل می کرد تا در صلب عبدالمطّلب رسید؛ پس این نور را از صلب عبدالمطّلب، خارج نمود و به دو قسمت کرد: قسمتی در صلب عبدالله و قسمتی در صلب ابوطالب قرار گرفت. بنابراین، علی از من است و من ازاو هستم.
البته روایات دیگری هم وجود دارد که بیان می کند که پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) و حضرت علی(علیه السّلام) و حضرت فاطمه(سلام الله علیها) و امام حسن(علیه السّلام) و امام حسین(علیه السّلام) از یک نور آفریده شده اند. بنابراین از این گونه روایات به خوبی روشن است که نخستین مخلوق، همان نور محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه بوده است که پیش از آفرینش وجود داشته اند.
پس آن­ها بی شک بر مخلوقات، ولایت دارند و واسطه در ایجاد آن­ها به شمار می آیند؛ زیرا اگر آن­ها نبودند، مردم آفریده نمی شدند، وجود مردم از آن­ها است و واسطه ی افاضه ی وجود به مردم هستند.^[۴۴۷]

۵-۲-۲-۲. ولایت تشریعی ائمه

نفس انسانی، مسافر الی الله است و در راه سیر وسلوک به سوی او است و آن که برای نفس، منازل و مراحلی است که پس از طی مرحله ی هیولانیّت، جسمانیّت، جمادیّت، نباتیّت، حیوانیّت باید به مرتبه ی انسانیّت برسد تا به مطلوب حقیقی، نایل گردد در این مسیر، بعضی­ها از راه سیر و سلوک الی الله منحرف گشته و به عقب برمی گردند.^[۴۴۸] در این جا است که انبیا، رؤسای قافله ها و امرای مسافران به سوی خداوند هستند و به تربیت و تهذیب آنان می پردازند.^[۴۴۹] بنابراین پیامبران الهى و امامان معصوم که هر یک مظهر اسماى حسناى حق‌اند؛ نیز مانند خدا، بشر را براى اهداف شخص خود نمى‌خواستند، بلکه انسان را براى رساندن به سعادت و رستگارى دعوت مى‌نمودند و شگفت این که به دعوتِ تنها اکتفا نکردند، بلکه در راه دعوت از همه ی هستى خود حتّى جانشان را براى خدا و تحقق توحید گذشتند تا بذر توحیدو اعتقاد به قیامت را در دل خاکیان، بکارند به این امید که خاکیان، افلاکى شوند و از حالات حیوانى درآیند و در گردونه ی حالات ملکوتى قرار گیرند و نصیب عظیمى از رحمت و لطف حضرت حق را در دنیا و آخرت به خود اختصاص دهند.^[۴۵۰]
بنابراین بر شخص نبیّ مبعوث از خداوند و ولی، واجب است که بندگان خدا را در شریعت خود به انجام طاعات و عبادات الزام نماید تا بدین وسیله آن­ها را از مقام و مرتبه حیوانیّت به مقام فرشتگان سکّان عالم ملکوت، سوق دهد. مثلاً برخی از عبادات و طاعات، امور وجودیه هستند که نفع آن­ها به خود شخص باز می گردد، مانند نماز، اذکار و… و یا نفع آن شامل خود و دیگران است، مانند صدقه و قربانی. برخی دیگر از عبادات، جزء امور عدمیه هستند که نفس انسان­ها را تزکیه و تصفیه می کند، مانند روزه و یا پرهیز از دروغ و آزار دادن هم نوع و خلاصه، وظیفه پیامبر الزام و هدایت انسان ها به این اعمال نیک است.^[۴۵۱]
چنان چه صدرالمتألهین می گوید:
إن اللّه قد بعث النبیّین معلمین بالکتاب و الحکمه، واضعین من قبل اللّه للشریعه و الملّه مقیمین للعدل و القسط وفوضعوا للناس النوامیس الإلهیّه لیخرجوهم عن حضیض البرزخ الظلمانی  ویبلّغوهم إلى أوج العالم النورانی لینخرطوا فی سلک الملائکه المقرّبین و ینغمسوا فی جوار القدس مع الأنبیاء و الصدّیقین رحمه من اللّه و فضلا و نعمه منه.^[۴۵۲]
خداوند پیامبران را به وسیله­ کتاب و حکمت به عنوان معلم، بر انگیخت که آن ها از جانب خداوند، شریعت و حکومت را وضع کرده تا عدل و قسط بر پا شود و برای مردم، قانون های الهی قرار داده اند تا آن ها را از تنگناها و تاریکی های برزخ ظلمانی، خارج کنندو آنان را به اوج عالم نورانی رسانده تا هم ردیف با فرشتگان مقرب، وارد شوند و در جوار قدس الهی، همراه با پیامبران و صدیقین غوطه ور شوند،(این) رحمت و فضل و نعمتی از جانب خداوند است.
بنابراین پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) که جانشین خداوند است، از خداوند تعلیم می گیرد و به بندگان ابلاغ می کند و آن­ها را مورد هدایت خود قرار دهد. پیامبر، میان دو جهان واسطه است؛ گوشش به طرفی و زبانش به طرف دیگر است و این حالِ همه سفرای الهی و شفیعان روز قیامت است. قلب پیامبر، دو درِ باز دارد؛ دری به عالم ملکوت که همان عالم لوح محفوظ و عالم فرشتگان علمی و عملی است و دری به سوی قوای مدرکه خویش، تا مطالب محسوسه خود را مطالعه کند و بر حوادث مهم عالم خلقت، آگاه گردد و این پیامبر یا ولی، مردم را به عبادات و طاعات شرع، ملزم کند و از عالم حیوانیت به عالم فرشتگی برساند. بنابراین، پیامبران و ائمه، قافله سالاران انسانیت هستند.^[۴۵۳] پس فلسفه بعثت پیامبران الهی اصلاح دین و دنیای بشراست که با تدبیر و سیاست حکیمانه صورت می گیرد.
بنابراین آن ها جامع جمیع کمالات نشأت سه گانه ی عقلی، نفسی و حسی هستند. از ناحیه ی روح و جنبه ی روحانی از سنخ ملکوت اعلی است و از جنبه ی نفس و نفسانی از سنخ ملکوت اوسط است و از جنبه­ طبیعی از سنخ ملکوت اسفل است. پس او خلیفه ی خدا و مجمع مظاهراسماء الهیه و کلمات تامات الهی است.^[۴۵۴] از این رو انسان­هایی که از نعمت وحی الهی بهره مند شوند و به دستورات خداوند که از طریق وحی بر پیامبران فرستاده شده است، عمل کنند راه تکامل را یافته اند و راه وارثان آنان(امامان) را طی کنند و هم چنین اعمال وآموزه های آنان به صورت روایات و احادیث معتبر، الگوی کاملی هستند تا بشراز طریق آن ها به کمال نهایی که خداوند برای او قرار داره است برسد؛ چون صدرالمتألهین معتقد است که انسان تا پیش از بلوغ و سن تکلیف در عالم حیوانی به سر می برد، تنها پس از سن تکلیف و به واسطه ی حجت الهی، از فیض انسانیت برخوردار می گردد.^[۴۵۵]
شاید این حقیقت عقلی برگرفته از معارف اهل بیت معصومین (علیهم السلام) است که علامه آشتیانی در آثار خود به تکرار تصریح دارد بر این که انسان کامل محمّدی و اهل بیت او واسطه در فیض وجود هستند و همه ی مظاهر وجودی، تجلی و ظهور انسان کامل محمّدی است و محرومین از ادراک این حقیقت و منکرین آن، خود حاکی از نوعی شقاوت و محرومیّت آن ها از فیوضات خاصّه معصومین(علیهم السلام) می داند. گویی تمام مراتب عقل نظری و عقل عملی و سعادت انسان در این اعتقاد به این حقیقت است؛ زیرا هم او صادر و معلول اوّل و مظهر جمیع اسماء و صفات الهی است و هم واسطه ی فیض بین حق و مخلوقات عالم است. پس تمسک به حضرتشان خود، سعادت و کمالی برای انسان است.^[۴۵۶]
با وجود مسائلی که مطرح گردید می توان در مورد چگونگی تأثیر شناخت صفت فیاضیت بر تکامل انسان گفت انسان ها از آن جا که از ناحیه ی قدسی و حریم ملکوتی خداوند بسیار دور هستند و راهی به ساحت او ندارند؛ پس میان ما و خداوند سفیرانی با جهت های قدسی و حالات بشری فرستاده شده اند که به جهت مشابهت قدسی، از خداوندی که دائماً در حال فیض رسانی است؛ دریافت فیض می کنند و به مناسبت جهت بشری، به عالمیان فیض می رسانند، به این صورت که با دارا بودن جنبه­ ولایت تکوینی و ولایت تشریعی به انسان­ها، نزدیک می شوند تا آن­ها را به جایگاه حقیقی شان برسانند. آن­ها از طریق ولایت تکوینی در جهان آفرینش نفوذ می کنند و واسطه ی رساندن فیوضات خداوند می شوند و دست به تصرفاتی می زنند.
از طریق ولایت تشریعی، سرپرستی جامعه را با بهره گرفتن از علمی که از ناحیه ذات اقدس ربوبی بر آن­ها افاضه شده و با برخوردار بودن از ملکه عصمت که آموزه­های آن­ها عاری از هرگونه خطا و اشتباه است، بر عهده می گیرند. بنابراین با گفتار و کردارشان که برگرفته از وحی است، بندگان را ارشاد می کنند تا در نتیجه، قابلیت دریافت مراحل بالای از فیض و تداوم آن را پیدا کنند.^[۴۵۷]پس در این جا است که انسان متوجّه می گردد که پی بردن به این صفت خداوند با تمام ابعاد آن و هدف از این نظام برای این است که انسان غرق در گمراهی و ضلالت نشود و به سوی خداوند هدایت شود تا از مقام حیوانیت به مقام فرشتگان درآید حتی بالاتر از آن جایگاه و در جوارقرب الهی قرار بگیرد ودر اسماء و صفات شبیه او گردد و در او فانی گردد و غیر از ذات خداوند چیزی را مشاهده نکند، این همان نهایت تکامل انسان است.

