نگاهی مهربان

بوی علف باران خورده

چرکس

نمودار ۹٫ نمودار تفکیکی موضوعات آثار فروغ حمیدیان
فرخنده آقایی
فرخنده آقایی در سال ۱۳۳۵ در تهران متولّد شد. او در رشته‌ علوم اجتماعی فوق لیسانس دارد و کارمند است. نخستین اثر او مجموعه داستان «تپّه‌های سبز» (۱۳۶۶) حال و هوایی وهمناک و سورئالیستی دارد. زنان این مجموعه با ترس و اندوه روزگار می‌گذرانند و داستان‌ها اغلب زبانی شاعرانه و پر استعاره دارد. دومین مجموعه داستان او «راز کوچک» (۱۳۷۲) آقایی را به عنوان یک نویسنده‌ی جدّی در ادبیّات معاصر معرّفی کرد. این اثر در سال ۱۳۷۲ برنده‌ی جایزه‌ی قلم زرین مجله‌ی گردون و «بیست سال ادبیّات داستانی» وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شد. مجموعه‌ی سوم این نویسنده «یک زن، یک عشق» (۱۳۷۶) است. «جنسیّت گمشده» (۱۳۷۹) اوّلین رمان آقایی است که موضوعی جسورانه دارد او تلاش‌های پسری برای تغییر جنسیّت را همپای سفر عرفانی او به هند، پیش می‌برد. مجموعه داستان «گربه‌های گچی» (۱۳۸۲) فضای تازه‌ای را پیش روی ما قرار می‌دهد. فرار از وضع موجود، ترس از مرگ و تنهایی و نداشتن قدرت برای تغییر سرنوشت از موضوعات این اثر می‌باشد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

خلاصه داستان‌ها
چرا ساکت بمانم ؟
روای داستان دانای کل است و داستان زندگی کارگر پیری به نام «زینعلی ریاحی» که در کارخانه‌ی شکلات‌سازی کار می‌کند را روایت می‌کند. او سال‌های سال در لاک خود سر فروده برده و حرفی نزده است و در طول ۱۸ سال هر روز ساعت شش صبح به سر کار می‌رفت و غروب برمی‌گشت. «هرکس هر چه می‌کرد او دم نمی‌زد». او پسری هجده ساله دارد که یک روز ناگهانی تصمیم می‌گیرد به جبهه برود. این تصمیم او آقای ریاحی را شوکه می‌کند و غم دوری و در خطر بودن پسرش مخصوصاً وقتی همرزم پسرش که در همسایگی آن‌ها زندگی می‌کند شهید می‌شود او را دل شکسته و تنها می‌کند. آن قدر پریشان می‌شود که تصادف می‌کند و بعد از این تصادف دیگر سکوت نمی‌کند و هر چه را که به ذهنش می‌رسد به زبان می‌آورد. وقتی کسی برای عیادت او می‌آید آقای ریاحی تمام اتّفاقات مربوط به تصادف را با جزئیات دقیق برایش تعریف می‌کند. او گاهی فکر می‌کند پسرش مرده است. گاهی می‌گوید که آدم کمی نیست و پدر یک مرد است و پسرش در حال جنگ به سر می‌برد.
در این میان همسر او بیش‌تر رنج می‌کشد هم غم دوری پسر و هم پر حرفی وقیحانه‌ی آقای ریاحی که «آبرو برای او نگذاشته است» ولی «ریاحی می‌بافد خوب هم می‌بافد» و از همین بافتن‌هاست که ما می‌فهمیم او که بوده است.
مسائل زنان¨ مسائل عاطفی¨
مسائل اجتماعی و فرهنگی¨ مسائل سیاسیx
راز کوچک
داستان از منظر دانای کل روایت می‌شود. «وجی» زنی است که دو ماه در بیمارستان بستری است و تا کنون هفت هم اتاقی داشته که یا مرده‌اند یا مرخص شده‌اند. وجی سرطان دارد ولی پذیرش این مطلب برای او سخت است او معتقد است اگر سرطان می‌داشت خودش می‌فهمید. همه‌ی فکر و ذکر او پسر کوچکش رضا است. رضا دو سال دارد. وجی دوست دارد زودتر به خانه برگردد و او را ببیند. اما فقط «وجی» آنجا نیست، «حسن آزرمی» هم هست. او یک مجروح جنگی است که به طور مداوم با نامزدش «اشرف» تلفنی صحبت می‌کند. آزرمی را از طریق «وجی» می‌شناسیم. او در اثر اصابت خمپاره یک چشم و یک پایش را از دست داده و به همین خاطر نامزدش اشرف از ازدواج با او منصرف شده است و دیگر حتی به عیادت او نمی‌آید و در آخر داستان هم او را ترک می‌کند. زن دیگری هم هست به نام «ناهید دزفولی» جنگ زده‌ای که جنون آوارگی اختیار کلمات را از او گرفته. مدام به اطرافیانش و پرستاران و دکترها توهین می‌کند و مردم تهران را ترسو و بزدل می‌خواند. همه این آدم‌ها با حرف‌های مداوم به هم مربوط می‌شوند و همین حرف‌ها و مکالمه‌ها داستان را پیش می‌برد.
در آخر داستان وجی که در حال مرگ است به مختار همسرش می‌گوید دلش برای آزرمی می‌سوزد و او باید به عیادت آزرمی برود و فرّخ (دخترش) را نیز ببرد. در واقع او می‌خواهد دخترش با حسن آزرمی آشنا شود.
مسائل زنان¨ مسائل عاطفی¨
مسائل اجتماعی و فرهنگی¨ مسائل سیاسیx
نسترن در باد، نسترن در باران، نسترن در خاک
راوی داستان زنی است که وقتی برای معالجه پدرش به ایتالیا می‌رود در آنجا با پسری به نام هرمز آشنا می‌شود. هرمز از تاجران جوان و خوش نام و از خانواده‌ای بسیار ثروت‌مند است.
هرمز به او علاقه‌مند می‌شود و از او می‌خواهد پس از بازگشت به ایران به خانواده‌ی او سر بزند. خانواده‌ی هرمز قدسیان از طبقات بالای جامعه محسوب می‌شدند. در ابتدا مادر هرمز یا همان خانم قدسیان با آنها به سردی و نارضایتی برخورد می‌کند تا جایی که دختر از ازدواج با هرمز منصرف می‌گردد ولی دفعه‌ی بعد به خاطر تنها پسرشان و التماس‌ها و تهدیدهایش با اکراه او را به عنوان عروس می‌پذیرد. چند روز بعد عموی هرمز «اکبر قدسیان» می‌میرد و آن‌ها مراسم بزرگی در خانه‌شان برگزار می‌کنند. خانه‌ی آنها قوانین بسیار سخت و شدیدی دارد. مثلاً خانم قدسیان از راوی می‌خواهد که در حین پذیرایی فقط از روی گل‌های قرمز فرش راه برود.
پس از اتمام مراسم همه‌ی مهمان‌ها «با ماشین‌های آخرین سیستمشان» به سمت بهشت زهرا می‌روند. وقتی به آنج
ا می‌رسند باران تند و وحشتناکی شروع به باریدن می‌کند تا جایی که همه حضار خیس و گِلی می‌شوند. راوی درحالی که با پدرش در حال بازگشت از بهشت زهرا است به طور ناگهانی در درون جوی آب خروشانی که در اثر باران شدید ایجاد شده است می‌افتد و همین طور پیش می‌رود وقتی بیدار می‌شود می‌بیند که در جایی است بسیار زیبا و آفتابی. او چهره‌های زنانی را می‌بیند که در درون لجن‌زار فرو رفته‌اند و موهایشان را خزه فرا گرفته. وقتی می‌خواهد آن‌ها را بیرون بکشد با مخالفت آن‌ها روبرو می‌شود. آن‌ها از این که در لجن‌زار هستند راضی بودند و لذّت می‌بردند. او خانم قدسیان را نیز در میان آن زنان می‌بیند. او به راوی می‌گوید که سال‌های سال است که آنجا زندگی می‌کند و نام او خانم قدسیان نیست! در آخر راوی هر چه می‌اندیشد پدرش و هرمز و گل‌های قرمز قالی را به یاد نمی‌آورد.
مسائل زنان¨ مسائل عاطفی¨
مسائل اجتماعی و فرهنگیx مسائل سیاسی¨
صدای دریا
راوی داستان زنی است که مبتلا به بیماری جذام است و از پذیرش این حقیقت تلخ طفره می‌رود. او نمی‌خواهد باور کند که جذام دارد. پس به رویاهای شاعرانه پناه می‌برد و برای دکتر توضیح می‌دهد که او جذام ندارد بلکه آن حفره‌های روی صورتش در واقع چیزی جز سنگ‌های ساحل دریا نیستند، سال‌ها پیش که دخترش بسیار کوچک بوده به شمال می‌روند و در کنار دریا شروع به چیدن تمشک می‌کنند. زن خسته می‌شود و روی ساحل گرم دراز می‌کشد و دخترش مشغول بازی می‌شود. او سنگ‌های صیقل خورده را روی صورت و بدن مادر می‌چیند ولی موقع رفتن وقتی زن برمی‌خیزد آن سنگ‌ها از او جدا نمی‌شوند و بیشتر فرو می‌روند. با این وجود زن احساس آرامش می‌کند زیرا در تمام طول شب صدای دریا و موج‌هایی که به ساحل می‌خورند را می‌شنود.
مسائل زنان¨ مسائل عاطفیx
مسائل اجتماعی و فرهنگی¨ مسائل سیاسی¨
تفاله‌ها
در این داستان با زنانی آشنا می‌شویم که می‌خواهند به مردان متّکی نباشند. بنابراین به تنهایی به سفر کاشان و مراسم گلاب‌گیری می‌روند. وقتی می‌رسند متوجّه می‌شوند که تمام اتاق‌ها پر است و هیچ کسی دوست ندارد با افرادی که بچه دارند هم اتاق شود بالاخره اتاقی در کنار توالت عمومی نصیب آن‌ها می‌شود. آن‌ها صبح روز بعد به باغ گل می‌روند و مراسم گلاب‌گیری را تماشا می‌کنند. در آنجا دیگ‌های بزرگی وجود دارد که گل‌ها را در آن قرار می‌دهند و عرق آنها را درون شیشه می‌ریزند. سپس تفاله‌ی گل‌ها را دور می‌ریزند. غروب همه به هتل برمی‌گردند. راضیه در کمد لباس‌ها عکس عروسی تکه تکه شده‌ای را پیدا می‌کند و به همه نشان می‌دهد. آن‌ها با کنجکاوی قطعه‌ها را کنار هم می‌چسبانند. اعظم می‌گوید زنان وقتی عکس‌های عروسی خود را پاره می‌کنند که وضع خیلی خراب باشد. راضیه در جواب می‌گوید وقتی تفاله شدی و گلابت که گرفته شد باید منتظر چنین چیزی باشی.
مسائل زنانx مسائل عاطفی¨

