کامبیز خان دوست دارد پسرش را آلفرد صدا کنند/ آلفرد فکر می­ کند که از دماغ فیل افتاده­است/ گیتی گیتار را ترجیح می­دهد/ سوزی بی آنکه خجالت بکشد/ نامه بوی فرزندانش را برای مادرش می­خواند/ رادیو از ماووت می­گوید. (همان: ۵۷)

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

تهاجم فرهنگی، نظام آموزشی کشور را نیز تحت شعاع خود قرار داده­است. گرایش مردم به مدرک گرایی و کسب مدارج رفاه طلبی و منصب­جویی، نوعی مسابقه نیز برای کسب مدرک، حتّی با شهریه­های سنگین، بین افراد متموّل صورت می­گیرد. در این میان افراد کم­درآمد از شانس و امکان کمتری برخوردارند و به این ترتیب فاصله طبقاتی میان این دو گروه از جامعه باز افزایش می­یابد.
پسر خوانده­های مایکل جاکسون به دانشگاه می روند/ انیشتن بی­خواب می­ماند/ دیوار مسافرخانه های ناصر خسرو/ فرمول نسبیّت را ازبر می­ کنند. (همان: ۵۶)
غرب زدگی و دوری از هویّتهای ملّی و دینی گاهی بر روشنفکران و طبقات دانشگاهی و حتی متون درسی دانشگاهی نیز سایه افکنده­است.
از تأثیرات منفی تهاجم فرهنگی، کلیشه­ای شدن تحصیلات دانشگاهی و تسامح متولیّان امور علمی هنری و فرهنگی است به­گونه ­ای که یا غرق سخنان و موضوعات تکراری ادبی و علمی می­شوند یا به علم گرایی و روشنفکری تظاهر می­ کنند: دانشگاه به کلیله و دمنه معتاد است/ معلّم ها به رونویسی از تکلیف کبری اکتفا کرده ­اند/ و هنرمندان هم مرتب برای هم جادو و جنبل می­ کنند/ شعرای سبک قصیده و عینک/ برای اهل قبور شعر می­خوانند. (همان: ۵۶)
و یا: با این همه در دانشگاه ما/ یک استاد پاپیون می­زند/ و فرانسه صحبت می­ کند. (همان: ۵۶)
آثار ویران­گر تهاجم فرهنگی در همه زمینه­ ها مشهود است. آن فضا و دنیاهای مقدّس و روحانی ایثار و شهادت، حماسه و رشادت کم­کم رنگ می بازد و حتّی دامن هنرمندان خلّاق و نقش آفرین ما را نیز در برمی­گیرد. بیشتر این قشر نیز آثار هنری و ادبی خود را به صورت نمایشی و فرمایشی و صرفاً به منظور ارائه در نشست­ها و جشنواره­ها در­آورده و ملاک مقبولیت خود را نیز رضایت و حسن­نظر غربی­ها و روشنفکران وابسته قرار­داده­اند:
امروز هم بینش هنرمندان/ از سقف تالار ما بالاتر نمی­رود/ … نقاش­ها فکر می­ کنند، زندگی یعنی فتح قله پیکاسو­/ خطّاط­ها برای خدا/ خط و نشان می­کشند/ قصه نویس­های شنگول/ در زمستان هم حبّه انگور می­خورند/ شاعران را میل جاودانه شدن کور کرده­است. (همان: ۵۶)
از اینجاست که شاعر دفاع مقدس با دیدن فاصله­های طولانی و شکاف بین فرهنگ ایثار و شهادت و عادات بی هویتی و دنیا­گرایی، دریغ و درد شنیدن و فریاد جرس کاروانیان خون و شهادت او را به شیون و مویه وا می­دارد:
مرا کشت خاموشی لاله ها کجا رفت تأثیر سوز و دعا
کجایند مستان جام الست همانان که از وادی دیگرند
دریغ از فراموشی لاله­ها کجایند مردان بی­ادّعا
دلیران عاشق، شهیدان مست همانان که گمنام و نام آورند
(همان: ۴۰)
قزوه شاعرى­است با پیشنهادهاى فراوان براى غزل معاصر، شاید از همین روست که هم در محافل داخلی و هم در بررسى شعر معاصر دایر در کشور­های خارجی دعوت می­ شود و گاهى مى­رود و گاهى نمى­رود:
نه تو از راهى که رفته­اى بر مى­گردى/ نه من پشیمان مى­شوم/ از دوباره خوانى این اشک­ها/ گیرم گلوله از شقیقه­ى تو/ شلیک شد به تپانچه/ گیرم تقویم از ۲۰۰۱ برگشت/ به ۱۹۸۰/ نه تو از راهى که رفته­اى بر مى­گردى/ نه من شک مى­کنم در سرایش نامت/ گیرم که جنگ را مومیایى کردند­/ گلوله­ها و خاطره­ها/ حتى سنگ قبر تو/ حتى در قاب عکس تو چشمانت…/ اما / نه تو از راهى که رفته­اى بر مى­گردى/ نه من!» (قزوه، ث، ۱۳۸۹: ۳۷۷)
قزوه در شعرهاى اخیرش به فضا و زبان پیچیده­ترى رسیده و آن قزوه­اى که از تکرار جوشش اجتماعى دهه­هاى ۶۰ نا­امید شده بود، به جاى تسلیم شدن به «قطار اندیمشک» پناه برده­است. قزوه مسافرى است که انگار در «قطار اندیمشک»، مسافرى همیشگى است با بلیتى که هیچ وقت اعتبارش تمام نمى­شود. این مسافر همیشگى دیگر مسافر نیست. رئیس قطار است که بلیت ها را کنترل مى­کند.
«قطارى هر شب/ از ایستگاه خاطره­ات مى­رود به اندیمشک/ قطارى هر شب/ از ایستگاه جمجمه­ات/ تا آتش چاه­هاى نفت/ قطارهاى یک طرفه/ با پرده هاى چفیه و باران/ دریچه­هاى قلبت که بسته مى­شود/ قطار به تونل رسیده­است/ نفسى که تنگ شود/ چفیه را با اشک، خیس کن/ شیمیایى ست!/ دلت که مى­گیرد/ بخواب/ خمپاره است!/ و پیش از آن که ماسک خود را/ به ماه، تعارف کنى/ نخل و ستاره را به عقب بفرست!/ قطار، سوت مى­زند/ و جوانى­ات برایش دست تکان مى­دهد/ قطار خالى ست/ ماه لکوموتیو را مى­راند/ و فرشته­ها/ تو را و قطار اندیمشک را/ به آسمان مى­برند!» (همان: ۳۱۷)
علیرضا قزوه را اکثر و اغلب به «بوى سیب» مى شناسیم. یعنى آنها که از دهه شصت از نیمه نخست دهه شصت او را مى­شناسند چنین او را می­شناسند. غزلى که ناگهان شاعرى را مطرح کرد که متفاوت بود و متفاوت مى­سرود هم در فضاى آیینى هم در فضاى جنگ. شاعرى که در پى شعرخوانى براى جنگ و غیبت در میادین جنگ نبود میان بچه­هاى جنگ بود. از خودشان بود و رفیق گرمابه و گلستانش صادق آهنگران بود، کویتى پور بود. شاعرى که…
«این بوى ناب وصال است، یا عطرگل­هاى سیب است
این نفخه آشنایى، بوى کدامین غریب است
امشب از این کوى بن­بست، با پاى سر مى­توان رست.
روشن، چراغ دل و دست، با نور «امن یجیب» است
در سوگ گل­هاى پرپر، گفتیم و بسیار گفتیم
امروز مى بینم اما، مضمون گل­ها غریب است
در مسجد سینه چندى ست، تا صبحدم، نوحه خوانى ست
بر منبر گونه شب­ها، این گونه اشکم خطیب است:
«از سنگ­هاى بیابان، خاموش بودن عجب نیست
از ما که هم کیش موجیم، این گونه ماندن عجیب است»
با اشتیاق زیارت، یاران همدل گذشتند
انگار تنها دل من، از عاشقى بى­نصیب است»
(همان: ۳۹)
در شعرهای بعدی و در مجموعه های اخیر، قزوه به عنوان شاعری که خود را شاعر دفاع و جنگ می­داند، معضلات و مشکلات آدم­های جنگ را به شعر می­کشاند:
نفس که تنگ می شود/ چفیه ات را با اشک خیس کن/ شیمیایی ست! (همان: ۳۱۷)
قزوه از یاران شهیدش می­نویسد که در کنار رود کارون شهید شدند و بعد از آن خودش را نالان و گریان می­داند:
زمین بازیچه­ای بود و نبود همیشه چشم این گنبد کبوده
کنار رود کارون جون سپردی دو چشمم بعد تو زاینده روده
(همان: ۱۶۷)
بعد از شهادت دوستان هم رزمش در کنار رود کارون، به­خاطر جا ماندن ازقافله­ی شهادت ناله می­ کند و می­نویسد:
من‌ و داغ شهیدون، داد و بیداد کنار رود کارون، داد و بیداد
شب غربت، سر قبرت، عزیزم! دل من موند و بارون، داد و بیداد
(همان: ۱۷۲)
قزوه درد آدم­های جنگ را می­شناسد و می­داند در هیاهوی روزمرگی­ها چه مصائبی بر این آدم­ها می­گذرد:
آقا / جایی که لنگه کفش پای چپ بفروشند/ سراغ نداری­؟ (همان: ۳۲۰)
این همه البته به معنای جنگ خواهی قزوه نیست. وی شاعر دفاع است و حتی خود به مصائب و معضلات جنگ واقف است. می­داند آوار مصائب­های جنگ، چگونه بر جامعه سنگینی می­ کند، از این رو مثلاً در این قطعه تلخ از بین رفتن نخل و ستاره را به عنوان نمادهای آرامش و ایستادگی یاد می ­آورد و وا­گویه­ای دارد که نشان می­دهد او نیز دوست داشت در جنگ نه نخل و نه ستاره، هیچ یک آسیب نمی­دید و البته تصویر ایثار نیز دیدنی است:
و پیش از آنکه ماسک خود را/ به ماه تعارف کنی/ نخل و ستاره را به عقب بفرست. (همان: ۳۱۸)
البته قزوه در بخشی از عمر شاعری­اش، معترض بودن را فراموش نکرده، فریادهایش را می­نویسد:
دسته گل ها دسته دسته می روند از یادها گریه کن ای آسمان در مرگ توفان زادها
سخت گمنامید اما، ای شقایق سیرتان کیسه می­دوزند با نام شما شیادها

پایان نامه کارشناسی ارشد

موضوع:

جهت یابی سیگنال­های پهن باند در سیستم های مخابراتی

DOA Estimation For Wideband Signals In Communication Systems

توسط:

روزبه خلیلی

استاد راهنما:

دکتر مهرزاد بیغش

دکتر عباس شیخی

اساتید مشاور:

دکتر محمود کریمی

دکتر مصطفی درختیان

سپاسگزاری

در اینجا برخود لازم می‌دانم که از کلیه افرادی که به نحوی مرا در انجام این پایان نامه یاری رساندند، تشکر و قدردانی نمایم. به خصوص اساتید گرامی، جناب آقای دکتر بیغش دکتر شیخی و دکتر درختیان و دکتر کریمی که در تمامی مراحل انجام این پروژه به اینجانب یاری رساندند و در نهایت تمامی دوستانی که در طول انجام این پایان نامه همراه و راهنمای من بوده‌اند، سپاسگزاری می‌کنم.

تقدیم به:

فهرست مطالب

عنوان صفحه

چکیده ۱

مقدمه ۲

:

۱-۱- مقدمه ۴

۱-۲- انتشار امواج ۴

۱-۳-سنسورهای آرایه ای ۶

۱-۴- پردازش سیگنال آرایه خطی ۷

۱-۴-۱- فرضیات پایه ۷

۱-۴-۱-۱- میدان دور ۷

۱-۴-۱-۲- سیگنال باند باریک ۷

۱-۴-۱-۳- ایستائی ۸

۱-۴-۱-۴- سیگنال های چندگانه ۸

۱-۴-۱-۵- نویز (Noise) 8

۱-۵- تبدیل مکان – زمان ۹

۱-۶- سیگنال های تصادفی ۱۰

۲-۱-مقدمه ۱۵

۲-۲-روش های مبتنی بر پایه طیف ۱۵

۲-۳-روش های شکل دهی پرتو ۱۵

۲-۳-۱-روش شکل دهی پرتو متعارف ۱۵

۲-۳-۲- روش کاپون ۱۷

۲-۳-۳- روش های مبتنی بر زیر فضا ۱۹

۲-۳-۴-معرفی روش ۲۰

۲-۳-۵- الگوریتم ۲۱

۲-۳-۶- معرفی روش ۲۳

۲-۳-۷-مدل داده ها ۲۵

۲۸

۲-۴-آنتن های آرایه ای ۳۱

۲-۵- مدل سیگنال ۳۵

۲-۶- ماتریس کوواریانس ۳۶

۳-۱- مقدمه ۳۹

۳-۲- معرفی سیگنال های باند پهن ۳۹

۳-۳- معرفی تکنیک های مختلف جهت یابی سیگنال های باند پهن ۴۱

۳-۳-۱- مدلسازی داده های باند پهن ۴۱

۳-۳-۲- معرفی اجمالی روش های جهت یابی سیگنال های باند پهن با بهره گرفتن از بانک فیلتر ۴۲