۵-۳. تبیین و بررسی رابطه صفت رحمت الهی بر تکامل انسان

در فصل پیش، رحمت الهی به تصویر کشیده شد و بیان گردید که رحمت خداوند به معنای مطلق فیض رسانی او به مخلوقات به تناسب و اقتضای تکوینی آن ها است.^[۴۵۸] هم چنین بیان گردید که رحمت الهی به رحمت عام یا رحمت رحمانیه و رحمت خاص یا رحمت رحیمیه تقسیم می گردد. صدرالمتألهین به رحمت رحمانیه خدوند اشاره دارد و می نویسد: «رحمت الهی شامل مؤمن و کافر می شود».^[۴۵۹] بنابراین رحمت رحمانى، عبارت است از رحمت عمومى که شامل همه موجودات است. وجود هر موجودى براى آن موجود، رحمت است، هم چنین وسایلى که براى ابقاء و ادامه وجود او آفریده شده است، رحمت است.^[۴۶۰] صدرالمتألهین معتقد است که رحمت خاصه فقط شامل حال مؤمنان می گردد.^[۴۶۱] بنابراین رحمت رحیمیّه عبارت است از الطاف و دستگیری هاى خاصّى که یک موجود مکلّف در اثر حسن انجام وظیفه مستحقّ آن مى‏گردد؛ لطف خاصّى است که طبق قانون خاص، نه قانون عامّ طبیعت، شامل حال انسان مى‏گردد^[۴۶۲] و رحمتى است که موجب کمال است.^[۴۶۳]
تجلّی این رحمت در جلوه وجود بخشی به موجودات وایجاد نظام آفرینش به عنوان کتاب تکوین، دین اسلام و قرآن کریم به عنوان کتاب تشریع ظهور می یابد.
پس در نگاهی کلی به مفهوم این واژه درمی یابیم که در این صفت، خیر و صلاح مخاطب مورد توجّه قرار می گیرد خواه این صلاح در لباس سختی باشد و خواه در پوشش رفاه وآسایش. این رحمت و احسان خداوند است که طى کردن مراحل انسانیّت و منازل آدمیّت را میسّر می سازد و اگر این رحمت و احسان خداوندی وجود نداشت که امری محال است؛ در بساط زندگى و سفره حیات، جز خسارت و زیان، چیزى نمى ماند و سیرت انسانى به شکل دیوى بسیار بد منظر و غیرقابل تحمّل تغییر قیافه مى داد و در نهایت، ظلمت و تاریکی، سرنوشت انسان را نابود می ساخت و او را از کمال نهایی اش دور می کرد.

