۲-۲-۴-۴دوره چهارم: یکپارچه سازی سامانه­ها و ارتباط مشتری با تمامی عملیات بانکی
آخرین دوره تحول در نظام بانکی زمانی آغاز می­ شود که همه نتایج به دست آمده از سه دوره قبل به طور کاملا مورد توجه قرار گیرد و مشکل­های آنها برطرف گردد و هم عملیات بانکی به طور الکترونیکی انجام شود. در این دوره هم بانک و هم مشتریان می­توانند به طور دقیق و منظم اطلاعات مورد نیازشان را کسب کنند. گرچه آهنگ این تحولات متفاوت است اما این چهار دوره به طور یکسان در صنعت بانکداری روی خواهد داد. لازمه ورود به این مرحله داشتن امکانات و بسترهای مخابراتی و ارتباطی پیشرفته و مطمئن است. این دوره با جمع­بندی بخش­های نرم­افزاری و سخت­افزاری در دوره­ های پیشین به صورت واقعی ارتباط بین بانک و مشتریانش را به تصویر می­کشد. در دوره­ های قبلی اغلب بانک­ها بدون ساماندهی و نظم مشخص، تنها به خلق جزایر مکانیزه پرداختند. در دوره چهارم به منظور رسیدن به یکپارچگی و ساماندهی سامانه­های مکانیزه بانکی، بانک­ها به یکی از دو جهت زیر تاکید دارند:
۱-تلاش برای استاندارد سازی نرم­افزاری و سخت­افزاری در سامانه­های رایانه­ای موجود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲- تلاش برای ایجاد سامانه­های یکپارچه صرف نظر از سامانه­های جزیره­ای که پیش­تر به وجود آمده است.
مهم­ترین تمایز این دوره با دوره سوم، این است که سیستم یکپارچه بانکی این امکان را به مشتری می­دهد که بتواند بدون رویارویی با کارکنان بانک و بدون تلفن زدن با مراجعه به دستگاه خودپرداز، صرفاَ از رایانه منزل یا محل کار خود خدمات متعارف خود را از سیستم الکترونیکی بانک دریافت نماید. در این دوره صرفه­جویی واقعی در نیروی انسانی به وجود آمد و پول کاملاَ حالت الکترونیکی پیدا کرد و ابزار تعامل دو طرف یعنی مشتری و بانک، خدمات الکترونیکی به کار گرفته شد. این در حالی است که در دوره سوم مشتری برای دسترسی به خدمات بانکی از اسناد کاغذی و اعمال دستی کاملا بی نیاز نبود؛ ولی در دوره چهارم مشتری حتی برای دریافت وام یا خدمات بیمه­ای و یا دیگر سرویس­های بانک بی­نیاز از مراجعه به بانک می­باشد. این دوران در واقع دوره شکل­ گیری بانکداری نوین یا بانکداری الکترونیکی به شمار می ­آید(فرنود حسنی،سهیلا سلطانی،فرشته ضرابیه،۱۳۹۲)
۲-۲-۵ سیستم­ پرداخت­ها
مقصود از سیسم پرداخت­ها، شیوه­ای است که براساس آن در یک سیستم اقتصادی داد و ستد انجام می­ شود. در طی چند قرن، شکل پول تغییر کرده و سیستم پرداخت­ها سیر تکاملی پیموده است. به طور کلی سه دوره در ارتباط با تحولات سیستم های پرداخت در نظر گرفته می­ شود. دوره اول، دوره نقدینگی نام دارد که در این دوره پرداخت به صورت سکه و اسکناس انجام می­گرفت. با ظهور و استفاده از چک دومین دوره سیستم پرداخت­ها آغاز شد و دوره سیستم­های پرداخت کاغذی نام گرفت(فردریک مشکین،۱۳۷۸). دوره سوم دوره سیستم­های پرداخت الکترونیکی است که در این قسمت به صورت مشروح بیان می­ شود.