۳-۳-۳- مدل فرکانسی سیگنال باند پهن ۴۴

۳-۳-۴- الگوریتم های مختلف جهت یابی سیگنال های پهن باند ۴۷

۳-۳-۵- روش های جهت یابی ناهمبسته ۴۷

۳-۳-۶- روش های ناهمبسته فرکانسی ۴۸

۳-۳-۷- فرم دهنده بیم به روش کاپون ۴۸

۳-۳-۸- میانگین گیری حسابی ۵۱

۳-۳-۹- روش میانگین گیری هندسی ۵۲

۳-۳-۱۰- روش میانگین گیری هارمونیک ۵۳

۳-۳-۱۱- الگوریتم موزیک پهن باند ۵۳

۳-۳-۱۲- الگوریتم وزن دهی مناسب زیرفضاها ۵۵

۳-۳-۱۳- محاسبه تخمین به روش ۵۸

۳-۳-۱۴- ملاحظات عملی در روش ۶۰

۳-۳-۱۵- روش های جهت یابی همبسته زیرفضایی() ۶۲

۳-۳-۱۶- روش ماتریس تمرکز قطری ۶۲

۶۴

۳-۳-۱۸- استفاده از ماتریس کانونی در روش ۶۶

۳-۳-۱۹– روش وزن دهی متوسط به زیر فضاهای سیگنال() ۶۷

۴-۱- مقدمه ۷۰

۴-۲- مفاهیم پایه ۷۰

۴-۳- ارائه یک مدل ریاضی ۷۱

۴-۴- توسعه الگوریتم به فضای چند بعدی ۷۶

۴-۵- تصویر در راستای زیرفضای سیگنال ۷۸

۴-۶- الگوریتم محاسبه ۸۰

۴-۶-۱- پیچیدگی محاسبات ۸۱

برای آرایه های خطی ۸۳

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۵-۱- مقدمه ۸۴

۵-۲- الگوریتم های تخمین ۸۴

۵-۲-۱- معرفی اجمالی الگوریتم های به کار رفته در شبیه سازی ۸۴

۵-۲-۱-۱- بررسی الگوریتم MUSIC و Capon 85

۵-۲-۱-۲- الگوریتم همبستگی زیرفضای سیگنال() ۸۶

۵-۲-۱-۳- ماتریس زیرفضای کانونی سیگنال () ۸۸

۵-۲-۱-۳-۱- الگوریتم محاسبه روش ۸۹

۵-۲-۱-۳-۲-نکات مهم در محاسبه تخمین به روش ۹۰

۵-۳- مدل سازی داده ها ۹۱

۵-۳-۱- خصوصیات منبع سیگنال ارسالی ۹۱

۵-۳-۲- مفروضات داده های دریافتی توسط آرایه آنتن ۹۲

۹۲

۵-۴-۱- سناریوی شماره ۱ ۹۲

فصل ششم: نتیجه‌گیری و پیشنهادات

۶-۱- نتیجه‌گیری ۱۲۲

۶-۲- پیشنهادات ۱۲۳

مراجع ۱۲۱

فهرست جداول

عنوان صفحه

جدول شماره (۵-۱)– مبنای شبیه سازی ۹۲

۹۳

فهرست تصاویر

عنوان صفحه

شکل ۱-۱- مختصات کروی ۶

شکل ۱- ۴- پردازش سیگنال در آرایه ای ازآنتن ها شامل آنتن ۱۳

شکل ۲-۱- هندسه آرایه ۲۴

شکل ۲-۲- نمایش آرایه ها برای الگوریتم ۲۵

۲۹

۲۹

شکل ۲-۵- آرایه خطی ۳۲

شکل ۲-۶- نمونه برداری فضایی از سیگنال ارسالی توسط آرایه خطی از آنتن ها ۳۳

شکل ۳-۱- الف – آرایه خطی ۴۵

شکل ۳-۱- ب آرایه دایره ای ۴۶

شکل ۳-۲- الگوی پرتودهی در روش کاپون به ازای منبع ارسالی ۰db در بین فرکانسی ۱۵۰ هرتز و دریافتی توسط آرایه ای از ۲۰ سنسور ۴۹

۵۰

۹۴

۹۴

۹۵

۹۶

۹۷

۹۷

۹۸

۹۸

۹۹

۹۹

۱۰۰

۱۰۰

۱۰۱

۱۰۱

۱۰۲

۱۰۲

۱۰۳

۱۰۳

۱۰۴

۱۰۴

۱۰۵

۱۰۵

۱۰۶

۱۰۶

۱۰۷

۱۰۷

۱۰۸

۱۰۸

۱۰۹

۱۰۹

۱۱۰

۱۱۰

۱۱۱

۱۱۱

۱۱۴

۱۱۵

۱۱۵

۱۱۶

۱۱۶

۱۱۷

۱۱۷

۱۱۸

۱۱۸

۱۱۹

چکیده:

جهت یابی سیگنال­های پهن باند

DOA Estimation for Wideband Signals

یکی از مهم­ترین کاربردهای آرایه ها، تحمین جهت یابی سیگنال­های انتشار یافته درمحیط می باشد. بسیاری از روش­های جهت یابی از دیرباز مورد استفاده قرار می­گیرند که به مرور زمان تغییراتی در آن­ها صورت گرفته است. بسته به شرایط محیط، ممکن است یکی از روش­های جهت یابی عملکرد بهتری نسبت به سایر روش­ها داشته باشد. نکته­ای که مطرح است اینکه اغلب روش­های جهت یابی برای سیگنال­های باریک باند طراحی شده ­اند. در عمل ممکن است سیگنال­هایی که در محیط وجود دارند یا پهن باند باشند و یا اینکه در بین­های فرکانسی مختلفی قرار داشته باشند.یکی از متداول ترین روش­ها در جهت یابی سیگنال­های پهن باند این است که سیگنال پهن باند را به بین­های مختلف فرکانسی تفکیک نموده و سپس پردازش­های لازم را در حوزه فرکانس انجام دهیم. بر این اساس روش­های مختلفی برای جهت یابی سیگنال­های پهن باند بیان شده است.در برخی از روش­ها جهت یابی هر بین فرکانسی به صورت مستقل از سایر بین­ها پردازش می گردد، که به روش­های ناهمبسته مشهور هستند. برخی دیگر از روش­ها اطلاعات بین­های مختلف فرکانسی را به صورتی با یکدیگر ترکیب می­ کند و سپس جهت یابی را انجام می­دهد (روش­های همبسته). مشکل بزرگ روش­های همبسته این است که بایستی در ابتدا تخمین اولیه­ای از زوایای ورود منابع داشته باشیم. برخی از روش­ها نیز هستند که ماهیت آن­ها متفاوت از روش­های همبسته و ناهمبسته است و می­توان گفت حالت بین این دو روش هستند. از جمله این روش­ها می­توان به TOPS^[1] اشاره کرد. که برای رفع مشکل تخمین اولیه زوایا در روش­های همبسته معرفی شده است.هدف از این پایان نامه بررسی روش های مختلف جهت یابی سیگنالهای پهن باند و مقایسه نحوه عملکرد هر یک می باشد.

مقدمه:

در این فصل از پایان نامه مطالبی به اختصار در جهت آشنایی با مفاهیم پایه میدان‌های الکترومغنطیسی، روش‌های مختلف جهت یابی برای سیگنال‌های باند باریک معرفی گردیده و مزایا و چالش‌های اجرا هر یک از این الگوریتم‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد. (فصل اول و دوم)

یکی از موارد بسیار مهم جهت یابی سیگنال‌ها، کاربرد آن در جهت دهی بین تشعشعی آنتن‌ها به منظور ایجاد حداکثر توان ممکن در جهت هدف می‌باشد همچنین به منظور جهت یابی اهداف در ابتدا می‌بایست زاویه ورود هر سیگنال را به آرایه مشخص نمود. با بهره گرفتن از مفاهیم و روش‌های مطرح شده برای سیگنال‌های باند باریک و توسعه آن بر اساس سیگنال‌های باند پهن در فصل سوم به معرفی اگوریتم های مختلف باند پهن ودسته بندی آن پرداخته خواهد شد. یکی از متداول ترین روش­ها در جهت یابی سیگنال­های پهن باند این است که سیگنال پهن باند را به بین­های مختلف فرکانسی تفکیک نموده و سپس پردازش­های لازم را در حوزه فرکانس انجام دهیم. بر این اساس روش­های مختلفی برای جهت یابی سیگنال­های پهن باند بیان شده است.در برخی از روش­ها جهت یابی هر بین فرکانسی به صورت مستقل از سایر بین­ها پردازش می گردد، که به روش­های ناهمبسته مشهور هستند. برخی دیگر از روش­ها اطلاعات بین­های مختلف فرکانسی را به صورتی با یکدیگر ترکیب می­ کند و سپس جهت یابی را انجام می­دهد (روش­های همبسته). مشکل بزرگ روش­های همبسته این است که بایستی در ابتدا تخمین اولیه­ای از زوایای ورود منابع داشته باشیم. برخی از روش­ها نیز هستند که ماهیت آن­ها متفاوت از روش­های همبسته و ناهمبسته است و می­توان گفت حالت بین این دو روش هستند(فصل چهارم). از جمله این روش­ها می­توان به TOPS^[2] اشاره کرد [۱۶] که برای رفع مشکل تخمین اولیه زوایا در روش­های همبسته معرفی شده است. در فصل آخر با بهره گرفتن از شبیه سازی متلب الگوریتم های همبسته ونا همبسته، را پیاده سازی نموده و نتایج و چالش های مطرح شده را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

فصل اول

اصول انتشار امواج

۱-۱- مقدمه

در این فصل به صورت خلاصه خروجی آنتن های آرایه ای را پردازش خواهیم نمود. بر این اساس ابتدا میدان انتشار اسکالر^[۳] آنتن های آرایه ای را توضیح داده و سپس به معرفی سیگنال های باند باریک خواهیم پرداخت و در انتها مدل آرایه ای آنتن ها را در انتقال سیگنال های با پهنای باند گسترده (سیگنال پهن باند) تعریف خواهیم نمود.

۱-۲- انتشار امواج

همان طور که می دانیم بر اساس معادله ماکسول تابع انتشار موج متغیری از زمان و مکان می باشد. لذا معادله موج سیگنال های الکترو مغناطیسی با توجه به معادله ماکسول به صورت زیر تعریف می گردد:

(۱-۱)

که در آن شدت میدان الکتریکی، سرعت انتشار موج، عملگر لاپلاسین

(۱- ۲)

و بردار مکان تعریف می گردد. پس از اعمال به عنوان میدان اسکالر عمومی، معادله سیگنال موج ارسالی در لحظه t و موقعیت مکانی بر اساس معادله زیر محاسبه می گردد :

(۱- ۳)

که جواب معادله دیفرانسیلی بالا (شکل موج دریافتی) معمولاً به شکل زیر بیان می گردد:

(۱- ۴)

با جایگذاری معادله (۱-۴) در معادله (۱-۳) عبارت زیر حاصل می گردد:

(۱- ۵)

به ازای کلیه مقادیر ,, که در معادله بالا صادق باشد، جواب معادله موج را می توان به شکل قطبی زیر نمایش داد.

(۱- ۶)

که در آن را بردار عدد موج و تابع نمایی را تابع صفحه موج تک رنگ^[۴] می نامند. میدان اسکالر را می توان به صورت ترکیب تمامی صفحه های موج برای تمامی فرکانس ها به صورت آن چه در ادامه آمده است، بیان نمود[۱]:

(۱- ۷)

که در آن

(۱- ۸)

و با توجه به این که

(۱- ۹)

طبق رابطه (۱- ۵) نتیجه می شود:

(۱- ۱۰)

و مقدار فاز در رابطه (۱- ۶) به صورت زیر خواهد بود:

(۱- ۱۱)

معمولاً جهت و سرعت انتشار، با بردار (بردار آهستگی^[۵]) معرفی می گردد. با توجه به روابط بالا واضح است که اندازه بردار برابر با عکس سرعت انتشار می باشد. با بهره گرفتن از مختصات کروی مطابق شکل (۱-۱)
می توان را به صورت زیر نمایش داد:

(۱- ۱۲)

با جایگذاری رابطه بالا در معادله مکان – زمان، تابع انتشار سیگنال به صورت زیر به دست می آید:

(۱- ۱۳)

کهS() تبدیل فوریه تابع می باشد.

x

y

z

شکل ۱-۱- مختصات کروی

با توجه به این که تابعی از ۴ متغیر می باشد، می بایست تبدیل فوریه چهار بعدی
گرفته شود. بنابراین تبدیل فوریه تابع سیگنال ارسالی به صورت زیر تعریف می گردد:

(۱- ۱۴)

و میدان موج در راستای محور یعنی به صورت زیر محاسبه می گردد:

(۱- ۱۵)

۱-۳-سنسورهای آرایه ای

هنگامی که آرایه ای از سنسورها در نقاط مختلفی پخش شده باشد، به طور هم زمان سیگنال های ارسالی توسط سنسورها نمونه برداری و ثبت می گردد. به بیان دیگر، سیگنال های آرایه شامل سیگنال های
انتشار یافته و نمونه برداری شده (فضایی و زمانی) توسط هر سنسور می باشد. سیگنال دریافتی توسط سنسور شماره را می توان به وسیله بردار (مکان سنسور ) نمایش داد. هنگامی که تعداد منبع ارسال سیگنال در جهت متفاوت موجود باشد، آنگاه سیگنال نمونه برداری شده در سنسور ام به شکل زیر خواهد بود:

(۱- ۱۶)

در این رابطه نویز جمع شونده در سنسور ام می باشد. فرض بر این است که نسبت به سیگنال ارسالی ناهمبسته و از نظر فضایی و زمانی یک فرایند سفید باشد (نویز سفید و ناهمبسته نسبت به منبع موج ارسالی). حتی در صورتی که فرایند نویز سفید نباشد، با مشخص بودن ماتریس کوواریانس آن
می توان فرایند را سفید نمود. به طور خلاصه سیگنال دریافتی در هر سنسور چیزی به جز مجموع سیگنال منبع ارسال موج که به علت فاصله سنسورها با اختلاف زمانی متفاوت از یکدیگر ایجاد می گردد، نیست. از نقطه نظر گیرنده، پارامترهایی که می بایست تخمین زده شود،‌ شامل تعداد منابع تولید کننده سیگنال()، نوع سیگنال ارسالی، زاویه افقی ورود سیگنال و زاویه فراز می باشد.