۵-۳-۱. از چه راه هایی می توان از طریق رحمت الهی به تکامل رسید؟

گستره ی رحمت الهیه و مهر ربانیّه، به گونه‌اى است که همه ی مخلوقات و موجودات در گستردگى و سعه ی آن قرار دارند و از همین باب است که هیچ مخلوقى را بى‌نصیب از راه رشد و تکامل مخصوص به خود رها نکرده است و در این زمینه به انسان، عنایت ویژه شده است. از همه آفرینش به ویژه، انسان دعوت می کند که خداوند را تا پایان این تجلّی رحمانی همراهی کنند.﴿وَرَحْمَتِی وَسِعَت‌ْ کل‌َّ شَی‌ْءٍ﴾^[۴۶۴] و میلیاردها چرخ در جهان هستى با نظم و حسابى دقیق مى‌چرخد و انواع نعمت‌ها را سر سفره ی انسان مى‌گذارد و اسبابی فراهم می گردد تا زمینه ی رشد و تعالى و تکامل انسان در پرتو عمل به خواسته‌هاى حق فراهم آید؛ اما بسیاری از انسان ها از ادامه مسیر بازمانده و هر یک در منزلگاهی از منازل هواهای نفسانی، عذرراه می طلبند تا آن جا که تنها عدّه ای اندک، رحمت رحیمیه ی خداوندی را شامل حال خود می کنند.﴿وَقَلِیلٌ مِّنْ عِبَادِیَ الشَّکُورُ ﴾^[۴۶۵]
بنابراین پرداختن وهمّت‌گمارى نفس و به کارگیرى قواى خویش در این کارهاى مختلف دنیوى و مصروف داشتن آن ها در این لذائذ ناقص، موجب صرف‌نظر کردن از عالم قدس و محل رحمت و کرامت و منبع افاضه‌ى خیرات مى‌گردد و سبب چسبندگى او به عالم پائین و چشمه‌سار وحشت و جدائى و آفت ها می گردد.^[۴۶۶] امّا هر چه نفس ناطقه­ی انسان در مقام عمل، ملکه ی مبدأ اعمال خوب در او زیادتر گردد، درجات او در عالم مثال و لذات حاصل از این ملکات، بیشتر و تنزّه نفس و روح، از وابستگی به عالم دنیا و مشتهیات نفسانى که موجب جذب نفس به سوى طبیعت است، تمام تر خواهد بود و در رحمت حق غوطه‌ ور می شوند و هر چه ملکات عالى بیش تر و راسخ‌تر باشد، تمکّن نفس در رحمت رحمانیه و رحیمیه تمام‌تر خواهد بود و نفوس کامل در عالم دنیا، درجات جنان را مشاهده نموده و از طریق اتصال تام و از جانب فعلیّت و شدّت این فعلیات، اطوار برزخیه که بعث و اعاده و اتمام دایره ی وجود به حسب نزول و صعود به آن، قائم است را مشاهده نموده و به سرّ کلام الهى «لترکبنّ طبقا عن طبق» واقف مى‌گردند.^[۴۶۷]
با توجه به آن چه تا کنون بیان گردید، همه ارزش و اعتبار و کرامت و شرف انسان به آن است که افق طلوع رحمت خاص و فضل و احسان حضرت حق شود و در غیر این صورت، طلوع رحمت عام که در چهارچوب امور ظاهرى و مادى است و سبب طلوعش فقط و فقط، جنبه ظاهرى و عنصرى و بدنى و جسمى است و جز رشد مرحله حیوانى، میوه دیگرى ندارد؛ مایه اعتبار و ارزش و قدر و قیمت انسان و زمینه قرب و منزلت او نیست.
پس اگر انسان براى به دست آوردن فضل و رحمت خاص حق که به وسیله ی جلوه های آن و تدبّر و تفکّر در مورد آن­ها یعنی عالم آفرینش، دین اسلام و عمل به دستورات آن از طریق پیام آوران و کتاب آسمانی اش و دیگر مجراهای نزول رحمت حق بکوشد و به تلاش برخیزد، رحمت الهی را شامل حال خود کرده و نزدیک شدن به رحمت خاص الهی و امیدوار بودن به آن، انسان را در مسیر زندگی به پیش می برد و او را به خداوند نزدیک می کند وهم چنین انسان را به درجه اى می رساند که در آخرت، لیاقت همنشینى با پیامبران و صدیقین و شهداء و صالحان را پیدا کرده است^[۴۶۸] و گوى سعادت و خوشبختى دنیا و آخرت را از میدان حیات، برده و به کمال نهایی اش می رسد و تکامل خود را مشاهده می کند که همان بازگشت به سوی خداوند و فنای در ذات اوست.
انسان هم از خود خدا می‌آموزد^[۴۶۹] و خدا نخستین معلم بشر است و او است که آیات آفاق و آیات انفسی را گسترده تا همه‌جا او را بیابیم؛ بنابراین در این جا به تبیین جلوه های رحمت الهی و تأثیر شناخت آن ها بر تکامل انسان، پرداخته می شود.