ناتوانی انسان در متوقف کردن گذر زمان

تحمیلی بودن چرخش آسیاب بر گندم

تغییر در انسان و تبدیل جوانی به پـیـری

تغییر در گندم و تبدیل آن به آرد

برگشت‌ناپذیر بودن جوانی ازدست‌رفته

برگشت‌ناپذیر بودن آرد به گندم

وجه شباهت اخیر، زمان را از حرکت دایرهای خارج میکند؛ چون زمان دایرهای برگشت‌پذیر است.
ب.حرکت زمان به صورت مارپیچ: بیان مفهوم زمان در قالب حرکت مارپیچ تلفیقی از حرکت خطی قرآن و حرکت دایره‌وار در عرفان است. این نوع حرکت را که در آن مسیر مبدأ تا مقصد با حرکت چرخشی طی می‌شود می‌توان به صورت زیر ترسیم کرد:
وقتی سعی می‌گوید: «گر توان بود که دور فلک از سر گیرند…» (۶/۲۸۲) و یا «وگر دوران ز سر گیرند، هیهات…»(۳۷۸/۳) نشان می‌دهد که به اعتقاد سعدی زمان یا دور فلک نقطه‌ی آغاز دارد که امکان برگشت و شروع دوباره از آن نقطه وجود ندارد؛ در عین حال واژه‌ی «دور» را فراوان در مفهوم زمان به کار می‌برد؛ یعنی حرکت زمان دورانی است.
دایره حرکتی یکنواخت و تکراری دارد، اما «پدیده‌ای اسلیمی گویای حرکتی موزون وعقلانی است که بازگشت به نقطه‌ی اول را چون دایره تکرار نمی‌کند» (پورجعفر، ۱۳۸۱: ۲۰۴). وقتی سعدی از «این دور»، «چو دور، دورتر باشد» و «دور ابد» سخن می‌گوید، در واقع حرکت‌های دورانی مختلف و متعددی را مطرح می‌کند که یکسان و یکنواخت نیست:
ســـعدیــا دور نیک نامی رفــت نوبت عاشقی است یک چندی(۹۳/۱۰).
لیــــــکن اگر دور وصـــالی بود صلــــح فراموش کنـد ماجرا (۲۰۱/۸).
نکته‌ی دیگر این که دایره همان‌گونه که آغاز ندارد، پایان و انتهای نیز برای آن متصور نیست، اما مفهوم زمان در غزلیات سعدی نقطه‌ی پایان دارد:

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

چیست دوران ریاست که فلک با همه قدر حاصل آن است که دایم نبود دورانش (۴۴۱/۲).
در مجموع در غزلیات سعدی حرکت مارپیچ زمان از حرکت دایره‌وار آن بیش‌تر است. در غزلیات حافظ بر عکس حرکت دایره‌وار بسیار بیش‌تر از حرکت مارپیچ گونه است. هر چند از ابیاتی مانند بیت زیر:
دور مـــجنون گذشت و نوبـــــت ماست هرکسی پنــج روز نوبت اوست (۵۶/۸).
می‌‌توان حرکت مارپیچی برای زمان برداشت کرد، اما ابیاتی که به صراحت برای زمان حرکت دایره‌وار و در عین حال دارای آغاز و پایان تصور کند، وجود ندارد، بلکه در اغلب موارد صراحتاً واژه‌ی «دایره» را از طریق استعاره‌ی مصرحه یا تشبیه برای مفهوم زمان به کار می‌برد که در غزلیات سعدی حتی یک مورد هم در این معنا به کار نرفته است:«در دایره‌ی قسمت ما نقطه‌ی تسلیمیم» (۴۹۳/۹)؛ «در دایره‌ی قسمت اوضاع چنین باشد»(۱۶۱/۵)؛ «زین دایره‌ی مینا خونین جگرم…»(۴۹۳/۱۱)؛ «عشق داند که در این دایره سرگردانند» (۱۹۳/۲) و به ویژه در بیت زیر:
چه کند کز پی دوران نرود چون پرگار هرکه در دایرهی گردش ایام افتاد(۱۱۱/۶).
به دلیل اینکه حرکت مارپیچ گونه از بسیار جهات مانند نقطه‌ی آغاز و پایان داشتن با حرکت خطی برابر است. فلذا، سعدی درکی خطی از زمان دارد و حافظ مفهوم زمان را با فرافکنی در قاب دایره به نمایش می‌گذارد.
براساس طرحوارههای چرخشی، سعدی یا نگاه منفی به زمان دارد (۱۷۴/۸، ۵۷۸/۲۵ و ۴۴۲/۲) یا فاقد ارزیابی است (۲۸۲/۶، ۵۴۲/۲ و ۴۲/۱۵). سعدی از نکوهش و پذیرش زمان سخن می‌گوید؛ ولی حافظ هم از پذیرش زمان سخن می‌گوید (۱۱۸/۵)، هم از ستایش زمان (۲۴۲/۳) و هم از نکوهش آن (۳۳۴/۹). در غزلیات سعدی ابیات حاوی ستایش زمان نادر است؛ اما در غزلیات حافظ فراوان؛ مثل:
دور فلکی یکسره بـــــر منهج عدل است خوشباش که ظالـم نبرد راه بـــه منزل(۳۰۴/۸).
دور گردون گر دو روزی بر مراد ما نگشت دائماً یکسان نباشد حال دوران غم مخور(۲۵۵/۴).
آنچه به دغدغه زمان اعتبار می‌بخشد، مفهوم مرگ است. درواقع، ستایش زمان یعنی ستایش مرگ. بنابراین، سعدی گذشته ‌از نکوهش مرگ، آن را می‌پذیرد؛ ولی حافظ درعینِ نکوهش، هم آن را می‌پذیرد، هم می‌ستاید و هم میکوشد با آن به ابدیت و جاودانگی برسد و این منظور را با طرحوارههای چرخشی و حرکتهای دوری بازگو میکند؛ زیرا «در غالب تمدنها ابدیت به‌شکل دایره و چرخ تصویر می‌شود.» (دوبوکور، ۱۳۷۶: ۷۷).
«انسان زمان را با اسطوره‌ی پایان می‌فهمد. هایدگر درباره‌ی زمان و هستی می‌گوید: «زمان بودگی، یعنی آن‌چه نابود شدنی است، چیزی که از دایره‌ی زمان، بیرون می‌رود»، غیاب و حضور مرگ زمان را تبدیل به دو بعد «اکرانه» و «کرانمند» می‌کند. اکرانگی زمان آفرینندگی زمان است و کرامندی‌اش نابود کننده بودنش. کریشنا می‌گوید: من زمانم، زمان نیرومند و جهان نابود کن. ولی برای حفظ جهان در این جا ظهور یافته‌ام. یعنی هم می‌آفریند و هم نابود می‌کند» (جهاندیده، ۱۳۹۱: ۱۲۳).
می‌توان گفت بیان خطی زمان به جنبه‌ی نابودکنندگی و مرگ‌آوری آن و بیان دایره‌وار به جنبه‌ی آفرینندگی و مرگ‌گریزی آن توجه دارد. در قرآن زمان خطی غلبه دارد، چون این کتاب برای «تذکر جهانیان»(انعام۹۰) نازل شده است و می‌خواهد با هشدار مرگ و ناپایداری زمان دنیوی، انسان را از دلبستگی به دنیای مادی رهایی بخشد. واعظ بودن سعدی نیز در شکل‌گیری این تلقی از زمان بی‌تأثیر نبوده است.
سعدی با «زمان خطی می‌خواهد به هویت و فردانیت خویش نزدیک شود» (همان: ۱۴۴)؛ اما حافظ «با بازآفرینی زمان حلقوی در روایت‌ها و اندیشه‌هایش می‌‌خواهد از زوال زمان خطی بگریزد» (همان). این امر به واقع‌گرایی سعدی و آرمان‌گرایی حافظ برمی‌گردد.
شیوه غربیِ تفکر، خطی است و راهی برای بسط عقلانی موضوع به‌‌شمار میآید؛ اما شیوه شرقی تفکر به‌صورت دایرهای (جیوگلو، ۱۳۹۰: ۳۸۲) و نماد بینش اشراقی و بازگشت به اصل است. جرج لیکاف نیز با دو استعاره «بحث و استدلال راه مستقیم است» و «بحث و استدلال دایره است»، به دو شیوه متفاوت تفکر غرب و شرق اشاره میکند و از آنها دو کلیشه «شرقیها احساسی هستند» و «غربیها معقولاند» را استنباط می‌کند (لیکاف و جانسون، ۱۳۸۰: ۸۹- ۹۱). با این مقدمه، براساس غلبه حرکت مارپیچ زمان در اشعار سعدی که به حرکت خطی نزدیکتر است، می‌توان گفت ویژگی‌های شخصیتی و تفکر سعدی به شیوه غربیِ تفکر نزدیک‌تر است و شاید بتوان آن را- در کنار عوامل دیگر- رمز و رازِ موفقیت و شهرت بیشتر او در مقایسه با حافظ در دنیای غرب دانست؛ چنان‌که هردر، نویسنده و فیلسوف آلمانی قرن هجدهم، می‌گوید: «بس است؛ به‌اندازه کافی غزل‌های حافظ را شنیده‌ایم، سعدی به‌مراتب برای ما مفیدتر بوده است.» (شیمل، ۱۳۶۸: ۸). به نظر زرینکوب اندیشه و بیان سعدی در بسیاری از موارد چنان با سخنان نویسندگان و شاعران فرنگی شباهت دارد که انسان را به حیرت می‌اندازد (۱۳۶۲: ۲۵۶). ارنست رنان می‌نویسد: «درحقیقت سعدی یکی از خود ماست. هنگام خواندن آثار سعدی خواننده تصور می‌کند که کتاب یک معلم اخلاق روحی یا یک بذله‌گوی قرن شانزدهم میلادی را می‌خواند» (ماسه، ۱۳۶۴: ۴۱۵).
در معرفی انسان تراژیک و انسان حماسی گفته‌اند: «انسان تراژیک انسانی است نو که از همین حالا آغاز می‌شود و بی‌درنگ به آینده می‌رسد. چنین انسانی هم در زمان و هم در مکان محدود است. چون در زمان با تولدش آغاز می‌شود و با مرگش پایان می‌پذیرد؛ و در مکان از همسایه دست‌ چپی شروع می‌شود و به همسایه دست راستی تمام می‌شود […] او تنهاست، اما همین تنهایی او عین آزادی اوست و آزادی او عین هستی اوست […] اما انسان حماسی انسانی است که سابقه‌اش از تاریخ فراتر می‌رود و به پیش از تاریخ می‌رسد و ریشه در اسطوره دارد […] چنین انسانی تنها نیست و هرگز تنها نمی‌ماند، چون در بی‌نهایت‌ تن از افراد هم تبار تکرار می‌شود. تا زمان حال در همان گذشته زندگی می‌کند و در آینده نیز باز در همان گذشته خواهد زیست» (حق‌شناس، ۱۳۷۰: ۱۳۴- ۱۳۵).
پس، فهم حرکت چرخشی/ دایره‌ای با انسان‌ حماسی و فهم خطی با انسان تراژیک تناسب دارد. بنابراین، حافظ را می‌توان در گروه انسان‌های حماسی و سعدی را در گروه‌ انسان‌های تراژیک قرار داد.