۲-۲-۵-۱ سیستم­های پرداخت الکترونیکی
یک سیستم پرداخت الکترونیکی^[۴۳]، شامل مجموعه ­ای از اجزای مختلف است که از ارتباط آنها با یکدیگر مبادله پول با کالا و خدمات، بر روی یک شبکه امکان پذیر می­ شود. اجزای یک سیستم پرداخت الکترونیکی عبارتند از: خریدار/فروشنده/موسسه ارائه دهنده خدمات پرداخت­های الکترونیکی/بانک مشتری^[۴۴]/بانک فروشنده^[۴۵]/ دروازه پرداخت^[۴۶]/ شبکه بین بانکی^[۴۷].
نحوه عملکرد یک سیستم پرداخت الکترونیکی در حالت کلی به صورت زیر است:
پس از انتخاب شیوه و نوع وسیله پرداخت، خریدار مشخصات لازم را برای فروشگاه الکترونیکی ارسال می­ کند. در مرحله بعد، فروشگاه از دروازه پرداخت درخواست می­ کند تا صحت اعتبار خریدار را تایید کند. دروازه پرداخت شبکه­ ای است که توسط موسسه ارائه­کننده خدمات پرداخت الکترونیکی، ایجاد شده و ارتباط بین مشتری، فروشگاه و بانک­های آنها را امکان­ پذیر می سازد. این شبکه، برخلاف شبکه بانکی، یک شبکه عمومی است.
در مرحله بعد، درخواست فروشگاه از طریق دروازه پرداخت، به بانک مشتری ارجاع می­ شود و در صورت تایید اعتبار مشتری، مبلغ مورد نظر از طریق شبکه بانکی، از بانک مشتری به بانک فروشگاه الکترونیکی منتقل می­ شود. سپس پیغامی مبنی بر تایید اعتبار مشتری برای فروشگاه الکترونیکی ارسال شده، و با ارسال کالا برای مشتری، فرایند خاتمه می­یابد. در تمام شیوه های پرداخت، اصول کار به همین صورت است و تفاوت در وسیله پرداخت، روش­های امنیت و نحوه ارتباط اجزا به یکدیگر است. به طور کلی سیستم­های پرداخت الکترونیکی که امروزه بر روی اینترنت متداول هستند؛ و یا برای استفاده بر روی آنها پیشنهاد نموده ­اند؛ به صورت زیر می­باشد:
سیستم­های مبتنی بر پول الکترونیکی
سیستم­های مبتنی برچک الکترونیکی
سیستم­های مبتنی بر کارت­های بانکی
۲-۲-۵-۱-۱ پول الکترونیکی
یکی از سرویس­هایی که بانک­ها با بهره گرفتن از بستر اینترنت، سعی در ایجاد آن کرده ­اند مفهوم پول الکترونیکی بوده است. به این معنی که مشتریان پیام­های الکترونیکی که معادل مقدار مشخصی پول می­باشد را از بانک دریافت کرده و در خریدهایی که از طریق اینترنت انجام می­ دهند، همانند پول واقعی، از آن استفاده می­ کنند( شریفی و آیت، ۱۳۷۹).
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نیز مقررات ناظر بر ارائه دهندگان خدمات پرداخت ( شهریور۱۳۸۳) با تعابیری مشابه، پول الکترونیکی را اینگونه تعریف می­نماید که پول الکترونیکی ارزش ذخیره شده بر روی ابزار الکترونیکی است که در قبال پرداخت وجه برای انجام پرداخت در اختیار اشخاص قرار می­گیرد. به بیان دیگر پول الکترونیکی عبارت است از بیت­هایی از حافظه رایانه که برابر با ارزش پول نقد می­باشد. برای پول الکترونیکی، نام­های دیگری نیز مانند: پول بر پایه اطلاعات^[۴۸]، پول ناملموس و پول رقمی هم به کار برده می­ شود (الهیاری فرد ،۱۳۸۴)
مزایای پرداخت پول از طریق الکترونیکی به شرح زیر می­باشد:
انتقال الکترونیکی پول، مطمئن­تر از چک است.
انتقال الکترونیکی پول، سریع­تر از چک است.
انتقال الکترونیکی پول، ساده­تر از چک است.
انتقال الکترونیکی پول، به طور قابل توجهی باعث صرفه جویی در هزینه­ های بانکداری می­ شود.
انتقال الکترونیکی پول، با ساده کردن پیگیری عملیات بانکی، مدیریت بانکداری بهتری فراهم آورده و این در حالی است که سرویس بهتری را برای مشتریان فراهم می­ کند.