۵-۳-۱-۱. آفرینش

آفرینش، مرهون رحمت حق است؛ بنابراین یکی از مسائل مهم حیات آدمی است. هرچیزی که بهره ای از وجود دارد، رحمت است به این دلیل که «الوجود کله رحمه» و در تأیید آن، خداوند متعال فرموده است: «رحتم همه چیز را فرا گرفته است»؛^[۴۷۰] پس هستى به نام خداوند رحمان‏ و رحیم به ظهورمى‏رسد.^[۴۷۱] سراسر گیتى مشمول رحمانیت حق است وآن چه در عالم هستى وجود دارد، رحمت حق است.^[۴۷۲]
صدرالمتألهین در این باره می نویسد:
أن إداره الأفلاک و تسییر الکواکب و جریان العالم على ما هو به إنما الغرض به أن یکون العالم کله خیرا و سعاده و أن أصل الإبداع و الإیجاد جود الباری و رحمته‏ و إیصال کل شی‏ء إلى کماله و منتهاه و تحریکه إلى غایته و مناه و إبلاغ السافل إلى العالی و تصویر کل ماده بصورتها اللائقه بها و تصیرها أفضل ما یتصور فی حقها.^[۴۷۳]
غرض از چرخش افلاک و ستارگان و گردش جهان هستی به آن صورت (شکل) که اکنون وجو دارد، آن است که تمام جهان، خیر و سعادت است و اصل ایجاد، بخشش و رحمتی از جانب خداوند باری تعالی بوده است که هر شیء به سوی کمال و منتهای غایت خود از پایین ترین سطح به بالاترین سطح برسد و هر ماده با شایسته ترین صورت خود، به تصویر کشیده شود و به بالاترین و برترین تصویری که در حق آن می توان کرد، برسد.
خداوند حکیم، نظام آفرینش را با اتقان و زیبایی کامل آفریده و همان طور که به نظام تکوین، عنایت فرموده است به نظام تشریع و تربیت آدمیان نیز عنایت ویژه ای دارد. به عبارت دیگر می توان گفت: نظام تکوین، مقدّمه ای است برای نظام تشریع و شریعت و رشد و تربیت انسان ها و برای این که انسان ها به هدف و غرض حکیمانه ای که از آفرینش ایشان منظور بوده است، برسند.
انسان باید به تأمّل و تفکّر در آفرینش که پهنای آن، زمین و آسمان و … را در برگرفته است و جلوه ایی از رحمت او است و حق در آن ها تجلّی کرده است، بپردازد. اگر انسان به زمین که محل استقرار بدن است و پدیده های موجود در آن یعنی به کوه ها، ‌دریاها و معدن تأمّل کند و بنگرد که چگونه خداوند اطراف زمین را به وسیله ی کوه ها برافراشته و آب ها را در زیر آن قرار داده و نظر کندو در کوه ها و شگفتی های آن که نخست از خاک پدید آمدند و سپس به معادن جواهر ارزشمندی تبدیل شده اند. هم چنین اگر تأمّل کند به اصناف حیوانات که چگونه به دنیا می آیند و زاد و ولد می کنند،‌ غذا می خورند و رشد می کنند و بنگرد به حیواناتی مانند زنبورعسل و عنکبوت که چگونه خانه می سازند و غذا ذخیره می کنند؛ از جمله امور دیگر در زمین که بیان گر رحمت الهی است، مانند تأمّل در چشمه سارها و دریاها و رودخانه های بزرگ که خداوند متعال فرموده است:
﴿وَالارضَ مَدَدنَاهَا ﴾^[۴۷۴].
هم چنین زمین، بستری است تا انسان بر آن آرام بگیرد و بخوابد ونیز آن را گسترانید تا بر آن راه برود و خداوند فرموده است:
﴿جَعَلَ لَکُمْ الْاَرْضَ فَراشاً﴾^[۴۷۵] ،﴿واللهَ جَعَلَ لَکُمُ الارضَ بَساطاً لِتَسْکونوا مِنْها سَبْعاً فَجاجاً﴾^[۴۷۶]
هم چنین تأمّل در آفرینش آسمان، انسان را به تکامل می رساند؛ چون جلوه های رحمت او آسمان را نیز در برگرفته است. اگر انسان در آسمان و به حرکات افلاک و کواکب تأمّل کند و به طلوع و غروب شان بنگرد و به فلکیات و حرکات منظّم آن ها که مصالح و منافع موجودات مادون را تأمین می کند که یکی از این مصالح، تابان نشدن همه فلکیّات است و هم چنین در کثرت ستارگان و چگونگی شکل های آن ها و این که آسمان را به ستارگان زینت بخشیده است و حق تعالی در این مورد می فرماید :
﴿و زَیَّنَّا السَّماءَ الدُّنیا بِمَصابیحِ ﴾^[۴۷۷]، ﴿و جَعَلَ القَمَرَ فیهنَّ نوراً ﴾^[۴۷۸]، ﴿وَ جَعَلَ الشَّمْسَ سِراجاً ﴾^[۴۷۹].
تأمّل و تفکّر در سراسرآفرینش، انسان را به شناخت خداوند نزدیک می کند و به صفت رحمانیت او پی می برد و موجب می گردد که همه ی کارهای خود را براساس رضای او انجام دهد و در اسماء و صفات به او شبیه می گردد و لایق و شایسته­ رحمت خاصه­ی حق می شود و از آن طریق به سوی او گام بر می دارد و مسیر کمال و ترقّی را طی می کند و در او فانی می شود و چیزی جز ذات حق مشاهده نمی کند.
در واقع ازآن چه که بیان گردید می توان به این نتیجه رسید که هدف از به وجود آمدن کائنات و نتیجه وجود ممکنات، جز شناخت حق تعالی و معرفت به او نیست که عقل و نقل بر این معنی گواه اند^[۴۸۰] و تا انسان ها حق تعالی و صفات او را بشناسند و اگر حق تعالی را نشناسند و معرفت به او نداشته باشد، عشق و محبّت و الطاف او را هم نمی شناسد و سلوک به سوی او هم ناممکن است^[۴۸۱] و اگر به شناخت حق نایل شد، حرکت او به سوی حق تعالی تند تر و بهره مندی او از دیدار محبوب شدیدتر خواهد بود.^[۴۸۲] بنابراین پس از آن که انسان، معبود خویش را شناخت و پی برد که هر جمال و کمالی از او ناشی می گردد و او منبع بی پایان همه ی کمالات است و هر چه جمال و کمال در غیر او مشاهده می شود، نیز از او است و آن هم، رشحه و بارقه ای از کمال اوست، متوجّه می گردد که محبّت اصیل و راستین، تنها شایسته ی او است و غیر او نیز، تنها به این جهت که سایه های وجود او هستند، سزاوار محبّت اند. وقتی چنین محبّتی در دل انسان جای گرفت، روشن است که او دیگر برای غیر معبود، کاری نخواهد کرد؛ چرا که همّ و غم دلداده ای واقعی، کسب رضایت معبود است. پس بر اساس این، عاشق خدا می شود و همه چیز را در خدا می ببیند و محو در خدا می شود و به مقام فنای فی الله می رسد که این کمال انسان است.^[۴۸۳]