۴-۲-۳-۳-۲٫مرکزگرایی حافظ و مرکزگریزی سعدی
سعدی در پاره‌ای از شعرهای دارای طرح‌واره‌های چرخشی از فعل‌های منفی استفاده کرده؛و به گونه‌ای از حرکت دایره‌وار برحذر می‌دارد مثل «ای خواب گرد دیده سعدی دگر مگرد» (۶۵۱/۵)، «تا نباید گشتنم گرد در کس چون کلید» (۶۰۰/۷)، «گرد هر در می‌نگردم استخوانی گو مباش» (۵۰۵/۶)، «سر هلاک نداری مگرد پـیرامون» (۷۰۶/۳)؛ درحالی که در یک چهارم غزل‌های حافظ بیتی نظیر این موارد یافته نشد و در کل غزلیات حافظ فقط یک بیت وجود داشت:«گرد دیوانگان شهر مگرد/ که به عقل عقیله مشهوری»(۴۵۳/۲). این رویکرد بر گریز سعدی از حرکت دوری/ چرخشی و گرایش حافظ به آن دلالت دارد.
اگر ابیاتی از این نوع را در نظر نگیریم، می‌توانیم بگوییم که حافظ بیش از سعدی برای بیان مفاهیم انتزاعی به حرکت دایره‌وار توجه دارد. این امر حتی در ساختار کلی غزل نیز مشهود است. غزلهای سعدی دارای ابیات بههم پیوسته و ساختار خطی است؛ اما « سبک حافظ خطی نیست؛ یعنی پیگیر و اسیر یک خط باریک معنایی نیست…بلکه سیری دوری و دایرهای و فوارهوار دارد. در همه سو میگسترد…از همه جا میتوان خواندنش را آغاز کرد و یا به پایان برد»(خرمشاهی، ۱۳۸۴: ۸۵).
حتی نوع استفاده از طرح واره‌ی چرخشی در ارتباط با معشوق نیز در غزلیات سعدی و حافظ متفاوت است. سعدی برای بیان «رها کردن و به سراغ معشوق نرفتن» از آن استفاده می‌کند و حافظ برای بیان وابستگی شدید به معشوق.
حافظ می‌گوید: که گرد عارض خوبان خوش است گردیدن (۳۹۳/۸)؛ طرح واره‌ی چرخشیِ این بیت را می‌‌توان به صورت زیر ترسیم کرد:
معشوق

اما وقتی سعدی می‌گوید: «تا چو پرگار بگردید و به سر باز آمد» می‌توان شکل زیر را برای آن ترسیم کرد:
معشوق حافظ در مرکز دایره قرار دارد و «میان مجمع خوبان میانداری می‌کند» (۴۴۵/۳ ) و «مدار عمر بر نقطه‌ی دهان او می‌گردد» (۲۵۳/۶)؛ اما سعدی و معشوق او هر دو در خط دایره قرار می‌گیرند: «من سر ز خط تو بر نگیرم/ ور چون قلمم به سر بگردانی» (۲۴۳/۱۰).
حافظ بیشتر از سعدی به مرکز دایره می‌پردازد. گاه با حسرت برای خود جایگاهی در مرکز دایره آرزو می‌کند؛ اما «دوران چو نقطه ره به میانش نمی‌دهد» (۲۲۹/۵). گاهی هم از روی تعارف، ابراز تمایل میکند که «آهسته بر کنار چو پرگار» حرکت نماید؛ اما دوران عاقبت او را در مرکز دایره قرار می‌دهد(۸۷/۵). گاهی آنان را که شایستگی در مرکز بودن را ندارند مثل «عاقلانی»که خود را «نقطه‌ی پرگار وجود» می‌پندارند؛ به محیط دایره انتقال می‌دهد(۱۹۳/۲).

پزشک باید با توجه به آزمایشات انجام شده بیماری را بطور صحیح تشخیص دهد و سپس داروی متناسب با آن را تجویز نماید. بعضی از بیماری‌های قارچی پوستی و «اگزما» شبیه هم هستند و در صورتی که پزشک مجرب نباشد، در تشخیص دچار اشتباه می‌گردد که موجب تشدید بیماری می‌شود. مثلاً اگر بیماریهای قارچی پوستی به اشتباه «اگزما» تشخیص داده شود و داروی «کروتیکواستروئید» تجویز شود بیماری تشدید می گردد و در نتیجه پزشک ضامن خواهد بود.
برخی از فقهاء اعتقاد دارند که ضمان پزشک، در صورتی است که بیمار، به قول طبیب مغرور شده باشد. اما اگر بیمار با احتمال اشتباه پزشک در تشخیص بیماری و تجویز دارو، خودش دارو را بخورد یا تزریق کند، پزشک ضامن نیست. عده‌ای دیگر از فقهاء نیز معتقدند که در موردی که پزشک، با قاطعیت و ایجاد اطمینان در بیمار، به بهبودی بیماری، او را امر به نوشیدن دارو نماید، براساس قاعده غرور، ضامن است.

خطای در معالجه
پزشک در معالجه بیمار، باید اصول مسلم پزشکی را رعایت کند اگر پزشک در انتخاب معالجه از نظریه اساتید فن طب تبعیت نموده باشد و به موفقیتی نایل نگردد عدم توفیق او خطا محسوب نمی گردد بلکه نقص در علوم پزشکی است که به حد کمال نرسیده‌ای. ولی انجام مطالعه یا عمل جراحی که بین اطباء متروک شده‌ای، خطائی است که منجر به مسؤولیت پزشک می شود. در سال ۱۹۰۴، محکمه جنحه لیون، پزشکی را به اتهام قتل خطئی محکوم کرد؛ زیرا برای انجام عمل جراحی او را با ۲ گرم از کلید کوکائین در محلول ۴۰ گرمی(یعنی به نسبت ۵%) بیهوش نمود و در نتیجه بیمار فوت نمود. پزشک در اثبات بی گناهی خود ابراز داشت که کتاب یکی از اساتید خویش را ملاک عمل قرار داده‌ای و سرانجام دادگاه رأی به برائت او داد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