موضوع اصلی این پایان نامه، تخمین زاویه و زاویه است با این فرض که تعداد منابع ارسال سیگنال یا مشخص است و یا درست تخمین زده شده باشد ( معلوم می باشد).

۱-۴- پردازش سیگنال آرایه خطی

در این بخش موضوعات مربوط به پردازش سیگنال و روش های مورد استفاده برای تخمین جهت سیگنال دریافتی توضیح داده خواهد شد.

۱-۴-۱- فرضیات پایه:

۱-۴-۱-۱- میدان دور

هنگامی که فاصله بین منبع ارسال سیگنال تا گیرنده نسبت به ابعاد سنسور آرایه بسیار بزرگ باشد، سیگنال دریافتی توسط سنسورها به صورت میدان صفحه ای مفروض خواهد بود. با این فرض زاویه مشاهده سیگنال هر منبع نسبت به کلیه سنسورها یکسان می گردد. برای درست بودن فرض بالا می بایست شرایط ناحیه فرونهافر^[۶] برقرار باشد[۳]:

(۱- ۱۷)

که قطر کوچکترین کره در بر گیرنده کل آرایه و فاصله از منبع می باشد.

۱-۴-۱-۲- سیگنال باند باریک

سیگنال ارسالی با فرکانس حامل و تابعی از زمان به شکل زیر معرفی می گردد:

(۱- ۱۸)

و به ترتیب دامنه و فاز تابع می باشد. اگر را زمان تاخیر انتشار بین سنسورها در نظر بگیریم، در صورتی که و نسبت به تغییرات بسیار جزئی داشته باشد، (اصطلاحاً تغییرات کندی نسبت به داشته باشد) روابط زیر را خواهیم داشت :

(۱- ۱۹)

(۱- ۲۰)

پس طبق روابط بالا انتقال زمانی تابع به شکل زیر در می آید:

(۱-۲۱)

بنابراین با بهره گرفتن از اعداد مختلط، شیفت زمانی را می توان به صورت حاصل ضرب یک عدد مختلط با فاز ثابت نمایش داد.

۱-۴-۱-۳- ایستائی^[۷]

یکی دیگر از فرضیات پایه به صورت زیر بیان می گردد:

اطلاعات دریافتی توسط آرایه آنتن دارای خاصیت ایستایی ضعیف می باشد. در عمل، فرض ایستایی ضعیف در محاسبه ماتریس کوواریانس داده های دریافتی، مورد استفاده قرار می گیرد. برای این که سیگنال دریافتی دارای خاصیت ایستایی ضعیف باشد، در هنگام نمونه برداری از داده ها، می بایست منابع ارسال سیگنال و سنسورهای دریافت کننده بدون شتاب باشند.

۱-۴-۱-۴- سیگنال های چندگانه

اگر چندین سیگنال از منابع متفاوت توسط آرایه سنسورها دریافت گردد، این سیگنال ها می بایست از نظر زمانی^[۸] نسبت به هم ناهمبسته^[۹]بوده و یا به عبارت دیگر ناهمبسته زمانی^[۱۰] باشند.

۱-۴-۱-۵- نویز (Noise)

فرض بر این است که نویز موجود در داده های اندازه گیری شده نسبت به سیگنال های ارسالی، ناهمبسته زمانی هستند. هم چنین نویز دریافتی دارای میانگین صفر بوده و از لحاظ زمانی و فضایی، فرآیندی سفید و نسبت به زمان و مختصات فضایی ناهمبسته می باشد.-

۱-۵- تبدیل مکان – زمان^[۱۱]

در سیگنال های زمانی، اطلاعات از طریق تغییر سیگنال در حوزه زمان انتقال پیدا می کند. برای چنین سیگنال هایی تبدیل فوریه متداول به صورت زیر تعریف می گردد:

(۱- ۲۲)

(۱- ۲۳)

که ، معرف سیگنال در حوزه زمان و تبدیل فوریه آن در حوزه فرکانس می باشد. درحالت کلی موج سیگنال تابعی از مکان و زمان است. تابع سیگنال در حوزه مکان– زمان^[۱۲] به صورت نشان
می دهند که در آن پارامتر مکان و t پارامتر زمان است. تبدیل فوریه سیگنال مکان- زمان به شکل زیر تعریف می گردد:

(۱- ۲۴)

که مختصات بردار مکانی و بردار عدد موج^[۱۳]بوده و به صورت زیر قابل تعریف است:

(۱- ۲۵)

در رابطه فوق سرعت جبهه موج و بردار واحد نرمال در جهت انتشار جبهه موج می باشد. تبدیل فوریه معکوس نیز به شکل زیر تعریف می گردد:

(۱- ۲۶)

که، و المان های در مختصات دکارتی تعریف می گردد. هم چنین به نام فرکانس های فضایی و یا اعداد موج^[۱۴] شناخته می شود.

زوج تبدیل فوریه (۱- ۲۴) و (۱- ۲۶) یک رابطه دوگانی در حوزه زمان و مکان را نسبت به پارامترهای وابسته به آن نمایش می دهد. در واقع زمان و فرکانس دارای خاصیت دوگانی با فضا و عدد موج می باشد. اندازه بردار عدد موج دارای خاصیت دوگانی با فرکانس زاویه ای بوده و هم چنین دوره تناوب سیگنال زمانی دوگان طول موج می باشد. بنابراین:

(۱- ۲۷)

(۱- ۲۸)

علامت اندازه بردار را نشان می دهد. پردازش سیگنال در حوزه مکان با بهره گرفتن از آرایه ای از سنسورها صورت می پذیرد. پردازش سیگنال در حوزه مکان (پردازش فضایی) دوگان پردازش فیلتر در حوزه زمان می باشد. برای اطلاعات بیشتر در رابطه با تشابه پردازش زمانی و مکانی می توان به منبع مراجعه کرد
(. Array Processing and FIR Filtering)

۱-۶- سیگنال های تصادفی^[۱۵]

در بسیاری از کاربردها، ‌سیگنال دریافتی، ذاتاً دارای توزیع تصادفی بوده و یا خود سیگنال ثابت می باشد و پس از انتقال از کانال و سیستم های واسطه با یک سیگنال تصادفی جمع می گردد. در چنین مواردی
نمی توان از فیلتر وفقی^[۱۶]برای آشکارسازی استفاده نمود. بسته به نوع کاربرد سیگنال تصادفی ازمدل های مختلفی برای شبیه سازی آن استفاده می گردد. ولی معمولاً فرض بر این است که نمونه های دریافتی از سیگنال دارای تابع توزیع احتمال^[۱۷] گوسی با میانگین صفر می باشد. این فرض به میزان قابل توجهی در بسیاری از کاربردها قابل قبول است. چون سیگنال ارسالی از ترکیب تعداد بسیار زیادی منابع تصادفی مستقل از هم حاصل می گردد. تنها محدودیت اعمال شده توسط این فرض، گوسی بودن تابع توزیع سیگنال است. گشتاور دوم سیگنال های گوسی برای بیان خصوصیت تابع توزیع احتمال کافی بوده و سایرگشتاورهای بعدی آن یا صفر بوده و یا از روی گشتاور دوم^[۱۸] قابل محاسبه است.

تابع همبستگی یک سیگنال تصادفی به صورت

(۱- ۲۹)

تعریف می گردد. که این تابع دارای هشت متغیر (دو متغیر زمان و و شش متغیر مکان می باشد. اگر سیگنال در حوزه زمان همگن^[۱۹] باشد، تابع همبستگی در حوزه زمان تابعی از تغییرات می گردد. برای این سیگنال، چگالی طیف متقابل^[۲۰] به صورت زیر تعریف می گردد:

(۱- ۳۰)

اگر سیگنال در حوزه مکان(مختصات فضایی) نیز همگن باشد، تابع همبستگی وابسته به تفاضل پارامتر می گردد (همبستگی تابعی از و به شکل است). در این حالت چگالی طیف فرکانس – عدد موج^[۲۱]برای این سیگنال به صورت زیر قابل تعریف می باشد:

(۱- ۳۱)

که در حقیقت تبدیل فوریه تابع همبستگی در حوزه زمان و مکان است. طیف فرکانس– طول موج در واقع تبدیل تابع سیگنال در حوزه زمان – مکان^[۲۲] به پارامترهای معادل سیگنال در حوزه فرکانس- طول موج
می باشد. در ادامه چند حالت مهم برای این تابع معرفی می گردد.

برای منبع نقطه ای در حالت سیگنال باند باریک، طیف سیگنال می تواند به صورت زیر معرفی گردد:

(۱- ۳۲)

که تابع دلتای دیراک^[۲۳] می باشد که نمایش آن در حوزه فرکانس – عدد موج^[۲۴] به صورت یک نقطه (مطابق شکل ۱-۳A) در می آید. باید به این نکته توجه کرد که شکل (۱- ۳) به صورت نمادین بوده چرا که عدد موج به صورت یک بردار سه بعدی در راستای تعریف می گردد.

در بعضی از کاربردها سیگنال تولید شده، در واقع یک سیگنال پهن باند است که توسط یک منبع نقطه ای^[۲۵] ایجاد گردیده و طیف آن را می توان به شکل

(۱- ۳۳)

بیان کرد. به عنوان مثال شکل (۳-۱B) دو منبع پهن باند نقطه ای با دو عدد موج متفاوت و دارای پهنای باند یکسان را نمایش می دهد.

عدد موج

شکل ۱- ۳- مشخصات منابع بر اساس فرکانس موج ارسالی و عدد موج مربوطه در حوزه فرکانس – عدد موج

هم چنین سیگنال ها می توانند در حوزه مکان (فضا) گسترده شده باشند (توزیع شده باشند^[۲۶]). به عنوان مثال دو سیگنال باند باریک گسترده در فضا در شکل ۱- ۳C نمایش داده شده است. این دو سیگنال دارای فرکانس یکسان و گستره عدد موج متفاوت می باشند. به طور کلی می توان این سیگنال را به صورت زیر نمایش داد:

(۱- ۳۴)

هنگامی که دو سیگنال زمانی،‌ هیچ گونه تداخل فرکانسی نداشته باشند^[۲۷]، به وسیله یک فیلتر میان گذرمی توان این دو سیگنال را از هم جدا نمود. به طور مشابه می توان همین روش را در حوزه فضا به کار برد. بدین صورت که اگر دو سیگنال دارای اعداد موج متفاوتی باشند، با بهره گرفتن از فیلتر فضایی^[۲۸] می توان آن دو را تفکیک نمود. شایان ذکر است، فیلتر فضایی را می توان به وسیله آرایه ای از آنتن ها با تنظیم فاصلهبین سنسورها بر اساس تنظیم نمود(مطابق شکل ۱- ۴).

شکل ۱- ۴- پردازش سیگنال در آرایه ای ازآنتن ها شامل آنتن

در حقیقت با بهره گرفتن از آرایه ای از سنسورها می توان سیگنال های با باند فرکانسی یکسان که از منابع متفاوت با جهت های مختلف انتشار یافته اند را تفکیک نمود.

همان طور که می دانیم دامنه و فاز سیگنال دریافتی در هر سنسور (آنتن) تابعی از زاویه ورود سیگنال ارسالی از منبع نسبت به مکان قرارگیری سنسور در فضا (نسبت به نقطه مرجع) است. پس از پردازش خروجی کلیه آنتن ها می توان موقعیت فضایی سیگنال را محاسبه نمود (مثلاً زاویه ورود هر سیگنال را به دست آورد) در فصل بعد چند روش پردازش معرفی خواهد گردید.

فصل دوم

روش های پردازش سیگنال های باند باریک

۲-۱-مقدمه

با توجه به این که پایه بسیاری از روش های شکل دهی پرتو، تخمین اولیه زاویه ورود سیگنال است، از این رو قبل از اعمال تکنیک های وفقی، لازم است زاویه ورود سیگنال ها به آرایه را تعیین کرد. در نتیجه تخمین زاویه ورودی امواج تشعشع یافته از اهمیت زیادی برخوردار می باشد. برای تخمین زاویه ورود، الگوریتم های مختلفی پیشنهاد شده اند که در این جا به تشریح اهم آن ها پرداخته خواهد شد. در مجموع دو روش کلی برای تخمین زاویه ورود سیگنال، وجود دارد:

1. روش های مبتنی بر پایه طیف
2. روش های پارامتریک

۲-۲-روش های مبتنی بر پایه طیف

در روش های مبتنی بر پایه طیف، طیف سیگنال بر حسب پارامتری به نام مثلاً زاویه دریافتی (نه فرکانس) رسم می شود و بر اساس منحنی به دست آمده، محل پیک منحنی، نمایانگر مکان زاویه ای سیگنال یا زاویه ورود سیگنال است. روش های طیفی خود به دو دسته کلی تقسیم می شوند:

1. روش های شکل دهی پرتو
2. روش های مبتنی بر زیرفضا

۲-۳-روش های شکل دهی پرتو

این روش ها به طور کلی بر این اساس شکل گرفته اند، که با وزن دهی مناسب عناصر آرایه، زاویه پرتو آرایه را در فضا می چرخانیم و در هر زاویه ای که توان دریافتی، بیشینه می شود، بیانگر وجود منبع در آن زاویه خواهد بود. دو روش اصلی مبتنی بر این امر، عبارتند از:

1. روش شکل دهی پرتو متعارف
2. روش کاپون

۲-۳-۱-روش شکل دهی پرتو متعارف^[۲۹]

این روش، به روش بارتلت^[۳۰] نیز معروف است . در این روش توان دریافتی، بدین صورت محاسبه می گردد که در واقع با جاروب کردن یا زاویه ورود موج، مقدار پیک توان را یافته و زاویه ورود را بر این اساس تخمین می زنند.