۵-۳-۱-۲. دین اسلام

آیین مقدس اسلام، دینى کامل و نعمتى تمام است که از آن به عنوان جهان تشریع نیز یاد مى‌کنند. انسان براى بقاى ظاهر خود باید از سفره ی نعمت مادّى حق، سهمش را از طریق مشروع، مصرف کند و براى بقا و برای رشد و کمال باطن خویش باید عملاً به مقررات الهى گردن نهد. انسان باید براى تأمین خیر دنیا و آخرت خود، دستى در سفره­ی تکوین و دستى در سفره­ی تشریع داشته باشد تا با کمک گرفتن از نعمت ظاهرى و نعمت معنوى به کمال لایق مربوط به خود برسد. انسان باید بداند که پروردگار بزرگ و مهربان، از باب احسان و لطف و رأفت و رحمت، عنایت ویژه‌اى به او نموده و احکام و مقررات و معارفى را به زبان قرآن و زبان پیامبراکرم(صلى الله علیه و آله و سلم) و زبان امامان معصوم (علیهم السّلام) برای او بیان فرموده است، تا او را از فرومایگى حیوانى تعالى بخشد و وى را از تاریکى جهل و غفلت و نسیان به نور ایمان و معرفت و محبّت و قرب خویش، هدایت نماید و در پناه ولایت خود، او را در تمام مراحل حیات دنیا و آخرت با کامل‌ترین برنامه­ی زندگى به عالى‌ترین درجات سعادت مادى و معنوى برساند.^[۴۸۴]
بنابراین خداوند به اقتضاى رحمت و رأفتش انسان را به راه مستقیم هدایت مى‌کند و پیامبران و امامان معصوم را در خیمه­ی حیات بشر، چون مشعل‌هاى نور مى‌فرستد و قرآن را به عنوان قانون سعادت نازل مى‌کند و این، انسان است که باید با اختیار و اراده ی خود راه سعادت را با بندگى و طاعت و خدمت به خلق طی کند و از آن طریق، خود را لایق و شایسته­ رحمت خاصه­ی حق کند و زمینه­ آمرزش و ورود در بهشت را نسبت به خود فراهم آورد و از ناسپاسى در برابر دین بپرهیزد که ناسپاسى در برابر دین، بلایى عظیم و مصیبتى سنگین است که هر کس دچار آن شود، از رحمت ویژه­ی حق و آمرزش حضرت محبوب و ورود در بهشت محروم مى‌گردد. خداوند با ارائه­ دین کامل، راه رسیدن به خوشبختى را براى انسان ترسیم کرد ولى انسان‌ها در برابر این راه به دو گروه تقسیم شدند، گروهى عقل و انصاف به خرج داده اند و راه خدا را انتخاب کردند و گروهى بر اثر کبر و لج‌بازى وعناد جاهلانه به ناسپاسى نسبت به این نعمت عظیم برخاستند و به دست خود، مایه ی بدبختى و تیره‌روزى را براى خود فراهم آوردند؛^[۴۸۵]چنان چه خداوند می فرماید:
﴿ إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاکِرًا وَإِمَّا کَفُورًا ﴾^[۴۸۶]
حضرت حق، اوامر و نواهى را که بر اساس سعادت دنیا و آخرت انسان، نظام داده شده به وسیله ی کتاب‌هاى آسمانى؛ چون «صحف» ابراهیم (علیه السّلام) و « زبور» داود (علیه السّلام) و «تورات» موسى (علیه السّلام) و «انجیل» عیسى (علیه السّلام) فرستاد و همه ی آن­ها را در قرآن مجید بر پایه ی نیاز انسان تا قیامت کامل کرد. از این رو شیرازه ی دین در همه دوره‌ها بر اساس توحید و معاد و حقایق اعتقادی پایه‌گذارى شده است و تنها کیفیت برنامه‌ها وعبادت‌ها در هر عصرى متناسب با مردم همان روزگار بوده و روز به روز تطور تکاملى داشته است تا به صورت قرآن و روایات پیامبراکرم(صلى الله علیه و آله و سلم) و اهل بیت (علیهم السّلام) که تا روز قیامت، پاسخگوى نیازهاى مادى و معنوى انسان است جلوه کرده و رخ نموده است.^[۴۸۷]
بنابراین شرط بهره‌مندى از این رحمت ویژه، آن است که انسان به اختیار و اراده ی خود دین خدا را انتخاب نماید و به آن ایمان داسته باشد و با عمل صالح، همه امور زندگى‌اش را با آن هماهنگ سازد تا در مسیر بهره مندی از آن، مراتب عقل عملی یعنی تجلیه، تخلیه، تحلیه را طی کندو به فنای فی الله برسد که نهایت عقل عملی و مرتبه ی نهایی سیر و سلوک به جانب حق و استغراق در ذات و صفات الهی است به این صورت که چشم دل و دیده ی باطن را فقط برای مشاهده حق و تجلیات او به کار گیرد و منحصراً نظر و همّتش را به خداوند و ساحت کبریایی او معطوف کند.^[۴۸۸]