خطا در عمل جراحی
پزشکی که اقدام به عمل جراحی می کند، در حین عمل، باید از تمامی اطلاعات ضروری متعلق به بیمار آگاهی داشته باشد و اطلاعات مربوط به او را بدست آورد. عمل جراحی، دارای سه مرحله است: مرحله اول، آمادگی برای عمل جراحی است که نیاز به کمک گرفتن از پزشک بیهوشی دارد. شرط کامل بودن کار متخصص بیهوشی آن است که بیمار، پس از جراحی از حالت بیهوشی، خارج شود. این شرط لازم و واجب است و پزشک متخصص به طور کامل ملزم به آن می باشد. وی در قبال زیانی که ناشی از افراط یا تفریط باشد ضامن است. مرحله دوم، مرحله عمل جراحی است. در این مرحله، پزشک ملزم به انجام عمل جراحی مطابق با اصول علمی است. مثلاً در مورد جراحی تیروئید، اگر جراح از تبحر کافی برخوردار نباشد، ممکن است باعث پارگی عصب راجعه حنجره شود و در نتیجه، بیمار را به طور دایم از موهبت سخن گفتن محروم نماید. مرحله سوم، مرحله نظارت و مراقبت است. پزشک باید مطمئن شود که عفونتهای بیمار، از بین رفته و حال بیمار مساعد است. در این هنگام می تواند اجازه ترخیص دهد. اگر بیمار، نیاز به کنترل پزشکی داشته باشد و پزشک مدام به او سرکشی ننماید، از مصادیق ترک درمان محسوب می شود و موجب مسؤولیت است (ساکت، ۱۳۷۸، ۱۱۴).

عدم اخذ رضایت
مهمترین وظیفه پزشک قبل از شروع به درمان اخذ رضایت از بیمار است. عدم اخذ رضایت از بیمار، یک خطای پزشکی محسوب می شود. بنابراین پزشک باید اطلاعاتی را که برای بیمار لازم است به او ارائه کند و بیمار را از همه جوانب امر آگاه نماید تا او، آگاهانه به درمان خویش رضایت دهد. البته قلمرو رضایت تا جایی است که جان بیمار به خطر نیفتد. در این قسمت مفهوم حقوقی اخذ رضایت و انواع آن و نیز آگاهانه بودن رضایت و قلمرو آن بررسی می‌شود (شجاع‌پوریان، ۱۳۷۳، ۴۵).

وجود رابطه علیت میان ضرر و فعل پزشک
هنگامی پزشک مسؤول خسارات وارده شناخته می‌شود که میان خطای او و فعل زیانبار، رابطه علیت وجود داشته‌باشد. رابطه علیت میان خطا و ضرر، یا به مباشرت است یا به تسبیب (حسینی‌نژاد،۱۳۷۰، ۹۲).
اساس بیمه نامه مسئولیت حرفه‌ای پزشک

بیمه‌گر
شرکت بیمه‌ای که نام و مشخصات آن در این بیمه نامه قید گردیده و جبران خسارت ناشی از مسئولیت مدنی حرفه‌ای بیمه‌گذار را بر عهده دارد.

بیمه‌گذار
شخصی است که با تکمیل و امضاء پیشنهاد بیمه پرداخت حق بیمه مقرر، جبران خسارت‌های ناشی از مسئولیت حرفه‌ای خود را به بیمه‌گر محول می نماید.

موضوع بیمه‌
عبارت است از بیمه مسئولیت مدنی حرفه‌ای بیمه‌گذار در قبال اشخاصی که به علت خطا، اشتباه، غفلت و یا قصور بیمه‌گذار در تشخیص، معالجه، مداوا، اعمال جراحی و بطور کلی انجام امور پزشکی دچار صدمات جسمانی یا روانی گردیده و یا فوت شوند.

مدت بیمه‌نامه
مدت این بیمه نامه یکسال شمسی است و تا ریخ شروع و انقضا آن ذر شرایط خصوصی مشخص می‌گردد.

مبلغ بیمه
حق بیمه ‌این بیمه‌نامه و الحاقیه‌های بعدی آن را نقداً بپردازد مگر اینکه در شرایط خصوصی به نحو دیگری توافق شده باشد.

تکمیل پرسشنامه
جهت صدور ابتدا پرسشنامه و پیشنهاد بیمه بایستی توسط بیمه‌گذار تکمیل و امضاء گردد.

پرداخت خسارت
موسسه بیمه موظف است ترتیبی اتخاذ نماید که کلیه مراکز پرداخت خسارت آن با یکدیگر در ارتباط باشند به نحوی که دریافت خسارت از کلیه مراکز پرداخت خسارت آن شرکت امکان پذیر باشد.

تصفیه خسارت
شامل بندهای زیر است:

تعارف و ارزیابی های دیگری از ثبات مرکزی وجود دارد. پنجابی ثبات مرکزی را بعنوان کنترل حرکت بین بخش های مختلف در محدودهی منطقه طبیعی^[۵۳](دامنه ای که مقاومت درونی ناشی از کنترل عضلات وجود دارد) توصیف کرد که بعنوان پارامتر اولیه ستون فقرات محسوب می شود. منطقه طبیعی، دامنه حرکتی فیزیولوژیکی اندازه گیری شده از وضعیت طبیعی^[۵۴]است که در آن ستون فقرات با حداقل مقاومت درونی روبرو است. وضعیت طبیعی، پاسچری از ستون مهره هاست که در آن فشارهای درونی بر ستون مهره ها و همینطور نیروهای عضلانی که وضعیت بدنی را حفظ می کنند در حداقل ممکن می باشند. بعد از ضربه یا آسیب، افزایش در منطقه طبیعی به عنوان مهمترین معیار بی ثباتی مهره هاست(۴۰). پنجابی عنوان کرد که منطقه طبیعی، مهمترین معیار برای پیش بینی ثبات ستون مهره ها در برابر دامنه حرکتی است(۲). سیستم ثباتی بدن در استفاده مطلوب قدرت،توان،کنترل عصبی عضلانی و استقامت عضلانی بطور مطلوب عمل می کند که در عمل کننده های اصلی توسعه پیدا کرده است(۳). نقش اولیه کنترل ثبات پویا و کنترل سگمانت ستون فقرات از عضلات شکمی ناشی می شود(۵۳). بنابراین یک مرکز قوی، کارآیی عصبی عضلانی را در کل زنجیره حرکتی بهبود می بخشد ومنترل وضعیتی پویا را بهبود می بخشد(۵۴،۵۳).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