در واقع سعی بر این است که در هر لحظه جهت دهی پرتوها در یک مسیر خاص صورت پذیرفته و توان خروجی در آن مسیر محاسبه گردد. بر این اساس جهتی که در آن بیشترین توان حاصل شود، یکی از مسیرهای ارسال سیگنال منبع خواهد بود. در روش مذکور به منظور جهت دهی پرتو از یک رابطه خطی به شرح ذیل برای دریافت خروجی استفاده خواهد شد:

(۲- ۱)

فرض کنیم که جهت سیگنال ارسالی، و تابع جهت دهی پرتو بهینه، بردار باشد که توان خروجی را حداکثر می نماید، در این صورت روابط زیر قابل تعریف خواهد بود:

(۲- ۲)

که در آن بردار نویز به عنوان نویز سفید گوسی جمع شونده با میانگین صفر و واریانس و مستقل از سیگنال ارسالی تعریف می گردد. در این حالت توان خروجی با جایگذاری معادله (۲- ۱) در معادله (۲- ۲) به صورت زیر قابل محاسبه خواهد بود:

(۲- ۳)

که ماتریس خود همبستگی بردار خروجی آرایه ای آنتن است. به منظور حداکثر نمودن توان خروجی، با فرض و با توجه به نامساوی کوشی شوارتز داریم:

(۲- ۴)

بنابراین مقدار بردار وزن دهی بهینه بر اساس رابطه بالا برابر با عبارت ذیل است:

(۲- ۵)

با جایگذاری در فرمول توان، توان ماکزیمم برابر با عبارت زیر خواهد شد:

(۲- ۶)

حداکثر مقدار عبارت بالا به ازای حاصل می گردد. در حالت کلی با این روش تخمین زاویه ورود با حداکثر مقدار طیف فضایی برابر خواهد بود:

(۲- ۷)

که در آن ماتریس خودهمبستگی بردار خروجی می باشد. باید توجه داشت زمانی که تعداد منابع بیشتر از یک منبع و فاصله آن ها کم باشد، خروجی این روش دقیق و قابل استناد نخواهد بود. این روش در صورت وجود تنها یک منبع، خروجی صحیح ارائه خواهد داد. بنابراین به طور کلی مشکل اصلی این روش از قرار زیر است:

1. حتی به ازای بالا، با این روش نمی توان دو سیگنال با زاویه نزدیک به هم را تفکیک نمود
2. این روش برای مواقعی که منابع همبسته هستند نیز، پاسخ صحیحی ارائه نمی دهد.

۲-۳-۲- روش کاپون

برای رفع مشکل مطرح شده در بخش قبل و ایجاد توانایی تخمین چند زاویه ورود که از پهنای اشعه متعارف آنتن به هم نزدیک تر هستند، می توان از روش کاپون استفاده نمود. این روش شاید معروف ترین روش کلاسیک برای تخمین زاویه ورود سیگنال باشد.

فرض کنید خروجی المان های آرایه توسط وزن های زیر ترکیب می شوند:

(۲- ۸)

در این رابطه که جهت دید آنتن بوده و . مکان قرارگیری المان های آرایه روی محور ها می باشد که بر مبنای طول موج اندازه گیری شده است. زمانی که بر که همان جهت ورود سیگنال منبع می باشد، منطبق شود، سیگنال های دریافتی، فازهای همدیگر را جبران و به صورت همدوس^[۳۱] با هم جمع می شوند. از این رو سیگنال اصلی، در جهت دید تقویت
می شود، در حالی که سیگنال های ناخواسته دیگر همچون نویز، تقویت نخواهند شد. در این صورت توان خروجی آرایه به صورت زیر محاسبه خواهد گردید:

(۲-۹)

که در آن ماتریس همبستگی سیگنال های دریافتی از آرایه های آنتن می باشد. ایده اصلی روش کاپون (یا روش حداقل واریانس^[۳۲])، استخراج طیف زاویه ای از سیگنال های دریافتی با حداقل نمودن توان یا واریانس خروجی آرایه وفقی برای هر جهت دید، است، تحت این شرط که بهره آنتن در جهت دید برابر با یک باشد. بنابراین اگر، طیف فضایی را به صورت توان خروجی تخمین بزنیم، با حل مسئله فوق، خواهیم داشت:

(۲- ۱۰)

که در آن بردار جهت دهی آرایه^[۳۳] برای چرخاندن پرتو اصلی در زاویه تعریف می گردد. هم چنین یک عدد ثابت می باشد. محدودیت توان در جهت دید، به صورت زیر قابل محاسبه خواهد بود:

(۲- ۱۱)

با توجه به دو رابطه بالا، به صورت زیر اختیار می گردد.

(۲- ۱۲).

در این شرایط، توان خروجی آرایه برابر با مجموعه ای از سیگنال های مطلوب و نامطلوب خواهد بود. این ویژگی، تفکیک پذیری جهت دهنده های متعارف را محدود می نماید. در روش کاپون، سعی بر این است که با فرض ثابت بودن توان سیگنال در جهت زاویه دید مورد نظر، توان خروجی کل آنتن حداقل گردد،که در واقع باعث کاهش سیگنال های نامطلوب خواهد شد.

بر این اساس با بهره گرفتن از رابطه (۲-۹) و با فرض مقدار بهینه رابطه زیر می بایست محاسبه گردد:

(۲-۱۳)

در صورتی که ماتریس کوواریانس، مثبت معین^[۳۴] باشد، جواب معادله فوق به شکل زیر حاصل می گردد:

(۲-۱۴)

به این ترتیب با جایگذاری رابطه (۲-۱۴) در رابطه (۲-۹)، میزان توان خروجی آنتن به صورت زیر محاسبه خواهد گردید:

(۲-۱۵)

با محاسبه نقطه ماکزیمم تابع توان طیف فضایی بالا، مقادیر مورد نظر با بهره گرفتن از روش کاپون
به دست می آید. شایان ذکر است، با وجود این که روش کاپون عملکرد بهتری نسبت به روش جهت دهی متعارف دارد، اما باز هم نحوه عملکرد آن به میزان قابل توجهی تحت تاثیر تعداد المان های آنتن و سیگنال ورودی می باشد. هم چنین این روش برای محاسبه منابع همبسته تولید کننده سیگنال مناسب
نمی باشد.

۲-۳-۳- روش های مبتنی بر زیر فضا

این روش ها به طور کلی بر مبنای مقادیر ویژه و بردارهای ویژه بنا شده اند. در این روش در واقع ماتریس کوواریانس مشاهده به دو زیر فضای عمود بر هم به نام های زیرفضای سیگنال و زیرفضای نویز تقسیم
می گردد. اگر منابع ارسال سیگنال نا همبسته باشند،‌ ماتریس کوواریانس منابع، ‌ رتبه کامل دارد اما در بیشتر کاربردها منابع ارسال سیگنال همبسته می باشند که باعث کاهش رتبه ماتریس می گردد. فرض کنیم که ماتریس منابع دارای رتبه باشد، پس ماتریس به شکل زیر قابل تعریف خواهد بود:

(۲-۱۶)

به سادگی می توان نشان داد که هر برداری که جز فضای صفر^[۳۵] ماتریس باشد یکی از بردارهای ویژه ماتریس بوده که با مقدار ویژه متناظر می باشد. همان طور که قبلاً گفته شد، می بایست مرتبه کامل داشته باشد تا جواب های به دست آمده برای یکتا باشد. بنابراین دارای رتبه بوده و کوچکترین مقدار ویژه ماتریس از مرتبه است.

فرض می کنیم مقادیر ویژه ماتریس کوواریانس بوده، که به صورت نزولی مرتب گردیده اند و بردارهای ویژه متناظر با آن می باشد. تجزیه ماتریس کوواریانس طیف خروجی به صورت ذیل حاصل می گردد:

(۲-۱۷)

(۲-۱۸)

(۲-۱۹)

(۲-۲۰)

(۲-۲۱)

در روابط بالا یک ماتریس قطری شامل بزرگترین مقادیر ویژه کوواریانس بوده که مقادیر ویژه متناظر با سیگنال ارسالی می باشد و از یکدیگر مستقل هستند. در حقیقت، زیرفضای سیگنال های ارسالی توسط بردارهای ویژه ی متناظر با این مقادیر ویژه، گسترش می یابند. بنابراین برد زیر فضای سیگنال و برد زیرفضای نویز بوده که هم چنین بر یکدیگر عمود می باشند (). خاصیت عمود بودن^[۳۶] بیان
می دارد که برد فضای که از رتبه^[۳۷] می باشد، زیرمجموعه ای از برد فضای است و اگر ماتریس کوواریانس منابع از مرتبه کامل باشد ‌، آن گاه این زیرفضاها با یکدیگر برابر خواهند بود.

از اولین روش های بکار برده شده مبتنی بر زیرفضا می توان به روش ، اشاره نمود. در این الگوریتم فرض بر است که سیگنال دلخواه در زیر فضایی کوچکتر از کل فضای در برگیرنده سیگنال ورودی قرار دارد. در ادامه به معرفی این روش پرداخته خواهد شد.

۲-۳-۴-معرفی روش ^[۳۸]

یکی از مشهورترین روش های تشخیص به وسیله تجزیه زیرفضاها، نام دارد که ایده اصلی آن برمبنای این است که فضای تولید شده توسط بردارهای ویژه ماتریس هدایت^[۳۹] با فضای گسترده شده توسط بردارهای ویژه یکسان می باشد. به بیان دیگر با پیدا کردن اشتراک بین ماتریس هدایت و زیرفضای سیگنال می توان تخمینی از را به دست آورد. در عمل ماتریس نامعلوم بوده و فقط نمونه هایی از این ماتریس در دسترس می باشد که آن را با نمایش می دهیم و می توان آن را به وسیله میانگین گیری از نمونه برداری مستقل محاسبه نمود:

(۲-۲۲)

که می توان آن را به صورت زیر تجزیه نمود:

(۲-۲۳)

که و به ترتیب تخمین فضای سیگنال و تخمین فضای نویز می باشند. با توجه به توضیحات مذکور خواهیم داشت:

(۲-۲۴)

بر این اساس عبارت زیر برقرار خواهد بود:

(۲-۲۵)

با توجه به رابطه مذکور، فاصله اقلیدسی بردار از فضای به شکل زیر تعریف می گردد:

(۲-۲۶)

با پیدا کردن به ازای که رابطه بالا را مینیمم می نماید، می توان
های مورد نظر را تخمین زد و یا این که به منظور ساده تر نمودن روش به دست آوردن پاسخ، ماکزیمم تابع را محاسبه نمود. با توجه به توضیحات مذکور،‌طیف مکانی به شکل زیر تعریف
می گردد:

(۲-۲۷)

باید توجه نمود که در روش می بایست منابع سیگنال نسبت به یکدیگر ناهمبسته باشند. هم چنین جهت انجام محاسبات به تعداد قابل توجهی نمونه با قابل قبول نیاز است. به علاوه زاویه ورود منابع نباید به یکدیگر زیاد نزدیک باشد. در صورتی که سیگنال دریافتی کم بوده و یا زاویه منابع به یکدیگر نزدیک و منابع دارای همبستگی باشند، دیگر شرایط عمود بودن^[۴۰] فراهم نبوده و خروجی الگوریتم دارای خطای بالایی خواهد بود.

۲-۳-۵- الگوریتم ^[۴۱]

همان گونه که قبلاً توضیح داده شد، یکی از مشهورترین روش های محاسبه ، استفاده از روش است. اصول کار این روش بر مبنای تجزیه زیرفضاها پایه گذاری شده است. ایده اصلی این الگوریتم محاسبه ماتریس وزن دهی در راستای زیرفضای بردارهای ویژه سیگنال ارسالی “” می باشد. در واقع ماتریس کوواریانس را می توان به صورت ترکیبی از زیرفضای سیگنال و زیرفضای نویز در نظر گرفت.

با در نظر گرفتن مدل ارائه شده در بخش ۲-۳ و با فرض نویز غیر همبسته گوسی با توان قطری (که در آن ماتریس واحد می باشد) معادله (۲-۱۶) به شکل زیر قابل برگردان خواهد بود:

(۲-۲۸)

که در­­ آن، با فرض ناهمبستگی منابع، ماتریس غیرمنفرد^[۴۲] با رتبهمی­باشد .

فرض کنید که تعداد منابع ارسال سیگنال مشخص و برابر با بوده و تنها پارامتر مجهول، محاسبه زاویه ورود سیگنال به آرایه یعنی باشد. بر این اساس در روش ، ماتریس خودهمبستگی به صورت ترکیبی از مقادیر ویژه و بردارهای ویژه زیرفضایی آن تجزیه گشته و به شکل زیر نمایش داده می شود:

(۲-۲۹)

در رابطه فوق نشان دهنده بردارهای ویژه ماتریس و نشان دهنده مقادیر ویژه آن می باشد.

(۲-۳۰)

(۲-۳۱)

که در آن () و ماتریس قطری به صورت نزولی مرتب گردیده است.

با توجه به خصوصیات مقادیر ویژه و بردارهای ویژه، رابطه زیر مشهود می باشد():

() (۲-۳۲)

(۲-۳۳)

با توجه به رابطه (۲-۳۲)و (۲-۳۳) نتیجه زیر حاصل می گردد:

(۲-۳۴)

با توجه به کامل بودن رتبه ماتریس های و ، پاسخ معادله فوق به شکل زیر محاسبه می گردد:

() (۲-۳۵)

عبارت فوق نشان دهنده این مطلب خواهد بود که بردار ویژه متناظر با کمترین مقادیر ویژه ( بر زیر فضای سیگنال در جهت ورودی به آرایه عمود می باشد. این بردارهای ویژه، در حقیقت زیرفضای نویز را ایجاد می نمایند. هم چنین کلیه بردارهای پاسخ آرایه آنتن در جهت زاویه ورود بر این زیرفضا – زیرفضای نویز- عمود خواهد بود. در حقیقت منبع مستقل ارسال سیگنال یک زیرفضای بعدی را تشکیل می دهد که بر زیر فضای نویز همواره عمود است. هم چنین ترکیب زیرفضای نویز با زیرفضای سیگنال کل فضا را شامل می گردد. بنابراین روابط زیر برقرار می باشد:

(۲-۳۶)

که در فرمول بالا نشان دهنده زیرفضای سیگنال و نشان دهنده زیرفضای نویز می باشد.