۵-۳-۱-۳. قرآن کریم

مهم ترین وارزشمند ترین مفاهیم هر مکتب را می توان ازشعار وعنوان آن مکتب دریافت. دراین میان، شعار و عنوان آغازین مکتب قرآن، «بسم الله الرحمن الرحیم» است. عبارتی که تمامی حقایق جهان هستی را در خود جای داده و در این عبارت حیات بخش، خداوند با محوریّت رحمت، معرّفی می گردد. با توجّه به این که خداوندى که عظمت او بى‌نهایت است، انسان محدود وحقیر و کوچک را مورد خطاب و توجّه خویش قرار مى‌دهد و از او تکلیف و عبادت و بندگى و خدمت و انجام خیر مى‌خواهد، عبادت و خدمت را بر او سهل و روان مى‌کند و دلش را شایسته ی تحمّل اسرار ملکوت مى‌نماید و جانش را آیینه ی تجلى ‌دهنده ی اسماء و صفات مى‌کند.
لیاقت و شایستگى انسان است که کتابى چون قرآن که دریایى از معارف و حاوى مسائل ملکوتى و برنامه‌هاى تربیتى و خودسازى است به او عنایت مى‌گردد و پیامبران و امامان به عنوان آموزگاران آسمانى براى به کمال رساندن او در کنارش قرار مى‌گیرند.^[۴۸۹]در آیات قرآن، آن چه نمایان است، در واقع تجلّی خداوند است. چنان که در قرآن، بیش از هزار بار از«ربوبیّت» و پرورش دهندگی خداوند یاد شده است و تنها یک بار از«جباریّت» خداوند سخن به میان آمده است. قرآن، کتاب تشریع است که در کنار کتاب تکوین یعنی جهان هستی و هرچه در پهنه ی آفرینش است، برای هدایت و تکامل انسان ها فرستاده شده است. پیروی از آیات قرآن مجید و آراسته شدن به حقایق این کتاب در جهت عقیده و عمل و اخلاق، انسان را در سایه­ی رحمت خاص حق، قرار میدهد.گوش دادن به تلاوت قرآن واستغفارکردن از دیگر عوامل جلب رحمت الهی است.
﴿وَإِذَا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُواْ لَهُ وَأَنصِتُواْ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ ﴾^[۴۹۰]

طبق جدول ۴-۱۵بیشترین میانگین (۸۶/۲) مربوط به گویه ۲۶ (فضاسازی هنرمندانه محیط مدارس با آیات، روایات، تصاویر و کلام بزرگان پیرامون فرهنگ ایثار و شهادت) و کمترین میانگین (۳۶/۲) مربوط به گویه ۳۱ (دعوت از هنرمندان عرصه ایثار و شهادت و به نمایش گذاشتن آثار هنری آن ها در مدرسه) می باشد.
۹/۴۵ درصد از پاسخگویان معتقدند، راهکارهای هنری نهادینه سازی فرهنگ ایثار و شهادت در مدارس به میزان کم و خیلی کم مؤثرند. ۲/۳۱ درصد از پاسخگویان معتقدند، راهکارهای هنری نهادینه سازی فرهنگ ایثار و شهادت در مدارس به میزان متوسط مؤثرند. ۹/۲۲ درصد از پاسخگویان معتقدند، راهکارهای هنری نهادینه سازی فرهنگ ایثار و شهادت در مدارس به میزان زیاد و خیلی زیاد مؤثرند.
میانگین وزنی ۶۳/۲ از ۵ نشان می دهد، پاسخگویان معتقدند، راهکارهای هنری نهادینه سازی فرهنگ ایثار و شهادت در مدارس به میزان متوسط مؤثرند.
ب) تحلیل استنباطی
نظر به این که نرمال بودن توزیع نمرات به کمک آزمون کالموگرف – اسمیرنف تأیید گردید، لذا از آزمون های پارامتریک و در اینجا از آزمون t تک نمونه ای استفاده می گردد.
جدول شماره ۴-۱۶٫ نتایج آزمون t تک نمونه ای، مقایسه میانگین با میانگین فرضی (۳ = m)

میانگین فرضی
میانگین
انحراف معیار
T
درجه آزادی
سطح معناداری

۳

۶۳/۲

۴۴۴/۰

۵۵۷/۱۵-

۳۳۹

۰۰۰۵/۰<

نتایج جدول نشان می دهد که بر اساس تحلیل استنباطی مقدار سطح معناداری برابر۰۰۰۵/۰< است و چون این مقدار کوچک تر از ۰۱/۰ است، لذا تفاوت مشاهده شده از نظر آماری در سطح اطمینان ۹۹ درصد معنادار است. به عبارت بهتر، پاسخگویان معتقدند، راهکارهای هنری نهادینه سازی فرهنگ ایثار و شهادت در مدارس به میزان کمتر از متوسط مؤثرند.
۴-۳-۵٫ رتبه بندی میزان تأثیر هر یک از راهکارهای فوق بر نهادینه سازی فرهنگ ایثار و شهادت در مدارس بر اساس نظرات دبیران دوره متوسطه چگونه است؟
برای بررسی این سؤال از آزمون فریدمن استفاده شد. ابتدا نتایج توصیفی و سپس نتایج استنباطی مورد بررسی قرار گرفته است.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

الف) تحلیل توصیفی
جدول شماره ۴-۱۷٫ رتبه بندی میانگین میزان تأثیر راهکارهای چهارگانه بر نهادینه سازی فرهنگ ایثار و شهادت در مدارس

