سری‌های زمانی یکی از شاخه‌های آمار و احتمال است که در سایر رشته‌ها مانند اقتصاد، مهندسی ارتباطات، هواشناسی، مدیریت، بازاریابی و … کاربرد فراوانی دارد. دامنه کاربرد سری‌های زمانی روزبه‌روز گسترده‌تر می‌شود و نیاز دانش‌پژوهان در این زمینه افزون‌تر می‌گردد. تجزیه و تحلیل سری‌های زمانی به طور نظری و عملی از زمان شروع کار اصلی جورج. ای. باکس و ام. جنکینس^* در سال ۱۹۷۰ (تحت عنوان تجزیه و تحلیل سری‌های زمانی، پیش‌بینی و کنترل) به سرعت توسعه پیدا نموده است. به طور خلاصه می‌توان دو هدف برای تجزیه و تحلیل سری‌‌های زمانی برشمرد [۱]: ۱) کشف و شناسایی مدل مولد داده‌ها ۲) پیش‌بینی مقادیر آینده سری. در یک سری‌زمانی با بررسی رفتار گذشته سری مدل احتمالی که می‌تواند مولد داده‌ها باشد را شناسایی کرده و سپس با فرض این که داده‌ها در آینده نیز رفتاری مشابه خواهند داشت و از مدل برازش شده پیروی خواهند نمود، سعی می‌کنیم مقادیر آینده سری را پیش‌بینی کنیم.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۲: سری‌های زمانی آشوبی^*
آشــوب^*: «آشــوب» در لغت به معنای هرج‌و‌مرج و بی­نظمی است. ریشه لغوی آشوب به کلمه رومی «کائــوس^*» برمی­گردد که مفهوم آن متعلق به شاعر روم باستان به نام «اویــد^*» می­باشد. به نظر او کائوس، بی­نظمی و ماده بی­شکل اولیه، دارای فضا و بُعد نامحدودی بوده، که فرض شده است قبل از این که جهان منظم شکل بگیرد، وجود داشته است، سپس خالق هستی، جهان منظم را از آن ایجاد نموده است [۸].
محیط عمل پدیده آشـوب، سیستم‌های دینامیکی است. یک سیستم دینامیکی شامل یک فضای‌فاز مجرد یا حالت‌فازی است که مختصاتش، حالت دینامیکی سیستم را با به کارگیری قوانین دینامیکی، مشخص می‌کند. یک سیستم دینامیکی می‌تواند منظم یا آشوبناک باشد. البته سیستـم منظم، خود ممکن است تنــاوبی یا شبه‌ ­تنــاوبی باشد. سیستم تناوبی تنها شامل یک فرکانــس و هماهنگ‌های آن است و سیستم شبه تنــاوبی شامل چنــد فرکانس و هماهنگ‌های آن می­باشد. در سیستم آشــوبی هیچ تنــاوب غالبی وجود ندارد یعنی این سیستــم دارای دوره تنــاوب بی­نهایت است [۳]. باید دانست که تاکنون تعریف کلی پذیرفته شده برای آشوب ارائه نشده است و تعریف زیر از جمله تعاریف پذیرفته شده مطرح می­باشد: «‌آشــوب، یک رفتــار طولانی مدت غیردوره‌ای^* در یک سیستم قطعی^* است که وابستگی حســاس به شــرایط اولیه^* را نشان می­دهد».
الف) منظور از رفتار طولانی مدت غیردوره‌ای در سیستم‌های دینامیکی آن است که مسیرهایی وجود دارند که وقتی زمان به بی­نهایت میل می­ کند، مسیر این سیستم‌ها به نقاط ثابت، مدارهای دوره‌ای و یا مدارهای شبه‌دوره‌ای منتهی نمی­ شود.
ب) قطعی بودن گویای آن است که سیستم دارای پارامترها یا ورودی­های تصادفی^* نیست ولی رفتار بی‌نظم این سیستم‌ها از غیرخطی بودن ناشی می­ شود. این اصطلاح در مقابل اتفاقی بودن^* به کار می­رود که منظور از آن نامنظم، نامعین و غیرقابل پیش‌بینی بودن رفتار سیستم است.
ج) منظور از حساس بودن به شرایط اولیه در سیستم‌های دینامیکی این است که مسیرهای مجاور با سرعت و به طور نمایی از هم جدا می­شوند. در واقع این خصوصیت، تفاوت اصلی سیستم‌های دینامیکی آشوبناک با سیستم‌های دینامیکی غیر­آشوبناک است. در سیستم‌های دینامیکی غیر­آشوبناک، اختلاف کوچک اولیه در دو مسیر به عنوان خطای اندازه ­گیری بوده و به طور خطی با زمان افزایش پیدا می­ کند در حالی که در سیستم‌های دینامیکی آشوبناک، اختلاف بین دو مسیر با فاصله بسیار اندک، به طور نمایی افزایش می­یابد.
نظریه آشوب به سیستم‌هایی اشاره دارد که حاوی روابط غیرخطی، پیچیده و رفتار آشفته هستند. رفتار آشفته دو ویژگی مهم دارد به طوری که این‌گونه رفتار از یک دید غیرقابل پیش‌بینی ولی از دید دیگر دارای الگوی نهفته در درون خود است. طبق این نظریه، رویدادها در جهان چنان پیچیده و پویا هستند که به نظر بی‌نظم می‌رسند اما در حقیقت نظام آشوب‌گونه دارای نظم زیربنایی است که شناسایی این نظم زیربنایی و نهفته اگرچه غیرممکن نیست ولی مشکل است زیرا عوامل و پارامترهای متعددی در تعامل پویا و غیرقابل پیش‌بینی، رفتار پدیده‌ها را شکل داده و الگوی رفتاری آینده آن‌را به وجود مـی‌آورند [۲].
ویژگی‌های عمده این نظریه عبارت است از اثر‌پروانه‌ای^*، سازگاری پویا^*، خودمانائی و جذب‌کننده‌های عجیب^*:
اثر پروانه‌ای: ادوارد لورنز استاد هواشناسی دانشگاه ام‌آی‌تی^* در سال ۱۹۷۳ نتایج محاسبات دستگاه معادلات دیفرانسیل متشکل از سه معادله دیفرانسیل غیرخطی و معین مربوط به جابجایی حرارتی جو را منتشر و ملاحظه کرد که در محدوده معینی از عوامل معادلات، بدون دخالت عناصر تصادفی یا ورود اغتشاش خارجی، نوعی نوسانات نامنظم در پاسخ سیستم بروز داده می‌شود. وی در ادامه تحقیقات خود با شگفتی به این نتیجه رسید که یک تغییر جزیی در شرایط اولیه معادلات پیش‌بینی‌کننده وضع جوی، منجر به نوسانات در پاسخ سیستم و تغییرات شدید در نتایج حاصل از آن‌ ها می‌گردد. لـورنز این خاصیت را اثر پروانه‌ای نام نهاد. اثر پروانه‌ای در واقع بیانگر رد روابط خطی بین علت و معلول و تایید غیرخطی بودن روابط در پدیده‌ها و سیستم‌ها است. به این معنا که یک تغییر جزیی در شرایط اولیه می‌تواند به نتایج وسیع و پیش‌بینی نشده در خروجی‌های سیستم منجر گردد و این سنگ بنای تئوری آشوب است. در نظریه آشوب یا بی نظمی، اعتقاد بر آن است که در تمامی پدیده‌ها، نقاطی وجود دارند که تغییری اندک در آن‌ ها باعث تغییرات عظیم خواهد شد و در این رابطه سیستم‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و سازمانی، همچون سیستم‌های جوی از اثر‌پروانه‌ای برخوردارند و تحلیل‌گران باید با آگاهی از این نکته مهم به تحلیل و تنظیم مسائل مربوطه بپردازند [۹].
سازگاری پویا: در محیط در حال تغییر امروز، سیستم‌های بی‌نظم در ارتباط با محیط‌شان همچون موجودات زنده عمل می‌کنند و برای رسیدن به موفقیت همواره باید خلاق و نوآور باشند. اما هنگامی که سیستم به تعادل سازگار نزدیک می‌شود برای حفظ پویایی نیاز به تغییرات اساسی درونی دارد که این تغییرات بجای سازگاری و تطبیق با محیط، سازگاری پویا را موجب می‌شود که نتیجه آن دگرگونی روابط پایدار بین افراد، الگوهای رفتاری، الگوهای کار، نگرش‌ها و فرهنگ‌ها است. در چنین شرایطی است که تغییرات کوچک می‌تواند تغییرات عمده ای را در رفتار سیستم ایجاد کند و تحت این شرایط است که اثرپروانه ای در کنار سازگاری پویا، تبلور می‌یابد. دانشمندان معتقدند که آشفتگی، سازگاری‌ها و انطباق‌ها را در هم می‌شکند که این امر در ظهور نظم نوین گاهی بسیار ضروری است و باعث خلاقیت مستمر در سایه تخریب خلاق در سیستم می‌شود. مورگان خاصیت خودنظمی در سیستم‌ها را تابع چهار اصل می‌داند. نخست آنکه سیستم باید توان احساس و درک محیط خود و جذب اطلاعات از آن را دارا باشد. دوم آنکه، سیستم باید قادر به برقراری ارتباط بین این اطلاعات و عملیات خود باشد. سوم آنکه، سیستم باید قدرت آگاهی از انحرافات را داشته باشد و چهارم آنکه، توانایی اجرای عملیات اصلاحی برای رفع مشکلات را دارا باشد. هرگاه این چهار اصل برقرار شوند رابطه‌ای بین سیستم و محیط ایجادشده و سیستم خود نظم می‌گردد و در مقابل وقایع، نوعی هوشمندی از خود بروز می‌دهد [۹].
خودمانایی: در تئوری آشوب و معادلات آن نوعی شباهت بین اجزاء و کل قابل تشخیص است. بدین ترتیب که هر جزء از سیستم دارای ویژگی‌های کل بوده و مشابه آن است. به این خاصیت هولوگرافی گفته می‌شود. اولین بار هولوگرافی در سال ۱۹۴۸ توسط دنیس گابور مطرح شد. مورگان در کتاب خود تحت عنوان «نگاره‌های سازمان» در استعاره سازمان به مثابه مغز ویژگی‌های هولوگرافی را به شرح زیر بیان می کند: جزء خاصیت کل را داشته و مانند آن عمل کند؛ سیستم توانایی یادگیری را دارد؛ سیستم دارای توانایی خودسازماندهی است؛ حتی اگر قسمت‌هایی از سیستم برداشته شود سیستم به راحتی می‌تواند به فعالیت خود ادامه دهد. به عنوان مثال در رابطه با خاصیت هولوگرافی می‌توان به آینه اشاره کرد. ویژگی و خاصیت آینه نمایش تصویر و بازتاب آن است. این خاصیت در تمام قسمت‌های آن وجود دارد به گونه‌ای که هر قطعه آن این خاصیت کل را می‌تواند از خود بروز دهد [۹].
جذب‌کننده‌های عجیب: مسیرهای زمانی کلیه سری‌های پویای پایدار (معمولی یا آشوبی) دارای حدی هستند که به آن تعادل یا جذب‌کننده^* گفته می‌شود. جذب‌کننده می‌تواند یک نقطه باشد و در مواردی جذب‌کننده‌ها ممکن است پیچیده‌تر از یک نقطه باشند. در سیستم‌های آشوبی جذب‌کننده‌ها بسیار پیچیده و عجیب هستند که می‌توان آن‌ ها را به این صورت تعریف کرد:
یک جذب‌کننده پیچیده یک مجموعه نقاط غیرقابل شمارش^[۱] است به طوری که کلیه مسیرهای زمانی مجاور به آن جذب خواهند شد. مسیرهای زمانی که در داخل مجموعه شروع شوند، می‌توانند غیرقابل تکرار باشند و یا به هر تعداد از قبل تعیین شده به طور اختیاری تکرار شوند [۱۰].
خلاصه اینکه آشوب‌گونه بودن رفتارها و حرکات پدیده‌های مختلف فیزیکی، انسانی، اجتماعی و سازمانی همه خبر از نظم غائی می‌دهند لذا می‌توان گفت که آشوب‌گونه بودن به معنای تصادفی بودن نیست بلکه بیانگر نظمی در درون بی‌نظمی‌هـا و قاعده‌ای در درون بی‌قاعدگی‌های ظاهری است [۳].
سری‌های زمانی آشوب‌گونه می‌تواند به عنوان زیرمجموعه‌ای از فرآیندهای غیرخطی که نتایج بسیار پیچیده و نامنظم ایجاد می‌کنند، در نظر گرفته شوند [۱۸]. سری‌های زمانی آشوبی، سیستم‌های قطعی هستند که درجه پیچیدگی بالایی را به ارث برده‌اند، اگرچه سری‌زمانی آشوب‌گونه ویژگی‌های سیستم‌های دینامیکی را به صورت تصادفی نشان می‌دهد، در فضای‌حالت جاسازی آن، رفتارهای قطعی را ارائه می‌دهد ]۱۷[.
۲-۳: تجزیه و تحلیل سری‌های زمانی آشوب‌گونه
تحلیل سری‌های زمانی آشوب‌گونه^* سه فاز اصلی دارد: ۱) بررسی ویژگی‌های سیستم ۲) تشخیص پارامترهای فضای حالت^* برای جاسازی ۳) پیش‌بینی سری‌زمانی ]۱۹[. فاز یک بررسی می‌کند که آیا یک سری‌زمانی آشوب‌گونه است؟ همچنین این فاز ممکن است شامل تشخیص این باشد که: آیا سیستم قطعی است یا تصادفی؟ آیا خطی پویاست یا غیرخطی؟ و همچنین میزان استقلال سیستم و وسعت پیش‌بینی پذیری سیستم بررسی می‌شود. کلید تحلیل سری‌های زمانی آشوبی جاسازی فضای‌حالت است. جاسازی داده‌های یک سری‌زمانی در یک فضای چندبعدی جاسازی فضای‌حالت نام دارد.
در تجزیه و تحلیل سری‌های زمانی، یک گام مهم تعیین ویژگی‌های داده‌ است. روش‌های زیادی برای فرق گذاشتن بین داده‌های تصادفی یا دوره‌ای از داده آشوبی استفاده شده است ]۱۷[. در ادامه چند روش معرفی شده است.
تبدیل فوریه^* : تبدیل فوریه می‌تواند برای شناسایی آشوب در یک سری‌زمانی استفاده شود، که برای رسم کردن طیف توان^* به جای طیف فرکانسی رایج است. طیف توان در فرکانس‌هایی که سیستم را برای داده‌ی دوره‌ای توصیف می‌کند ثابت است و برای بقیه تقریبا صفر خواهد بود. طیف توان با قله‌های عریض^*، وجود آشوب در سری‌های زمانی را اثبات می‌کند ]۳۵[.
توان لیاپانوف^*: یک ویژگی مهم سیستم‌های آشوب که تحت عنوان اثرپروانه‌ای تعریف شده است، حساسیت بالای سیستم نسبت به شرایط اولیه است. اگر حساسیت بالا نسبت به شرایط اولیه در یک سیستم تشخیص داده شود سیستم می‌تواند آشوب‌گونه در نظر گرفته شود ]۳۶[. توان لیاپانوف بزرگ روش کاربردی‌تری برای شناسایی رفتار آشوب‌گونه در یک سیستم است. توان لیاپانوف به طور کمّی واگرایی مسیر همسایگی را تعیین می‌کند. توان لیاپانوف مثبت، وجود آشوب در سیستم را اثبات می‌کند ]۳۵[.
بعد فراکتال^*: روش دیگر برای شناسایی وجود آشوب در یک سیستم، بُعد فراکتال است. بُعد فراکتال غیرصحیح نشان‌دهنده سیستم آشوب‌گونه است. بُعد وابسته یکی از رایج‌ترین بعد فراکتال مورد استفاده در پژوهش‌ها است ]۳۵[. اگر یک حوزه از شعاع R در یک نقطه خاص در فضای nֵبعدی متمرکز شده باشد، سپس میانگین نقاط در دایره، ©R مانع از این می‌شود که نقاط مرکزی بتوانند محاسبه شوند. یک نمودارC® در مقابل R باید یک تقریب خط مستقیم را بدهد که شیب d_c، بُعد وابسته است. شیب d_c با مقدار صحیح نشان‌دهنده این است که جذب‌کننده یک شیء هندسی ساده است. یک مقدار غیرصحیح برای d_c نشان‌دهنده جذب‌کننده غیرمتجانس بوده و سیستم آشوب‌گونه است ]۳۸,۳۵[.
توان هرست^*: هرست به جهت معرفی توان هرست به عنوان یک معیار برای قابلیت پیش‌بینی پذیری یک سری‌زمانی شهرت یافته است ]۳۷ [. توان هرست با بهره گرفتن از تحلیل R/S که می‌تواند بین ۰و ۱ تغییر کند، ایجاد شده است. توان هرست با مقدار ۵/۰ یک روند تصادفی را نشان می‌دهد و یک توان هرست بین ۵/۰ و ۱ حضور آشوب در سیستم را اثبات می‌کند.
جاسازی سری‌زمانی آشوب‌گونه در فضای‌حالت، کمک زیادی به شناسایی سیستم می‌کند. روش‌های زیادی برای جاسازی فضای‌حالت وجود دارد. درغیاب یک معادله حاکم برای سیستم، نقاط فضای‌فاز یا همان فضای‌حالت، از سری‌زمانی اصلی با بهره گرفتن از یک روش جاسازی^* تولید می‌شوند ]۲۰[. تاکنز^* در سال ۱۹۸۱ میلادی در یک مقاله مفصل و جامع ]۱۹و۲۱[، پایه‌های ریاضی برای کارکردن روی سری‌های زمانی آشوبی را بنیان نهاد. تئوری او پس از بحث‌های مفصل ریاضی و هندسی اثبات می‌کند که اگر سری‌زمانی از یک سیستم دینامیکی معین بدست آمده باشد، آنگاه جاسازی فضای‌حالت این سیستم، به کمک یک اسکالر m با نام بُعد جاسازی و یک اسکالر T با نام زمان تاخیر امکان پذیر می‌باشد. بنابراین تئوری تاکنز مطرح می‌کند که فضای‌حالت از یک سری‌زمانی شامل مشاهدات یک فرایند آشوبی، می‌تواند جاسازی شود.
به عبارت دیگر نظریه جاسازی بیان می‌کند که اگر یک بُعد مناسب برای سری‌زمانی آشوبی انتخاب شود، داده‌ها می‌توانند جاسازی شوند و داده آشکار شده می‌تواند اطلاعات پنهان سیستم را آشکار کند. یک سری‌زمانی می‌تواند در فضای چند بُعدی بوسیله رسم نقاط داده Y(t)، جاسازی ‌شود: که N طول سری‌زمانی اصلی، D بُعد جاسازی^* سری‌زمانی و T زمان تاخیر^* است ]۳۹[. روش جاسازی داده در یک فضای Dֵبُعدی، به عنوان جاسازی فضای‌حالت شناخته شده است.

پارامترهای فضای‌حالت: تاکنز در تئوری خود تنها امکان جاسازی فضای‌حالت را از روی سری‌های زمانی آشوبی، به وسیله دو پارامتر بُعدجاسازی m و زمان تاخیر T اثبات می‌کند ولی در مورد نحوه پیداکردن بُعدجاسازی و زمان تاخیر مناسب حرفی نمی‌زند [۱۱]. بعد از اثبات تئوری تاکنز، دیگر محققان، برای مثال ]۴۳-۴۰[ در صدد برآمدند تا با استناد بر تئوری، روش‌های متفاوتی را برای انتخاب مناسب این دو پارامتر آزمایش کنند. یکی از روش‌های مرسوم برای پیداکردن بُعد جاسازی بهینه سری‌های زمانی آشوبی، روش شمارش نزدیک‌ترین همسایه‌های کاذب^* می‌باشد [۴۳]. این نگرش براساس بررسی این خصوصیت پایه‌ای بنا شده است که در جاذب سیستم آشوب‌گونه مسیرهای حالت یکدیگر را قطع نمی‌کنند. برای انتخاب زمان تاخیر مناسب T، کمترین وابستگی بین عناصر نزدیک به هم در نقاط فضای‌حالت باید فراهم شود. بنابراین اولین کمترین تابع اطلاعات دوطرفه^* می‌تواند انتخاب شود ]۳۵[.
۲-۴: معادلات آشوبی
در ادامه به معرفی برخی معادلاتی که سری‌های زمانی آشوبی [۱۷] را تولید می‌کنند، می‌پردازیم.
معادله لورنز^* : یک مثال سیستم‌های آشوب، آب و هواست. کارهای لورنز به طور گسترده برای استقرار تئوری آشوب است ]۴۴.[ معادلات لورنز به صورت معادله (۲-۳) نوشته می‌شوند:

(۲-۳)

– آماده سازی لایه های اطلاعات مکانی
– رقومی کردن لایه های اطلاعات مکانی
– تهیه ی نقشه ی فواصل
– طبقه بندی مجدد نقشه ها بر اساس ارزشگذاری آنها
– تشکیل ماتریس مقایسه ی زوجی و وزن دهی معیارها با بهره گرفتن از نرم افزار AHP
– تعیین درجه ی سازگاری
– تلفیق معیارهای وزن گذاری شده و تهیه ی نقشه ی نهایی دسترسی به تسهیلات
۴-۲-۱- آماده سازی ،رقومی کردن لایه های اطلاعات مکانی و تهیه ی نقشه ی فواصل
این مرحله شامل اخذ داده، تغییرات فرمت، زمین مرجع کردن، تنظیم کردن داده ها است. با بهره گرفتن از نقشه ی ۱:۱۰۰۰ شهر گرگان در محیط GIS لایه های مربوط به هر یک از تسهیلات عمومی شهری در قالب عوارض نقطه ای و در فرمت Shape File به صورت جداگانه در سیستم Utm و سطح مبنای WGS 84 ، در زون ۴۰ تهیه شده است.
در این مرحله نقشه ی فواصل با استفاده ابزار Spatial Analyst برای هر لایه به صورت جداگانه تهیه شد. نقشه ی فاصله لایه های برداری را به لایه ی رستری تبدیل می کند که مقدار اختصاص یافته به هر یک از پیکسل های آن نشان دهنده ی فاصله ی پیکسل مورد نظر تا نزدیکترین عارضه ی موجود در لایه ی برداری می باشد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

نقشه شماره(۴-۲) فاصله از دبستان نقشه شماره(۴-۳) فاصله از دبیرستان
نقشه شماره (۴-۴) فاصله از مدارس راهنمایی قشه شماره (۴-۵) فاصله از بیمارستان
نقشه شماره (۴-۶) فاصله از پارک نقشه شماره (۴-۷) فاصله از کتابخانه
نقشه شماره(۴-۸) فاصله از مجموعه های ورزشی نقشه شماره(۴-۹) فاصله از کلانتریها
نقشه شماره(۴-۱۰)فاصله از مساجد نقشه شماره(۴-۱۱)فاصله از آتش نشانی
نقشه شماره (۴-۱۲)فاصله از مراکز پستی نقشه شماره (۴-۱۳)فاصله از جایگاههای سی ان جی
نقشه شماره (۴-۱۴) فاصله از جایگاههای بنزین
۴-۲-۲- طبقه بندی مجدد نقشه ها بر اساس ارزشگذاری آنها
هر فعالیتی در شهر شعاع عملکرد خاصی دارد که به آن آستانه ی فعالیتی نیز گفته می شود. طبق این ویژگی سطح متناسبی از کالبد یک شهر به آن فعالیت اختصاص می یابد. از آنجا که این خصیصه بنا به خصوصیات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی منطقه ی مورد مطالعه از شهری به شهر دیگر متفاوت است، بنابراین به منظور برخورد واقع بینانه در برنامه ریزی، شناخت و مطابقت آنها ضرورت دارد(پورمحمدی،۱۳۸۹: ۳۵). در کشور ما استانداردها و معیارهای مشخصی به منظور تعیین همه ی سرانه های شهری ارائه نگردیده است(شیعه،۱۳۸۶: ۱۷۲). و معیارهایی که در جدول شماره(۴-۱) ارائه شده فقط جنبه ی پیشنهادی دارد که در منابع ذکر شده بدان اشاره شده است.
جدول شماره(۴-۱) شعاع عملکرد هر یک از کاربریها

تسهیلات

شعاع عملکرد(مترمربع)

سرانه

دبستان

۸۰۰-۴۰۰^[۴۱]

—

راهنمایی

۱۲۰۰-۸۰۰^[۴۲]

—

دبیرستان

۲۰۰۰-۱۲۰۰^[۴۳]

—

بیمارستان

۱۵۰۰-۱۰۰۰^[۴۴]

—

پارک

۳۰۰۰-۲۰۰۰^[۴۵]

—

بنابراین فرضیه قدرت پیش بینی یکسان را در سطح ۹۵% زمانی رد می کنیم که داشته باشیم:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

اما این آماره سال­های بعدها توسط هاروی – لیبورن- نیوبولد برای نمونه­های کوچک و تابع زیان خاص مجذور خطا به صورت زیر اصلاح گردید:
×
آماره­ی دارای توزیع t-student از درجه­ آزادی N-1می­باشد.

۱-۹)تعریف واژه ­ها و اصطلاحات تخصصی طرح

سری‌های زمانی (Time Series): داده‌هایی که طی زمان ثبت شده و یک دنباله‌ی زمانی را بوجود می‌آورند.
خودرگرسیو میانگین متحرک انباشته (ARIMA): مدل ترکیبی از مدل‌های میانگین متحرک و خودرگرسیو با احتساب شرط مانایی است که به مدل باکس و جنکینز شناخته می‌شود.
شاخص بازده نقدی و قیمت : نشان دهنده تغییرات قیمتی و بازده نقدی سهام در بورس اوراق بهادار می­باشد .به عبارتی نشان دهنده تغییرات بازدهی کل سرمایه ­گذاری در بورس اوراق بهادار می­باشد.
مانایی (Stationarity): اگر در طول زمان تمامی گشتاور‌های یک سری ثابت، اکیداً مانا و اگر فقط گشتاور مرتبه‌ی اول و دوم ثابت باشد، مانای ضعیف نامیده می­ شود.
SVM: ماشین بردار پشتیبان که به عنوان یک تکنیک نوین شبکه عصبی معرفی می شود و معمولاً در سری‌های زمانی به دلیل کارایی بالای آن در عمل استفاده می‌شود.
شبکه­ عصبی پیش­خور (FFNN): شبکه‌ی عصبی پیش­خور یکی از انواع شبکه که معمولاً در سری‌های زمانی از آن استفاده می‌شود.
روش ترکیبی (Hybrid): این مدل ترکیبی از دو روش خودرگرسیو میانگین متحرک انباشته و شبکه‌ی عصبی می‌باشد.
فصل دوم:
مبانی نظری و مروری بر ادبیات تحقیق

۲-۱) مقدمه

در زمینه مدل‌سازی سری­های زمانی، روش­های متفاوتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. مدل‌های سنتی مانند میانگین متحرک، هموارسازی نمایی و ARIMAپیش‌بینی آینده را به روابط خطی از گذشته محدود می‌نمایند و الگوهای خطی را مدل سازی می­ کنند. از این مدل‌ها به دلیل سادگی در فهم و کاربرد در دهه‌ های اخیر بسیار استفاده شده است. با وجود انعطاف پذیری بالای مدل خودرگرسیو میانگین متحرک انباشته در مدل سازی الگوهای خطی این مدل نمی­تواند الگوهای غیر خطی را خوب مدل سازی کند.
به دلیل مشاهده الگوهای غیرخطی در دنیای واقعی یک سری از مدل‌های غیرخطی مانند^[۲۲]ARCH GARCH, ^[۲۳] ،^[۲۴]TGARCH مطرح گردیدند. همگی این مدل‌ها، الگوهای غیرخطی بخصوصی­ را­ توضیح می‌دهند.
اما شبکه عصبی مجازی(^[۲۵]ANN) توان و قدرت پیش‌بینی روابط غیرخطی را داراست و کاملاً انعطاف پذیر عمل می کند. شبکه ­های عصبی مصنوعی از عناصر عملیاتی ساده­ای ساخته می­شوند که به صورت موازی در کنار یکدیگر عمل می­ کنند. این عناصر که از سیستم­های عصبی زیستی الهام گرفته شده ­اند، در تلاش­اند که به صورت ناپارامتریک، مغز انسان را شبیه سازی نمایند. نکته حائز اهمیت در استفاده از مدل شبکه عصبی وجود نتایج متفاوت برای روابط خطی است. برای مثال مارکهام^[۲۶] و راکس^[۲۷] اذعان داشتند عملکرد شبکه عصبی برای مساله‌های رگرسیون خطی وابسته به اندازه نمونه و سطح شوک (Noise) می‌باشد.
از طرفی ماشین بردار پشتیبان (SVM)^[28] به عنوان تکنیک نوین یکی از روش­های یادگیری ماشینی است که بر مبنای تئوری یادگیری آماری واپنیک^[۲۹] در دهه ۹۰ میلادی توسط واپنیک و همکارانش ارائه گردید. این روش از جمله روش‌های نسبتاً جدیدی است که در سال‌های اخیر کارایی خوبی نسبت به روش‌های قدیمی‌تر از جمله شبکه‌های عصبی پرسپترون نشان داده است. رگرسیون بردار پشتیبان این عمل را با تابعی که انحراف از مقدار واقعی در آن به میزان کمتر از ɛ مجاز است، انجام می­دهد.
همانطور که ذکر شد با وجود مزایای متعدد، شبکه های عصبی با محدودیت هایی از جمله مدل­سازی روابط خطی و همچنین نیازمند بودن به شمار بالای نمونه برای آموزش( به منظور انجام فرایند یادگیری) مواجه می­باشد. اما چون دانستن خصوصیات داده ­ها مبنی بر خطی و یا غیر خطی بودن در واقعیت کمی دشوار است و از طرفی به ندرت روابط کاملا خطی و یا کاملا غیر خطی مشاهده می­ شود، بنابراین این ایده به ذهن می­رسد که ترکیب مدل خطی آریما با مدل­های غیر خطی شبکه عصبی پیشخور و ماشین بردار پشتیبان می ­تواند باعث بهبود دقت پیش ­بینی گردد.
در مدل ترکیبی سعی بر این داریم ابتدا روابط غیر­خطی در پسماندها را با بهره گرفتن از شبکه­ عصبی و رگرسیون بردار پشتیبان شناسایی کرده سپس پسماندهای بدست آمده را به مدل خودرگرسیو میانگین متحرک انباشته اضافه کنیم. با این ترکیب، بخش خطی بوسیله‌ی مدل خودرگرسیو میانگین متحرک انباشته و بخش غیرخطی بوسیله‌ی شبکه عصبی و رگرسیون بردار پشتیبان پیش‌بینی خواهد شد.
با عنایت به مطالبی که ذکر شد این سوال پیش می ­آید که کدامیک از مدل­های رگرسیون بردار پشتیبان، شبکه عصبی، خودرگرسیو میانگین متحرک انباشته و مدل­های ترکیبی، با دقت بالاتر و خطای کمتری توانایی پیش ­بینی شاخص بورس اوراق بهادار تهران را دارد؟
از آنجا که الگوی داده ­ها در واقعیت اغلب پیچیده می­باشد، مطالعات زیادی به منظور ترکیب مدل­های خطی و غیر­خطی انجام پذیرفته است. بنابراین در ابتدا به معرفی مدل خودرگرسیو میانگین متحرک انباشته و اجزای تشکیل دهنده آن یعنی AR ، MA و ARMA می­پردازیم. سپس بعد از معرفی کلی شبکه ­های عصبی، اجزا و ساختار­های آن، شبکه­ عصبی پیش­خور با الگوریتم یادگیری پس انتشار خطا را که اغلب در سری­های زمانی از آن استفاده می شود شرح خواهیم داد. بعد از مرور بر مبانی نظری مدل­های خودرگرسیو میانگین متحرک انباشته و شبکه­­های عصبی، نگاهی بر نتایج پیچیده­ شبکه ­های عصبی و خودرگرسیو میانگین متحرک انباشته در سری­های زمانی مختلف خواهیم انداخت و در پایان به مرور برخی از مطالعات در زمینه­­ ترکیب مدل­های خطی و غیر­خطی می­پردازیم.

۲-۲) انواع داده ها

انواع داده های مورد استفاده در مباحث اقتصادی مالی را می­توان به سه دسته کلی تقسیم نمود: سری­های زمانی، داده ­های مقطعیو داده ­های پانل(ترکیبی)]۱۱[
۲-۲-۱) داده های سری زما­نی^[۳۰]
داده های سری زمانی مربوط به یک دوره زمانی معین است که ممکن است سالانه، فصلی، ماهانه، هفتگی، روزانه باشد. داده های سری زمانی به فراوانی خاصی از مشاهدات و یا مجموعه ای از داده های نقطه­ای مربوط می شود. فراوانی ، تابعی از فاصله و یا ترتیب زمانی است که داده ها بر اساس آن جمع آوری وثبت شده است .
۲-۲-۲ (داده های مقطعی^[۳۱]
داده های مقطعی بیانگر اطلاعات مربوط به یک متغیر در یک زمان معین می­باشد.
۲-۲-۳(داده های پانل^[۳۲]
داده های ترکیبی یا پانل ترکیبی از داده ­های سری زمانی و مقطعی است. داده های قیمت روزانه تعدادی از سهام با رشد بالا در طول دو سال از نوع داده های پانل هستند .

۲-۳)مدل­های سری زمانی تک متغیره^[۳۳]

در مدل­های سری­ زمانی تک متغیره تلاش می­ شود تا متغیرهای اقتصادی و مالی را بر اساس مقادیر گذشته و جاری آن متغیر و همچنین مقادیر جاری و گذشته جملات خطا، مدل سازی و پیش بینی نمایند. مدل­های سری­زمانی در مقابل مدل­های ساختاری^[۳۴] مطرح می­گردند. مدل­های ساختاری ماهیتاٌ چند متغیره بوده و تغییرات یک متغیر را توسط تغییرات مقادیر جاری و گذشته متغیرهای دیگر توضیح دهند. اما این مدل­ها نسبت به مدل­های ساختاری دارای دو مزیت عمده به قرار زیر می­باشند:]۳۲،۶۰[
مدل­های ساختاری یک پیش­فرض تئوریک را مبنای برقراری رابطه­ علت و معلول بین متغیرهای مستقل و وابسته قرار می­ دهند، در حالی که مدل­های سری زمانی نیازی به این پیش فرض ندارند.
مدل­های ساختاری در پیش ­بینی خارج از نمونه ­ای^[۳۵] چندان خوب عمل نمی­کنند.
۲-۴) برخی مفاهیم سری­های زمانی :
۲-۴-۱) فرآیندهای اکیداً مانا^[۳۶]
فرآیندهای اکیداً مانا ، فرایندی است که به ازای رابطه زیر برقرار باشد .
معادله (۲-۱)
که Fتابع توزیع مشترک مجموعه ای از متغیرهای تصادفی است.این را می توان بدین صورت نیز بیان نمود که احتمال سری {}با احتمال سری{}به ازای هرk یکسان است .به عبارتی دیگر یک سری زمانی در صورتی اکیداً مانا است که توزیع مقادیر آن ، همراه با گذشت زمان یکسان بماند.این شرط دلالت بر این دارد که احتمال این که Yدر یک فاصله معین قرار گیرد، در زمان حال، آینده و گذشته یکسان است[۱۱].
۲-۴-۲) فرآیندهای مانای ضعیف^[۳۷]
اگر یک سری زمانی شرایط زیر را به ازای هر t تامین کند ، آن را مانای ضعیف گویند :
معادله (۲-۲)
معادله (۲-۳)
معادله (۲-۴)
شرایط سه گانه فوق بیان می کندکه فرآیندهای مانا بایستی دارای میانگین ثابت، واریانس ثابت وساختار خودکواریانس ثابت باشند. [۱۱]

۲-۴-۳ ) خودکوواریانس^[۳۸]، خودهمبستگی^[۳۹]، خودهمبستگی جزئی^[۴۰] [۴۸,۲۷]

۱) ضمان درک ناشی از خود عقد و معاوضه است و کسی دراینجا ضامن نمی شود.
۲) ضمان درک ویژه بیع هم نیست و در هر عقد معاوضی جریان دارد.
۳) منحصر در بحث استحقاق هم نیست.
۴) با ضمان عهده فرق می کند.
از مباحث ارائه شده، این نکته استنباط می شود که ضمان درک ناظر به عقدی معوض است و اینکه مفهوم و معنای آن را، در قالب ضمان معاوضی ارائه کردیم به همین دلیل است ، در واقع، در بیع، بایع در اثر عقد مالک ثمن می شود و مشتری مالک مبیع و هر دو نفر موظف به قبض و اقباض در روابط خویش هستند و این تعهد از آثار بیع می باشد.
در قصد مشترک طرفین، این دو تملیک، موجود یگانه ای را بوجود می آورد بنحوی که هر کدام از آنها بدون دیگری، واجد اثر حقوقی نخواهد بود ، حال اگر یکی از عوضین مال غیر در آید، طبیعی است که اساس تبادل قرارداردی بر هم می ریزد و لذا تملک عوض دیگر هم مقدور نخواهد بود و تسلیمی هم که ضمن چنین عقدی صورت یافته، تسلیم صحیح و قانونی نبوده، و متصرف مال، استحقاقی در نگهداشتن آن ندارد و به حکم قانون، موظف است که آنرا به صاحبش مسترد نماید.
در فرض ما هم بایعی که مال غیر را فروخته و ثمن را گرفته است، به استفاده بلاجهت مشغول است و لذا طبق قانون، باید فورا ثمن را به خریدار عودت دهد ، ماده ۳۹۰ هم بر همین اساس می گوید : اگر بعد از قبض ثمن، مبیع کلا یا جزئا مستحق للغیر در آید، بایع ضامن است ،،،)) چرا که دلیلی بر تصرف بایع در ثمن وجود ندارد.
آنچه گفته شد، مبین اختصاص ضمان درک به عقود معوض است چه در عقود غیر معوض، تبادلی وجود ندارد و آنچه تملیک می شود، یکجانبه است و عوضی برای آن متصور نیست ، نتیجتا ضمان درک هم حاصل نمی شود و به فرض هم که مال موضوع عقد غیر معوض، مستحق للغیر در آید، احکام خاص خود را می طلبد که باید در جای خویش بررسی شود.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

اما با توجه به مجموع مطالب فوق، آیا تصور مستحق للغیر در آمدن مورد عقد در سایر عقود معوض جز بیع و در نتیجه، تحقق ضمان درک، نامقدور است ؟
یکی از مصداقهای دیگر عقد معوض، عقد اجاره است ، حال فرض می‏کنیم که (الف) مال (ب) را به (ج) اجاره می دهد و پس از مدتی مستحق للغیر بودن ملک و تبعا منافع آن، مسجل می گردد ، بخاطر تصور طرفین مبنی بر اینکه عقد صحیح واقع شده است، عوضین رد و بدل شده و (الف) کل مال الاجاره را از (ب) دریافت کرده است ، حال اگر صاحب ملک با رد عقد اجاره غیر نافذ، مال خویشتن را از (ب) استرداد کند، آیا دلیلی بر باقی ماندن مال الاجاره نزد (الف) وجود دارد ؟ و آیا موخر می تواند از رد آن به مستاجر، امتناع ورزد ؟
مسلما خیر، چرا که او با تملیک ظاهری منافع مال غیر به مستاجر و بدون هیچ استحقاقی، متصرف مال الاجاره شده و ناچار است آنچه را که به ناروا استیفاء نموده است مسترد نماید.
در واقع، آنچه در مورد ضمان معاوضی و قصد طرفین بر تبادل عوضین در بیع گفته شد، بی هیچ اشکالی بر اجاره نیز قابل انطباق است و اینکه در بیع، عین تملیک می شود و در اجاره منافع انتقال می یابد، اشکالی بر اصل مطلب یعنی اجرای قواعد ضمان درک وارد نمی کند و حتی اگر مالک منافع و مالک اصل مال، متفاوت باشند و فضول منافع را اجاره دهد، به اعتبار مالکیت منافع، مال مستحق للغیر در آمده و آنچه که فضول دریافت داشته، قابل استرداد از سوی مستاجر است و مبنای استرداد نیز، فساد عقد و لذا الزام قانونی موجر به رد اجاره بها به صاحب آن می باشد.
آنچه گفته شده، به عقد معاوضه هم قابل تسری است ، به موجب ماده ۴۶۴ ق،م، معاوضه عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین مالی را می دهد به عوض مال دیگر که ازطرف دیگر اخذ می کند، بدون ملاحظه اینکه یکی از عوضین مبیع و دیگری ثمن باشد.
معاوضه از جهت تبادل عوضین، شباهت زیادی به بیع دارد و وجه آن افتراق آن دو در همین نکته خلاصه می شود که از دید طرفین، مبیع و ثمن مورد معامله قرار نمی گیرد ، بدینسان ملاک تمیز این دو عقد، اصولا قصد طرفین است که به بیع نظر داشته اند یا معاوضه و می دانیم که قصد طرفین هم از واژه های استعمال شده و اوضاع و احوال انعقاد عقد، قابل استنباط است.
به موجب ماده ۴۵۶ ق ، م (( در معاوضه، احکام خاصه بیع جاری نیست ))، بر طبق مفهوم مخالف این ماده، تمام احکام بیع که خاص طبیعت آن نباشد، در معاوضه نیز سریان می یابد، پس مواردی مثل خیارات مجلس و حیوان و تاخیر ثمن که مختص بیع است، در معاوضه جاری نمی شود و لذا سایر خیارات بدون اشکالی، در عقد معاوضه هم اجرا می گردند ،^[۳۴] حال ضمان درک، جزء کدام دسته است، آیا از قواعد خاصه بیع است یا جزء قواعد عمومی معاملات بشمار می رود ؟
با تحلیلی که از اختصاص ضمان درک به عقود معوض ارائه شد، در اجرای آن در معاوضه نیز اشکالی به نظر نمی رسد، لذا اگر بعد از مدتی از انعقاد معاوضه، تعلق معوض به غیر ثابت شود و او با رد معاوضه، مال خویش را پس بگیرد، عوض متقابل معوض نیز قابل استرداد است چه دلیلی بر ابقاء آن نزد طرف مقابل نیست ، پس ضمان درک در سایر عقود معوض نیز جریان دارد و خاص بیع نیست و باید پذیرفت که مواد قانون مدنی به عنوان مثال و بنابر سنتی که قواعد عمومی معاملات را در بیع مطرح می کرده اند، نوشته شده است و این نافی جریان احکام، در موارد مشابه نیست.
۳-۴ ضمان درک وعقد شبیه معوض
یکی از عقود معینه که در قانون مطرح شده، عقد قرض می باشد وقرض عقدی شبه معوض است، به موجب ماده ۶۴۸ ق ، م : ((قرض عقدی است که به موجب آن، احد طرفین مقدار معینی از مال خود را به طرف دیگر تملیک می کند که طرف مزبور مثل آنرا از حیث مقدار و جنس و وصف رد نماید و در صورت تعذر رد، مثل یا قیمت یوم الرد را بدهد )) .
تملیکی بودن عقد فرض در فقه پذیرفته شده است، اما اینکه قرض عقدی رضایی است یا عینی دیگر، صرف توافق طرفین، ناقل مالکیت مال نیست و عنصر قبض نیز ضروری است . ^[۳۵]
با اینحال قانون مدنی از قول مشهور پیروی نکرده و قرض را عقدی رضایی قلمداد کرده است مضافا به اینکه اصل رضایی بودن عقود، قاعده حاکم بر تمام قراردادها است مگر اینکه در هر مورد، دلیل خلاف اصل موجود باشد ، همچنین از تعریف قرض در ماده ۶۴۸، معوض بودن عقد قرض به مفهومی خاص قابل حصول است بدین ترتیب که، قرض مثل سایر عقود معوض تملیکی، مبتنی بر مبادله نیست ، در بیع دو مال مجزا به عنوان مبیع و ثمن مورد معامله واقع می شود و اصولا بیع فرد اجلای عقد مغابنه است، هر طرف سعی می کند در ازای آنچه که می دهد، مالی با ارزش تر تحصیل نماید و این تبادل مالکیت دو مال، همزمان محقق می شود ، به عبارت دیگر، در بیع دو تملیک انجام می شود که اراده مشترک طرفین آن دو را به هم متصل کرده و مفهوم مبادله را بوجود آورده است، اما در قرض چنین رابطه تقابلی مشهود نیست، در واقع در قرض، تملیک مالی انجام می گیرد و در مقابل وام گیرنده، نسبت به مثل یا قیمت آن، مشغول الذمه می شود و اساس آن بر مغابنه نیست .
پس در قرض، شخصی مقداری از اموال خود را به دیگری تملیک می کند و مقترض به موجب عقد، متعهد به رد مثل یا قیمت آن می شود منتها اگر مورد قرض عین معین نباشد و مال کل به قرض داده شود، مالکیت آن با صرف عقد قرض انتقال نمی یابد و تحقق قبض نیز، شرط ضروری است و لذا باید بر آن بود که حکم ماده ۶۴۸ که ناظر به تملیکی بودن قرض است، در خصوص عین معین است.
اکنون با توجه به آنچهکه گفته شد، اگر پس از انعقاد قرض، عین معین قرض داده شده، مستحق للغیر درآید، آیا مقرض ضامن درککه آن خواهد بود ؟ و باید مثل یا قیمت را که ازمقترضگرفته به او برگرداند ؟
به نظر می رسد که بتوان در عقد فرض هم قائل به جریان ضمان درک شد، به موجب ماده ۶۵۱ ق،م که در فقه نیز سوابق روشنی دارد.^[۳۶]
((و اگر برای اداء قرض به وجه ملزمی اجلی معین شده باشد، مقترض نمی تواند قبل از انقضاء مدت، طلب خود را مطالبه کند )).
آنچه از این ماده قابل استنباط است این است که تعیین مدت لازم دیگری بیاید ولی اگر چنین امری صورت نگرفته و شرط مدت ضمن خود عقد قرض بیاید یا اصولا در این مورد هیچ شرطی مطرح نشود، مقرض می تواند هرگاه بخواهد اجرای تعهد مقترض را از او بخواهد و همانطور که در فقه هم پذیرفته شده، مقترض نیز می تواند هر زمان که مایل باشد، دین خود را اداء کند.
بنابراین اگر پس از قرض، مشخص شود که مال به عقد فضولی، انتقال یافته است و مالک نیز این انتقال را تنفیذ نکند، می توان مال خویش را از مقترض و اگر مقترض پس از عقد قرض، خواه به درخواست مقرض فضول و یا به میل خویش، مثل یا قیمت را رد کرده باشد، پس از ثبوت استحقاق غیر در عین مقروضه، می تواند به فضول رجوع کند و آنچه را که پرداخته، مسترد دارد و اگر پس از قرض، خواه به علت شرط اجل به وجه ملزم یا به دلیل عدم مطالبه مقرض، مثل یا قیمت را نداده باشد، طبعا ضمان درک ایجاد نمی شود.
در واقع آنچه مهم به نظر می رسد، مستحق للغیر در آمدن عوض قراردادی پس از قبض ما به ازای آن است، خواه عقدی که به موجب آن، عوضین رد و بدل شده اند مثل بیع، معوض به معنای واقعی باشد یا اینکه اجرای تعهدات در راستای عقدی (( شبه معوض )) صورت پذیرفته باشد.
در هر حال از آنجا که پس از ثبوت مستحق للغیر بودن مال قرض داده شده، موجبی برای باقی ماندن مثل نزد مقرض نیست، طبق قانون باید آنرا به مقترض، مسترد کند و این همان ضمان درک او می باشد.
۳-۵ ضمان درک و عقد غیر معوض
از اوصافی که تاکنون برای ضمان درک، بیان کرده ایم، به وضوح بر می آید که این ضمان در عقود غیر معوض، تحقق نمی یابدزیرا و آن عبارت از عقدى است که یکى از طرفین مالى را بدیگرى می دهد و یا تعهدى در مقابل او می نماید، چنانکه در هبه می باشد که یکى مال خود را بدیگرى می بخشد. انتقال مال در هبه فقط از طرف واهب است بدون آنکه عوض در مقابل گرفته باشد و علت انتقال آن متمول نمودن متهب می باشد که علاقه و محبت واهب باو موجب آن شده است^[۳۷]
طبیعتاً عقد غیر معوض داراى یک مورد بیش نیست، ولى میتوان با درج نمودن شرط در ضمن عقد مزبور، آن را بصورت عقد معوض در آورد، چنانکه پدر خانۀ خود را که به پسر می دهد، با او شرط کند که پسر اتومبیل خود را به پدر بدهد. عقد مزبور اگر چه بصورت معوض است ولى آثار عقد معوض را بخود نخواهد گرفت، زیرا داشتن دو مورد در عقد معوض رکن اساسى عقد معوض است و در عقد غیر معوض یک مورد (که مورد عقد است) رکن اساسى می باشد و مورد دیگر (که مورد شرط است) جنبۀ فرعى دارد. شرح آن در بیان شرائط ضمن عقد خواهد آمد.
در عقد غیر معوض فقط یکی از طرفین مورد معامله ای ارائه می کند مانند عقد هبه ودرتعریف عقد هبه. طبق ماده ۷۹۵ ق.م:
((هبه عقدی است که به موجب آنیکی نفر مالی را مجانا به کس دیگری تملیک می کند تملیک کننده را واهب وطرف دیگر رامتهب ومالی را که مورد هبه است عین موهبه می گویند))
مثلا من می گویم کیف خودم را به شما هبه می کنم.شما در مقابل آن مالی نمی دهید یا عملی انجام نمی دهیدپس عقد غیر معوض است.
اما اگر عقد غیر معوض مشروط به شرط عوض باشد چطور؟
یکی از تقسیم بندی های عقد،عقد مطلق و عقد مشروط بوده است،حال عقد هبه هم می تواند مطلق یا مشروط باشد مثلا من کیفم را به شما هبه کردم شما هم قبول کردید؛این عقد عقدی غیر معوض و مطلق و غیر مشروط است.
اماممکن است در عقد هبه که غیر معوض است شرطی گنجانده شود؛مثلا کیفم را به شما هبه کردم به شرطی که خودکارتان مال من شود یا به شرطی که خانه مرا نقاشی کنیدآیا در اینجا عقد معوض خواهد بود؟ یا نه عقدی غیر معوض است؟
جواب این است که عقد غیر معوض است چون ماهیت عقد غیر معوض است و شرط جزء ارکان عقد نیست چون بودن یا نبودنش تاثیری در بوجود آمدن عقد ندارد.و چون جزء ارکان عقد نیست ما نمی توانیم بگوییم که عقد معوض است در واقع عقد معوض با عقد غیر معوض مشروط به شرط عوض از نظر ماهوی متفاوت است.و این تفاوت در چند جهت خودش را نشان می دهد.مشروط به شرط عوض یعنی شرط گنجانده شده دادن یک مال یا انجام دادن یک عمل باشد.چون ممکن است از نظر دیدگاه عموم این دو شبیه به هم باشد.
وشرط اینکه اگر چه ضمن هبه مطرح می شود ولی قراردادی با آثار ویژه خویش است جز اینکه طرفین بر مبنای رویه عملی در انعقاد عقود، آنچه را که مایلند در مورد حدود تعهدات خویش در نظر بگیرند، ضمن عقد و در قالب شرط، عنوان می کنند ، پس اگر بعد از مدتی، مستحق للغیر بودن مال موهوبه، محقق شود و مالک عین مال خویش را از متهب مسترد نماید، واهب بر مبنای قرارداد، خاص خود یا متهب، در برابر او ضامن می باشد درآید، ضمان درک متوجه واهب نخواهد بود چرا که مالی از متهب نگرفته و در واقع عوضی دریافت نداشته تا حال فساد عقد مسجل شده است، ملزم به رد آن باشد.
اما نکته ای که به ذهن خطور می کند، این است که آیا می توان واهب را از طریق شرط ضمن عقد، ضامن درک عین موهوبه قرار دارد ؟
وبا توجه به ماده ۱۰ ق ، م، به نظر نمی رسد که مانعی در این وجود داشته باشد، بدین شکل که شرط شود در صورت مستحق للغیر در آمدن عین موهوبه، واهب ضامن موضوع هبه باشد یا تعهد کند که خسارات ناشی از محروم ماندن متهب از هبه را جبران کند چرا که عدم ضمان واهب از قواعد مربوط به نظم عمومی نیست، قاعده مربوط به عدم ضمان واهب در هیچ متنی نیامده و باید آنرا ناشی از محروم ماندن متهب از هبه جبران کند چرا که عدم ضمان واهب از قواعد مربوط به نظم عمومی نیست ، قاعده مربوط به عدم ضمان واهب در هیچ متنی نیامده و باید آنرا ناشی از اراده ضمنی طرفین دانست، پس بوسیله شرط می توان خلاف این استنباط اخلاقی و مبتنی برغلبه را اعلام کرد.
البته بر تحلیل فوق می توان خرده گرفت که ضمان درک ناشی از فساد عقد است و در فرضی که ثابت شود عقد هبه به علت مستحق للغیر بدون مال موهوبه، فاسد است، شرط ضمن آن هم فاسد خواهد بود و لذا بی اثر شود ، ولی در مقام پاسخگویی می توان گفت که شرط ضمان درک برای واهب، در اینجا، شرطی مستقل از هبه بوده و در واقع برای حالتی است که فساد عقد محقق شود و در این هنگام، مفاد آن به عنوان یک رابطه حقوقی خاص بین طرفین محترم و لازم الوفاء می باشد.
۳-۶ شمول مستحق للغیر در آمدن مبیع
قبل از ورود در اصل بحث، توجه به یک نکته امرى ضرورى و لازم است و آن عبارت است از اینکه: در شرایط متعاملین قبلا گفتیم که اگر بخواهد بیع صحیح و نافذ باشد یا باید بایع مالک مبیع باشد و یا مأذون از قبل مالک و یا ولىّ و قیم مالک باشد وگرنه معامله صحیح و نافذ نخواهد بود، بلکه مصداق بیع فضولى بوده و محتاج به اجازۀ مالک است. بنابراین، اگر کسى مال دیگرى را بفروشد (اعم از آنکه براى خود بفروشد یا براى مالک) و صاحب مال آن معامله را اجازه نکند مى‌تواند آن مال را از دست مشترى بگیرد و مشترى در این صورت که مبیع مستحق للغیر درآمد مى‌تواند به بایع مراجعه کرده و ثمن را از او بازپس گیرد^[۳۸] البته این نوع معاملات غالبا به وسیلۀ غاصبین انجام مى‌گیرد.
بنابراین هرگاه قسمتی از مبیع مستحق للغیر برآید، در اینصورت عقد واحد به اعتبار تعدد مورد معامله، به دو عقد صحیح و باطل تجزیه می‏شود (قاعده انحلال عقد واحد بعقود متعدد) و نسبت به سهم فروشنده صحیح و نسبت به سهم خریدار باطل می‏شود، و فروشنده موظف به رد بخشی از ثمن که در مقابل مبیع متعلق بغیر قرار گرفته است خواهد بود و خریدار نیز، اگر از استحقاق غیر نسبت به مبیع بی اطلاع باشد، می‏تواند بیع را نسبت به تمام مبیع بر هم بزند (خیار تبعض صفقه) و در این صورت فروشنده ملزم به رد تمام ثمن خواهد بود، بنابراین مبنای ضمان درک نسبت به قسمتی از مبیع که مستحق للغیر در می آید همانند موردی است که تمام مبیع مستحق للغیر برآمده است.
در قانون مدنی ضمان درک ناظر به موردی است که مبیع مستحق در آید به عبارت دیگر، در اثر تعلق مال به غیر، مالکیت مبیع به خریدار منتقل نشود ، اکنون باید دید که آیا واقعا شمول مستحق للغیر در آمدن، محدود به مبیع و عدم انتقال حق مالکیت آن است یا قلمرویی وسیعتر دارد ؟ و آیا مستحق للغیر در آمدن مبیع به نحوی که باعث ضمان درک شود، در عین خاصی متجلی شود یا اینکه از این حیث خصوصیتی وجود ندارد ؟
گفتیم که مسألۀ مورد بحث ما در باب معاملات غاصبین و معاملات فضولى مصداق پیدا مى‌کند؛ زیرا وقتى بایع مالک مال نبوده و مالک اصلى نیز معامله را امضا نکرد قهرا مبیع مستحق للغیر در آمده و از دست مشترى گرفته مى‌شود.
اینجاست که گفته مى‌شود بایع ضامن درک مبیع است و مقصود از ضمان نیز ضمان معاوضى است^[۳۹]. قانون مدنى در این رابطه مى‌گوید: «اگر بعد از قبض ثمن، مبیع کلّا یا جزءا مستحقّ للغیر درآید، بایع ضامن است اگر چه تصریح به ضمان نشده باشد»، (مادّۀ ۳۹۰ ق. م)
«در صورت مستحق للغیر برآمدن کل یا بعض از مبیع، بایع باید ثمن مبیع را مسترد دارد و در صورت جهل مشترى به وجود فساد، بایع باید از عهدۀ غرامات وارده بر مشترى نیز‌ برآید»، (مادّۀ ۳۹۱ ق. م)وهمچنین در مورد اخذ به شفعه پس از وقوع بیع صحیح و حصول اثر آن که انتقال مالکیت مبیع از بایع به مشترى است، اعمال مى‌گردد، این مسأله به ذهن خطور مى‌کند که اگر مبیع از آن دیگرى بود چه کسى در مقابل شفیع، ضامن درک مبیع است و آیا ضمان درک بر عهده بایع است یا مشترى؟
قانون مدنى در ماده ۸۱۷ مقرر داشته: «در مقابل شریکى که به حق شفعه تملک مى‌کند، مشترى ضامن درک است، نه بایع، لکن اگر در موقع اخذ به شفعه، مورد شفعه هنوز به تصرف مشترى داده نشده باشد، شفیع حق رجوع به مشترى نخواهد داشت».

۲-۹- سبزیهای مورد استفاده در پژوهش حاضر
۲-۹-۱- هویج
گیاهی خوراکـی از خانواده چتریان دارای برگهای بریده و ریشه ضخیم، زرد یا بنفش رنگ است. وجود ویتامین های A،B ،C و Dباعث شده تا هویج در ردیف مهمترین مواد خوراکی قرار گیرد. ویتامین c در ریشه و برگهای دندانه دار وجود دارد. هویج پخته نیز دارای مواد مشابه هویج خام است. البته با پخته شدن میزان ویتامین c آن کاهش می یابد (نظری، ۱۳۷۱).
۲-۹- ۱-۱- اهمیت مصرف
هویج ضد کم خونی است. تعداد گلبولهای قرمز خون و هموگلوبین را زیاد می کند. همچنین عامل رشد بدن است و از لحاظ دارا بودن خواص طبی با پرتقال برابر است از اینرو هویج را پرتقال فقرا می نامند. از هویج انسولین گیاهی مخصوصی به دست می آورند که قند خون را کاهش می دهد (نظری، ۱۳۷۱).
جدول ۲-۲: ترکیبات شیمیایی هویج (نظری، ۱۳۷۱)
۱۹
۲-۹-۲- گوجه فرنگی
میوه ای گوشتدار، پرآب و گیاه علفی است. بوته گوجه فرنگی دارای شاخه های بلند و برگهای بریده بریده است. گوجه فرنگی دارای چندین واریته گیاه شناسی می باشد. مهمترین آنها عبارتند از:
گوجه فرنگی پهن معمولی L.es.var.commune
گوجه فرنگی برگ پهن L.es.var.grandifolium
گوجه فرنگی کبابی L.es.var.cerasiform
گوجه فرنگی گلابی شکل L.es.var.pyriform
گوجه فرنگی ساقه استوار L.es.var.validum
(نظری، ۱۳۷۱)
۲-۹-۲-۱- اهمیت مصرف
گوجه فرنگی به علت دارا بودن مقدار زیادی املاح معدنی، یکی از بهترین و طبیعی ترین داروهای مفید برای معالجه روماتیسم، ورم مفاصل و تصفیه کننده خون است. مصرف آن برای افرادی که مبتلا به سنگ کلیه، مثانه و کبد هستند تجویز شده است. این میوه بعد از لیموترش بیش از سایر میوه ها ویتامین دارد و مقدار زیاد آهن، سیلیس، چربی و پروتئین دارد (نظری، ۱۳۷۱).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

جدول ۲-۳: ترکیبات شیمیایی گوجه فرنگی (نظری، ۱۳۷۱)
۲۰
۲-۹-۳- اسفناج
اسفناج از سبزی های برگی مهم تیره چغندر است. برگها و ساقه آن بصورت تازه یا فرآوری شده مصرف می شود (روهنس و نوز^۱، ۲۰۰۸). این گیاه بومی آسیای مرکزی و به احتمال زیاد ایران است. اسفناج گیاهی دیپلوئید (۲n=12)، یک ساله، روز بلند و دو پایه است. گاهی ژنوتیپ یک پایه آن گزارش شده است (آرشی^۲، ۲۰۰۰؛ بالکایا و همکاران^۳، ۲۰۰۵؛ بونا و همکاران^۴، ۲۰۰۸؛ روهنس و نوز، ۲۰۰۸). این سبزی به علت دارا بودن املاح معدنی، پروتئین، ویتامینA ،B ،C و آنتی اکسیدان ها در بین سبزیجات اهمیت زیادی دارد (پریور^۵، ۲۰۰۳؛ دانشور، ۲۰۰۰؛ روهنس و نوز، ۲۰۰۸؛ بونا و همکاران، ۲۰۰۸). گلهای آن در فاصله خرداد تا شهریور شکوفه می کند (نظری، ۱۳۷۱).
۲-۹-۳-۱- اهمیت مصرف
از زمان های گذشته مردم عقیده داشتند که اسفناج از نظر ارزش غذایی، بر سایر سبزیجات، ترجیح دارد. زیرا مقدار درصد مواد ازته و هیدروکربنه آن زیاد است. این سبزی به علت داشتن ید برای بیماران مبتلا به گواتر اثر شفا بخش دارد به جهت دارا بودن منیزیم ضد سرطان بوده و گلبولهای قرمز خون را افزایش می دهد. برگهای اسفناج مقدار زیادی آهن قابل جذب دارد. دارای مقدار زیادی ویتامین K، فسفر و کلسیم و کاروتن می باشد (نظری، ۱۳۷۱).^[۱۴]
۲۱
جدول ۲-۴: ترکیبات شیمیایی اسفناج (نظری،۱۳۷۱)
۲-۹-۴- کـرفس
گیاهی چتری از خانواده هویج است. علفی^۱ – دوساله، به ارتفاع ۲۰ تا ۶۰ سانتی متر که ساقه ی آن منشعب است. برگهای آن ضخیم و گلهای آن به رنگ سفید یا سفید مایل به سبز و مجتمع به شکل چتر مرکب است. این گیاه دارای ریشه ای بلند به طول ۶ تا ۷ سانتی متر است. کرفس سرشار از ویتامین A، B وC و سدیم، کلسیم و فسفر است. برگهای کرفس به علت دارا بودن مقدار زیادی ویتامین C برای جلوگیری از آسکوربوت بکار می رود (نظری، ۱۳۷۱). منشا کشت کرفس از مدیترانه بوده است. یونانیان و رومیان ۲۰۰۰ سال پیش از آن به عنوان گیاهی در طب استفاده می کردند. بهترین فصل تولید کرفس در فصل سرد و مرطوب است. محصول اصلی از اواسط مرداد تا اواخر مهر ماه بسته به نوع اقلیم تولید می شود (لاسی وگرافیوس^۲، ۱۹۸۰).
۲-۹-۴-۱- اهمیت مصرف
قرنهاست که از ریشه کرفس برای درمان آب آوردن انساج، بیماری نقرس، روماتیسم، زیاد شدن اسید اوریک خون و سنگ کلیه استفاده می شود. این گیاه دارای کلسیم و سایر املاح معدنی ارگانیکی می باشد^[۱۵]
۲۲
که به اعاده تعادل دستگاه عصبی کمک می کند. به علت دارا بودن فسفر زیاد و در ازدیاد هوش موثر است (نظری، ۱۳۷۱).
جدول ۲-۵: ترکیبات شیمیایی کـرفس (نظری،۱۳۷۱)
۲-۹-۵- بادنجان
گیاهی یک ساله با میوه هایی به رنگ سیاه یا بنفش است. بادنجان خام دارای ویتامین A، فسفر و کلسیم است (نظری، ۱۳۷۱). بادنجان متعلق به خانواده سولاناسه است. خانواده آن شامل ۷۵ جنس و بیش از ۲۰۰۰ گونه است. پایه های آن (۲n = 24) کروموزوم است (چادهاری^۱، ۱۹۷۶).
۲-۹-۵-۱- اهمیت مصرف
بادنجان برای کسانی که مبتلا به سنگ کلیه هستند مفید است. خوردن آن منجر به دفع سنگ می شود. بادنجان نارس دارای ماده سمی سولانین می باشد که خوردن آن سبب مسمومیت می شود. تخم بادنجان برای زکام و تنگی نفس بسیار مفید است (نظری، ۱۳۷۱). ^[۱۶]
۲۳
جدول ۲-۶: ترکیبات شیمیایی بادنجان (نظری، ۱۳۷۱)
۲-۹-۶- کدوسبز
گیاهی یک ساله و علفی است. برگ هایی پهن و به شکل قلب و پوشیده از کرک های زبر دارد و گل های آن زرد رنگ است (نظری، ۱۳۷۱). گل نر و گل ماده ی آن روی یکپایه قرار دارد. ریشه ی آن باریک و بلند است. کدو از جمله صیفی جاتی است که در کشورهایی نظیر ترکیه و ایران در سطح وسیعی کشت می شود. تحقیقات باستان شناسی نشان می دهد که کشت صیفی جات قدمتی ۴۵۰۰ ساله دارد (کاراکایا و همکارن^۱، ۱۹۹۵؛ روکیدا و همکاران^۲، ۲۰۰۳).^[۱۷]
۲۴
۲-۱۰- وضعیت سبزیجات در کل کشور
۲-۱۰-۱- سطح برداشت
در سال زراعی ۹۰- ۱۳۸۹، حدود ۵۵۸ هزار هکتار معادل ۶/۴ درصد از سطح برداشت اراضی محصولات زراعی کشور به گروه سبزیجات اختصاص داشته است.
از سطح برداشت گروه سبزیجات، سهم اراضی با کشت آبی ۹۵ درصد و سهم اراضی با کشت دیم ۵ درصد بوده است. بیش از نیمی (۲/۵۳درصد) از سطح برداشت این گروه در هفت استان خوزستان با ۷/۱۲ درصد، فارس با ۴/۸ درصد، هرمزگان با ۴/۷ درصد، کرمان با ۳/۷ درصد، همدان با ۱/۶ درصد، زنجان با ۶ درصد و گلستان با ۲/۵ درصد می­باشد. کمترین سطح برداشت سبزیجات متعلق به استان قم با سهم ۱/۰ درصد می­باشد.