فعالیت تقلیدی
ارائه دانش از پیش تعیین‌شده
اضافه باری اطلاعات
توجه به اجزا به‌جای توجه به‌کل
با نگاهی به این فهرست روشن میشود، کلاس درس سنتی شدیداً معلم محور است. بسیاری از مربیان و متخصصان آموزش‌وپرورش، گرایش و حرکت به‌سوی فعالیت‌های ساختگرا ریسکی می‌پندارند که ارزش ندارد.(آقازاده،۱۳۹۳: ۲۶ تا ۲۷)
۲-۳ -فعالیت گروهی (یادگیری مشارکتی)
۲-۳-۱-استفاده از گروه‌های کوچک
انسان موجودی اجتماعی است و همین موجب لذت او از فعالیت های گروهی می شود. فعالیت و جنب و جوش ماهیت فعالیت گروهی است. در کلاس درس ، هدایت دانش آموزان به انجام کارهای گروهی نتایج پرباری در پی دارد.
در آغاز کارگروهی، بهتر است تعداد اعضا، هر گروه کم باشد و به تدریج به تعدادشان اضافه شود. مناسب ترین تعداد برای تشکیل گروه چهارنفر است. در شروع کار گروهی بهتر است موضوع ساده ای را انتخاب کرد تا پرداختن به آن ها موجب دلکرمی و ادامه ی کار دانش آموزان شود. و کم کم بر پیچیدگی موضوع ها افزود.(فرخ مهر،۱۳۸۸: ۲۷ تا ۳۲)
استفاده از گروه‌های کوچک یکی از بهترین راه‌ها برای پیشبرد استقلال، همیاری و یادگیری دانش‌آموزان در کلاس درس است. بحث‌های گروه‌های کوچک به‌صورت اتفاقی صورت نمی‌گیرند، بلکه آنها فعالیت‌هایی آموختنی هستند که از طریق ساخت دقیق رفتارهای دانش‌آموزان حاصل می‌شوند؛ بنابراین معلم باید از عوامل مشارکت‌کننده در بحث‌های موفق گروهی آگاه باشد. باید میان بحث در گروه‌های کوچک و بحث‌های گروهی تفاوتی قائل شد. اندازه گروه عامل مهمی است که بر مشارکت یادگیرندگان اثر می‌گذارد. در ارتباط با کسب اطمینان از موفقیت بحث تعداد دقیق و قطعی از حداقل یا حداکثر شرکت‌کنندگان در گروه در دست نیست. گروه‌های کوچک می‌توانند متشکل از سه تا پانزده نفر باشند، برخی بر این باورند که چهار نفر ایدئال‌ترین اندازه است، درحالی‌که دیگران شش نفر را تأیید می‌کنند. (جانسون، ۱۹۹۴).
۲-۳-۲-دلیل استفاده از بحث گروه-کوچک
بحث عبارت است از یک فن تدریس که مستلزم تبادل ایده‌ها همراه با یادگیری فعال و مشارکت تمامی کسانی است که در. آن شرکت دارند. درروش بحث کردن معلم باید دیدگاهی پدید آورد، تبادل ایده‌ها را در سطحی وسیع تحمل کرده و آنها را تسهیل کند. بحث کردن فرایندی فعال از مشارکت معلم – شاگرد در کلاس درس است. بحث کردن، دانش‌آموزان را مجاز می‌سازد عقاید شخصی یا دیدگاهی را کشف کرده و آن را بیان دارد نه اینکه آنچه معلم یا کتاب قبلاً گفته است تکرار کند. علاوه بر تقویت تعاملات با معانی شخصی، بحث کردن باعث بهبود انواع یادگیری‌ها من‌جمله محتوا، مهارت‌ها، نگرش‌ها و فرایند‌‌ها گردید. این روش مناسبی برای بهبود مهارت‌های فکر کردن و صحبت کردن در دانش‌آموزان است. بحث کردن میتواند راهی برای افزایش مهارت‌های تجزیه و تحلیل‌گرا نه دانش‌آموزان باشد. علاوه بر این، بحث‌های گروه-کوچک میتواند دانش‌آموزان طردشده را فعال سازد. ازآن‌رو که یادگیری گروه – کوچک نیاز به انواع فعالیت‌ها و تعاملات دارد، لذا فرصت‌ها و شانس‌های بیشتری در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌گیرد. (دونالدسی، ۱۳۷۹: ۲۶۶ تا ۲۷۰)