راهکارهای مؤثر نهادینه سازی فرهنگ ایثار و شهادت
میانگین وزنی
میانگین رتبه
رتبه

راهکارهای آموزشی

۲۱/۴

۸۹/۳

۱

راهکارهای فرهنگی

۶۵/۳

به طور کلی آمینوگلیکوزیدها توسط سه گروه آنزیمی غیرفعال می گردند:
استیل ترنسفرازها ( ACC) که با بهره گرفتن از استیل-کوآ باعث تغییرگروه های آمینی خاص در آمینوگلیکوزیدها می شنود.
آدنیل ترانسفرازها که با بهره گرفتن از ATP ،گروه های هیدروکسیل ANTخاصی را آدنیله می کنند.
فسفو ترانسفرازها که با بهره گرفتن از ATP،گروه های هیدروکسیل ویژه ای را فسفریله می کنند.
محل هایی که غالبا تحت تاثیر این آنزیم ها قرار گرفته و دستخوش تغییر و تحول شده ،در میان گروه هایی آمینی ،شامل ۳و۲و۶ودر میان گروه های هیدروکسیل ،شامل ۴و۳و۲هستند.
در درمان عفونت های حاد انتروکوکی مثل باکتریمی، اندوکاردیت، مننژیت درمان به صورت ترکیب یک آمینوگلیکوزیدو یک آنتی بیوتیک موثر بر دیواره سلولی صورت می گیرد.
۲-۶-۱-۱۰-پ-اهمیت مقاومت آمینوگلیکوزیدی
یک سری از آنزیم ها (آنزیم های تغییر دهنده آمینوگلیکوزیدها و یا موثر بر عوامل تاثیر گذار بر دیواره سلولی) از اثر سینرژیسم آمینوگلیکوزیدها وآنتی بیوتیک های مهارکننده دیواره سلولی ممانعت به عمل می آورد. این آنزیم ها عبارتند از آمینوگلیکوزیل فسفوترانسفراز(APHs)، آمینوگلیکوزیل استیل ترانسفراز(AACs) و آمینوگلیکوزیل نوکلئوتیدیل ترانسفرازها (ANTs) در صورت حضور این آنزیم ها MIC آمینوگلیکوزیدها به بالاتراز µg/ml 2000 افزایش پیدا می کند(چو و همکاران،۲۰۰۰). این شاخص ها ی مقاومت اغلب قسمتی از پلاسمیدهای متحرک یا ترانسپوزون های کونژوگه هستند ودر سال های اخیر در میان سویه های متعددی از انتروکوک ها پراکنده شده اند(کرلیر وکوروالین^[۱۰۳]،۱۹۹۰).
در این روش درمانی، آنتی بیوتیک های ضد دیواره سلولی با سست نمودن دیواره منجر به افزایش نفوذ آمینوگلیکوزیدها به داخل سلول می شوند که به این ترتیب غلظت داخل سلولی این دسته از آنتی بیوتیک ها بالاتر خواهد رفت و در زمان کوتاه تر، اثر بخشی بهتری خواهند داشت( جاسپن و همکاران، ۲۰۱۰).
هنگامی که مقاومت های HLAR در بین گونه های انتروکوکی مشاهده می گردد،این روش درمانی نیز کارایی ندارد و هیچ رژیم درمانی معتبر ومطمئنی قابل توصیه نخواهد بود( درسل و همکاران^[۱۰۴]،۱۹۹۹). زمانی اهمیت این موضوع آشکارتر می گردد که بدانیم این رژیم های درمانی، علاوه بر درمان عفونت های انتروکوکی، به منظور درمان اندوکاردیت های ایجاد شده توسط استرپتوکوک های آلفاهمولتیک، استافیلوکوکوسیلوکوک ها و سایرباکتری ها هم استفاده می‏گردد( جاسپن و همکاران،۲۰۱۰). بر اساس گزارشات در دهه ۱۹۷۰مبنی بر جدا سازی انتروکوکوس فکالیس که دارای ویژگی HLAR بوده عفونت های ایجاد شده توسط این گونه از باکتری روز به روز در حال افزایش بوده است به طوری که در حال حاضر انتروکوکوس فکالیس با مقاومت HLAR گسترش جهانی یافته است( جاسپن و همکاران،۲۰۱۰) .
گسترش فراوانی HLR به آنتی بیوتیک ها واز جمله آمینوگلیکوزیدها در میان انتروکوک ها در مناطق مختلف دنیا، جامعه پزشکی را یک قدم به دوران پس از آنتی بیوتیک ها^[۱۰۵] نزدیک تر نموده است(جاسپن و همکاران،۲۰۱۰) . اما این نوع از مقاومت ها علاوه بر این که باعث حذف تنها راه درمانی قابل اطمینان می‏گردد، مشکلات دیگری رانیز با خود به همراه خواهد آورد که در ادامه بحث به بررسی آنها پرداخته می‏شود.
۲-۶-۱-۱۰-ت-HLAR و افزایش مرگ ومیر^[۱۰۶]
در بیماران مبتلا به باکتریمی که ناشی از فعالیت سویه های انتروکوکوس فکالیس با مقاومت بالا به آمینو- گلیکوزیدها می باشند،میزان مرگ ومیر بیشتراز مواردی است که توسط سویه های فکالیس حساس به جنتامایسین ایجاد می شود. این میزان مرگ ومیر، در مواردی که سویه های HLGR توأم با بتاهمولتیک نیز می باشند، افزایش می یابد و درمواردی این ضریب افزایش حتی تا ۵برابر هم گزارش شده است. علاوه بر انتروکوک ها استرپتوکوک های گروه G که بتاهمولتیک می باشند نیز، HLAR مشکلات فراوانی ایجاد می نماید. نتایج حاصل از آزمون های لقاح نشان می دهد که فراوانی ودرصد انتقال پلاسمیدهای حامل ژن های مقاومت به جنتامایسین توسط تیپهای بتاهمولیتیک بیشتر می باشد چرا که این پلاسمید ها قابل انتقال به صورت همزمان توسط پلاسمیدهای بتاهمولیزین در این سویه ها می باشند( درسل و همکاران،۱۹۹۹).
آمارها نشان می دهد که میزان سویه های HLGR بیش از HLSR^[107] است که به این ترتیب میزان مرگ- ومیر در سویه های HLGR نیز بیشتر از HLSR نخواهد بود. درصد بروز سویه های HLGR در گزارشی حدود ٪۷۰ودر مواردی ٩٠٪بوده است، اما درمیان HLSR ها تنها حدود٢٠٪است(پاپاراسکواس و همکاران^[۱۰۸]، ۲۰۰۰).
۲-۶-۲-مقاومت چنددارویی(^[۱۰۹]MDR)
مقاومت های آنتی بیوتیکی می توانند به دو صورت مستقل یا ترکیبی در یک گونه واحد وجود داشته باشند،به ویژه مقاومت به پنی سیلین که ناشی از افزایش سنتز PBP یا بتالاکتاماز است. با مقاومت گلیکوپپتیدها و مقاومت به انتروکوکوس فکالیس یافت می شوند. مسئله مقاومت چنددارویی انتروکوک ها، مقاومت به مواد ضدمیکروبی دیگری به همراه دارد که روز به روز در حال افزایش است و باعث ایجاد مقاو مت به ماکرولیدها از طریق ژن های tetM، tetL، tetK می شوند. مقاومت به تتراسایکلین ومقاومت به کلرامفنیکل از طریق ژن cat ایجاد می شود. به علاوه تعدادی از سویه های انتروکوکوس فکالیس مقاوم به جنتامایسین، به سیپرو- فلوکساسین نیز مقاومت نشان می دهند(موهاناک ریشنان و همکاران^[۱۱۰]،۲۰۰۴).
۲-۷-روش های شناسایی سویه های مقاوم به آنتی بیوتیک
۲-۷-۱-روش های مبتنی بر فنوتیپ
روش های سنجش حساسیت آنتی بیوتیکی را بر اساس روش کار مورد استفاده به دو گروه تقسیم بندی می‏شوند:
دیفیوژن یا انتشار که می توان به روش کربی بائر یا دیسک دیفیوژن اشاره کرد.
دیلوشن یا رقت که در این گروه حداقل غلظت ممانعت کننده از رشد (MIC) آنتی بیوتیک مورد بررسی قرار می گیرد که شامل دو روش تهیه رقت در محیط مایع و تهیه رقت در محیط آگار می‏باشد.
انتشار و رقت که روش E-test در این گروه قرار دارد و ترکیبی از این دو روش می باشد.
۲-۷-۱-۱-روش انتشار دیسک در آگار( دیسک دیفیوژن)
در این روش قرار دادن دیسک محتوی آنتی بیوتیک روی پلیت تلقیح شده منجر به رها شدن آنتی بیوتیک و ایجاد گرادیان غلظت در اطراف دیسک کاغذی می شود. در حقیقت شیب غلظتی از آنتی بیوتیک در ژل ایجاد می گردد به طوری که بیشترین شیب غلظت آنتی بیوتیک در نزدیکی دیسک ایجاد و با دور شدن از دیسک غلظت آنتی بیوتیک کاهش می یابد. گرمخانه گذاری پلیت باعث می شود شرایط فیزیکی لازم برای رشد ارگانیسم ایجاد می گردد. بدین ترتیب آنتی بیوتیک موجود در دیسک طبق قوانین انتشار از دیسک رها شده و به صورت شعاعی در ژل منتشر می گردد. به این ترتیب در جایی که مقدار آنتی بیوتیک کمتر از غلظت مهارکننده رشد باکتری باشد باکتری به خوبی رشد نموده و در اطراف دیسک هاله عدم رشد ایجاد می گردد. با اندازه گیری قطرهاله عدم رشد و مقایسه آن با منحنی استاندارد میزان حساسیت تعیین می گردد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