به طور کلی دو روش برای پرداخت پول به صورت الکترونیکی برای انجام مبادلات وجود دارد:
الف- روشی که در آن مبادله تجاری قبل از هرگونه مبادله پولی انجام شود. در این روش، شماره کاربر(شامل نام و رمز عبور) باید توسط سیستم تایید گردد.
ب- پرداخت پول به وسیله پول الکترونیکی؛ که در این روش نیازی به اثبات هویت کاربر برای سیستم، در لحظه انجام مبادله وجود ندارد(شریفی و آیت ، ۱۳۷۹).
۲-۲-۵-۱-۲چک الکترونیکی
چک الکترونیکی در واقع جایگزین الکترونیکی چک­های کاغذی است. به عبارت دیگر چک­های الکترونیکی یک سند الکترونیکی شامل داده ­های زیر می­باشد: مبلغ چک، واحد پول مورد استفاده، شماره چک، فرد پرداخت کننده، نام پرداخت کننده ، نام دریافت کننده، نام بانک، شماره حساب پرداخت کننده، مدت اعتبار چک، امضای الکترونیکی فرد پرداخت کننده، امضای الکترونیکی فرد دریافت کننده.
در چک الکترونیکی نیز مانند چک کاغذی، هویت افراد مرتبط با فرایند واگذاری و دریافت مخفی نمی­ماند، اما پایین بودن هزینه پردازش و تسویه چک الکترونیکی به دلیل سود جستن از ارتباط­های الکترونیکی، استفاده از آن را توجیه­پذیر می­ کند. آنچه در تبادل و تعامل چک الکترونیکی اهمیت می­یابد موضوعات مربوط به جا به ­جایی چک الکترونیکی و خود چک الکترونیکی است که در ادامه به آنها می­پردازیم:
چک الکترونیکی بدیل: در این نوع، جا به ­جایی چک الکترونیکی به این صورت است که بانک پس از وصول چک کاغذی، اطلاعات آن را به صورت الکترونیکی به مرکز مبادله­های بانکی ارسال می­ کند و سپس چک­های کاغذی را بایگانی می­ کند. به این طریق حمل فیزیکی چک بین بانک­ها حذف می­ شود و هزینه پردازش چک کاهش و امنیت تسویه بین بانکی افزایش می­یابد. اطلاعات روی چک­ها توسط حروف خوان مغناطیسی یا به صورت دستی به سامانه وارد می­ شود
چک الکترونیکی اصیل: در این نوع، زمانی که یک پرداخت جدید از طریق چک الکترونیکی باید انجام شود، یک چک الکترونیکی سفید بر روی مانیتور خریدار ظاهر می­ شود. اطلاعات چک وارد می­ شود و برای امضای چک الکترونیکی، پرداخت کننده کارت هوشمند را در دستگاهی مخصوص قرار داده، با دادن کلمه رمز امضای الکترونیکی را ضمیمه می­ کند و چک الکترونیکی امضا شده را ضمن قفل کردن، برمی­گرداند. چک­های الکترونیکی از طریق پست الکترونیکی دریافت و باز می­شوند ولی امضای دیجیتالی روی آنها در هر زمان می­توان تایید شود(فرنود حسنی، سهیلا سلطانی، فرشته ضرابیه،۱۳۹۲)
۲-۲-۵-۱-۳کارت های بانکی
کارت­ها از نظر روش تسویه به سه دسته کلی زیر تقسیم می­شوند:
۱-کارت اعتباری^[۴۹]: عمده ترین گروه از پرداخت­های الکترونیکی، را کارت­های اعتباری تشکیل می­ دهند. تراکنش­های مربوط به کارت­های اعتباری، بر روی شبکه الکترونیکی گسترده­ای مشتمل بر کارت­خوان­ها، فروشندگان، بانک­های صادرکننده کارت، بانک­های فروشندگان و شرکت­های سازنده کارت­ها جابه­جا می­شوند. امروزه بسیاری از خریدهای اینترنتی با بهره گرفتن از کارت های اعتباری صورت می­پذیرد.