(۲-۳۷)

(۲-

گفتار سوم-حق برخورداری از وکیل
گفتار چهارم-حق برخورداری از مترجم
گفتار پنجم-محدود بودن موارد بازداشت موقت
مبحث سوم-آثار اصل برائت در مرحله دادرسی
گفتار اول-برخورداری از محاکمه عادلانه،منصفانه و بی طرف
قسمت اول-محاکمه باید علنی باشد
قسمت دوم-محاکمه باید مستقل باشد
قسمت سوم-محاکمه باید بی طرفانه باشد
قسمت چهارم-اقناع وجدان قاضی در محاکمه عادلانه،منصفانه و بی طرف
گفتار دوم-حق دفاع
گفتار سوم-تفسیر شک به نفع متهم
قسمت اول-تفسیر شک به نفع متهم در شبهات حکمیه و موضوعیه
فصل سوم -استثنائات اصل برائت
مبحث اول -جرایم جنگی
گفتار اول-تعریف جرایم جنگی
قسمت اول-در حقوق داخلی
قسمت دوم-در حقوق بین المللی
گفتار دوم-جرم انگاری جرایم علیه امنیت ملی در حقوق داخلی
گفتار دوم -جرم انگاری جرایم علیه امنیت ملی در حقوق بین الملل
گفتار سوم-تعارض جرایم علیه امنیت ملی با اصل برائت
مبحث دوم- پولشویی یا ثروتهای مشکوک
گفتار اول-تعریف پولشویی
قسمت اول-پولشویی در قوانین داخلی
قسمت دوم-پولشویی در قوانین بین المللی
گفتار دوم-جرم انگاری پولشویی
گفتار سوم-تعارض پولشویی با اصل برائت
فصل اول-کلیات
چکیده
آنچه در این رساله مورد بحث و تحلیل قرار گرفته است تعارض اصل برائت با منافع عمومی است.اصل برائت امروزه به عنوان ام الاصول درنظام حقوقی اکثر کشورهای متمدن در راس قرار گرفته و برای جلوگیری از نقض آن قوانین اساسی ، عادی و بین المللی سازوکارهای گوناگونی را پیش بینی کرده اند.اصل برائت که در نظام حقوق اسلامی از ارزش و اعتبار بالایی برخوردار بوده،از قرن ۱۸ به بعد در اروپا مورد توجه و عنایت ویژه از جانب آزادی خواهان قرار گرفت و به قوانین اساسی بیشتر کشورها راه یافت.این رساله کوشیده ایم پس از شناسایی معنی اصل برائت در حقوق داخلی و بین الملل با نگاهی به قوانین موضوعه و آراء حقوق دانان و رویه قضایی و عرف و… جایگاه و اهمیت واقعی اصل مزبور را ترسیم کنیم.اصل برائت فارغ از معنای ظاهری برای تضمین بی گناهی متهم باید راه هایی را برای رسیدن به مقصود مورد نظر قرار دهد.از زمانی که شخصی یا اشخاصی در معرض اتهام قرار می گیرند،یعنی از زمان کشف جرم تا تحقیقات مقذماتی و نهایتا تا مرحله دادرسی باید از حمایت های قانونی و عملی برای این که آنها را بی گناه فرض کنیم بهرمند شوند.این حمایتها و سازو کارها تحت عنوان اصل برائت در فصل دوم به طور مفصل بحث شده اند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

تفهیم اتهام،اعلام حق سکوت و داشتن وکیل،حق سکوت،حق برخورداری از وکیل و مترجم،حق برخورداری از محاکمه عادلانه،منصفانه و بی طرف و… همه همه در راستای تحقق اصل برائت پیش بینی و اجراء می شوند.اما در موارد استثنایی ممکن است اصل برائت با منافع و مصالح عمومی در تعارض افتد.در این زمان تکلیف چیست؟آیا در چنین مواردی نیز اصل برائت اعمال می شود یا باید از آن صرف نظر کرد؟در فصل سوم رساله به این موضوع پرداخته ایم که در مواردی اماره مجرمیت مقدم بر فرض بی گناهی مقدم شده و اصل برائت در این میان اعتبار و ارزش خود را از دست می دهد.مسلما توسل به چنین امری فقط به بهانه تامین مصالح و منافع عموم ممکن خواهد بود،وگرنه در غیر این صورت تحدید حقوق و آزادی های مردم در جایی که صحبت از منافع برابر افراد جامعه است جایگاهی نخواهد داشت.
مقدمه
دادگاه ها و مراجع قضایی در هر کشور،در راستای انجام وظایف قانونی خود باید به گونه ای رفتار نمایند که امنیت قضایی در جامعه حفظ گردد و به حقوق و آزادیهای افراد لطمه ای وارد نشود.بی گمان در فرهنگ سیاسی و فلسفی کمتر واژه ای به اندازه آزادی به بازی گرفته شده است.^[۱]بی گمان آزادی از والاترین ارزشهاست.با وجود این در برخورد و همزیستی با سایر ارزشها معنی محدود تری پیدا می کند و رنگ اجتماعی به خود می گیرد.قیدهای اجتماعی حتی بالاترین حقوق انسانی را در استخدام می گیرد،مشروط بر این که از حد متعارف تجاوز نکند و همچنان در قلمرو ارزشها باقی بماند.^[۲]
تاریخ قضایی کشورها نشان می دهد که در بسیاری موارد مامورین و مراجع تظلملات عمومی،برای رسیدن به هدف مطلوب استفاده از وسایل نامطلوب را برای خود توصیه نموده اند،تا جایی که در این راه ،چه بسا حرمت انسانها مورد تهدید قرار گرفته و امنیت افراد سلب شده است.بازداشت های بی مورد،مجازات های غیر متناسب و آزارهای روحی و جسمی نسبت به افراد بی گناه از سوابق تلخ قضایی به شمار می رود.البته این سوابق تلخ بدون بازتاب نمانده و موضع گیری علیه این گونه رفتار حکومت ها در متن نهضت ها و مبارزات آزادی خواهانه مشهود است.اعلامیه های حقوق بشر دوستانه دولتها را از به کار بردن وسایل مضر به حالات مادی و معنوی افراد بر حذر داشته است.قوانین داخلی از جمله قانون اساسی نیز به این مهم توجه نموده است.
در مواردی که بزه کاری افراد تحت تعقیب و مورد اتهام هنوز به اثبات نرسیده است و مقامات مسوول با تردید مواجه باشند،حکم بر محکومیت و اعمال مجازات نسبت به فردی که هنوز انتساب جرم به او محرز نشده دور از انصاف خواهد بود.این اصل که به اصل برائت معروف است در آموزه های دینی اسلام و سایر ادیان نیز مورد تاکید فراوان قرار گرفته است و از همین روست که برخی حقوق دانان اصل برائت را لازمه آزادی های اساسی در جامعه دانسته اند.^[۳]
بیان مسئله
در این رساله در پی آن هستیم که اولا نشان دهیم آیا اصل برائت با منافع عمومی در تعارض قرار می گیرد یا نه و دیگر آنکه اگر اصل مذکور با منافع عمومی در تعارض است آن موارد و یا به عبارت بهتر آن اتهامات کدامند.این رساله در پی آن است که نشان دهد اصل برائت ممکن است در مواردی با منافع عمومی جامعه که این منافع بر منافع خصوصی افراد متقدم هستند در تعارض می باشد و از طرف دیگر مواردتعارض را به طور مشخص و شفاف بیان کند.
سوالات تحقیق
تحقیقی که پیش رو دارید در پی پاسخ به یک پرسش اساسی است و آن اینکه آیا اصل برائت با منافع عمومی در تعارض می

عنصر شناختی سرمایه اجتماعی اشاره به منابعی دارد که فراهم کننده مظاهر ، تعبیرها و تفسیرها و سیستم های معانی مشترک درمیان گروه ها است (Cicourel , 1973). مهمترین جنبه های این بعد عبارتند از زبان و کدهای مشترک و حکایات مشترک.
۲-۵-۱ زبان و کدهای مشترک
به دلایل مختلفی زبان مشترک بر شرایط ترکیب و تبادل دانش تاثیر می گذارد . اول اینکه ، زبان کارکرد مستقیم و مهمی در روابط اجتماعی دارد، چرا که ابزاری است که از طریق آن افراد با یکدیگر بحث می کنند ، اطلاعات را مبادله می کنند ، از یکدیگر سوال می پرسند ، و در جامعه امور تجاری انجام می دهند. دوم اینکه ، زبان بر ادراکات مان تاثیر می گذارد . کدها هم چنین یک چارچوب مرجع برای مشاهده و تفسیرمان از محیط فراهم می کنند. سوم اینکه ، زبان مشترک قابلیت ترکیب اطلاعات را افزایش می دهد.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۵-۲ حکایات و روایت های مشترک :
علاوه بر زبان و کدهای مشترک ، محققان نیز معتقدند اسطوره ها ، داستانها و استعاره ها ابزارهای قدرتمندی در اجتماعات برای ایجاد ، تبادل و نگهداری مجموعه های غنی معانی فراهم می کنند. آر^[۱۹] (۱۹۹۰) نشان می دهد چگونه حکایات تبادل تجربه پنهان را در بین متخصصان تسهیل می کند. بنابراین ، ظهور حکایت های مشترک در یک اجتماعی باعث خلق و انتقال تفسیرهای جدیدی از رویدادها شده و ترکیب اشکال مختلف دانش ، که عموما به صورت پنهان هستند ، را تسهیل می کند.
۲-۶ عنصر رابطه ای
عنصر رابطه ای سرمایه اجتماعی توصیف کننده نوعی روابط شخصی است که افراد با یکدیگر به خاطر سابقه تعاملات شان برقرار می کنند . مهمترین جنبه های این بعد از سرمایه اجتماعی عبارتند از : اعتماد ، هنجارها ، الزامات و انتظارات و هویت .(Nahapiet and Ghoshal,1998)
۲-۶-۱ اعتماد
اعتماد عبارتست از یکسری عقایدی در مورد طرف دیگر اعتماد (اعتماد شونده)^[۲۰] که باعث می شود اعتماد کننده^[۲۱] فرض کند که اقدامات اعتماد شونده عواقب مثبتی برای خود اعتماد کننده خواهد داشت. (Mayer et al , 1995 ; Gabbay and Leenders , 2003). همانطور که دایتس و هارتوگ^[۲۲] (۲۰۰۵) در بررسی خود از تعاریف متعدد اعتماد نتیجه گرفتند اعتماد می تواند اشکال متفاوتی داشته باشد که عبارتند از: اعتماد به عنوان یک اعتقاد ، اعتماد به عنوان یک تصمیم و اعتماد به عنوان یک اقدام(عمل).
تحقیقات نشان می دهد در جایی که روابط مبتنی بر اعتماد در سطح بالایی وجود دارند ، افراد تمایل زیادی برای تبادل اجتماعی و تعامل همکارانه دارند. میسزتال^[۲۳] (۱۹۹۶) اظهار می دارد اعتماد تامین کننده روابط و گفتمان است . بنتیس^[۲۴] (۲۰۰۱) هم چنین مطرح می کند اعتماد می تواند ایجاد سرمایه فکری را تسهیل کند . بویسوت^[۲۵] (۱۹۹۵) نیز بر اهمیت اعتماد بین افراد برای ایجاد دانش در شرایط ابهام و عدم اطمینان زیاد تاکید دارد.
یکی از مفاهیم مفید در تبیین سرمایه اجتماعی ، مفهوم «شبکه‌ اعتماد»^[۲۶] است ، شبکه اجتماعی که بیانگر این مطلب است که افراد بر اساس اعتماد متقابل به یکدیگر؛ از اطلاعات ، هنجارها و ارزش‌های یکسانی در تبادلات فی ما بین خود استفاده می‌کنند. از این رو اعتماد فی ما بین ، نقش زیادی در تسهیل فرآیندها و کاهش هزینه‌های مربوط به این گونه تبادلات دارد. شبکه اعتماد می‌تواند بین افراد یک گروه و یا بین گروه‌ها و سازمان‌های متفاوت‌ به وجود آید.
مفهوم مفید دیگر «شعاع اعتماد»^[۲۷] است که به معنای میزان گستردگی دایره همکاری و اعتماد متقابل اعضای یک گروه است. به طور کلی تمامی گروه‌های اجتماعی دارای میزان خاصی از شعاع اعتمادند و هر چه این شعاع اعتماد بیشتر باشد گروه مورد نظر، سرمایه اجتماعی بیشتری خواهد داشت چنانچه یک گروه اجتماعی، برون گرایی مثبتی نسبت به اعضای گروه‌های دیگر داشته باشد ، شعاع اعتماد این گروه از حد داخلی آن فراتر می‌رود (علوی، ۱۳۸۰) .
بسیاری از نویسندگان ابعاد مختلف اعتماد را در چارچوب مفهوم اعتماد یه عنوان اعتقاد تعریف می کنند. بسیاری از این ابعاد بطور گسترده ای یکسان می باشند اما عنوانهای مختلفی دارند. ( Dietz and Hartog , 2005). ما در اینجا سه بعد را مورد توجه قرار می دهیم که (۱۹۹۵) et al Mayer در تعریف خود از اعتماد ارائه کرده اند : الف- قابلیت ب- نیک خواهی و ج- انسجام . قابلیت^[۲۸] به مهارتهای گروهی ، شایستگی ها و ویژگیهایی که یک گروه را قادر می سازد بر یک حیطه خاص تاثیر داشته باشد اطلاق می شود . نیک خواهی^[۲۹] حدی است که اعتماد شونده معتقد است که می خواهد کار خوبی برای اعتماد کننده انجام دهد ، جدای از انگیزه منفعت شخصی که برای اعتماد کننده در بردارد . انسجام^[۳۰] شامل ادراک اعتماد کننده می باشد مبنی بر اینکه اعتماد شونده طرفدار یکسری اصولی می باشد که اعتماد کننده آنها را قابل قبول می داند. ( Bakker et al , 2006)
۲-۶-۲ هنجارها
هنجارهای همکاری می توانند پایه ای قوی برای ایجاد سرمایه فکری بوجود آورند. برای مثال ، استارباک^[۳۱] (۱۹۹۵) اهمیت هنجارهای اجتماعی صداقت و کار تیمی را به عنوان ویژگی های کلیدی شرکت های دانش محور یادآور می شود. هنجارهای تعاملی که اهمیت آنها در ایجاد سرمایه فکری نشان داده شده اند عبارتند از : تمایل به ارزش گذاری و پاسخ به تنوع ، روحیه انتقادی و تحمل شکست.
۲-۶-۳ الزامات و انتظارات :
الزامات نشان دهنده یک تعهد یا وظیفه برای انجام فعالیتی درآینده است . کلمن(۱۹۹۰) الزامات را از هنجارهای عمومی شده متمایز می سازد و آن را به عنوان انتظارات ایجاد شده در درون روابط شخصی خاص در نظر می گیرد. ناهاپیت و گوشال در زمینه ایجاد سرمایه فکری اظهار می دارند که الزامات و انتظارات احتمالا بر دسترسی و انگیزش افراد و گروه ها برای تبادل و ترکیب دانش تاثیر می گذارند.
۲-۶- ۴ هویت
هویت فرآیندی است که در آن افراد احساس می کنند با فرد یا گروهی از افراد دیگر ، عضو یک گروه واحد هستند . کرامر و همکارانش^[۳۲] (۱۹۹۶) دریافته اند که احساس همانندی کردن با یک گروه یا جمع ، نگرانی درباره فرآیندها و نتایج جمعی را افزایش می دهد و بدین ترتیب احتمال فرصت تبادل اطلاعات افزایش می یابد. لویسکی و بیونک^[۳۳] (۱۹۹۶) در تحقیق شان نشان می دهند که هویت گروهی چشمگیر نه تنها ممکن است فرصت های تبادل اطلاعات را افزایش دهد ، بلکه هم چنین ممکن است فراوانی واقعی همکاری را بین اعضاء افزایش دهد . در مقابل جایی که گروه ها دارای هویت های متمایز و مغایر هم هستند. ممکن است موانع عمده ای را در برابر تسهیم اطلاعات ، یادگیری و ایجاد دانش بوجود آورند.
۷-۲ رفتار شهروندی سازمانی
تعریف های رفتار شهروندی سازمانی
یک دهه و نیم از زمانی می گذرد که “دنیس ارگان” و همکارانش برای اولین بار عبارت رفتار شهروندی سازمانی را مطرح کردند. ارگان (۱۹۸۸) با الگو گرفتن از مفهوم سازی “چستر بارنارد” (۱۹۳۸) از تمایل به همکاری و تمایزی که “دانیل کتز” میان عملکرد شغلی قابل اطمینان و رفتارهای خلاقانه و خودجوش قائل بود، رفتار شهروندی سازمانی را بدین گونه تعریف کرد,
(( رفتارهای فردی که اختیاری بوده و به طور مستقیم و واضح توسط سیستم رسمی پاداش شناسائی نگردیده و به طور مداوم عملکرد اثر بخش را در سازمان افزایش می دهند)) (Organ , 1988,4).”پادساکف” و همکارانش (۲۰۰۰) واژه اختیاری را این گونه معنی می کنند، که این رفتارها جزء الزام های اجباری نقش نبوده و یا در شرح شغل نمی باشند و هم چنین بطور واضح در قرار داد کاری فرد با سازمان وجود ندارد. این رفتارها یک حالت انتخاب فردی بوده و در صورت عدم وجود آنها هیچ گونه تنبیهی صورت نمی گیرد (Podsakoff et al., 2000, 513)
در تعریف اولیه رفتار شهروندی سازمانی که به وسیله “باتمن و ارگان” در سال ۱۹۸۳ مطرح شده است به طورکلی آن دسته از رفتارهایی مورد توجه قرار می گیرد که علیرغم اینکه اجباری از سوی سازمان برای انجام آنها وجود ندارد، در سایه انجام آنها از جانب کارکنان، برای سازمان منفعت‌هایی ایجاد می‌شود.در یک تعریف دیگر از “ارگان”، وی بیان می کند که، رفتار شهروندی سازمانی آن دسته از رفتارهایی است که کارکنان سازمان در آن اثربخشی عملکردشان را صرف‌نظر از اهداف بهره‌وری شخصی ارتقا می‌دهند (Comeau& Etal,2005, 311)
در تعریف دیگری از شهروندی سازمانی از آن به عنوان یک تعهد مداوم و داوطلبانه به اهداف، روش‌ها و در نهایت موفقیت سازمان یاد می‌شود و سازمانی که براساس مشارکت و اعمال مناسب کارکنانش بنا شده باشد از این مزیت برخوردارمی‌باشد(Brightman et al.,1999, 679)
عناصر کلیدی تعریف رفتار شهروندی سازمانی از دیدگاه “کاسترو” و همکارانش عبارتند از,