از مزایای روش انتشار دیسک در آگار می توان به موارد زیر اشاره کرد:
کم هزینه
سهولت و راحتی در انجام آن
به راحتی می تواند برای تعداد بالایی از نمونه های بالینی انجام شود
تعیین حساسیت همزمان چندین آنتی بیوتیک
از معایب این روش نحوه ی تفسیر آن می باشد. اندازه گیری میزان هاله ی عدم رشد پیچیده می باشد. در مواردی که ممکن است سویه دارای مقاومت ضعیفی باشد، آن را نیمه مقاوم و یا حتی نیمه حساس گزارش کنند. همچنین کیفیت دیسک های مصرفی از اهمیت ویژه ای برخوردار است زیرا در صورت عدم انتشار مناسب مواد ضد میکروبی نتایج به صورت مقاوم کاذب گزارش شود( مندوزا^[۱۱۱]، ۱۹۹۸).
۲-۷-۱-۲-روش تهیه رقت در محیط مایع( براث دیلوشن^[۱۱۲])
در روش تهیه سریال رقت در محیط مایع، ارگانیسم مورد نظر را با عامل ضد میکروبی در محیط مایع درگیر می نماید. در این روش هر یک از عوامل ضد میکروبی مورد استفاده را با تهیه شیب (طیف) گسترده ای از غلظت های آنتی بیوتیک که معمولا برحسب میکروگرم بر میلی لیتر در محیط مایع می باشد، درگیر می نماید. محدود غلظت آنتی بیوتیک مورد استفاده بر اساس غلظت غیر سمی ایجاد شده در بدن بیمار تعیین می گردد.
۲-۷-۱-۳- روش تهیه رقت در محیط آگار( آگار دیلوشن^[۱۱۳])
سنجش حساسیت میکروب ها به عوامل ضد میکروبی با بهره گرفتن از روش تهیه رقت در آگار، به این ترتیب انجام می شود که غلظت آنتی بیوتیک بر ارگانیسم در یک محیط مورد آزمایش قرار می گیرد. در این روش غلظت های مورد نظر آنتی بیوتیک در یک پلیت قرار داده می شود. پس از پایان گرمخانه گذاری، پلیت ها از نظر رشد باکتری مورد بررسی قرار گرفته و MIC یا حداقل غلظت ممانعت کننده از رشد تعیین می- گردد(مندوزا،۱۹۹۸).
۲-۷-۲- روش های مبتنی بر ژنوتیپ
در باکتری ها ژن هایی شناخته شده است که مکانیسم های مقاومت را رمز گذاری می نمایند، به علت آنکه ترادف قسمتی یا همه این ژن ها شناسایی شده است ،امکان طراحی روش های مولکولی با استفاده ازتکثیر و هیبریداسیون جهت شناسایی مقاومت نسبت به آنتی بیوتیک ها ایجاد شده است. توانایی تعیین حضور ژن های دخیل در ایجاد مقاومت این امکان را می دهد که به کمک آن روش های مبتنی بر فنوتیپ را تایید کرد. ضمن این که این روش دارای دقت بسیار بالایی است(ترور آنتونی جی و همکاران،۲۰۰۸) .با توجه به اهمیت تشخیص سریع و همزمان عامل بیماریزا و الگوی مقاومت آن، استفاده از روش های مولکولی درهنگام تشخیص جهت تعیین مقاومت باکتری بیماریزا، امری ضروری به نظر می رسد. یکی از مهمترین روشی که امروزه برای تعیین ژن های مقاومت دارویی استفاده می شود روش مولکولی PCR می باشد که بر پایه این روش ،شیوه های مختلفی نیز بنا شده است .
Touchdown PCR
Degenearte PCR
Heminested PCR
RT-PCR
ARMS-PCR
Nested-PCR
Hot-Start PCR
Alu-PCR
ELISA -PCR
Real-TimePCR
Triplex- PCR