شکل دادن به ساختار معماری (نقش معماری شهری).
تأثیر در آب ­و هوای محیط اطراف راه (نقش تأثیر آب ­و هوایی).
تأثیر در اقتصاد شهر (نقش اقتصادی) (رحیمی،۹۴:۱۳۸۹).
سه نقش جابجایی، دسترسی و اجتماعی، معیارهای اصلی طبقه ­بندی راه های شهری­اند به طوری که، در راه های شریانی درجه۱، جابجایی تنها نقش اصلی است و نقشهای دسترسی و اجتماعی به نفع آنها تنظیم می­شوند.
در راه های شریانی درجه۲، نقشهای جابجایی و دسترسی هر دو اصلی است و نقش اجتماعی راه به نفع این دو نقش تنظیم می­ شود. در خیابانهای محلی، هر سه نقش جابجایی، دسترسی و اجتماعی اصلی­اند و به آنها توجه یکسان می­ شود. از آنجا که بطور طبیعی غلبه با وسایل نقلیه موتوری است، رعایت نقش اجتماعی ایجاب می­ کند که سرعت و حجم ترافیک موتوری به شدت تحت نظر گرفته شود (رحیمی،۹۶:۱۳۸۹).
۲-۸. سلسله مراتب شبکه ارتباطی از نظر وظیفه و اهمیت
سلسله مراتب شبکه ارتباطی که بیشتر جنبه غیرمحلی دارد عبارتنداز:
آزادراه (اتوبان)
بزرگراه (اتوبان شهری)
خیابان اصلی درجه یک (عبوری) یا شاهراه
خیابان اصلی
سلسله مراتب شبکه دسترسی سواره که جنبه محلی دارد عبارتنداز:
خیابان جمع و پخش­کننده
خیابان فرعی بن­باز و فرعی بن­بست (ارتباط مستقیم به واحدهای مسکونی)
فرعی پیاده (ماشین­رو) (قریب،۱۴:۱۳۷۶-۱۵).
۲-۸-۱. آزادراه یا اتوبان
این راه برقراری ارتباط سریع بین شهرهای منطقه و یا کشور را فراهم می­سازد، چنین راهی دارای کنترل کامل دسترسی بوده و در طراحی آن دسترسی مستقیم به اراضی مجاور منظور نمی­گردد. وجه تمایز عمده آزادراه در این است که آزادراه در یک مسیر مجزا (از دیگر جریانات ترافیک) جریان دارد.
۲-۸-۲. بزرگراه یا اتوبان شهری
این راه برقراری ارتباط سریع بین مناطق عمده یک شهر را فراهم می­سازد. تقاطع­های این خیابان باید به صورت غیرهمسطح بوده و ورودی­های آن بسیار معدود باشد، به طوری که فقط خیابانهای اصلی به آن اتصال پیدا کنند تا بازده این قبیل مسیرها به علت ورودی و خروجی­های متعدد کاهش نیابد. چنانچه اتوبان شهری از مسیر جنگلی یا تفریحی عبور کند، آن را «بیشه­راه^[۱۹]» می­نامند (قریب،۱۵:۱۳۷۶).
۲-۸-۳. خیابان اصلی درجه یک عبوری یا شاهراه
این خیابان برقراری ارتباط بین بزرگراه و خیابانهای جمع­کننده و یا مراکز اصلی ثقل و محلات بزرگ یک شهر را فراهم می­سازد. در یک چنین خیابانی، امکان دسترسی مستقیم به اراضی مجاور از طریق کندرو وجود دارد. چنین خیابانی، مشمول اجرای مقررات کنترل پارکینگ و غیره بوده، نوع تقاطعها همسطح است. (با در نظر گرفتن سلسله مراتب شبکه) جهت افزایش بازده این گونه خیابانها لازم است کلیه تقاطعها به چراغ راهنمایی مجهز باشند و با بهره گرفتن از یک مرکز فرماندهی مشترک، امکان استفاده از «موج سبز» ایجاد گردد.
۲-۸-۴. خیابان اصلی
این خیابان برقراری ارتباط بین بزرگراه و خیابان جمع و پخش­کننده و مراکز ثقل و محلات شهر را برقرار می­سازد. در این خیابان امکان دسترسی به کاربری های شهری به طور مستقیم وجود دارد و نوع تقاطعها همسطح و با رعایت سلسله مراتب شبکه می­باشد. در شهرهای متوسط و کوچک ایران، معمولاً خیابان اصلی، نقش خیابان اصلی درجه یک عبوری و یا شاهراه را به عهده دارد.