حفظ راستای پاسچرال و تعادل وضعیتی پویا در طول فعالیت های عملکردی از وظایف مرکز است که به جاپلوگیری از الگوهای غلط می انجامد(۵۴). عدم تقارن در وضعیت بدنی و حرکت اجازه نمی دهد که مرکز ثابت بماند(۴۱). محدودیت های موجود در قدرت و ثبات مرکز منجر به تکنیک های نادرست ورزشی شده و ورزشکار را مستعد آسیب می کند(۳). پوپ و پنجابی^[۵۵] (۱۹۹۲) گزارش کردند که در یک وضعیت مطلوب و موثر،هر جزء ساختاری و عملکردی،وزن را توزیع، نیرو را جذب و نیروهای واکنشی را منتقل می کند(۵۵). در واقع یک اثر چرخه ای بین سیستم های پاسیو، فعال و عصبی برای حفظ وضعیت مطلوب وجود دارد(۵۶). یک مرکز مطلوب، رابطه طبیعی طول-تنشن عضلات آگونیست و آنتاگونیست را حفظ می کند. این امر منجر به ایجاد سینماتیک مطلوب مفاصل در مجموعه کمر-لگن و ران در حرکات زنجیره حرکتی وعملکردی و ایجاد حداکثر ثبات برای حرکات اندام تحتانی می شود(۵۵).
۲-۲-۵ کنترل وضعیت بدنی و تعادل
تعادل وکنترل وضعیت بدنی یکی از اجزای جدایی ناپذیر تقریبا همه فعالیت های روزانه وکلیدی برای عملکردهای ورزشکاران می باشد(۵۸،۵۷). گامبتا و گری^[۵۶] (۲۰۰۰) بیان کردند تعادل و کنترل وضعیت بدنی مهمترین بخش توانایی ورزشکار است و تقریبا در هر شکلی از فعالیت ها در گیر می باشد(۵۹). تعادل وکنترل وضعیت بدنی مهارت حرکتی پیچیده ای است که پویایی پاسچر بدن را در جلوگیری از زمین خوردن توصیف می کند(۱۴). اهمیت وضعیت بدنی و تعادل در استقلال فعالیت هایی مثل نشستن، ایستادن و راه رفتن از دیدگاه دانشمندان مورد بحث وغیر قابل انکار می باشد. با این حال اختلاف نظرهایی در مورد تعریف واحدی از وضعیت بدنی، تعادل ومکانیسم های عصبی کنترل کننده آن وجود دارد(۲۸). در علوم توانبخشی حداقل دو تئوری برای توصیف کنترل عصبی وضعیت بدنی و تعادل وجود دارد که عبارتند از:
۲-۲-۵-۱ تئوری رفلکس- سلسله مراتبی^[۵۷]
این تئوری کنترل وضعیت بدنی و تعادل را نتیجه عملکرد پاسخ های رفلکسی می داند که در اثر سیستم های حسی تحریک شده و بصورت سلسله مراتبی در سیستم اعصاب مرکزی کنترل می شوند. ططبق این تئوری در طول رشد،کنترل وضعیت بدنی و تعادل از رفلکس های نخاعی اولیه^[۵۸] به واکنش های پاسچرال^[۵۹]سطوح بالاتر و پاسخ های کورتیکال بالغانه^[۶۰] تغییر می یابد. شرینگتون در سال۱۹۰۶ با تحقیقاتی این تئوری را در مورد کنترل حرکت مطرح نمود. طبق نظریات او رفلکس ها واحدهای ساختمانی حرکات هستند وفعال شدن رفلکس ها بطور جداگانه یا همزمان باعث ایجاد حرکت می شوند(۲۸).
هر رفلکس دارای سه بخش متفاوت می باشد که عبارتند از:
عضو گیرنده تحریک، راه عصبی هدایت کننده و عضو پاسخ دهنده که در برخی موارد مطابق شکل۲-۲ به دو بخش محرک و پاسخ تقسیم می شوند:
پاسخ دهنده راه عصبی گیرنده
پاسخ تحریک
شکل(۲-۲): ساختار اصلی یک رفلکس
هر پاسخ می تواند عنوان یک تحریک موجب ایجاد یک پاسخ های بعدی شده و بدین صورت زنجیره هایی از رفلکس ها موجب بروز حرکات پیچیده تر شود(شکل۲-۳)
پاسخ پاسخ گیرنده
(تحریک) (تحریک)
شکل(۲-۳). زنجیره رفلکس ها
شاموی در سال ۲۰۰۰ عملکرد رفلکس ها را در بخش های مختلف سیستم عصبی توصیف نمود. او دریافت که رفلکس های مربوط به سطوح پایین تر سیستم عصبی تنها با تخریب یا آسیب مراکز کورتیکال ظاهر می شوند. رفلکس ها بخشی از سلسله مراتب سیستم حرکتی می باشند که در شرایط نرمال توسط مراکز سطوح بالاتر عصبی کنترل می گردد(۲۸).
شاموی در سال ۲۰۰۰ پاسخ های رفلکسی را به عنوان اساس تعادل در افراد مطرح نمود. اوبا توصیف ایجاد رفلکس های تعادلی در کودکان نرمال، بلوغ این رفلکس ها را با توانایی کودکان در مراحل رشدی نظیر نشستن، ایستادن و راه رفتن مرتبط دانست(۲۸).
۲-۲-۵-۲ تئوری سیستمی فعال^[۶۱]:
براساس این تئوری، هر فعالیتی حاصل تداخل عمل فرد، محیط وهدف است. توانایی کنترل وضعیت بدن در فضا در نتیجه فعالیت همزمان سیستم های عضلانی – اسکلتی و عصبی است که مجموعا به عنوان سیستم کنترل وضعیت بدنی نامیده می شود(۱۴). کنترل وضعیت بدنی به منظور ثبات^[۶۲] و آگاهی^[۶۳]، مستلزم ادراک^[۶۴] (یکپارچگی اطلاعات حسی جهت ارزیابی و تشخیص وضعیت و حرکت بدن در فضا) و عمل ^[۶۵] (توانایی تولید نیرو برای کنترل سیستم های وضعیت بدن) می باشد. پس کنترل وضعیت بدنی مستلزم ارتباط وتعامل سیستم های عصبی واسکلتی – عضلانی است. اجزاء عضلانی- اسکلتی شامل دامنه حرکتی مفصل، انعطاف پذیری ستون فقرات، ویژگی های عضلانی و ارتباطات بیومکانیک بین قسمت های مختلف بدن می باشد(۲۸). اجزاء عصبی موثر در کنترل وضعیت بدنی عبارتند از:
۱-فرایند حرکتی^[۶۶]: که شامل پاسخ های سینرژیک عصبی – عضلانی می شود.
۲-فرآیندهای حسی^[۶۷]: که شامل سیستم های بینایی، دهلیزی و حسی پیکری می باشد.
۳-فرآیندهای یکپارچگی سطوح بالاتر سیستم عصبی مرکزی: که برای طرح نقشه جهت تبدیل حس به حرکت و جنبه های تطابق^[۶۸] و پیش بی^[۶۹] ضروری می باشند.