۲-۳-۳- فضای آموزشی مورد نیاز فعالیت گروهی
احتمالاً ترتیب فیزیکی بهینه برای بحث گروه –کوچک، شامل چندین مرکز بحث می‌گردد که در داخل یک اتاق بزرگ قرار می‌گیرد. میتوان با بهره گرفتن از قفسه‌های کتاب یا تخته‌های جداکننده اتاق این مراکز را از بقیه اتاق جدا ساخت، راه ساده‌تر دیگر عبارت از برگردان نیمکت‌های دانش‌آموزان به صورتی است که شرکت‌کنندگان چهره به چهره گردیده و فعالیت‌های در جریان در بقیه کلاس نتواند باعث تفرقه حواس آنها گردد. با تبدیل کردن اتاق به مراکز متعدد، میتوان بدون هیچ مزاحمتی چندین فعالیت همزمان را انجام داد. (دونالدسی، ۱۳۷۹: ۲۹۷)
شاید یکی از موانع اصلی بر سر راه استفاده از روش‌های فعال به‌ویژه روش مشارکتی، محدودیت فضای آموزشی و امکانات موجود در کلاس باشد. نحوه چیدمان میز و صندلی‌ها در کلاس در اجرای این روش مؤثر است. اصولاً ضرورت تحرک و تعامل یادگیرندگان با یکدیگر ایجاب میکند که اولاً کلاس از فضای کافی و متناسب با حجم دانش‌آموزان برخوردار باشد. دوم اینکه میز و صندلی‌ها در کلاس قابلیت انعطاف داشته و برحسب نیاز بتوان آنها را به اشکال مختلف کنار هم قرارداد؛ بنابراین وجود میز و نیمکت‌های به هم چسبیده و یا صندلی‌های دسته‌دار که به‌طور ثابت به کف کلاس متصل شده‌اند مانع تحرک کافی و ارتباط مؤثر یادگیرندگان و نیز معلم باهم میباشد. (عبداللهی، ۱۳۸۷: ۱۵۲)
۲-۳-۴-تعریف یادگیری مشارکتی[۵۵]
دیدگاه برخاسته از تئوری های جدید تربیتی این است که کارآموزان باید خودشان تصمیم بگیرند که چه چیز را و چگونه می خواهند یاد بگیرند؟ معلم جزئی از مرکز منابع یادگیری می شود که شامل تمام وسایل کمک آموزشی مناسبی است که می تواند به قدری که لازم است یا به نظر می رسد متناسب با فراگیران است، استفاده شود.این شیوه ی کار برای یادگیری، موجب یادگیری فراگیر مدار[۵۶] میشود. (میلز،۱۳۸۵،۲۹۰)
در یادگیری مشارکتی یادگیرندگان با توانایی‌های یادگیری متفاوت به‌صورت تیمی و یادگیری می‌پردازند. در این شیوه هر فرد نه‌تنها مسئولیت یادگیری خود را بر عهده دارد بلکه باید تلاش کند تا دیگران نیز موضوع موردنظر را یاد گیرند. در این شیوه از یادگیری همه اعضای گروه درصدد ایجاد موقعیتی هستند که یادگیری صورت گیرد و موفقیت گروهی حاصل شود.
صرف گروه‌بندی دانش‌آموزان و داشتن انتظار همیاری از آنان، الزاماً یادگیری مشارکتی را به همراه نخواهد داشت. فقط هنگامی‌که اعضای گروه درک کنند که آنان به یکدیگر وابسته‌اند و موفقیتی حاصل نخواهد شد، مگر اینکه آنان یاد بگیرند تلاش‌هایشان را باهم هماهنگ کرده و به‌طور فعال با یکدیگر کار کنند.