۲-۸-۵. خیابان جمع و پخش­ کننده
این خیابان برقراری ارتباط بین خیابانهای اصلی و خیابانهای فرعی (محلی) و یا محله­های مجاور را برقرار می­سازد. این­گونه خیابانها ترافیک چند خیابان فرعی را جمع­آوری نموده به خیابان اصلی و یا خیابان اصلی درجه یک عبوری منتقل می­نماید. امکان دسترسی مستقیم به کاربری های شهری پیرامونی به طور مستقیم وجود دارد. نوع تقاطعها همسطح بوده و در تقاطع با خیابان اصلی از چراغ راهنمایی استفاده می­ شود. در ایران مرز میان خیابانهای فرعی و جمع و پخش­کننده بدرستی مشخص نیست. این­گونه خیابانها به هیچ وجه نباید در اختیار ترافیک عبوری قرار گیرند.
۲-۸-۶. خیابان فرعی بن ­باز و فرعی بن ­بست (محلی)
این خیابان برقراری ارتباط بین واحدهای همجوار و همچنین امکان دسترسی به مناطق مسکونی، تجاری، صنعتی یا دیگر اراضی مجاور را فراهم ساخته و به طور مستقیم وجود دارد و نوع تقاطعها همسطح است. خیابانهای فرعی محلی نباید در اختیار ترافیک عبوری قرار گیرند.
۲-۸-۷. فرعی پیاده (ماشین­ رو)
فرعی پیاده معابر کم­ عرضی می­باشند که در داخل بلوکهای ساختمانی، جهت دستیابی به اماکن مجاور مورد استفاده قرار می­گیرند. این­گونه معابر در مواقع اضطراری (اتومبیل­های آتش­نشانی و اورژانس) می ­تواند ماشین­رو باشد (حداقل عرض ۵/۳ متر).
۲-۸-۸. دسترسی پیاده و دوچرخه
این مسیر فقط جهت عابر پیاده و دوچرخه در نظر گرفته می­ شود و در حریم یک خیابان سواره قرار ندارد، اغلب در این معبر در مورد تقاطع­هایی که سواره را قطع می­ کند از روگذر و یا زیرگذر استفاده می­ شود. این­گونه معابر از داخل پارکها و فضاهای سبز عبور کرده و بلوکهای مسکونی را به مرکز محلات مربوط می­سازند (قریب،۱۶:۱۳۷۶). طراحی هندسی و تجهیزات هر یک از گروه خیابانها با یکدیگر تفاوت دارد. ضرورت دارد که هر کدام از خیابانهای موجود شهر در یکی از دسته­بندی­ها جای داده شوند و با تکیه به تعاریف، عملکرد واقعی معابر حاصل گردند (ضوابط و مقررات مصوب وزارت مسکن و راه و شهرسازی،۷۲:۱۳۷۴). البته شبکه ­های سواره، بسته به نوع راه جاذب توسعه و تأثیرات متفاوتی می­باشند. شبکه ­های دسترسی و درجه ۳ و ۲ موجب توسعه­ مسکونی هستند. شبکه ­های اصلی و شریانی، توسعه ­های اداری و تجاری را در پی دارند و شبکه ­های بزرگراهی با اتصال یک منطقه به سایر مناطق و ایجاد دسترسی برای یک منطقه کلان­شهری فرصت توسعه را فراهم می­آورند. لذا نحوه تأثیر و فرصت توسعه فراهم شده برای مناطق با نحوه تأثیر و فرصت توسعه حاصل از احداث خیابان­های اصلی کاملاً متفاوت است (نوابخش و کفاشی،۱۳۸۸).

۲-۹. اجزاء و بخشهای سیستم حمل و نقل شهری
سیستم حمل و نقل شهری از ابعاد گوناگون قابل بررسی است. یکی از این ابعاد بررسی از طریق شناسایی مطالعه اجزاء تشکیل­­دهنده آن است. سیستم حمل و نقل شهری دارای ۳ جزء اصلی انسان، محیط و وسیله نقلیه است. در سیستم حمل و نقل شهری انسان از دو بعد مورد بررسی قرار می­گیرد:
انسان به عنوان استفاده­کننده (مصرف ­کننده) و انسان به عنوان تصمیم­گیرنده (مدیریت).
– انسان استفاده­کننده، یا تمامی گروه های انسانی که به نوعی از سیستم حمل و نقل شهری استفاده می­ کنند شامل رانندگان وسایل نقلیه، مسافران و عابرین پیاده می­باشند.
– انسان تصمیم­گیرنده، طیفی از مدیران، کارشناسان و متخصصین حمل و نقل گرچه، به نوعی استفاده­کننده از سیستم حمل و نقل نیز هستند ولی توانایی و قدرت قانونی تصمیم ­گیری در مورد آن را نیز دارند و دانش فنی این گروه می ­تواند متحول­کننده سیستم حمل و نقل شهری باشد.
محیط سیستم حمل و نقل شهری دارای دو بعد است:
۱- محیط کالبدی شهر، شبکه راه های شهری که به عنوان جزء مهم محیط و از عناصر سیستم حمل و نقل شهری به شمار می ­آید. تسهیلات و تجهیزات شهری مرتبط با سیستم حمل و نقل شهری مانند (پارکینگ و پارک­سوار) را نیز شامل می­ شود که جزئی از محیط به معنای عام به شمار می ­آید.
۲- محیط اقتصادی اجتماعی شهر، در ارتباط با سیستم حمل و نقل شهری که جنبه­ های فرهنگی و آموزشی استفاده از این سیستم را نیز در برمی­گیرند (علوی، ۱۳۷۶).
حمل و نقل شهری دارای سه بخش عمده حمل و نقل انبوه، شخصی و ترابری می­باشد. این بخشها مکمل یکدیگر هستند اما بر سر تخصیص زیرساخت­های حمل و نقل و سهم­خواهی از شهر، با هم رقابت تنگاتنگی دارند.
– حمل و نقل انبوه (جمعی): هدف این است که شرایطی فراهم شود، مردم به طور جمعی از بخشی از شهر به بخشی دیگر شهر جابه­جا شوند. کارآیی این دسته از حمل و نقل وابسته به تعداد زیاد مردم و دستیابی به اصل صرفه­جویی مقیاس (کثرت مسافران درون­شهری و کم شدن هزینه حمل و نقل) می­باشد؛ که این مسئله منوط به داشتن تراموا، مترو، اتوبوس­های سریع و راحت و بزرگراه­های ایمن می­باشد.
– حمل و نقل شخصی: شامل اتومبیل، پیاده­روی، دوچرخه­سواری و موتورسیکلت­سواری می­باشد. در برخی
شهرها مردم برای حس پویایی و سرزندگی پیاده­روی را ترجیح می­ دهند.
– حمل و نقل ترابری: شهرها مراکز تولیدی و مصرفی هستند؛ فعالیت­های شهری با جا به ­جایی­های سنگین کالاها همراه است. این جا به ­جایی­ها بیشتر با ماشین­های سنگین که تحت پوشش صنایع، مراکز توزیع کالا، فروشگاه­های عمده­فروشی و خرده­فروشی­ها و همین­طور پایانه ­ها، ایستگاه­های راه­آهن، مراکز توزیع و فرودگاه­ها فعالیت دارند (people.hofstra.edu).
از دیگر اجزاء سیستم حمل و نقل شهری پارکینگ است. فضایی که برای توقف وسایل نقلیه در نظرگرفته می‌شود و پایان منطقی یک سفر با وسایل نقلیه است. به موازات افزایش تعداد وسایل نقلیه موتوری در شهرها و با توجه به ابعاد و حجم قابل ملاحظه این وسایل پیش‌بینی فضاهایی جهت پارک خودروها موضوعیت پیدا کرده است تا آنجا که پارکینگ یکی از کاربری‌های ضروری شهر را تشکیل می‌دهد. به طوری که کاربری­های مختلف شهری مسکونی، تجاری، اداری، درمانی، آموزشی، تفریحی و غیره بنابر طبیعت عملکردی و ترافیکی خود، باید تعداد مشخص پارکینگ را در ساختمان و یا فضای باز خود تأمین نمایند (مشگینی،۳:۱۳۸۸). از اینرو برای دستیابی به خدمات بهتر، احداث هرچه بیشتر پارکینگ‌ها در محدوده‌های پرتراکم شهر باعث تسهیل در عبورومرور خودروها می‌شود (مشگینی،۱:۱۳۸۸).
۲-۱۰. دسته ­بندی سیستم های حمل و نقل و زیرسیستم های اصلی
سیستمهای حمل و نقل و اجزای تشکیل­دهنده آنها را می­توان از دیدگاه های متفاوت، کلی و اساسی مورد بررسی قرار داد. سیستمهای حمل و نقل به سه گروه اصلی و هر کدام به زیرسیستمهایی دیگر تقسیم می­شوند.
۱- اجزای تشکیل­دهنده سیستم حمل و نقل عبارتنداز:
– تسهیلات ثابت، اجزاء فیزیکی و ثابت سیستم حمل و نقل هستند که به صورت شبکه­ ای از کمانها و گره­ها نمایش داده می­شوند.