• • گونه‌ای از رفتارها که از آن چیزی که به طور رسمی توسط سازمان تعریف می‌شود فراتر می‌رود.

• • یک گونه از رفتارهای غیرمشخص.

• • رفتارهایی که به طور مشخص پاداش داده نمی‌شود و بوسیله ساختارهای رسمی سازمان شناسایی نمی‌شود و

• • رفتارهایی که برای عملکرد، اثربخشی و موفقیت عملیات سازمان بسیار مهمند (Castro et al., 2004, 29)

اگر چه موضوع رفتار شهروندی سازمانی در ابتدا تاثیر پایداری از خود نشان نداد، لیکن گرایش به تحقیق راجع به این موضوع و مفاهیم مرتبط با آن نظیر رفتارهای فرانقشی ، رفتارهای سازمانی اجتماعی گرایانه ، خودجوشی سازمانی در طول چند سال اخیر به شدت افزایش یافته است (Podsakoff et al., 2000, 514)
فعالیتهای مرتبط با نقش که فراتر از انتظارات وظیفه توسط فرد انجام می شودبه عنوان رفتارهای فرانقش تعریف می شود. این دسته از رفتارها در مواردی و توسط برخی از نویسندگان به عنوان رفتار شهروندی در نظر گرفته می شود. (Adebayo, 2005, 685)
رفتارهای اجتماعی گرایانه شامل طیف وسیعی از رفتارهای کمک کننده بوده و در برگیرنده رفتارهای شهروندی سازمانی است، اما نکته مهم این است که درحالیکه رفتارهای اجتماعی گرایانه برای اعضا سازمان مفید است ، ممکن است جنبه کژکاردی برای سازمان داشته داشته باشد (مثلا ممکن است به فردی در راستای پنهان کردن یک مشکل کاری ، کمک شود) (Moorman et al.,1995, 127)
“بریف و موتوویلدو” (۱۹۸۶) سه ویژگی رفتارهای اجتماعی گرایانه را به صورت زیربیان کردند,

1. 1. بوسیله اعضا سازمان شکل داده می شوند.

1. 1. در جهت تعامل افراد، گروه ها و سازمانها ، در انجام نقش هایشان حرکت می کند.

1. 1. با قصد ارتقا رفاه افراد، گروه ها و سازمان انجام می گیرد.

به هر حال چنین تعریفی از رفتارهای اجتماعی گرایانه برخی اوقات به دلیل همپوشانی مفهومی آن با سایر اشکال رفتارهای کمک کننده ، تمایز آن را از رفتارهای فرانقشی و یا رفتار شهروندی سازمانی با مشکل مواجه می کند(Adebayo, 2005, 684)
خود جوشی سازمانی همانند رفتار شهروندی سازمانی شامل رفتارهای عملکردی است با این تفاوت که رفتار شهروندی سازمانی مستقیماً بوسیله سیستمهای رسمی پاداش تشخیص داده نمی شوند در حالیکه خود جوشی سازمانی قسمتی از سیستم پاداش در یک سازمان می باشد (Moorman et al., 1995, 127)
در بازه زمانی ۱۹۸۳ تا ۱۹۸۸ تنها ۱۳ مقاله دراین خصوص انتشار یافته است . لیکن در بین سالهای ۱۹۹۳ تا ۱۹۹۸ تعداد بیش از ۱۲۲ مقاله در خصوص موضوع رفتار شهروندی سازمانی نگاشته شده است. علاوه برآن در این دوره زمانی گرایش به رفتارهای شبیه به رفتارهای شهروندی در رفتار سازمانی، به حوزه ها و نظام های علمی متنوع از جمله مدیریت منابع انسانی ، بازاریابی ، درمانی و بیمارستانی، کارخانه ای و صنعتی، مدیریت استراتژیک، مدیریت بین اللملی، روانشناسی نظامی،اقتصاد و رهبری گسترش یافت. خاطر نشان می گردد، تحقیقات برروی این موضوع در حوزه های مختلف از سال ۱۹۹۸ تاکنون بسیار گسترده شده است و مقاله های زیادی در این زمینه به چاپ رسیده اند. (Podsakoff et al., 2000, 515)
اگر چه رشد سریع در نظریه پردازی و تحقیق برروی این موضوع ، بدون شک موجب خشنودی افراد علاقه مند با آن گردیده ولیکن پیامد های تاسف باری را نیز در پی داشته است. برای مثال”وان داینی” و همکارانش (۱۹۹۵) بیان کرده اند که تعداد زیادی از تحقیقات تجربی بر روی رفتار شهروندی سازمانی و مفاهیم مرتبط نشات گرفته از رفتارهای سازمانی اجتماعی گرایانه ، خودجوشی سازمانی ، تنها برروی موضوعی تمرکز داشته اند که “شواب” (۱۹۸۰) آن را اعتبار محتوا نامید به جای آن که بر روی اعتبار سازه تمرکز داشته باشند. هم چنین ادبیات موضوع بیشتر به جای تمرکز بر روی تعیین دقیق طبیعت رفتار شهروندی سازمانی ، برروی ارتباط میان این موضوع با سازه های دیگر تمرکز داشته اند.
هم چنان که در بالا اشاره شد ، ازدیاد تحقیقات بر روی رفتار شهروندی سازمانی و سایر رفتارهای فرانقشی فقدان تشخیص شباهت ها و تفاوت ها میان تعدادی از این سازه ها را نتیجه داده است. مطالعه تعریف های مفهومی که از رفتار شهروندی سازمانی ، رفتار سازمانی اجتماعی گرایانه ، رفتار سازمانی متمدن و خود جوشی سازمانی به عمل آمده نشان می دهد که تفاوت های بسیار مهمی بین این سازه ها وجود دارد. خطری که در زمینه عدم تشخیص تفاوت ها در میان سازه ها وجود دارد این است که سازه های مشابه ممکن است معانی ضمنی متعارضی را برای مردم مختلف ایجاد کنند. از طرف دیگر ادبیات موضوع نشان می دهد که در برخی از موقعیت ها ، عقاید و مفاهیم مشابه توسط مححقان مختلف به صورت متفاوتی نامگذاری شده اند. مشکلی که از این طریق ایجاد می شود این است که دیدن الگو های کلی موجود در ادبیات دشوار می گردد. (Podsakoff et al., 2000, 515)
رفتار شهروندی سازمانی از دیدگاه کارکنان
رفتارهایی مرتبط با کار هستند که بوسیله کارکنان بروز می یابند.نظیر رفتار هایی که اثربخشی سازمانی را افزایش می دهند اما فراتر از شرح شغل های رسمی بوده و در سیستم رسمی ، پاداشی به آنها تعلق نمی‌گیرد.
رفتار شهروندی سازمانی از دیدگاه مدیریتی / سازمانی

بعد از جنگ جهانی دوم به مدت تقریباً۴۰ سال ژئوپلتیک به عنوان یک مفهوم و یا روش تحلیل، به علت ارتباط آن با جنگ‎های نیمه اول قرن بیستم منسوخ گردید، هر چند ژئوپلیتیک در این دوره از دستور کار دولت ها در مفهوم قبلی خود خارج شد، اما همچنان در دانشگاهها تدریس می­شد. برای تبدیل شدن نقش فعال جغرافیا در تعریف ژئوپلیتیک به نقش انفعالی سه دلیل عمده قابل ذکر است:

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

اول اینکه جغرافیدانان بعد از شکست آلمان در جنگ، ژئوپلیتیک خاص آلمان را مقصر اصلی عنوان کردند و سیاست‎های آلمان نازی را متأثر از این مکتب می‎دیدند. خود را از مطالعات در مقیاس جهانی کنار کشیده، توجه خود را به دولت ها و درون مرزهای سیاسی بین المللی معطوف داشتند و واژه ژئوپلیتیک بر چسب غیر علمی‎به خود گرفت و از محافل علمی‎و دانشگاهی طرد شد.دلیل دیگری که موجب افول نقش جغرافیا در جنگ سرد شد ظهور استراتژی باز دارندگی هسته ای بود. توانایی پرتاب سلاح‎های هسته ای بوسیله هواپیما و موشک به فاصله‎های دور،باعث شد که دیگر نه فاصله و نه عوامل جغرافیایی مثل ناهمواری ها و اقلیم چندان مهم تلقی نمی‎شدند. دلیل سوم، ظهور ایدئولوژی به عنوان عامل تعیین کننده ی جهت گیری سیاست ها بود. ژئوپلیتیک جنگ سرد و ژئوپلیتیک عصر هسته ای از مشخصات دوره افول ژئوپلتیک هستند (زین العابدین، ۱۳۸۹ : 13).
۲-۱-۳- دوره احیا
بعد از پایان جنگ جهانی دوم جغرافیدانان شرمنده شدند و از آن پس تلاش نمودند جغرافیدانانی که ژئوپلیتیک را در اختیار آلمان نازی (هیتلر) گذاشته اند،کنار گذارند، و نتیجه اینکه حدود ۴۰ سال ژئوپلیتیک طرد شد. تا اینکه در دهه 1980 در جنگ ویتنام^[2] و کامبوج^[3] بر سر تصاحب منطقه ی مکنگ^[4]، گر چه هر دو کشور از بلوک شرق بودند، ایدئولوژی نتوانست جنگ را از بین ببرد. بنابراین، در گزارش این مناقشه و روابط دو کشور، مجدداً از مفهوم ژئوپلتیک استفاده شد و سپس کسینجر^[5] بصورت تفننی از واژه ی ژئوپلیتیک در مسائل جهان استفاده نمود. علاوه بر آن در جنگ ایران و عراق (1988-1980) و اشغال کویت توسط عراق (1991-1990 ) و به ویژه سقوط پرده آهنین در اروپا از سال 1989 موجب پر رنگ تر شدن این مفهوم شد و به خصوص فروپاشی شوروی (سابق) و برجسته شدن ملیت ها این مفهوم را به صورت یک مفهوم کلیدی در عرصه بین المللی قرار داد (زین العابدین،۱۳۸۹ :۲۸).
در حالیکه نامداران جغرافیای سیاسی چون ریچارد هارتشورن و استیفن جونز سخت در تلاش شکوفا ساختن جغرافیای سیاسی در جهان دوران میانه ی قرن بیستم شدند و سیاستمدارانی چون هنری کیسینجر واژه ژئوپلیتیک را دوباره به زبان روزمره سیاسی نیمه دوم قرن بیستم باز گرداند، جهانی اندیشانی چون ژان گاتمن و سوئل کوهن پیروزمندانه جهانی اندیشی جغرافیایی(ژئوپلتیک) را به بستر اصلی مباحث دانشگاهی باز گرداندند.در این زمینه ژان گاتمن^[6] با طرح تئوری «آیکنوگرافی^[7]– سیروکولاسیون^[8]» «حرکت» را در مباحث ژئوپلیتیک در معرض توجه ویژه قرار داد و عوامل روحانی یا عامل «معنوی» را در جهانی اندیشی «اصل» یا «مرکز» دانست و «ماده» یا «فیزیک» را تأثیر گیرنده قلمداد کرد (مجتهد زاده،۱۳۸۶:۹۶).
سائول بی کوهن می‎گوید: موضوعات ژئوپلیتیکی مهمتر از آن بودند که جغرافیدانان آنها را کنار بگذارند و اکنون خیلی از جغرافیدانان با یک تأخیر به او ملحق شده اند و از باز گشت و تجدید حیات ژئوپلتیک به اندازه او استقبال کرده اند.
2-2-رویکردهای جدید ژئوپلیتیک
همه نظریه‎های ژئوپلیتیکی جنبه ژئواستراتژیکی داشته و برای کسب قدرت بر فضای جغرافیایی تأکید داشتند. اما پس از پایان جنگ سرد و با مطرح شدن نظام نوین جهانی بسیاری از دیدگاه های ژئوپلیتیکی جنبه ی کمی‎پیدا کرد و حتی بعضی از این دیدگاه ها در عالم سایبر اسپیس مطرح شدند. در نظام نوین جهانی عده ای در تحلیل ژئوپلیتیکی خود، رویکرد انرژی را مد نظر قرار دادند،عده ای به مسائل زیست محیطی معتقد بودند، بعضی فرهنگ را عامل اصلی ژئوپلیتیک دانستند و بالاخره، عده ای مسائل ژئواکونومی‎را در تحلیل ژئوپلیتیکی خود مورد توجه قرار دادند. می‎توان گفت که معیار‎های قدرت که نظامی‎گری بود، به طور کلی جای خود را با معیار‎های مذکور تغییر داد. یعنی، قبل از پایان جنگ سرد، معیار اصلی قدرت نظامی‎گری بوده و تمام عوامل اقتصادی، اجتماعی به صورت ابزار مورد توجه بوده است.به علاوه مشخصه ی اصلی ژئوپلیتیک دوره جنگ سرد جهان دو قطبی، جهان سوم و کشورهای عدم تعهد بودند، اما در نظریه ی جدید ژئوپلیتیکی، جهان چهارم مطرح است (زین العابدین، ۱۷۱:۱۳۸۹).
۲-2-۱-رویکرد نظم نوین جهانی
اولین بارجورج بوش پدر^[9] رئیس جمهور اسبق آمریکا در جریان جنگ خلیج فارس در1990م نظام نوین جهانی^[10] را مطرح نمود. و در سال 1991 پس از مذاکرات خود در هلسینکی^[11] با گورباچف^[12] و مارگارت تاچر^[13]، رهبران اروپا، سازمان ملل متحد،کشورهای عربی به ویژه خلیج فارس و سایر هم پیمانان خود، نظریه نظام نوین جهانی خود را اعلام نمود (حافظ نیا،۵۳:۱۳۸۵).
این نظام دیدگاه‎های جدید آمریکا را بیان می‎کند. با فروپاشی نظام سیاسی اتحاد جماهیر شوروی و بلوک شرق و از بین رفتن رقابت قدرت ها، جهان از این پس صاحب نظام نوینی شود که بر قدرت همه جانبه آمریکا استوار است. قدرت و سلطه آمریکا بر جهان بدون تسلط بر خلیج فارس ممکن نبود. نظام نوین جهانی طرحی جدید برای سلطه بر مناطق مهم جهان توسط آمریکا بود. این نظام به رغم عنوان گول زننده آن، شکل جدیدی از استعمار نو است که جهان را به سوی مخاصمه و تلاطم سوق می‎دهد. جورج بوش پدر نظم نوین جهانی را این چنین تعریف می‎کند: «نظم نوین جهانی می‎گوید که بسیاری از کشورها با سوابق متجانس و همراه با اختلافات، می‎توانند دور هم جمع شوند تا از اصل مشترکی پشتیبانی کنند و آن اصل این است که شما با زور کشور دیگری را اشغال نکنید…» اما آمریکائیها از زمان پی ریزی چنین نظریاتی، کمترین توجهی به آنچه خود معتقدند نداشته اند و تعبیر «نوام چامسکی» نظم نوین جهانی تعبیر تازه ای از توسل به زور و انقیاد مضاعف ملت ها است.تمام ابعاد نظم نوین جهانی بر پایه منافع و توسعه طلبی آمریکا استوار است در عصر نظم نوین جهانی، ثبات و امنیت تقریباً به طور کامل برای هیچ کشوری- حتی آمریکا- وجود ندارد.
2-2-2-رویکرد ژئواکونومی
پایه و اساس ژئواکونومی‎استدلالی است که از طرف ادوارد لوتویک^[14] ارائه شده است. او خبر از آمدن نظم جدیدبین المللی در دهه نود می‎داد که در آن ابزار اقتصادی جایگزین اهداف نظامی‎می‎شوند. به عنوان وسیله اصلی که دولت ها برای تثبیت قدرت و شخصیت وجودی شان در صحنه بین المللی به آن تأکید می‎کنند و این ماهیت ژئواکونومی‎است (عزتی،۱۰۷:۱۳۸۸)
ژئواکونومی‎عبارت ازتحلیل استراتژی­ های اقتصادی بدون درنظر گرفتن سودتجاری،که ازسوی دولتها اعمال می­ شود،به منظورحفظ اقتصادملی یا بخشهای حیاتی آن وبه دست آوردن کلیدهای کنترل آن ازطریق ساختارسیاسی وخط مشیهای مربوط به آن پرداخت. (عزتی،1387: 110)
ژئواکونومی‎رابطه بین قدرت و فضا را مدّ نظر دارد و هدف اصلی آن کنترل سرزمین و دستیابی به قدرت فیزیکی نیست بلکه دست یافتن به استیلای اقتصادی فناوری و بازرگانی است بدین ترتیب به نظر می‎رسد مفاهیم ژئواکونومی‎در رویارویی با مسائل قرن 21 از کارآیی مناسبی در مقیاس جهانی برخوردار خواهد بود (واعظی،1388 :32)
ژئواکونومی‎رابطه بین قدرت وفضا را بررسی می‎کند. فضای بالقوه ودرحال سیلان همواره حدود ومرزهایش درحال تغییروتحول است،ازاین رو آزادازمرزهای سرزمین وویژگیهای فیزیکی ژئوپلیتیک است.درنتیجه تفکر ژئواکونومی‎شامل ابزارآلات لازم وضروری است که دولت می‎تواندازطریق آنها به کلیه اهدافش برسد.(عزتی،1387: 110)
ژئواکونومی‎و ژئوپلیتیک دارای تفاوتهای اساسی با هم می‎باشند،اول اینکه ژئواکونومی‎محصول دولت ها وشرکتهای بزرگ تجاری با استراتژیهای جهانی است درحالی که این خصیصه در ژئوپلیتیک نیست. نه دولت ونه شرکتهای تجاری هیچ نقشی درژئوپلیتیک ندارندبلکه یکپارچگی اتحادیه ها،منافع گروهی وغیره برپایه نمونه‎ های تاریخی با عملکردی نامرئی دراستراتژیهای ژئوپلیتیکی پایه واساسی برای همه صحنه‎های ژئوپلیتیکی هستند.
دوم اینکه هدف اصلی ژئواکونومی‎کنترل سرزمین ودستیابی به قدرت فیزیکی نیست بلکه دست یافتن به استیلای تکنولوژی وبازرگانی است. ازلحاظ کاربردی بایدگفت که مفهوم وعلم ژئوپلیتیک می‎تواند درنشان دادن راه وروش‎هایی برای پایان دادن به نزاعها ودرگیری ها ودرمجموع اختلافات نقش اساسی داشته باشددرحالی که ژئواکونومی‎ازچنین ویژگی برخوردارنیست(عزتی،1387: 112)
2-2-3- رویکرد ژئوکالچر
ژئوکالچر یا ژئوپلیتیک فرهنگی فرایند پیچیده ای از تعاملات قدرت،فرهنگ، و محیط جغرافیایی است که طی آن فرهنگها همچون سایر پدیده‎های نظام اجتماعی همواره در حال شکل­ گیری، تکامل،آمیزش، جابجایی در جریان زمان و در بستر محیط جغرا فیایی کره زمین اند.به عبارت دیگر ژئوکالچر ترکیبی از فرایند ‎های مکانی – فضایی قدرت فرهنگی میان بازیگران متنوع و بی شماری است که در لایه‎های مختلف اجتماعی و درعرصه محیط یکپارچه سیاره زمین به نقش آفرینی پرداخته و در تعامل دائمی‎با یکدیگر بسر می­برندو بر اثر همین تعامل مداوم است که در هر زمان چشم انداز فرهنگی ویژه خلق می‎شود.از این رو ساختار ژئو کالچر جهانی بیانگر موزاییکی از نواحی فرهنگی کوچک و بزرگی است که محصول تعامل‎های مکانی – قضایی قدرت فرهنگی اند که در طول و موازات یکدیگر حرکت می‎کنند (دیلمی‎معزی،2:1387).
ژئوکالچر پدیده ای است که بر شالوده نظام اطلاع رسانی نوین و یا صنایعی استوار است که به تولید محصولات فرهنگی مبادرت می‎ورزد وظیفه این صنایع تولید انبوه محصولات فرهنگی است. نظام سلطه فرهنگی در جهان کنونی در کنار نظام سلطه اقتصادی یا سیاسی از عناصر اصلی نظام ژئوپلیتیک جهانی می‎باشند. امروزه منطق حاکم بر فرایند‎های ژئوکالچر جهانی بر اشکال پیچیده و تکامل یافته تر شیوه‎های رقابتی مبتنی است. این فرایند در عین نافذ بودن، مدام در تکامل می‎باشد
پدیده‎های فرهنگی به دلیل خصیصه‎های مکانی شان همواره میل به ثبات و پایداری در مقابل نوآوری ها دارند که می‎توان به تلاش جوامع سنتی و حفظ میراث فرهنگی و آداب و سنن و نمادهای تاریخی و … اشاره کرد. از طرفی الگوهای تمدنی به واسطه ماهیت فضائیشان در جهت سرعت بخشیدن به تغییرات فرهنگی و زدودن مرزهای قراردادی هستند(حیدری،۱۳۸1 :۱۶۸).
۲-2-4- رویکرد ژئوپلیتیک زیست محیطی
مسایل ژئوپلیتیک زیست محیطی از اواخر قرن بیستم به موضوع اصلی فعالیت­ها و نگرانی­ها بین گروه‎های انسانی و بازیگران ملی و فراملی در سطوح منطقه ای و جهانی تبدیل شده است. محیط زیست بشری در سطوح محلی، ملی، منطقه ای و جهانی دستخوش مخاطرات گردیده است. این مخاطرات در سه بعد: کاهش و کمبود منابع، تخریب منابع و آلودگی محیط زیست تجلی یافته است. از دید ژئوپلیتیک، کمبود منابع زیست محیطی یا محروم کردن انسانها از زیستن در مکان مورد علاقه آنها رقابت و کنش متقابل بین گروه‎های انسانی و بازیگران سیاسی در سطوح مختلف را در پی دارد.(www.civilica.com).
طی چند دهه گذشته، افزایش جمعیت، گسترش دامنه مداخلات بشر در طبیعت برای تأمین نیازهای فزاینده از منابع کمیاب طبیعی، گسترش رویکرد سودانگاری در غالب طرح‎های توسعه ای، بی پروایی نسبت به جستار پایداری محیط زیست در ساخت سازه ها و زیر ساخت ها و مانند آن،پیامدهای ناگواری همانند گرمایش کروی، ویرانی لایه ازن، پدیده ال نینو، طوفانهای سهمگین، بالا آمدن سطح آب دریاها، گسترش گازهای گلخانه ای، خشکسالی، سیل، فرو نشست زمین، کاهش آب شیرین، بیابان زایی، کاهش خاک مرغوب، آلودگی هوا، باران‎های اسیدی، جنگل زدایی و نابودیت تنوع زیستی، نشانه‎هایی از جهانی شدن پیامدهای فروسایی محیط زیست در سطح فروملی و فراملی و جهانی بودن بوده اند. تداوم وضعیت موجود،آینده زیست و تمدن فراروی بشر را مبهم و نامطمئن کرده است.نگرانی از این وضعیت به همراه شرایط نا مطلوب کنونی، در طرح رویکردهایی همانند امنیت زیست محیطی، ژئوپلیتیک انتقادی، ژئوپلیتیک زیست محیطی، توسعه پایدار بسیار اثر گذاشت. با توجه به این که مفهوم «جهان» از مقیاس‎های مطالعاتی دانش یاد شده است، مرزهای محلی و ملی را در نوردیده اند، محیط زیست سویه ای ژئوپلیتیک یافته است (کاویانی،۱۳۹۰: ۸۵).
2-2-5-رویکرد ژئوپلیتیک انتقادی
در مورد ماهیت و چیستی ژئوپلیتیک انتقادی نظریه‎های مختلفی ارائه شده است. عده ای از نظریه پردازان، ژئوپلیتیک انتقادی را در مقایسه با ژئوپلیتیک سنتی، که به دلیل سوء استفاده از شواهد جغرافیایی به نفع مقاصد امپریالیستی لکه دار گردیده، از لحاظ علمی‎مستقل و بی طرفانه می‎دانند که می‎تواند با دیدگاهی متعالی به امور جهانی نگریسته و تحقیق عینی بپردازد(مویر،220:1379). عده ای را باور بر این است که ژئوپلیتیک انتقادی در جستجوی آشکار کردن سیاست­های پنهان دانش ژئوپلیتیک است (میرحیدر،42:1386)
از اوایل1970، شاهد ظهوررویکردی نوین به نام «ژئوپلیتیک انتقادی^[15]»هستیم.دانشمندان ژئوپلیتیک چون اتوتایل^[16] ومیشل فوکو را می‎توان ازپیشگامان این حرکت نوین دانست. این دانشمندان به طور همزمان، هم از ژئوپلیتیک انتقاد کردند و هم خود از اندیشمندان این عرصه بودند. این افراد، سیاست اندیشمندانه خود را بر «ضد ژئوپلیتیک» تعریف کرده و با وجود این، در چارچوب زیر بنایی مفاهیم ژئوپلیتیک کار می‎کردند (مویر،۳۷۸:۱۳۷۹).
محققین ژئوپلیتیک انتقادی تمایل دارند بجای تمرکز بر شناسایی عوامل جغرافیایی مؤثر بر شکل گیری قدرت دولتها و سیاست خارجی ایشان، از یک سو دریابند که سیاستمداران چگونه «تصاویر ذهنی» خود را از جهان ترسیم نموده اند و این بینش ها چگونه بر تفاسیر آن ها از مکان‎های مختلف تأثیر می‎گذارند؟ ژئوپلیتیک انتقادی به عنوان نظریه ای نسبتاً جدید که توانسته است خود را بر اساس مؤلفه‎های حاکم میان بازیگران روابط بین الملل، نظام مند سازد، چارچوبی مناسب برای فهم ژئوپلیتیکی جدید، به دور از عناصر سختی هم چون مرز و مکان ایجاد کرده است. بر اساس فهم برخی از موضوعات، بدون توجه به بعضی مسائلی که طبق نظریات سنتی غیرمرتبط می‎نمودند، امری ناقص خواهد بود. از منظر ژئوپلیتیک انتقادی، استراتژی قدرت همیشه نیازمندبه کارگیری فضا وهمین سبب گفتمان می­باشد. (www.javanemrooz.com)
رویکرد انتقادی، کوشش منتقدانه برای کشف ساختارهای جامعه معاصر است که ضمن نقد زیربنایی رویکردهای رایج در شناخت جامعه به تبیین کاستی ها ی روش شناسی آنها می‎پردازند و شیوه‎های اثبات گرایی (پوزیتیوسیتی) را در مطالعه جامعه نقد می‎کند و بر این انگاره استوار است که صرف تجربه و روش‎های تجربی کافی نیست و نباید مطالعه جامعه را همسان با مطالعه طبیعت انگاشت. هدف نظریه پردازان مکتب انتقادی، ایجاد دگرگونی‎های فرهنگی و روشنگرانه برای کاهش نابرابری‎های جهانی، برقراری عدالت بین المللی، احترام به تفاوت ها و گرایش به ارزش‎های فرهنگی جدیدی است که بر فرایند تعامل موجود در صحنه‎های اجتماعی و تمدنی حاکم شود و تعامل و عمل را در چارچوب ارزشهای موجود رهبری کند (مشیر زاده،۱۳۸۴ :۲۲۱).
هر چند ژئوپلیتیک به مطالعه روابط متقابل جغرافیا، قدرت سیاست و کنش‎های ناشی از ترکیب آنها با یکدیگر می‎پردازد (حافظ نیا،۳۶:۱۳۸۵). اما امروزه گفتمان آن تابعی از چالش‎های برخاسته از «جهانی شدن‎های اقتصادی»، «انقلاب اطلاع رسانی» و«خطرات امنیتی جامعه جهانی» است (مجتهد زاده،۱۲۸:۱۳۸۱)و بالاخره ژئوپلیتیک انتقادی در جستجوی آشکار کردن سیاست‎های پنهان دانش ژئوپلیتیک است.مباحث ژئوپلیتیک مقاومت و آنتی ژئوپلیتیک از جمله مباحث مهم در پژوهش ها و نوشته‎های مربوط به ژئو پلیتیک انتقادی می‎باشد.این رویکرد توجهش را صرفاً به رویه سلطه ژئوپلیتیک معطوف نداشته بلکه به رویه دیگر ژئوپلیتیک که مقاومت می‎باشد بیشتر توجه می‎کند. و عاشورا به عنوان عالیترین و متعالی ترین صحنه ژئوپلیتیک مقاومت از چنان ماندگاری و جاودانگی برخوردار بوده و هست که امروزه و در قرن بیست و یکم وهزاره سوم نیز توان تحریک و به غلیان در آوردن جنبش‎های مقاومت را دارد. بسیاری از نهضت ها و مقاومت ها در دنیای اسلام و حتی غیر اسلام الگوی مقاومت خود را از عاشورا الهام گرفته اند. (باباخانی،38:1392)
2-3-اندیشه ملی گرایی
ملی گرایی مفهومی‎کاملا سیاسی دارد. این مفهوم به عنوان یک اندیشه و فلسفه سیاسی تلقی می­ شود. اندیشه‎ای که در هر ملتی ریشه در هویت ملی و میهن دوستی آن ملت دارد. در حالی که مفهوم میهن دوستی و دلبستگی به هویت میهنی مفاهیم غریزی و کهن هستند، ناسیونالیسم پدیده ای فلسفی و نوین محسوب می‎شود که از سوی اروپای بعد از انقلاب صنعتی به جهان بشری معرفی شده است. در این راستا هنگامی‎که جنگ جهانی اول و جنگ‎های بزرگ قبل از آن بیشتر با انگیزه میهن دوستی شروع شده بود، جنگ جهانی دوم حاصل برخورد اندیشه‎های ناسیونالیستی بود.(حافظ نیا و همکاران،210:1389)
ناسیونالیسم به وابستگی مردم یک منطقه که براساس یک احساس مشترک به وجود آمده گفته می­ شود این احساس مشترک ممکن است علل تاریخی، فرهنگی، نژادی، جغرافیایی و غیره داشته باشد. ناسیونالیسم در حقیقت ملاتی است که گروه‎های مختلف را به هم پیوند داده و واحدی به نام ملت را به وجود می‎آورد. (روشن و فرهادیان،242:1385)
میهن دوستی و دلبستگی به هویت میهنی مفاهیم غریزی و کهن هستند. ناسیونالیسم یا ملی گرایی مفهومی‎کاملاً سیاسی است که از سوی اروپای بعد از انقلاب صنعتی به جهان بشری معرفی شد. از نظر واژه شناسی ناسیونالیسم از ریشه ناسی(Nasci)آمده است این واژه لاتین متولد شدن معنی می‎دهد و نظریه تکاملی ایده ناسیونالیسم را تأیید می‎کند.(حافظ نیا و همکاران،210:1389)
اگر ناسیونالیسم بر مبنای برگشت به ارزشهای جاهلی و اساطیری باشد، ارتجاعی محسوب می‎شود و اگر بر مبنای یک احساس انسانی و فرهنگ خلاق باشد، مترقیانه خواهد بود. مفهوم ناسیونالیسم در قرن نوزدهم و بیستم به طور گسترده ای از اروپا به سایر نقاط و از جمله خاورمیانه انتشار یافت. افکار ناسیونالیستی به دلایلی چند در نیمه دوم قرن نوزدهم در خاورمیانه، گسترش یافت.
اول: افتتاح مدارس جدید درمصر، لبنان وسوریه
دوم: اختراع چاپ که به دنبال خود آگاهی از امور سیاسی را افزایش داده و مشوق احیای فرهنگی- ادبی شد.
سوم: تجزیه امپراطوری‎های قدیم که به دنبال خود، خود مختاری گروه‎های ملی را به دنبال داشت.(درایسدل و بلیک،77:1386)
با شروع قرن بیستم ناسیونالیسم به یک قدرت عمده سیاسی در خاورمیانه تبدیل شد و تأثیرات آن زمانی به اوج خود رسید که ناسیونالیسم ترک، عرب، ایرانی و یهود به طور همزمان در این منطقه ظهور کردند، از عوامل اصلی که سبب بروز شکاف و اختلاف در میان شیعیان منطقه خاورمیانه شده، اندیشه‎های ناسیونالیستی پیروان این مذهب در کشورهای مختلف می‎باشد. تنوع نژادی و قومی‎شیعیان ساکن در منطقه خاورمیانه الهام بخش اندیشه‎های ناسیونالیستی در میان آنان گردیده و این امر واگرایی و فقدان وحدت مذهبی در بین آنان را به دنبال دارد. ویژگی عمومی‎ناسیونالیسم تأکید بر برتری هویت ملی بر دعاوی مبتنی بر طبقه، دین و مذهب است و بر این اساس عوامل زبانی، فرهنگی وتاریخی مشترک به همراه تأکید بر سرزمین خاص، هویت بخش گروهی از مردم می‎شود.
بدین ترتیب ایدئولوژی ناسیونالیسم با تأکید بر نژاد و زبان در جهان اسلام که مرکب از انواع زبانها و نژادها ی گوناگون است، یکی از عوامل اصلی واگرایی تلقی می‎گردد. تجارب تاریخی گویای این واقعیت است که حتی پان عربیسم از ادعای نهضت وحدت سراسری اعراب نتوانست در جوامع و کشورهای عربی ایجاد وحدت نماید و طی جنگهای اعراب اسرائیل و با شکست اعراب اعتبار خود را از دست داد. به طوری که در جریان جنگ 1991 آمریکا و متحدین با عراق برخی کشورهای عرب برای آزادی کویت به یک کشور دیگر عرب(عراق)، حمله ور شدند(صفوی،202:1387).
2-4-میهن خواهی
میهن خواهی یا وطن دوستی فلسفه سیاسی ویژه ای نیست، بلکه غریزه ای است که از حس اولیه ی تعلق داشتن به مکان و هویت ویژه ای آن و حس دفاع از منافع اولیه ی فردی در آن مکان ویژه ناشی می‎شود. گونه ی اولیه ی خودنمایی این غریزه کم و بیش در همه ی حیوانات قابل مشاهده است. بیشتر حیوانات محدوده‎های مشخصی را برای جولان دادن و منافع اختصاصی، فردی یا گروهی خود در نظر گرفته و به آن دلبستگی و تعلق می‎یابند و دخالت و تجاوز دیگران را در آن با سرسختی دفع می‎کنند. (مجتهدزاده،70:1381). مفهوم میهن از انگیزه‎های سیاسی دور است و از حد غریزه ی طبیعی خارج نمی‎شود. میهن خواهی یا میهن دوستی تا آن اندازه طبیعی و غریزی است که با تعلقات معنوی انسان درآمیخته و جنبه ی الهی به خود می‎گیرد و به گونه ی مفهوم مقدس خودنمایی می‎کند.
2-5- مفهوم ملت
جمع افرادی که از پیوندهای مادی و معنوی ویژه و مشخصی برخوردار باشند و با مکان جغرافیایی ویژه ای، «سرزمین سیاسی یکپارچه و جداگانه» همخوانی داشته باشند و حاکمیت حکومتی مستقل را واقعیت بخشند، ملت آن سرزمین یا کشور شناخته می‎شوند. بدین ترتیب ملت و ملیت پدیده‎های سیاسی هستند که در رابطه مستقیم با سرزمین واقعیت پیدا می‎کنند و این اصطلاحات در حالی که مباحث سیاسی هستند، جنبه ای کاملاً جغرافیایی به خود می‎گیرند. (مجتهدزاده،65:1381).
در زبان‎های اروپایی واژه ملت از کلمه(natio) مشتق شده و بر مردمانی دلالت دارد که از راه ولادت با یکدیگر نسبت دارند و از یک قوم و قبیله هستند. ملت به مجموعه ای از افراد ساکن در فضای جغرافیایی مشخص و محدود از حیث سیاسی اطلاق می‎شود که بر اساس عوامل و خصیصه‎هایی نظیر تبار، تاریخ، فرهنگ، دین، مذهب، سرزمین، قومیت، زبان و …نسبت به یکدیگر احساس همبستگی می‎کنند و خود را متعلق به یک ما می‎دانند.(حافظ نیا و همکاران،108:1389)