یکی از مشکل­هایی که در این مورد وجود دارد، وارد کردن اطلاعات کارت­های اعتباری و سایر اطلاعات در فرم­های مربوط است. البته برای این مسئله تدابیری اندیشیده شده و نرم­افزارهایی با عنوان “کیف دیجیتالی” ساخته شده­اندکه به دارنده کارت امکان ذخیره­سازی چنین اطلاعاتی را بر روی رایانه شخصی خود یا بر روی یک سرویس دهنده متعلق به شرکت سازنده کیف دیجیتالی می­ دهند. دارنده کارت اعتباری می ­تواند به بانک­ها، موسسات مالی، موسسات غیرمالی و فروشگاه­هایی که پذیرنده کارت­های اعتباری هستند مراجعه و وجه، کالا یا خدمت مورد نظر را پرداخت کند و در پایان هر ماه صورتحساب معامله­های خود شامل همه خریدها و وجوهی که نقدی دریافت نموده را دریافت می­ کند.
دارنده کارت پس از دریافت صورت حساب باید مبلغ آن را به صادرکننده کارت بپردازد، البته می­توانند صورت حساب خود را تقسیط نمایند، یعنی مبلغی را در ابتدا پرداخت نمایند و مابقی را طی دوره­ های بعد تادیه نماید. به طور معمول وقتی که صورت حساب­ها به صورت اقساط پرداخت می­ شود به آن بهره تعلق می­گیرد.
علاوه بر این خدمات، کارت­های اعتباری می ­تواند خدمات دیگری مانند مسولیت قانونی بانک­ها در قبال خرابی کالا و خدمات خریداری شده، بیمه حوادث مسافرت و خرید از طریق پست، تلفن و اینترنت را نیز فراهم نمایند.
انواع کارت­های اعتباری:
الف- کارت­های اعتباری را از نظر ریسک کارت، می­توان به کارت­های اعتباری با وثیقه و بدون وثیقه تقسیم کرد:
۱- کارت اعتباری باوثیقه: این کارت­ها، زمانی صادر می­گردد که متقاضی آن، میزانی پول یا وثیقه دیگر را به عنوان تضمین به بانک یا سازمان صادرکننده آن بسپارد. برخی از بانک­ها یا سازمان­های صادرکننده کارت جهت حصول اطمینان از دریافت مطالبه­های خود، متقاصیان را به افتتاح سپرده و عدم استفاده از موجودی آن راهنمایی می­ کنند. وثیقه­های مذکور به عنوان تضمین بازپرداخت بدهی­ها، دریافت می­گردند. بدیهی است در این موارد سود سپرده­ها می ­تواند مشتری را در افتتاح این حساب مجاب نماید. چنانچه دارنده کارت اعتباری از عهده پرداخت بدهی­های خود بر نیاید، بانک می ­تواند وثیقه مذکور را به نفع خود کارسازی نماید.
۲- کارت­های اعتباری بدون وثیقه: این نوع کارت­ها را بانک­ها با شناخت و ارزیابی خود از وضعیت متقاضی و اطمینان از دریافت طلب خود صادر می­نمایند. در حال حاضر بیشتر کارت­های اعتباری صادره در کشورهای جهان، کارت­های بدون وثیقه هستند. لیکن بانک می ­تواند از این نظر با توجه به سیاست­های اعتباری خود تصمیم مقتضی را اتخاذ نماید.
ب- از نظر نحوه پرداخت بدهی­ها نیز می­توان این کارت­ها را به دو نوع تقسیم نمود:
۱- کارت­های با اعتبار گردان: در این نوع کارت­ها، دارنده کارت می ­تواند بخشی از مانده بدهی خود را پرداخت نموده و مابقی آن را طی اقساط به بانک برگرداند. بانک­ها در این مورد دست کم مبلغی را که دارنده کارت بایستی پرداخت نماید، تعیین می نمایند.
۲- کارت های موسوم به CHARGE CARD: در این نوع کارت ها، دارنده کارت موظف است همه بدهی مندرج در صورت حساب خود را در مهلت تعیین شده باز پرداخت نماید.
ج- از نظر میزان اعتبار نیز می­توان کارت­ها را به انواع مختلف تقسیم نمود. عمده ترین این کارت ها عبارتند از:
کلاسیک
نقره ای
طلایی
تجاری