منظور از فرآیندهای یکپارچگی سطوح بالاتر، تاثیرات شناختی بر روی کنترل وضعیت بدنی می باشد. جنبه های شناختی سطوح بالاتر کنترل وضعیت بدنی، اساس جنبه های تطابق و پیش بین کنترل وضعیت بدنی می باشند. جنبه های تطابق کنترل وضعیت بدنی^[۷۰]، شامل اصلاح وتطبیق سیستم های حسی وحرکتی درپاسخ به شرایط متفاوت محیطی می باشد. جنبه های کنترل پیش بین وضعیت بدنی سیستم های حسی
وحرکتی را برای نیازهای وضعیت بدنی بر پایه تجربه و یادگیری قبلی تنظیم وتطبیق می کند. جنبه های دیگر شناخت^[۷۱] که روی وضعیت بدنی تاثیر می گذارند شامل توجه، انگیزه و دقت می باشد(۲۸).
۲-۲-۵-۲-۱ مکانیسم های حسی در کنترل تعادل:
جهت رسیدن به کنترل وضعیت بدنی وتعادل مناسب فقط توانایی تولید واعمال نیرو برای کنترل وضعیت بدن در فضا کافی نمی باشد.سیستم عصبی مرکزی^[۷۲] جهت اعمال نیروی مناسب و به موقع جهت کنترل تعادل وکنترل وضعیت بدنی باید از موقعیت دقیق بدن در فضا هنگام سکون و حرکت آگاه شود. دستگاه عصبی مرکزی جهت درک موقعیت بدن در ضفا باید اطلاعات دریافتی از گیرنده حسی را ارگانیزه کند. حرکت بدن و وضعیت آن در فضا نسبت به محیط بصورت طبیعی توسط اطلاعات حاصل از سیستم های بینایی،حسی پیکری^[۷۳] (عمقی،گیرنده های پوستی،مفاصل وعضلات) و دهلیزی^[۷۴] توسط سیستم عصبی مرکزی درک می شود. هر کدام از این سیستم های حسی اطلاعات ویژه ای در رابطه با وضعیت بدن به دستگاه عصبی مرکزی ارائه می دهند. بنابراین هر سیستم به عنوان یک مرجع اطلاعاتی متفاوت برای دستگاه عصبی مرکزی محسوب می گردد(۲۸).
۲-۲-۵-۲-۱-۱ سیستم بینایی:
سیستم بینایی اطلاعات مربوط به وضعیت و حرکت سر را نسبت به اشیاءموجود در محیط گزارش می دهد. با حرکت سر در جهات متفاوت، تغییر فاصله اشیاء از سر و چشم ها توسط این سیستم قابل درک می باشد. داده های اطلاعات بینایی منبع مهم اطلاعات برای کنترل وضعیت بدنی می باشد. ولی آیا واقعا ضروری است؟ بسیاری از افراد قادرند با بستن چشم ها یا قرار گرفتن در یک اتاق هم تاریک هم تعادل خود را حفظ نمایند. اطلاعات بینایی گاهی توسط مغز اشتباه می شوند. تشخیص بین حرکت شی^[۷۵] و حرکت خود شخص ^[۷۶] توسط سیستم بینایی مشکل می باشد(۲۸).
۲-۲-۵-۲-۱-۲ سیستم سوماتوسنسوری (حسی – پیکری):
این سیستم اطلاعات مربوط به وضعیت و حکت در فضا را نسبت به سطوح اتکاء برای دستگاه عصبی مرکزی فراهم می کند. به علاوه اطلاعات حسی پیکری ارتباط اجزاء مختلف بدن نسبت به یکدیگر را نشان می دهد. گیرنده های این سیستم شامل دوک های عضلانی^[۷۷]، اندام های وتری گلژی^[۷۸]، گیرنده های مفصل، گیرنده های حس پوستی شامل حس ارتعاش،حس لمس سطحی،حس فشار وحس کشش پوستی می باشد. در شرایط طبیعی نقش اطلاعات حسی پیکری در کنترل وضعیت بدنی نسبت به بینایی و دهلیزی بیشتر است(۲۸).
۲-۲-۵-۲-۱-۳ سیستم دهلیزی:
سیستم دهلیزی را می توان هم بعنوان سیستم حسی و هم سیستم حرکتی در نظر گرفت. اطلاعات این سیستم یک منبع مهم وقوی برای کنترل وضعیت بدنی می باشد. این سیستم اطلاعات مربوط به وضعیت و حرکت را در رابطه با نیروی جاذبه به دستگاه عصبی مرکزی منتقل می کند(۲۸). همانطور که در شکل (۳-۲) می بینید سیستم دهلیزی در انسان از سه جزء تشکیل می شود که عبارتند از:
دستگاه حسی محیطی^[۷۹]؛
پردازشگر مرکزی^[۸۰]؛
برون داد حرکتی^[۸۱]؛
حواس پردازشگر مرکزی برون داد حرکتی
نرون های حرکتی
بصری
دهلیزی
حس حرکتی
پردازشگر اولیه
پردازشگر تطابقی
(Cerebellum)
شکل (۲-۴): طرح ساختاری سیستم
دستگاه حسی محیطی شامل مجموعه ای از گیرنده های حرکتی است که اطلاعات را به دستگاه عصبی مرکزی خصوصا کمپلکس هسته دهلیزی و مخچه در مورد سرعت زاویه ای وشتاب خطی سر و آگاهی سر^[۸۲] نسبت به محور جاذبه انتقال می دهد. دستگاه عصبی مرکزی این سیگنال ها را پردازش کرده و با اطلاعات حسی دیگر به منظور تخمین آگاهی سر تلفق می کند. برون داد سیستم دهلیزی مرکزی به عضلات چشمی ونخاع می رود و دو رفلکس مهم دهلیزی – چشمی (^[۸۳] (RVOودهلیزی نخاعی(VSR)^[84] را ایجاد می کند. رفلکس دهلیزی – چشمی کات چشم می شود که دید واضح را هنگام حرکت سر باعث می شود و رفلکس دهلیزی – نخاعی باعث ایجاد حرکت جبرانی بدن^[۸۵] به منظور حفظ ثبات سر و وضعیت بدنی می شود و نتیجتا از زمین خوردن جلوگیری می کند. عملکرد رفلکس دهلیزی – چشمی و رفاکس دهلیزی – نخاعی بوسیله دستگاه عصبی مرکزی کنترل می شود و در صورت لزوم به وسیله یک پردازشگر تطابقی^[۸۶] دوباره تنظیم می شود(۳۷).
دستگاه حسی سیستم وستیبولار دارای دو نوع گیرنده می باشد که نسبت به جنبه های متفاوت حرکت وضعیت سر حساس و آنها را درک می کنند. این گیرنده ها شامل مجاری نیم دایره ای واتولیت ها می باشند.
مجاری نیم دایره ای که شتاب زاویه ای سر را درک می کنند. این مجاری خصوصا نسبت به حرکات سریع سر حساس هستند، مثل حرکاتی که حین راه رفتن یا عدم تعادل مانند لیز خوردن ایجاد می شود(۲۸).