در یادگیری مشارکتی هدف هر فعالیت و نیز وظایف یکایک اعضای گروه باید از قبل تعیین شود. همچنین اعضای گروه باید خود را در مقابل موفقیت جمعی و تحقق اهداف از پیش تعیین‌شده مسئول بدانند. یک جنبه مهم در موفقیت همیاری گروهی این است که اطمینان حاصل شود که اعضای گروه بدانند که هرکدام در انجام وظایف گروه جهت رسیدن به اهداف گروه مسئول هستند
یادگیری مشارکتی یا یادگیری از طریق همیاری نوعی مقابله یا نقاط ضعف روش‌های سنتی یادگیری است. بشر موجودی اجتماعی است. تعامل انسان‌ها باهم در اثر زندگی جمعی شرایط یادگیری و از هم آموزی را برای آنها فراهم می‌سازد. ازآنجاکه علوم و فنون و مهارت‌ها روزبه‌روز در حال افزایش و تکامل است، یک فرد نمی‌تواند همه نیازهای خود را با یادگیری به‌تنهایی کسب کند. مدرسه دانشگاه نیز به‌واسطه کمبود منابع و زمان نمی‌توانند همه دانش و مهارت‌های موردنیاز افراد را به آنان ارائه کنند. وجود چنین شرایط و ویژگی‌هایی موجب شده است که معلم درعین‌حال که یاد دهنده است، یادگیرنده هم باشد. بسیاری از معلمان، دانش و مهارت خود را در تعامل با همکاران و کسب تجربه در کلاس‌های درس تکمیل می‌کنند دامنه‌ی کاربرد این رهیافت گسترده است به‌طوری‌که از آموزش‌های پیش‌دبستانی و ابتدایی تا دوره‌های دانشگاهی کاربرد دارد. علاوه بر این، نیاز روزافزون و متنوع بشر به یادگیری و محدودیت شرایط و امکانات آموزش در محیط‌های رسمی آموزشی، گسترش آموزش‌های غیررسمی را بیش‌ازپیش ضروری ساخته است. امروز داشتن توانایی تعامل مناسب و مثبت با دیگران برای موفقیت در زندگی به‌اندازه کسب دانش و مهارت‌های آکادمیک اهمیت دارد. (عبداللهی، ۱۳۸۷: ۱۵۲ تا ۱۵۳)
۲-۳-۵-مزایای یادگیری مشارکتی
گروه در مفهوم خود چیزی فراتر از تجمع ساده ی تعدادی از افراد در کنار یکدیگر می باشد. از این منظر، هر تجمع از افراد بدون داشتن هدف مشترک نمی تواند زمینه ساز کارگروهی باشد. بنابراین افراد گروه براساس معیارهایی درکنار یکدیگر قرار می گیرند و برای خود اهداف مشخصی را تعریف می نمایند.
فرد متمایل است توانمندی های او توسط دیگران دیده شوند، به بیان دیگر او را به حساب بیاورند. کار گروهی یکی از عرصه هایی است که فرد می تواند توانایی های خود را نشان داده و خودباوری را تقویت نمایند.(ریاضی،۱۳۹۱: ۸۴تا ۸۵)
در کار گروهی دانش‌آموزان می‌توانند چیزهای فراوانی از یکدیگر یاد بگیرند. روش مشارکتی به جامعه‌پذیری، دوستی دانش‌آموزان با یکدیگر و تسهیل یادگیری آنان کمک میکند. نزدیک کردن افکار دانش‌آموزان به یکدیگر و ایجاد نگرش مثبت در کلاس‌هایی که اعضای آن نماینده فرهنگ‌های متفاوتی در جامعه هستند، از دیگر مزایای یادگیری مشارکتی است. در رهیافت یادگیری مشارکتی هم یاد دهنده نفع می‌برد و هم یادگیرنده؛ به عبارت دیگر منافع این رهیافت عاید همه اعضای گروه میشود. یادگیری مشارکتی در ایجاد نگرش مثبت نسبت به همسالان و همکلاسی‌ها بافرهنگ و زمینه اجتماعی متفاوت و نیز کودکان با نیازهای گوناگون یادگیری مؤثر است. همچنین رهیافت مشارکتی در ایجاد نگرش مثبت وی خود یادگیرنده و تمایل به تعامل با دیگر بچه‌ها و کار کردن با یکدیگر برای ارتقاء سطح یادگیری یکدیگر تأثیر دارد. برخی دیگر از مزایای کارگروهی را میتوان به شرح زیر برشمرد:
تقویت مهارت اجتماعی[۵۷] هوش بین فردی اجتماعی، از طریق کار کردن و برقراری ارتباط شاگردان با یکدیگر
تقویت مهارت شناختی[۵۸] از طریق ارائه توضیح، بحث درباره معانی و حل مسئله به‌صورت گروهی
حمایت عاطفی[۵۹] از طریق برانگیخته‌شده به‌وسیله احساسات گروه و یا اعضای رهبری گروه.
بهبود پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان
افرایش اعتمادبه‌نفس و انگیزه دانش‌آموزان
افزایش علاقه‌مندی یادگیرندگان نسبت به کلاس و هم‌کلاسان
تقویت مهارت‌های سطح بالای تفکر از قبیل تجزیه‌وتحلیل، ارزش‌یابی و تفکر انتقادی
تقویت مبانی کار تیمی
تقویت روابط مثبت بین گروه‌های مختلف قومی
اجرای آسان و کم‌خرج
این مزایا تنها از با کنار هم نشستن دانش‌آموزان حاصل نمی‌شود. نتایج برخی از پژوهشهای حاکی از این است که دانش‌آموزان مدت‌زمان زیادی را در کنار هم سپری می‌کنند، درحالی‌که هر یک به انجام دادن کار فردی خود مشغول است. بچه‌ها در کنار یکدیگرند ولی کار گروهی انجام نمی‌دهند. وقتی معلم در کنار آنان قرار می‌گیرد فعالیت گروهی افزایش می‌یابد؛ اما به‌محض دور شدن او از گروه، فعالیت‌های جمعی نیز کاهش می‌یابد.(عبداللهی، ۱۳۸۷: ۱۵۴ تا ۱۵۷)
۲-۳-۶-چیستی یادگیری از طریق فعالیت گروهی
امروز، در مدارس به‌طور فزاینده‌ای از رقابت‌های بین دانش‌آموزی بهره‌گیری میشود. دانش‌آموزان در بیشتر موارد به دلیل پاداش‌هایی که برای مسابقه‌ها یا رقابت‌ها در نظر گرفته می‌شوند تن به رقابت می‌دهند. دانش‌آموزان روی‌هم‌رفته، دو دیدگاه کلی به رقابت‌ها یا مسابقات درون کلاسی و مدرسه‌ای دارند. برای برخی دانش‌آموزان رقابت‌ها، زمینه‌ای برای بروز توانایی‌هایشان است و برای برخی دیگر رقابت گسترده‌ای برای تماشای شکست رقبای خود است. شکلی که رقابت در کلاس‌های درس به خود می‌گیرد، نشان‌دهنده‌ی الگوی ((برنده- بازنده)) است. دانش‌آموزانی که در رقابت‌ها، پیروز میدان می‌شوند احساس سرافرازی می‌کنند و آنانی که از صحنه رقابت‌های شکست خود بیرون می‌آیند احساس سرافکندگی می‌کنند. دانش‌آموزانی که دارای ضعف تحصیلی یا دشواری یادگیری هستند در بیشتر موارد در رقابت‌های طراحی شده، شکست می‌خورند. درحالی‌که اگر کوشش‌های دانش‌آموزان ضعیف را برای یادگیری بیشتر در نظر آوریم روشن میشود که آنان نسبت به تلاش‌هایی که از خود نشان داده‌اند شایسته تقدیرند. این ایده مبین آن است که حتماً راهی برای کمک به دانش‌آموزان وجود دارد که بدون وارد شدن به رقابت‌ها نتایج یادگیری مطلوبی را کسب کنند. سؤال این است، چه راه‌کار جایگزینی به‌جای روش رقابتی وجود دارد؟ پاسخ مطلوب به این سؤال، آن است که اهداف نظام آموزش‌وپرورش و اهداف یادگیری در کلاس‌های درس را در نظر آوریم. اهداف آموزش‌وپرورش و اهداف یادگیری در کلاس درس، دستیابی به دانش، مهارت و نگرش‌هاست بنابراین میتوان گفت، دانش‌آموزان دارای اهداف مشترکی هستند.
ازاین‌رو، برای دستیابی به اهداف مشترک، همیاری میتواند گزینه مناسبی برای جایگزین کردن به‌جای رقابت در کلاس درس و مدرسه باشد. اگر در رقابت‌ها، چند دانش‌آموز از میان دانش‌آموزان زیادی به‌افتخار دریافت پاداش حاصل از رقابت دست می‌یابند، در فعالیت گروهی همه‌ی دانش‌آموزان به‌افتخار دریافت پاداش ناشی از فعالیت گروهی برای رسیدن به اهداف مشترک نائل می‌گردند. یادگیری از طریق فعالیت گروهی دارای مزایای بسیاری برای دانش‌آموزان است که به ترتیب زیر ارائه می‌شوند.
تجربه کار به‌صورت سیستمی یا نظام‌دار
کسب تجربه به مدیریت گروه
کسب مهارت‌های موردنیاز برای برقراری ارتباط
کسب توانایی ابراز نقاط قوت خود
شناخت نقاط ضعف و قوت
فراگیری پیوند زدن چند فکر با همدیگر.
|
[جمعه 1401-04-17] [ 08:48:00 ب.ظ ]
|