مدیران برای موفقیت در بازار رقابتی

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

به هر دو نیاز دارند.

فصل سوم
روش تحقیق
فصل سوم
مقدمه
فصل حاضر به روششناسی تحقیق اختصاص دارد. در این راستا ابتدا نوع تحقیق بیان میشود. سپس با تشریح مدل تحقیق و فرضیه ها به تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق خواهیم پرداخت. در ادامه با توصیف جامعه آماری، روش نمونهگیری و حجم نمونه تعیین خواهد شد. بخش بعدی این فصل به بیان ابزار گردآوری داده ها، سنجش روایی و پایایی آن، روش تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها اختصاص دارد.
روش تحقیق
تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی بوده و از نظر نحوه گردآوری داده ها جزء تحقیقات علی پیمایشی است. با توجه به موضوع تحقیق و متغیرهای مورد بررسی در آن، اطلاعات مورد نیاز جهت آزمون فرضیات از طریق مراجعه به بانک های اطلاعاتی موجود در نرم افزار ره آورد نوین حاصل می شود. به عبارت دیگر داده های مورد استفاده در این تحقیق از نوع داده های دست دوم می باشد. بازه زمانی برای جمع آوری داده ها، سال مالی ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۱ است.
به عبارت دیگر نوع تحقیق را از سه وجه زیر مورد بررسی قرار می دهیم:
روش تحقیق ازجهت هدف
این تحقیق ازجنبه هدف کاربردی بوده وبا استفاده ازروش ها ومدل موجود می توان در راستای بهبود وضعیت سایر سازمانها و شرکت های پذیرفته شده در بورس، استفاده نمود.
روش تحقیق ازنظر روش استنتاج
ازنظر روش استنتاج این تحقیق ازنوع توصیفی می باشد وجامعه آماری شرکتهای پذیرفته شده دربورس درطی سالهای ۱۳۹۰ الی ۱۳۹۱ مورد بررسی قرارخواهند گرفت .
روش تحقیق ازنظر طرح تحقیق
ازنظر طرح کلی تحقیق، این تحقیق ازنوع پس رویدادی (استفاده اراطلاعات گذشته ) بوده واطلاعات مالی شرکت های مذکور ازسال ۱۳۹۰ الی ۱۳۹۱ مورداستفاده قرارخواهد گرفت .
جامعه آماری
جامعه آماری عبارت است از مجموعهای از افراد یا واحدها که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند. در تحقیق حاضر ، با توجه به موضوع و کاربرد آن، جامعه مورد تحقیق این تحقیق، شامل کلیه شرکتهای پذیرفته شده بازار سرمایه ایران است که از سال ۱۳۹۰ الی ۱۳۹۱ در بورس فعال بوده اند. لازم به ذکر است تقریبا تعداد کل شرکت های بورسی تا پایان سال مالی ۱۳۹۱ برابر ۵۲۷ شرکت می باشد که در تابلوی اصلی نمایش داده می شوند.
قلمرو موضوعی، زمانی و مکانی تحقیق
قلمرو موضوعی
قلمرو موضوعی این تحقیق ارزیابی رابطه بین مسئولیت اجتماعی و کیفیت گزارشگری مالی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد.
قلمرو زمانی
قلمرو زمانی تحقیق در طی دو سال است.
قلمرو مکانی
قلمرو مکانی در این تحقیق شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران که در صنایع مختلف فعالیت دارند، مورد بررسی قرار می گیرد.
حجم نمونه و روش نمونه گیری
پس از انتخاب موضوع تحقیق و بیان مسئله،یکی از تصمیمیات مهمی که در پیش روی هر تحقیقگری قرار دارد انتخاب نمونه است، نمونه ای که باید نماینده جامعه ای باشد که تحقیقگر قصد تعمیم یافته های تحقیق خود به آن جامعه را دارد.نمونه بخشی از جامعه تحت بررسی است که با روشی که از پیش تعیین شده است انتخاب می‌شود. به قسمی که می‌توان از این بخش ، استنباط هایی درباره کل جامعه بدست آورد انتخاب تعدادی از افراد٬ حوادث٬ و اشیاء از یک جامعه تعریف شده به عنوان نماینده آن جامعه اولین قدم در نمونه گیری تعریف جامعه مورد نظر است و هدف نوعی نمونه گیری است که تمام افراد جامعه جهت انتخاب شدن شانس برابر داشته باشند.
تعیین حجم نمونه
برای تعیین حجم نمونه از فرمول حجم جامعه معلوم و متناهی ، بصورت زیر استفاده می شود:

بر اساس مطالب بالا تعداد حجم نمونه ممکن برابر ۱۱۷ شرکت در هر سال یا ۲۳۴ سال-شرکت می باشد. طبق قضیه حد مرکزی هرگاه حجم نمونه بالای ۳۰ یا حداقل ۳۰ مورد باشد، توزیع نمونه نرمال خواهد بود و می توان از این لحاظ کفایت نمونه را تایید کرد.
روش نمونه گیری
در این تحقیق تعداد ۱۱۷ شرکت، به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب می شوند.
روش گردآوری داده و کاربرد آنها
دو روش برای گردآوری داده ها وجود دارد که عبارتند از داده های اولیه و داده های ثانویه. در این تحقیق از روش داده های ثانویه استفاده شده است.
داده های اولیه: به داده های دست اول اشاره دارد زیرا برای هدف تحقیق حاضر جمع آوری شدهاند. این نوع از داده ها اغلب به یافتن پاسخ های مناسب برای پرسش های تحقیق کمک میکند.
داده های ثانویه: به اطلاعات جمع آوری شده توسط دیگران برای اهداف خاصی که با اهداف تحقیقگری که از همان داده ها استفاده می کند، متفاوت است. این نوع از داده ها را می توان داده های دست دوم نیز نامید زیرا آنها برای یک هدف خاص جمع آوری نشده اند بلکه برای تحقیقگران زیادی در زمان های مختلف می تواند مهم باشد. داده های ثانویه را می توان از منابع داخلی و خارجی جمعآوری نمود. منابع داخلی عبارتند از داده های جمعآوری شده از کارکنان، عرضه کنندگان و غیره. منابع خارجی شامل جمعآوری داده از مقاله ها، کتاب ها و تحقیق ها و … منتشر شده می باشند. این نوع از داده ها را همچنین می توان از منابع آنلاین که شامل صفحات وب سازمان های دولتی، شرکت ها، سمینارها و غیره می شود،جمعآوری نمود. بنابراین داده های ثانویه موجب صرفه جویی در زمان و هزینه شده و در درک بهتر موضوع و توضیح مسئله تحقیق و تعیین حدومرز بحث کمک می کند. همه این ها بدین دلیل است که این داده ها در حال حاضر در دسترس هستند و تقریبا در هر زمان که مورد نیاز باشد می توان از آن استفاده نمود. داده های ثانویه این تحقیق از کتاب ها و مقاله های موجود بدست آمده است.
کلیه اطلاعات مالی مورد استفاده در این تحقیق از صورت های مالی منتشر شده شرکت ها بدست می آید. در نتیجه داده های این تحقیق از نوع داده های ثانویه بشمار می آیند.
کیفیت ابزار اندازه گیری تحقیق
پایایی به این موضوع اشاره می کند که تکنیک های جمع آوری داده ها یا فرآیندهای تحلیل تا چه اندازه یافته های پایداری به بار می آورد.
در این تحقیق از روایی یا اعتبار محتوایی استفاده می گردد و به منظور دستیا بی به درجه بالایی از اعتبار محتوایی ، تعاریف به کار رفته در مدل نظری بر اساس مرور ادبیات موضوع انجام گرفته و همچنین متغیرهای تحقیق نیز با مطالعه تحقیق های قبلی خارجی و زمینه های قبلی مطالعاتی در رشته حسابداری و کتاب های حسابداری انتخاب شده در تحقیق ، می تواند از روایی لازم برخوردار باشد .
با توجه با این که تعداد شرکت های مورد بررسی زیاد است و نیز شرکت هایی انتخاب شده که اطلاعات آن ها در طول دوره مورد نظر کامل بوده و حسابرسی شده می باشد، پایایی یا قابلیت اعتماد تحقیق نیز از درجه بالایی بر خوردار است .
مدل تحقیق
در این قسمت مدل ریاضی تحقیق و رابطه بین متغیرها تشریح می شود:
مدل ریاضی تحقیق
مدل ریاضی تحقیق بصورت زیر می باشد: