استفاده از میانگین سال های تحصیل و میزان سطح سواد به عنوان یک جانشین متغیر سرمایه انسانی این اشکال را دارد که نمی تواند تفاوت هزینه های نسبی یک سال آموزش در مقاطع مختلف را نشان دهد و یا نمی تواند نشان دهد که هزینه نسبی یکسال آموزش در هرمقطع به طور قابل ملاحظه ای بین کشور های مختلف و در زمان های مختلف متفاوت است. بنابراین استفاده از آن مانند این است که سرمایه فیزیکی را با محاسبه تعداد ساختمان های موجود اندازه گیری کنیم، در صورتی که حقیقت این است که ساختمان های مختلف به طور متفاوت ارزش گذاری می شوند. ( جادسون^[۷۲] ۲۰۰۲)
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳–۳– روش گذشته نگر (هزینه‌ای):
منابعی که در یک جامعه به امر آموزش اختصاص می یابد، ماهیتا برای انجام دو نوع فعالیت صرف می شود؛ یکی فعالیت های جاری که از آن به عنوان مخارج جاری یاد می شود و دیگری به فعالیت های سرمایه ای یا عمرانی که از آن به عنوان مخارج عمرانی تعبیر می گردد (نادری ۱۳۸۳، ۱۸۶).
در تحلیل های اقتصادی، تفاوت اساسی بین هزینه و مخارج وجود دارد. “مخارج” مشتمل بر منابع مالی است که در ازاء انجام اقدام یا اقدامات مشخصی پرداخت می شود. برای نمونه، دولت بودجه ای را به آموزش اختصاص می دهد که برای تأمین نیازهای آموزشی به مصرف می رسد (نادری ۱۳۸۳، ۱۸۱). ( برای مثال، برای تولید خدمات آموزشی، بایستی پرسنل آموزشی استخدام شوند وبابت خدمات نیروی کار این افراد، حقوق و دستمزد متناسب پرداخت شود) ( نادری ۱۳۸۳، ۶۹). افرادی که تحت تعلیم وآموزش قرار می گیرند، ناگزیر مبلغی را به خرید کتاب و لوازم التحریر اختصاص می دهند. این قبیل موارد مصادیقی از مخارج آموزشی هستند.
در اقتصاد مفهوم “هزینه” عام تر از “مخارج “است. یعنی اتخاذ یک تصمیم یا انجام اقدامی، علاوه بر وجود پرداختی، دربردارنده هزینه های به صورت اختصاص زمان یا از دست دادن منافع یا درآمدهای مشخصی می باشد که از آنها تحت عنوان هزینه فرصت یاد می شود(که لزوما بابت آن پولی پرداخت نشده است). افرادی که تحت تعلیم قرار می گیرند، علاوه بر تحمیل مخارج شخصی آموزش، بخشی از “زمان” خود را بایستی به یادگیری و حضور در کلاس اختصاص دهند که در نتیجه آن، امکان حضور همزمان در بازار کار و کسب درآمد از آنها سلب می شود. با توجه به محدودیت منابع، زمانیکه دولت بخشی از منابع مالی خود را به آموزش تخصیص می دهد، نمی تواند همین منابع را به امور دیگری اختصاص دهد و لذا منافع متصور از آن ناحیه راازدست می دهد. به هر حال، مجموعه این موارد تحت عنوان هزینه فرصت تعبیر می شود ( نادری ۱۳۸۳، ۱۸۱) .
در این تحقیق از محاسبه هزینه فرصت صرف نظر شده است زیرا لحاظ کردن هزینه فرصت از پیچیدگی و ظرافت خاصی برخوردار است و در بسیاری از موارد امکان پذیر نیست. بنابراین ازین پس هرجا که از کلمه هزینه استفاده شده است منظور همان مخارج می باشد.
جدول ۳–۱۰– انواع مخارج شخصی آموزش
مآخذ: نادری، ابوالقاسم؛ ” اقتصاد آموزش”، انتشارات یسطرون، پاییز ۱۳۸۳، صفحات ۷۰ و ۷۲

مخارج شخصی آموزش
شهریه
هزینه کتاب و لوازم تحریر
مخارج زندگی دانش آموز/ دانشجو
هزینه ایاب و ذهاب
…

هزینه فرصت شخصی آموزش
درآمدهای از دست رفته
منافع از دست رفته سایر گزینه های سرمایه گذاری
…

جدول ۳-۱۱- انواع مخارج عمومی آموزش
مآخذ: نادری، ابوالقاسم؛ ” اقتصاد آموزش”، انتشارات یسطرون، پاییز ۱۳۸۳، صفحات ۷۰ و ۷۲

مخارج عمومی آموزش
مخارج جاری:
حقوق و دستمزد
آب، برق، گاز، تلفن
اجاره بها
…
مخرج عمرانی:
فضاهای آموزشی و ساختمان
تجهیزات
کتاب و کتابخانه
…

هزینه فرصت عمومی آموزش
منافع از دست رفته سایر گزینه های سرمایه گذاری و تخصیص منابع
…

حال که مفهوم هزینه مشخص شد به تعریف دو نوع هزینه جاری و عمرانی( سرمایه ای ) می پردازیم:
هزینه های جاری، مجموع هزینه های پرسنلی و خدماتی و مدیریت به کار رفته برای اداره مؤسسه اقتصادی در طول یک سال می باشد (فرهنگ واژگان نظام فنی – اجرایی کشور ۱۳۸۳، ۲۳۹).
این هزینه ها برای انجام امور روزمره ونگهداری منابع بکار میروند.
هزینه های جاری شامل تمامی مبادلات غیر قابل برگشت است که موجب کاهش ارزش خالص می گردد. بدین ترتیب پرداخت مالیات توسط واحدهای دولتی بخشی از هزینه های جاری به شمار می رود (زمانی ۱۳۸۰، ۱۹۱).

طبیعی است که هر عاشقی برای راه یافتن به دل معشوق، خود را طبق سلیقه و خواست او می آراید. مثلا در خانواده، مطلوب است که زن ببیند شوهرش چه مدل آرایش و چه نوع رنگ لباسی را دوست دارد و آن گونه خود را آرایش کند و لباس بپوشد. چون از این راه بیشتر در دل شوهرش جا می گیرد. زنی که محب خداست و می خواهد محبت و نظر خدا را به خود جلب کند باید باب سلیقه خدا عمل کند. باید ببیند خدا زن را چطور می پسندد و همانطور ظاهر شود. خدا زن را پوشیده دوست دارد. راه جلب نظر الهی برای زن اختیار کردن حجاب سادگی و متانت است(طیب،۵۲:۱۳۸۸).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۴- کارکردهای اجتماعی حجاب
۱-۴- حجاب عامل استحکام خانواده
حجاب به دو طریق باعث تحکیم پیوند خانوادگی و استحکام خانواده هاست. اولین تاثیر حجاب در استحکام روابط خانوادگی در مرحله انتخاب همسر صورت می گیرد. حجاب باعث می شود که در حین انتخاب همسر، زیبائی ها و جذابیت های زن در چشم مرد جلوه نکند و او مبنای انتخاب خود را از ملاک زیبائی به ملاک های دیگری در زن تغییر بدهد. تایید این واقعیت چندان دور از ذهن نیست که زیبائی زن باعث می شود مردان در حین انتخاب به مقولات دیگر چندان توجهی نشان ندهند و برای تصاحب این همه جمال و زیبائی تعجیل کرده و حسابگری های دیگر را لحاظ نکنند و نیز واضح است که انتخابی که تنها از روی احساس صورت گرفته و صرف زیبائی زن را ملاک قرار می دهد از عمق زیادی برخوردار نخواهد بود زیرا زیبائی های زن هر چقدر هم که برای مرد خیره کننده باشد با گذشت زمان تکراری شده و دیگر آن همه جذابیت پیشین را نخواهد داشت. در این مواقع است که اگر بنا به یک اتفاق، زن زیبائی خود را از دست بدهد و یا مرد، زنی زیباتر از همسر خویش را پیدا کند بدون دریغ به سوی او گرایش پیدا خواهد کرد زیرا زیبائی برای او تعیین کننده بوده است. اما حجاب مانع از این انتخاب سطحی و احساساتی می گردد و باعث می شود مردان ملاک های دیگری را در زن جستجو کرده و آنها را مبنای تشکیل زندگی خود قرار دهند. لذا در اینگونه انتخاب ها است که مبنای زن و شوهری و محبت میان آنها بر پیوند های استواری بنا شده است و زیبائی و یا عدم زیبائی زن چندان خللی در این ارتباط ایجاد نخواهد کرد(اقبالی،۸۴:۱۳۹۰).
مردی که بیرون از خانه دائماً در معرض جلوه های زنان است و با تحریکات گوناگون مواجه می شود، کم کم از همسر خود دلسرد می گردد و در نتیجه، ‌محیط خانواده انسجام خود را از دست داده و سست و چه بسا متلاشی می شود، چرا که همسر او حدّ معینی از زیبایی را دارد و همه جذابیتها و زیبایهای ظاهری زنان خودآرا و جلوه فروشی را که در جامعه می بیند، ندارد و مرد خواه ناخواه اقدام به مقایسه زن خود با زنان دیگر می نماید و از محدودیتهای ظاهری زن خود دلسرد می گردد. اگر بخواهیم بنیاد خانواده مستحکم باشد، باید مرد از معرض چنین جلوه هایی مصون بماند و برای این منظور زنان باید پوشیده و موقر در جامعه ظاهر شوند. این به سود خود زن هم هست.
۲-۴- حجاب باعث بقای انگیزه ازدواج
حجاب باعث حفظ انگیزه ازدواج و تن دادن مرد به مسئولیتها و دشواریهای تشکیل و اداره ی خانواده است. یکی از معضلاتی که امروز در جامعه وجود دارد این است که مردها تن به ازدواج نمی دهند. چون از طرفی تامین هزینه ی اداره ی زندگی و مسئولیتهای دشوار اداره ی خانواده، کار سنگینی است و از طرف دیگر وقتی زنان خود را آرایش می کنند و در جامعه عرضه می نمایند و به آسانی خود را در دسترس مردان قرار می دهند، مرد دلیلی برای تن دادن به مسئولیتهای سخت و دشوار اداره ی خانواده نمی بیند. بازار آزاد لذت جویی های جنسی، خواسته های او را تامین می کند. بدون اینکه آن دردسرها و هزینه ها و مشکلات را داشته باشد. لذا اگر بخواهیم انگیزه ی تشکیل خانواده باقی بماند، باید راه کامیابی های جنسی به شکل غیر اخلاقی در جامعه بسته باشد و بازار آزاد لذت جویی ها تعطیل شود و زن به هنگام حضور در جامعه، باید پوشیدگی، وقار، متانت و سنگینی خود را حفظ کند، تا تنها راه تامین این نیاز حیاتی برای مرد، تشکیل خانواده باشد(همان:۸۶).
۳-۴- حجاب باعث پویایی و نشاط جامعه
این تصور که حجاب باعث می شود که زنان امکان حضور فعال در جامعه را نداشته باشند با روح حاکم بر اصل حجاب در اسلام تضاد دارد. حجاب در دین اسلام دارای یک سری ضوابط و حدود مشخص است که به هیچ عنوان مانع حضور فعال زن در جامعه نیست. دین اسلام به هیچ وجه نگفته است که زنان باید در خانه محصور شوند و یا هنگامی که در جامعه حاضر می شوند طوری خود را بپوشانند که دیگر قادر به انجام هیچ گونه فعالیتی نباشند. اسلام به شدت مخالف محصور کردن زن در درون خانه است و حتی انجام کارهای داخل خانه را جزء تکالیف زن نمی شمارد و به حجاب زنان نیز صورت تعدیل یافته ای بخشیده است تا زنان در عین حالیکه رعایت تقوا و عفاف را در مواجهه با نامحرم لحاظ می کنند از انجام وظایف اجتماعی خود نیز باز نمانند(مطهری،۶۲:۱۳۸۴).
اگر یک فرد رفتار کاملا تنظیم شده ای داشته باشد و در هنگام انجام یک کار با تمرکز ذهنی و روانی کامل کار خود را پیش ببرد کارائیش بیشتر از کسی خواهد بود که رفتارش تنظیم نشده و بدون تمرکز ذهنی و روانی کامل به انجام کار مشغول می شود. به عبارت دیگر فردی که همزمان مشغول انجام دو یا چند فعالیت مهم است بسیار کمتر از کسی که سرگرم انجام یک کار بوده و تمرکز روی آن کار دارد، کارائی خواهد داشت. به طور مثال واضح است که فردی که از طرفی مشغول مطالعه است و از طرفی دیگر در حال تماشای مسابقه فوتبال از تلویزیون است کارائی کمتری نست به کسی که صرفا مشغول مطالعه بوده و مزاحمی به نام تلویزیون را ندارد، خواهد داشت. مقوله بی حجابی و حضور زنان با لباس های تحریک کننده نیز به همین صورت است. مثلا اگر یک دانشجو در سر کلاس دختری را با وضعیت کاملا زننده و تحریک آمیز در کنار خود ببیند بیشتر حواسش به درس جمع است یا دانشجوئی که با این مسئله روبرو نیست و تنها با استاد و کتاب سر و کار دارد؟ پاسخ روشن است. لذا این بی حجابی است که مانع کارائی جامعه می شود و نه حجاب که باعث تنظیم روابط جنسی و جهت دادن به نیروهای افراد جامعه است.
نشاط جامعه در گرو نشاط افراد جامعه است و نشاط افراد جامعه نیز مستلزم جلوگیری از هدر رفتن انرژی های زائد و تنظیم آنها در یک چارچوب خاص است. به عبارت دیگر افراد یک جامعه وقتی نشاط را تجربه خواهند کرد که تمامی نیازها علی الخصوص نیاز به محبت و عشق و نیز نیاز به روابط جنسی در آنها در یک چارچوب مشخص برآورده شود و افراد احساس کمبود در نیازهای خود نداشته باشند. نکته مهمی را که در اینجا باید لحاظ کرد بحث نشاط جنسی افراد جامعه است که تنها و تنها در سایه رعایت حجاب از سوی زنان و محدود کردن روابط جنسی در چارچوب خانواده امکان پذیر خواهد بود. در واقع وقتی در جامعه زنان حجاب نداشته باشند و زیبائی های خود را بدون هیچ محدودیتی در اختیار مردان نامحرم در جامعه قرار دهند کم کم به دلیل بالا رفتن آستانه تحریک مردان جامعه، جذابیت های زنان برای آنها بی تاثیر خواهد شد و به همین دلیل در روابط جنسی هیچگونه لذتی باقی نخواهد ماند و به تبع آن نشاط جنسی در آن جامعه از بین خواهد رفت و در این حالت است که افراد به سمت تنوع طلبی در روابط جنسی گرایش پیدا می کنند. به همین دلیل اسلام قصد دارد با الزام حجاب به زنان، نیازهای عاطفی و جنسی افراد را از درون جامعه به چارچوب خانواده منتقل کند تا با جلوگیری از بوجود آمدن این مشکلات باعث ایجاد آرامش روانی و سلامت جسمانی افراد و به تبع آن، نشاط جامعه شود.
ب. مولفه های الگوی حجاب زن مسلمان ایرانی
الگوی حجاب زن مسلمان ایرانی دارای مولفه هایی است که اکنون پس از ذکر ملاحظات موجود در این زمینه، در ذیل به آنها اشاره می گردد.
۱- حجاب در پوشش و لباس
اولین و مهمترین مولفه ای که در باب حجاب زن مطرح می گردد، حجاب در پوشش و لباس است. زنان مسلمان طبق دستور صریح دین مبین اسلام می بایست بدن خود را از نگاه مردان نامحرم بپوشانند. در ادامه به آیات و روایات موجود در این زمینه اشاره می گردد.
«یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُل لِّأَزْوَاجِکَ وَبَنَاتِکَ وَنِسَاء الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِن جَلَابِیبِهِنَّ ذَلِکَ أَدْنَى أَن یُعْرَفْنَ فَلَا یُؤْذَیْنَ وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِیمًا»
«اى پیامبر به زنان و دخترانت و به زنان مؤمنان بگو پوششهاى خود را بر خود فروتر گیرند این براى آنکه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند، نزدیکتر است و خدا آمرزنده مهربان است» (قرآن کریم، احزاب:۵۹).
«…وَلَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُیُوبِهِنَّ..»
«…زیورهاى خود را آشکار نگردانند مگر آنچه که طبعا از آن پیداست و باید روسرى خود را بر سینه خویش فرو اندازند..» (قرآن کریم، نور:۳۱).
همچنین احادیث و روایات بسیاری در این زمینه وجود دارند که هر کدام به نوعی حدود و ابعاد حجاب در پوشش زن در برابر مردان نامحرم را مشخص می کنند (وسایل الشیعه: ج۳، ص۲۵ ؛ الکافی: ج۵، ص۵۲۱ ؛ سنن ابی داوود: ج۲، ص۳۸۳). از مجموع این آیات و روایات برداشت می گردد که زنان می بایست در برابر مردان نامحرم، همه جای بدن به جز صورت و کفّین، و زینت های خود را بپوشانند.
۲- حجاب در رفتار
دیگر مولفه ای که برای حجاب زنان در آیات قرآن و روایات معصومین(ع) ذکر شده است، حجاب در رفتار زنان است که به نوعی به مقوله حیا و عفاف به عنوان ابعاد درونی حجاب، نیز مرتبط است. تعدادی از آیات و روایات این زمینه عبارتند از:
«…وَ لا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ ما یُخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ..»
«…و آن طور پای به زمین نزنند که خلخال و زیور پنهان پاهایشان معلوم شود..» (قرآن کریم، نور:۳۱).
و نیز احادیثی که در این زمینه وجود دارند (وسائل الشیعه: ج۲۰، ص۱۸۵ و ۱۹۷ و ۱۹۸).
۳- حجاب در گفتار
از دیگر مولفه های الگوی حجاب زن مسلمان، حجاب در گفتار و نحوه سخن گفتن با مردان نامحرم است که این بعد نیز به حجاب درونی و یا همان عفت و حیا مرتبط است. آیات و روایاتی نیز در این زمینه به چشم می خورد که تعدادی از آنها عبارتند از:
«فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ..»
«پس نازک و نرم با مردان سخن نگویید؛ مبادا آن که دلش بیمار است به طمع افتد» (قرآن کریم، احزاب:۳۲).
و نیز احادیثی که در این زمینه وجود دارند (بحارالانوار: ج۲۷، ص۳۳۵ و ۳۵۶ و۳۴۰).
۴- حجاب چشم
مولفه ی دیگر الگوی حجاب زن مسلمان، همانا حجاب چشم و مراقبت از نگاه خود در مقابل مردان نامحرم است. اگر چه دستورات اکید اسلام در زمینه حفظ و مراقبت از نگاه غالبا مردان را مخاطب قرار می دهد اما اسلام به زنان نیز دستور داده است که مراقب نگاه های خود باشند.
«…قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ..»
«…ای رسول به زنان مؤمن بگو تا چشم‎ها را از نگاه ناروا بپوشند..» (قرآن کریم، نور:۳۱).
جمع بندی
این فصل در پی دست یابی و شناخت مولفه های الگوی حجاب و پوشش زن مسلمان ایرانی بوده است و بدین منظور ابتدا ملاحظات مهم و اساسی دیدگاه اسلام پیرامون بحث حجاب مورد بررسی قرار گرفت که این ملاحظات عبارت از: از بین بردن زمینه ایجاد فساد لازمه تعالی جامعه، حجاب امری اجتماعی و نه فردی، کارکردهای فردی حجاب برای زنان و کارکردهای اجتماعی حجاب بودند. تعدادی از مهمترین کارکردهای فردی و اجتماعی حجاب عبارتند از: حجاب باعث پویایی و نشاط جامعه، حجاب باعث بقای انگیزه ازدواج، حجاب عامل استحکام خانواده، حجاب مایه ی مقبولیت زن نزد خداوند، حجاب زمینه ساز برخورداری یکسان زنان از آرامش و شادی، حجاب زن مایه ی آرامش روحی مرد، حجاب باعث رهائی زن از رنج و خرج تحمیلی، حجاب باعث محبوبیت زن برای همسرش، حجاب باعث افزایش مطلوبیت و ارزش زن، حجاب مایه امنیت زن و حجاب باعث مطرح شدن شخصیت زن بودند. پس از بررسی این ملاحظات به تبیین مولفه های الگوی حجاب زن مسلمان ایرانی در زمینه های حجاب در پوشش، حجاب در رفتار، حجاب در گفتار و حجاب چشم پرداخته شد.
فصل ششم
راهکارهای تقویت الگو در میان زنان جامعه پس از انقلاب اسلامی
مقدمه
تمایل یا عدم تمایل نسبت به هر پدیده ای منوط به دو شرط اساسی است که اولین و مهمترین آن کسب آگاهی و شناخت نسبت به آن پدیده می باشد. به عبارت دیگر اطلاع از ماهیت و چیستی یک پدیده است که منجر به نفی و یا اثبات آن می گردد و بدون داشتن اطلاع و آگاهی در باب آن مقوله، اساساً نفی یا اثبات آن بی معنا خواهد بود. شرط دوم که البته بی اهمیت نیست همانا سنجش نسبت میان سود و زیان ناشی از آن پدیده است که منجر به انتخاب و یا رد آن می گردد.
مقوله ی سبک زندگی نیز از این دست مقولاتی است که در جامعه ما، مردم یا اطلاعی از سبک زندگی دینی ندارند و یا سبک زندگی مدرن و امروزی آنان برایشان کارکرد مثبت دارد. اصلاح سبک زندگی منوط به آن است که بتوان آرمان‌ها و ارزش‌های جای‌گزین برای نسل جوان طراحی، و رقابت‌ها را به آن سو هدایت کرد. نخبگان و گروه مرجع، احزاب و سازمان‌های مردم‌نهاد و نهاد‌های تبلیغی می‌توانند در این زمینه ایفای نقش کنند؛ چنان‌که ساختار‌های فرهنگی اجتماعی نیز بر این عرصه تأثیری بسزا دارند. لذا با عنایت به تبیین الگوی سبک زندگی زن مسلمان ایرانی که در این پایان نامه سعی کوچکی در راستای آن صورت گرفت، لازم است که زمینه ها و راهکارهای تقویت آن در جامعه مورد بررسی قرار گیرد. در ادامه بحث، راهکارهای تقویت این الگو در سه محور زیر مورد بررسی قرار می گیرند:
الف- راهکارهای تقویت الگوی نقش اجتماعی زن مسلمان
ب- راهکارهای تقویت الگوی مصرف زن مسلمان
ج- راهکارهای تقویت الگوی حجاب زن مسلمان
لازم به ذکر است که راهکارهای زیر از مصاحبه با اساتید و کارشناسان استخراج گردیده است.
الف- راهکارهای تقویت الگوی نقش اجتماعی زن مسلمان
در این بخش درصدد پیشنهاد راهکار‌هایی هستیم که از یک سو زنان را به ایفای نقش‌های اجتماعی و اقتصادی، متناسب با ویژگی‌ها و مسئولیت‌های زنانه مطرح شده در الگوی حاضر فراخواند و از سوی دیگر کاهش فشار‌های جسمی و روانی و افزایش حس همبستگی خانوادگی و اجتماعی را در پی داشته باشد.
۱- تغییر در الگوهای پیشرفت
می توان ادعا کرد که الگو‌ها و شاخص‌های توسعه از آنجا که اصلاحات فرهنگی‌ و اجتماعی را با نگاهی اقتصاد‌ محور، دنبال می‌کنند ضد‌ مصالح خانواده‌اند و از این روی، در حالی که برابری در احراز مناصب اجتماعی و اقتصادی از سیاست‌های توسعه به شمار می‌آید، اصلاح‌ الگوی مصرف، کاهش میزان طلاق و افزایش همبستگی خانوادگی جایی در ادبیات توسعه ندارد. بر این‌ اساس، لازم است الگوها و شاخص‌های توسعه بر اساس نگرش اسلامی و با نگاهی فرهنگ‌ محور باز‌تعریف شوند و سیاست‌های جنسیتی در آن به‌ روشنی کانون توجه قرار گیرند(مصاحبه با حجت الاسلام زیبایی نژاد، ۱۷/۷/۹۰ ؛ دکتر کرمی،۲۰/۹/۹۰ ؛ دکتر نیلچی، ۱۱/۸/۹۰)
۲- ارزشگذاری به کار خانگی زنان
تنزل جایگاه خانواده، مادری و همسری از عوامل رویکرد زنان به اشتغال است. از این روی، لازم است سیاست‌های تبلیغی و نظام‌ ارزش‌گذاری به سمت خانواده‌ محوری تغییر مسیر دهد تا از یک سوی، زنان از مسئولیت‌های خود در پرورش جسمی و روحی فرزندان و نظارت بر عملکرد آنان، تقویت بنیادهای اخلاقی اعضای خانواده، حمایت عاطفی و جنسی از همسر، کنترل سبد هزینه‌های خانواده و اصلاح الگوی مصرف و تقویت پیوند‌های طایفه‌ای آگاه شوند، و مردان نیز وظایف اقتصادی، نظارتی و حمایتی خود را به‌خوبی بشناسند و در قبال ایفای درست آنها احساس مسئولیت‌ کنند. افزون بر این، باید اهمیت اقتصادی و فرهنگی کار خانگی را به خوبی نشان داد. با وجود اهمیت بسیارِ کار خانگی در اقتصاد ملی، چنان‌که گیدنز اشاره می‌کند «نظریه‌های جامعه‌شناسی توجه چندانی به کار زنان در خانه نکرده‌اند؛ در حالی که کار خانگی از نظر ارزش، تقریباً معادل یک‌سوم کل تولید سالانه در یک اقتصاد امروزی است؛ و افزون بر این، برای مردان زمینه‌ای فراهم می‌کند که به اعتماد حضور همسرانشان در خانه، کار بیشتری انجام دهند(مصاحبه با حجت الاسلام زیبایی نژاد، ۱۷/۷/۹۰ ؛ دکتر علم الهدی، ۲۹/۸/۹۰ ؛ دکتر قندفروش، ۱/۱۰/۹۰).

در مورد معیار و ملاک سنجش ارزش شهادت در میان سیستم‌های حقوقی دنیا دو نظریه عمده و اصلی وجود دارد.
نظریه اول: به موجب این نظریه شهادت شهود در اثبات دعاوی مدنی موضوعیت دارد به ترتیب که پس از انجام تشریفات ادای شهادت، پس از استماع شهادت شهود، قاضی محکمه ملزم به صدور رأی بر مبنای مفاد و اقتضای شهادت است و به عبارت دیگر بعد از ادای شهادت قاضی حق ارزیابی مؤدای شهادت و احیاناً اعتراض و تردید در آن را ندارد. از جمله سیستم‌های حقوقی طرفدار این نظریه می‌توان قانون مدنی فرانسه در قرن هجده میلادی و همچنین قانون آیین دادرسی مدنی سابق اتریش را نام برد.
نظریه دوم: به موجب این نظریه گواهی و شهادت صرفاً به مثابه ابزار و وسیله‌ای جهت اثبات دعاوی بوده و در مسیر رسیدن به حقیقت قضیه دارای جنبه طریقی است. لذا قاضی هیچ الزامی به صدور رأی براساس شهادت شهود ندارد و مخیر است چنان چه آن را موافق با علم و اطمینان خود بیابد براساس آن انشای رأی نماید و اگر از نظر او، مؤدای شهادت شهود مقرون به صحت نبوده و اطمینان بخش و مفید علم نباشد از ترتیب اثر دادن به آن امتناع نماید. از جمله سیستم‌های حقوقی که موافق این عقیده می‌باشند قانون مدنی کشور لبنان است.^[۲۳۸]
وکالت در شهادت یا همان نظریه «إشهاد» نیز در حقوق پاره‌ای از کشورها مورد پذیرش قرار گرفته است. برای نمونه، در حقوق مصر که شهادت بر شهادت را نوعی گواهی دانسته و از آن به شهادت سماعیه یا غیر مباشره یا شهادت درجه دو نام برده‌اند.^[۲۳۹]
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

شهادت شاهد، اصلی باشد یا سماعی، در هر دو صورت شاهد از واقعه معینی شهادت می‌دهد؛ اما در شهادت اصلی، شاهد شهادت می‌دهد بر این که این واقعه را به عینه دیده است اگر از امور دینی باشد، یا آن را شنیده است که شنیدنی باشد. اما در شهادت سماعی، شاهد شهادت می‌دهد که او واقعه را شنیده است از کسی که شاهدی که آن را به عینه دیده یا شنیده است. مثل اینکه شخصی در محکمه شهادت دهد به اینکه او از شخص دیگری شنیده است که حادثه اتفاق افتاده را که خودش به عینه دیده برایش روایت کرده است، یا از دیگری شنیده است که تعاقد بر بیع یا بر قرض را که با گوشش شنیده است برایش روایت می‌کند. از این رو شهادت سماعیه، همان شهادت بر شهادت است.^[۲۴۰]
همچنین در مورد وکالت در اقرار در سایر کشورها بیان شد که این امر واقعیتی است که در حقوق کشورهایی مانند مصر، سوریه، لیبی، عراق، لبنان و فرانسه نیز مورد تأیید و پذیرش قرار گرفته و بلامانع است. و از آن جا که اقرار وکیل، خبری است به ضرر موکل، پس به طریق اولی شهادت وکیل در این کشورها قابل پذیرش خواهد بود.
در مورد امارات قضایی نیز توکیل موضوعیت ندارد و به مبحث بعد از آن می‌پردازیم.

فصل سوّم

بررسی وکالت در سوگند و آثار سوگند وکیل

بخش اوّل

موضوع شناسی سوگند

۳۱-۱-۱- مفهوم سوگند

سوگند در لغت به معنای دست، نیرو و توانایی، یمین است^[۲۴۱] و از آن به قسم و حلف «پیمان‌های رایج عرب‌های جاهلی» نیز تعبیر می‌شود. در اصطلاح فقهی قسم خوردن به ذات یا اسماء خاص خداوند است مثل والله، بالله.^[۲۴۲]
ذات خدا یعنی بدون اینکه قسم به اسمی از اسماء خدا باشد عباراتی می‌آورد که دلالت بر ذات خدا می‌کند. مثل والذی نفسی بیده: قسم به آن کسی که جانم در دست اوست.

۳-۱-۲- ارتباط بین معنای لغوی و اصطلاحی

یمین در اصطلاح به همان معنی به کار رفته است که در لغت به کار رفته است اگر چه معنای لغوی اعم است؛ زیرا شامل هر سوگندی می‌شود در حالی که در معنای اصطلاحی هر سوگند خوردنی صحیح نیست مثلا کسی قسم بخورد کار حرامی را انجام دهد قسمش واقع نمی‌شود و مخالفت با آن کفاره ندارد. بنابراین بین این دو معنا عموم و خصوص مطلق است.
سوگند را ذکر مقدسات دینی بر سخن یا عقدی برای اثبات صحت سخن و یا استقرار و ثبات عقد که قسم از قدیم بود می‌گویند.
در اوستا سوگند^[۲۴۳] گوگرد بود که به متهم می‌خوراندند و لفظ «سوگند خوردن» از آن عصر مانده است. سوگند به عنوان دلیل اثبات دعوی در هندونیزم هم وجود داشت.^[۲۴۴]
قسم آن است که گویند یکی از مقدسات مذهبی خود را شاهد صدق سخن گیرد. قسم باید از روی قطع به مفاد سخن باشد جز در قسم بر نفی محل غیر (قسم بر نفی علم) قسم از «ادله اثبات دعوی» است.^[۲۴۵] و گاه از تشریفات عقود و یا امور دیگر (مانند سوگند کارشناس غیررسمی و سوگند نماینده مجلس) است.^[۲۴۶]
سوگند (قسم) اقرار و اعترافی است که شخصی از روی شرف و ناموس خود می‌کند و خدا و یا بزرگی را شاهد می‌گیرد.
خود واژه سوگند که در اصل از زبان پهلوی قدیم در زبان فارسی کنونی بر جای مانده است مرکب از دو واژه جداگانه است. اصل آن «سئوکنته» است .
در فرهنگ عمید می‌نویسد:«سوگند، پهلوی، در یاد کردن، سوگند دادن یعنی قسم دادن». در لغت نامه دهخدا نیز درباره سوگند آمده است: سوگند در اوستا «ونتسوکنتا» یعنی گوگردمند، دارای گوگرد. امتداد و اعتراضی که شخص از روی شرف و ناموس خود می‌کند و خدا و یا بزرگی را شاهد می‌گیرد.^[۲۴۷]
دائره ‌المعارف بریتانیکا^[۲۴۸] درباره سوگند چنین می‌نویسد: جز دادسرا و کودکان و وکلای دادگستری و قضات هر کس شهادتی می‌دهد باید با سوگند یا تصدیق آن را مؤید کند و نوع سوگند برحسب اعتقاد مذهبی سوگند خورنده تفاوت می‌کند معتقد به مذهب یا باید به طریق عادی سوگند یاد کند یا به طریقی که رد مذهب او سوگند الزام او است مگر آن که مذهب او یاد کردن سوگند را ممنوع کند که در این صورت در دادسرا محکمه به وی اجازه می‌دهد که فقط گفته خود را به تصدیق مؤکد کند و اگر به علتی غیر از مذهب یاد کردن سوگند را جایز ندانند و یا اصولاً از این کار إبا کند گواهی او پذیرفته نخواهد شد گواهی ملحد منکر خدا اگر بدون اعتراض سوگند یاد کند و یا به وی اجازه دهند که گفته خود را تصدیق کند قابل قبول می‌باشد و شهادت‌دهنده در محکمه مدنی یا کیفری با صدای بلند و رسا شهادت خود را ادا کند ولی در پاره‌ای از ادعای وی ناشی از قانون مدون و در دعاوی مربوط به محجورین و مجانین و در مواردی که علنی بودن محاکمه معارض یا اغراض عدالت است استماع شهادت می‌تواند سری باشد.

۳-۱-۳- شرایط قسم خورنده

قسم خورنده شرایطی دارد که بدون آن‌ ها قسم منعقد نمی‌شود که عبارتند از: ۱. بلوغ ۲. عقل ۳. اختیار ۴. قصد ۵. عدم منع حاکم شرع از تصرف قسم خورنده در اموالش به خاطر سفه ـ ورشکستگی. بنابراین قسم بچه، دیوانه، مجنون ادواری در حال جنونش، قسم آدم مجبور و بی‌هوش و شخص غضبناک که غضبش شدید باشد و قصد را از او سلب کند منعقد نمی‌شود و همچنین قسم آدمی که ممنوع‌التصرف در مالش است منعقد نمی‌شود و قسم فرزند با جلوگیری پدر و قسم زوجه با منع زوج منعقد نمی‌شود مگر این که کاری که قسم بر آن خورده شده انجام واجب یا ترک حرام باشد که در این صورت بدون اذن منعقد می‌شود.^[۲۴۹] غیرمسلمان نیز همانطور که می‌تواند در صورت وجود شرایط، اقرار کند و اقرارش نافذ است، می‌تواند جهت انکار ادعای مدعی یا اثبات ادعای خود سوگند یاد کند و سوگند او پذیرفته است؛ زیرا درخواست قسم بدین جهت است که امید می‌رود منکر سوگند نخورد و اقرار کند، پس اگر اقرارش منتفی باشد، سوگند دادنش نیز منتفی و نامقبول است.

۳-۱-۴- انواع قسم

در ترمینولوژی حقوق قسم^[۲۵۰] و قسم نامه تعریف شده است و قسم به ۱۴ مورد زیر تقسیم می‌شود:
۱. قسم اثبات (جهت اثبات بی‌گناهی) ۲. قسم استظهاری (جهت میت است) ۳. قسم کتبی (قسم مدعی علیه راجع به امری که به خودش منتسب است) ۴. قسم تکمیلی (قسمی است که به منظور تکمیل دلیلی از نظر دادگاه است) ۵. قسم جزء بینه (که دعوی یاد کند وقتی که شهود قانوناً برای گواهی دادن کافی نباشد) ۶. قسم قاطع دعوی (قسمی که در یک دعوی طرفی به طرف دیگر متوجه کند و با ادای سوگند او به دعوا خاتمه یابد و نام دیگر آن سوگند بتی است) ۷. قسم قضایی (گواه گرفتن یکی از مقدسات به صدق اظهار خود به وجود یا نفی شیء مورد ادعا) ۸. قسم مدعی (اگر پس از استحلاف مدعی علیه توسط مدعی، مدعی بخواهد که به ذیحق بودن خود قسم یاد کند این عمل را اصطلاحاً «رد قسم» می‌گویند و قسمی را که در این صورت مدعی علیه یاد خواهد نمود قسم گویند) ۹.قسم منکر (قسم مدعی علیه) ۱۰. قسم نفی (قسم مدعی علیه) ۱۱. قسم نفی العلم (نوعی از قسم کتبی است که در بالا بدان اشاره کردیم) ۱۲. قسم تغلیظ (یعنی اضافه کردن امور و اوضاع و احوالی که شدت و صلابت و هیبت به قسم بدهد مثل اینکه اسم خداوند را بنویسد) ۱۳. رد قسم (قسم مدعی) ۱۴. قسم نامه (متن نوشته سوگند که به صورت فرمول مقدر گردیده است) (اصل ۱۱ قانون اساسی)

۳-۱-۵- ادله مشروعیت سوگند

آیات و روایات متعددی بر مشروعیت شهادت دلالت دارد که چند نمونه در اینجا بیان می‌شود:
«لاَ یؤَاخِذُکُمُ اللّهُ بِاللَّغْوِ فِی أَیمَانِکُمْ وَلکِن یؤَاخِذُکُم بِمَا عَقَّدتُّمُ الْأَیمَانَ فَکَفَّارَتُهُ إِطْعَامُ عَشَرَهِ مَسَاکِینَ مِنْ أَوْسَطِ مَا تُطْعِمُونَ أَهْلِیکُمْ أَوْ کِسْوَتُهُمْ أَوْ تَحْرِیرُ رَقَبَهٍ فَمَن لَمْ یجِدْ فَصِیامُ ثَلاَثَهِ أَیامٍ ذلِکَ کَفَّارَهُ أَیمَانِکُمْ إِذَا حَلَفْتُمْ وَاحْفَظُوا أَیمَانَکُمْ کَذلِکَ یبَینُ اللّهُ لَکُمْ آیاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ^[۲۵۱]؛ خداوند شما را به قسم‌های لغو و بیهوده‌تان مؤاخذه نمی‌فرماید و لیکن مؤاخذه می‌کند از قسم‌هایی که با آن عهد و پیمان بسته‌اید، پس کفاره آن اطعام ده مسکین است از غذاهای متوسطی که به اهل و عیال خود می‌خورانید یا از لباسی که به آنان می‌پوشانید یا آزاد کردن بنده‌ای. پس کسی که استطاعت مالی ندارد و نمی‌تواند این کفارات را انجام دهد، سه روز روزه بگیرد. این است کفاره قسم‌هایتان زمانی که قسم خورید و حفظ کنید سوگندهایتان را و آن را مشکنید. خداوند این چنین بیان می‌کند آیات خود را باشد که شما شکرگزاری کنید».
در فقه و حقوق اسلامی قاعده کلی است که می‌گوید «البینه علی المدعی و الیمین علی المنکر» یعنی آوردن دلیل به عهده مدعی و سوگند یاد کردن به عهده منکر است.

انواع قسم‌های قرآن

سوگند به ذات خویش^[۲۵۲] _ سوگند به فرشتگان^[۲۵۳] _ سوگند به جان پیامبر^[۲۵۴] _ سوگند به قرآن مجید^[۲۵۵] _ سوگند به قیامت^[۲۵۶] سوگند به پدیده‌های آفرینش^[۲۵۷] _ سوگند به زمان‌های مختلف^[۲۵۸]

۳-۱-۶- نقش سوگند

قسم گاهی از تشریفات قانونی اعتبار یک عمل حقوقی محسوب می‌شود مانند سوگند کارشناس غیررسمی^[۲۵۹] قسم علی الاصول برای آینده است. مراسم تحلیفات و سوگندهای غیرقضایی نیز در میان مسلمانان به ویژه در دولت جمهوری اسلامی ایران فراوان است. به عنوان مثال کلیه دانشجویان رشته‌های مختلف در مقطع دکتری در پایان تحصیلات خود در مراسم دفاع از تز و رساله باید مراسم تحلیف نیز به جا آورده و متنی را قرائت و امضاء نمایند. رئیس جمهوری منتخب در آغاز شروع به کارش باید در مجلس شورای اسلامی حضور یافته و طی یک مراسم رسمی تحلیف به جای آورد. رئیس جمهور در مجلس شورای اسلامی در جلسه‌ای که با حضور رئیس قوه قضاییه و اعضای شورای نگهبان تشکیل می‌شود سوگند یاد می‌کند و سوگندنامه را امضا می‌کند.^[۲۶۰]
همچنین نمایندگان منتخب مردم در مجلس شورای اسلامی به صورت دسته‌جمعی یا فردی باید در برابر قرآن مجید به خداوند یکتا قسم بخورند و در این مراسم نمایندگان اقلیت‌های مذهبی نیز از کتاب مقدس خودشان استفاده می‌کنند.

۳-۱-۷- قوانین موضوعه کنونی ایران در سوگند

در حقوق کنونی ما اهمیت نظری سوگند در میان دلایل اثبات دعوا به جای خود باقی است و همان چهره مذهبی و ماورایی اصلی را دارد؛ زیرا به لفظ و با نام خداوند ادا می‌شود^[۲۶۱] اثری قاطع دارد، دعوا را از بین می‌برد و از این جهت شبیه اقرار است^[۲۶۲]، وانگهی مواد متعددی از قانون آئین دادرسی مدنی^[۲۶۳] و قانون مدنی^[۲۶۴] به آن اختصاص یافته است ولی در عمل کمتر از این دلیل استفاده می‌شود و به دشواری می‌توان مصداق روشنی از حکم مبتنی بر سوگند در رویه قضایی مشاهده کرد.^[۲۶۵] شاهد گرفتن خداوند به راستگویی و امید به انتقام گرفتن او از درغگوی خطاکار اوصاف به جای مانده از سوگندهای قدیمی است.
باید توجه نمود که سوگند در حقوق کنونی ما دارای بسیاری از شرایط و آثاری است که پیشینه تاریخی دارند که نشان‌دهنده اهمیت سوگند به عنوان وسیله‌ای جهت حل و فصل دعاوی در صورت فقدان ادله دیگر می‌باشد از جمله ماده ۲۷۱ آئین دادرسی مدنی^[۲۶۶] و ماده ۲۷۳ آیین دادرسی مدنی^[۲۶۷] که نتیجه سوگند در موارد فوق منجر به قاطع بودن اثر فصل خصومت و تکیه بر قضاوت عادلانه خداوند متعال می‌باشد.
امروزه نه تنها صورت خارجی سوگند‌ها ساده‌تر شده و از تشریفات آن کاسته شده است در حقوق پاره‌ای از کشورها چهره مذهبی ماورایی آن نیز در برابر چهره مدنی رنگ باخته است.^[۲۶۸] از لحاظ عملی نیز استناد به سوگند و استفاده از آن کمتر دیده می‌شود و نویسندگان اثر آن را خلاف قواعد اثبات می‌دانند؛ زیرا سوگند وسیله تأیید و اثبات سخن کسی است که ادعایی دارد و نمی‌تواند دلیلی برای آن بیاورد پس ناچار از طرف خود می‌خواهد که سوگند یاد کند و سرنوشت دعوا را به تصمیم او واگذارد به این امید که او از سوگند خوردن امتناع کند یا سوگند را به خود مدعی واگذار کند و از این راه فرجی حاصل آید.^[۲۶۹]

۳-۱-۸- محدودیت‌های سوگند

در مقایسه میان سوگند و ادله دیگر اثبات دعوا، خصایص عمده‌ای در این دلیل مشاهده می‌شود که به خوبی تمایز آن را از ادله دیگر میسر می‌سازد. وجود این ویژگی‌ها نه تنها ماهیت این دلیل را نشان می‌دهد بلکه در واقع چهارچوب و قلمروی استفاده از این دلیل را نیز آشکار می‌سازد. بدون شناخت این جنبه‌ها تعیین چشم‌انداز و توانایی کاربرد سوگند ممکن نمی‌شود.

۳-۱-۸-۱- تشریفاتی بودن سوگند

با توجه به جایگاه سوگند و کاربرد آن، تشریفاتی متعدد در مورد این دلیل مطرح است. این تشریفات چندگانه در زمان، مکان و شکل ادای سوگند و تکالیف مقرر برای هر دو طرف دعوا و دادگاه تا شیوه ادای سوگند و چگونگی رد آن دیده می‌شود. این ضرورت‌های شکلی در مباحث آتی بررسی می‌شود. آن چه در این قسمت مهم است لزوم ادای سوگند نزد قاضی و لفظی بودن آن است.

الف ـ لزوم ادای سوگند نزد قاضی

اقرار می‌تواند در خارج از دادگاه در حضور شهود یا بدون حضور آنان واقع شود^[۲۷۰] تنظیم سند میان طرفین در خارج از دادگاه و بدون حضور دادرس صورت می‌پذیرد شهادت ممکن است در خارج از دادگاه اتفاق بیفتد و از طریق ادله اثبات دعوا ثابت شود.^[۲۷۱]
سوگند باید نزد قاضی ادا شود. ماده ۲۸۸ قانون آیین دادرسی مدنی اعلام کرده است:«ایتان سوگند باید در جلسه دادگاه رسیدگی کننده به دعوا انجام شود. در صورتی که ادا کننده سوگند به واسطه عذر موجه نتواند در دادگاه حضور یابد، دادگاه حسب اقتضا مورد وقت دیگری برای سوگند معین می کند یا دادرس دادگاه نزد او حاضر می‌شود یا به قاضی دیگر، نیابت می‌دهد تا او را سوگند داده و…» براساس این، ایتان، سوگند لزوماً نزد قاضی یا قضات است و تنها در موارد محدود و وجود عذر موجه برای ایتان‌کننده، قاضی رسیدگی کننده به پرونده آن را استماع و صورت جلسه می کند. در مورد عذر موجه، نیابت به قاضی دیگر برای استماع سوگند، میسر می‌شود.

ب ـ لفظی بودن سوگند

سوگند برخلاف برخی از ادله اثبات دعوا صرفاً به صورت لفظی انجام‌پذیر است، اگر چه ماده صریحی به این ویژگی سوگند اشاره نکرده است، مخالفتی با این وصف و ضرورت آن دیده نمی شود. با این حال توجه مختصری به احکام قانونی این ویژگی را آشکار می‌سازد.
مواد ۱۳۲۸، ۱۳۲۸ مکرر و ۱۳۳۳ قانون مدنی و ۲۷۰، ۲۷۲، ۲۷۳، ۲۷۴، ۲۷۶، ۲۷۹ و تبصره‌های آن ۲۸۱، ۲۸۲، ۲۸۵ و ۲۸۸ قانون آئین دادرسی مدنی به صراحت از فعل «ادای سوگند» استفاده نموده‌اند. بنابراین سوگند نمی‌تواند به صورت کتبی یا با انجام فعل باشد. باید تأکید کرد که سوگند صریح و بدون ابهام باشد. بنابراین نوشتن مطلب موضوع سوگند حتی اگر چه همراه با شرایط دیگر باشد، نمی‌تواند به عنوان سوگند، دلیل دعوا تلقی گردد.
با وجود این،باید در نظر داشت در مواردی که شرایط استفاده از سوگند وجود دارد و کسی که باید ادای سوگند نماید به واسطه علتی مانند لکنت زبان یا لال بودن نتواند سوگند بخورد. لزوم ادای سوگند به صورت شفاهی برداشته شود.^[۲۷۲] پرهزینه بودن حضور در جلسه دادگاه یا وجود یک عذر موجه مثل بیماری یا فوت نزدیکان لزوم شفاهی بودن سوگند را برطرف نمی‌سازد.^[۲۷۳]
همچنین، با وجود ضرورت شفاهی بودن نباید فارسی بودن را شرط اعتبار آن تلقی کرد. زیرا از آنجا که امکان اقامه دعوا اتباع بیگانه غیرآشنا به زبان فارسی در ایران وجود دارد یا حتی ممکن است اتباع ایران به واسطه ناتوانی در تکلم زبان فارسی قادر به ادای سوگند به زبان فارسی نباشند، در این حالات همانگونه که ماده ۲۷۶ قانون آئین دادرسی مدنی اجازه استفاده از مترجم را به قاضی داده است. اداکننده سوگند می‌تواند به زبانی غیر از فارسی ادای سوگند نماید. از ماده ۲۸۱ همین قانون نیز می‌توان چنین نتیجه‌ای را استنباط نمود.

۱۰- در اسلام رشوه خواری حرام است.
۱۱- در اسلام اسراف و زیاده روی در مصرف اموال حرام است.
۱۲- در اسلام احتکار و انبار کردن مایحتاج مردم برای ثروت اندوزی حرام است.

۱۳- اسلام مبادلات کلاهبردارانه و مبتنی بر حیله و نیرنگ را باطل می داند.
۱۴- در اسلام خرید و فروش آلات و ادوات و مواد مضّر و فساد آور که جامعه اسلامی را به فساد و تباهی می کشد حرام است.
۱۵- اسلام دینی عقل گرا و ضد تقلید کورکورانه است.
۱۶- اسلام ریاکاری را بدترین نوع گناه می داند.
۱۷- در اسلام بسیاری از چیزهای نجس و اجتناب از آنها واجب است مثل سگ، خوک، خون، مردار، و خوردن آنها حرام است.
۱۸- اسلام ازدواج با محارم را حرام می داند مثل ازدواج با خواهر، مادر، مادر زن، خواهر زاده، برادر زاده و …
۱۹- در اسلام تعدی به اموال دیگران و چپاول ثروت دیگران و پایمال کردن حقوق دیگران، حرام است و با لباسی که از راه تحصیل اموال نامشروع تهیه شده باشد و با آبی که غصبی باشد نمی توان وضو گرفت و نماز خواند و آن نماز و وضو باطل است.
۲۰- تمسخر و توهین و تحقیر دیگران از نظر اسلام حرام است حتی اگر بت پرستان باشد.
۲۱- تهمت و افتراء و غیبت دیگران در اسلام حرام، و آبروی مؤمن از نظر اسلام به اندازه خون مؤمن محترم است و این گونه گناهان بسیار بزرگ و نا بخشودنی است و شرط پذیرفتن توبه، رضایت کسانی است که حقوق آنها تضییع گردیده که باید اعاده حقوق و حیثیت شوند.
۲۲- متعدّیان به اموال و جان و ناموس مردم به شدت مجازات می شوند و باید مجازات آنها عبرت آمیز باشد. این پنج بند اخیربسیار فابل تامل است. آیا مرتد می خواهد اینها را انکار و تکذیب کند و به این امور کفر بورزد.
۲۳- صلح و امنیت و آسایش از اولین اهداف اسلام است که برای تحقق آن می کوشد و راهکارهای امر به معروف و نهی از منکر و جهاد و شهادت را برای تحقق آنها به ارمغان آورده است (مطهری،۱۳۷۲،ج۲: ۲۳۹)
۲۴- در اسلام کشتن اسیر جنگی حرام است.
۲۵- در اسلام به هنگام جنگ کشتن و آزار و اذیت زنان و کودکان، پیران و از کار افتادگان و مجروحان حرام و آسیب زدن به حیوانات و درختان در طبیعت ممنوع می باشد.
۲۶- سپاه اسلام حق ندارد آب را بر روی دشمن ببندد و یا آب آشامیدنی آنها را مسموم کند(کاری که در جنگ ۸ ساله سران کفر و مدعیان حقوق بشر علیه ایران علی رغم بمباران شهرها با موشک و استفاده از بمب های شیمیایی، امام خمینی(ره) اجازه مقابله به مثل ندادند).
۲۷- در اسلام آسیب زدن به حیوانات و بارکشی بیش از طاقت آنها حرام است.
نتیجه این فصل
نتیجه آنکه اسلام چکیده همه فضائل اخلاقی که بشر آن را می فهمد و می شناسد بوده، و دشمن تمام رذائلی چون شرابخواری و قمار و فساد و فحشاء و دزدی و پیمان شکنی و ریا و نیرنگ و تمسخر و ربا خواری که منفور بشر است می باشد. (اعراف،۳۲و۱۵۷ونمل ،۹۰)
اسلام دین عقل و عقلانیت است توجه شود اینکه می گوییم اسلام دین عقل و عقلانیت و واجد همه ارزش های انسانی است .به این معنا نیست که ما اسلام را با یک سری احکام و عبادات در نظر بگیریم و در دفاع از آن چنین ادعای بکنیم و بگوییم اسلام دین عقلانیت و فطرت است بلکه باید بدانیم اسلام اولاً: خود را به عقل تمام بشریت عرضه می کند و معیار حقانیت خود را اقناع عقلی و قلبی بشر قرار داده و ثانیاً: راه کار هایی را در درون خود پدید آورده است که این ادعا را تضمین می کند، و لذا با صراحت و شجاعت تمام اعلام کرده هر آنچه از فروعات آن با عقلانیت قطعی و برهانی سازگار نبود و ثابت گردید برای بشریت مضر است، یامنسوخ است، یا تعطیل، و یا آن را از پایه و اساس جزء اسلام نمی داند. یعنی احکام اسلام دایر مدار منافع انسان هاست و تا آنجا بقا و دوام دارد که چنین ویژگی در آن مستدام باشد. به همین دلیل است که ما برون رفت از چنین دینی را محال می دانیم .
فصل چهارم
ماهیت ارتداد و فلسفه حکم مرتد در کتاب و سنّت
پس از بیان کلیاتی از اسلام، بر این نکته تأکید داریم که مدعی ارتداد مدعی انکار اسلام است. یعنی مدعی است که ارکان اسلام باطل و کذب است زیرا مرتد یا اصول اسلام را منکر است و یا ضروری اسلام را به شکلی انکار می کند که انکار اساس و اصول اسلام را در پی دارد. بنابراین مرتد یعنی منکر اسلام، اسلامی که مشخصات آنرا بیان کردیم و گفتیم یک کالا یا یک مدّ نیست. بلکه مجموعه ای واقعی از اصول عقاید و قوانین و احکام و اخلاقیات می باشد. که مومنین ملتزم به لوازم و تبعات آن می باشند و منکرین آن غیر ملتزم به آن می شوند.
به اعتقاد ما تمام نفرت و انزجاری که باعث گردیده اسلام اشّد مجازات را در مورد مرتد مقرر و اعمال نماید به ماهیت مرتد و ارتداد مربوط می شود نه به عواقب آن؛ هر چند عواقب ارتداد نیز برای جامعه خطراتی دارد و از جانب اکثر متفکرین به عنوان فلسفه حکم ارتداد تلقی گردیده است.که در فصل سوم بخش اول (رویکرد امنیتی) گذشت. ولی علت اصلی این همه شدت و نفرت به همان ماهیت مرتد برمی گردد. ماهیتی که کشف آن مستلزم شناخت اسلام از یک سو و بررسی ویژگیهای مرتد و ارتداد از سوی دیگر است. و سرانجام آن به حل شبهه پارادوکسیکال حکم مرتد با آزادی عقیده منتهی می شود.
۴-۱- ماهیت مرتد از بعد روانی و انگیزه و انواع آن
تمام کسانی که به اسلام کفر می ورزند و یا کلمات کفرآمیز بر زبان جاری می کنند به صورت حصر از دو حال خارج نیستند.
الف- یاجاهل و مرددّ هستند، یعنی نسبت به اصل اسلام یا بعضی از ارکان و احکام آن دچار تردید و شبهات علمی شده اند.
ب- و یا به هر دلیلی غیر از تردید منکر اسلام شده و نسبت به اسلام و احکام آن کفر می ورزند و اسلام را انکار و تکذیب می کنند.
گروه دوم ” ب ” یعنی منکرین اسلام نیز منحصراً از سه حال خارج نیستند:

1. 1. یا از روی عصبانیت و احساسات ناشی از تألمات روحی و روانی و سیاسی یا جبری دم از انکار اسلام می زنند. ولی در عمل پایبند به اسلام هستند.

1. 1. یا نسبت به ارکان اسلام یقین به بطلان و نسبت به راه دیگری که برگزیدند یقین به حقانیت آن راه دارند.هرچند دچار جهل مرکب باشند .

1. 1. و یا آنکه علی رغم علم و معرفت و یقین و قطع به حقانیت اسلام، به صورت لجوجانه و منافقانه نسبت به اسلام کفر ورزیده، و اعلام ارتداد می کنند و اسلام و احکام اسلام را از روی دشمنی و عناد و به قصد فتنه انگیزی یا مقاصد دیگر، زیر سؤال می برند و آنرا مورد تهاجم خصمانه قرار می دهند!

به اعتقاد ما ارتداد مورد نفرت اسلام و مرتد مغضوب و مشمول مجازات اسلامی ارتداد نوع اخیر است و موارد قبل به اضافه مستضعفین فکری و مشرکین جاهل تخصصاً نه تخصیصاً از دایره ارتداد مشمول مجازات اسلام خارج هستند.
۴-۲- تببین و تحلیل انوع ارتداد از بعد روانی و انگیزه
۴-۲-۱- ارتداد به معنای شک و تردید و با انگیزه کشف حقیقت (صادقانه)
اسلام نه تنها از سؤالات و شبهات دینی استقبال می کند بلکه ضمن تشویق به آن، یقین قبل از شک را ارج نمی نهد و یقین بعد از شک و تردید را ارزشمند و معتبر و قابل قبول می داند. اسلام برخلاف مسیحیت دستور می دهد ارکان آنرا پس از تعقل و تأمل و اقناع عقلی پذیرا باشند و در هزاران آیه و حدیث همانگونه که قبلاً متذکر شدیم بر این نکته و روش تأکید کرده و از مناظرات علمی و جدال احسن استقبال نموده است. که کتاب شریف احتجاج نمونه ای از آن می باشد.
پس محال است دینی که خود مشوق سؤال کردن و دانستن است ،و می داند پرسش ناشی از جهل، و به انگیزه وصول به معرفت، تؤام با شک و تردید است. سؤال کننده و فرد شاکّ طالب حقیقت را مجازات نماید. این هم خلاف عقل و هم خلاف دین حکیمانه اسلام است. درجه تحمل اسلام بی نهایت بالاتر از مدعیان آزادی عقیده می باشد. درباره صبر و شکیبایی علماء شیعه در تحمل شبهات، آیت الله جوادی آملی آورده است:
علامه طباطبایی(ره) در حد خود وارث پیامبران بود و پیامبران همواره بحث آزاد را می پذیرفتند و با سعه صدر با آن برخورد می کردند. دعوت به بحث و احتجاج و استدلال، شیوه ای قرآنی است و استاد علامه(ره) معتقد بود سوره انعام سوره احتجاج است و خدای سبحان در این سوره حدود چهل حجت اقامه کرده و به احتجاج و بحث آزاد فراخوانده است.
احتجاجهایی که از پیشوایان دین علیهم السلام به ثبت رسیده، گویای پشتیبانی آنان از بحث آزاد است. بدیهی است که وقتی انسان باورهایی یقینی داشته و به استواری پایه های اندیشه خود مطمئن باشد، از بحث آزاد هراسناک نیست. هراس، زمانی رخ می نماید که انسان از سرچشمه وحی و قرآن و سنت بی بهره باشد.
با این پشتوانه و دستمایه شرح صدر است که انسان می تواند ریاست و سروری کند و جمله زیبای آله الریاسه سعه الصدر مصداق تامش همین تربیونهای آزاد بین اندیشوران و صاحب نظران است؛ نه اعمال ریاستهای جاه طلبانه و اتکا بر ماده و طبیعت و اسراف و تبذیرهای مالی.
اگر وجود مبارک پیامبر(ص) صاحب نام و یادنامه ای بس رفیع و فرازمند گردید:
” و رَفَعنا لَکَ ذِکرَک “ علتش شرح صدر او بود: ” اَلَم نَشرَح لَکَ صَدرک “ و اگر موسای کلیم(ع) از پیامبران اولوالعزم گردید و مستضعفان را از دست مستکبران نجات داد، تکیه بر شرح صدر داشت: ” رَبِّ اشرَح لی صَدری “، بنابراین شرح صدر، وصف ممتاز پیامبران الهی است و عالمان الهی که وارثان راستین آنان اند،هر کدام درحدخود ازاین فیض فائز شده اند.

نیستند.
٣)خودتشابه آماری: ضعیفترین نوع خودتشابه است که در آن فراکتال اندازه های عددی یا آماری دارد کهدر سرتاسر مقیاسها حفظ م شوند. بیشتر تعاریف عوامانه متعارف فراکتال، بر ش ل از خودتشابه آماری دلالتدارند. فراکتالهای تصادف نمونهای از فراکتالهای هستند که به ش ل آماری خودمشابهاند اما خودمشابه کامل یاشبه خودمشابه نیستند.
سالها بعد، شاخه جدیدی از ریاضیات با عنوان تئوری توابع ت رار شونده توسط جان هاکینسون ^[۳] در سال١٩٨١ ارائه شد. در همان دهه، مای ل بارنزل ^[۴] ، ی محقق برجسته از جورجیا، کتاب معروف با عنوان »فراکتالهاهمه جا هستند«، نوشت. این کتاب، ریاض سیستمهای توابع ت رار شونده را ارائه م کند و نتیجهای را با عنوانتئوری اختلاط رن ها معرف م کند. تئوری اختلاط رن ها توضیح م دهد که ی سیستم ت رار توایع برای ارائه تصویر، چ ونه بایست عمل کند. این تئوری ام ان عجیب را ارائه م دهد. اگر در مسیر رو به جلو، ریاضفراکتال برای تولید تصاویر با ظاهر طبیع مناسب است پس در حرکت رو به عقب م توان از آن برای فشردهسازیتصاویر استفاده کرد. حال از منظر سیستمهای ت رار توابع به معرف فراکتالها م پردازیم.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

تعریف ٠.٠.١. فرض کنید (X,d) ی فضای متری کامل و {F = {f₁,f₂,…,f_k ^ی مجموعهی متناه ازن اشتهای پیوسته رویX باشد. نیمگروه تولید شده توسطF تحت عمل ترکیب توابع، که آنرا با نماد ⁺>F <نمایش م دهیم، را در نظر ب یرید.{F >⁺= {h : X → X;h = f_ino…of_i1 ; i_j ∈ {۱,۲,…,k}} ∪ {id : X → X <
سیستم ت رار توابع تولید شده توسطF که به اختصار با (IFS(_X,F ^[۵] نمایش داده م شود، چیزی جز عمل نیمگروه
⁺>F < روی مجموعهX نم باشد.
هر سیستم تعریف شده بهصورت فوق، دارای جاذب م باشد. در صورت که ن اشتهای مولد سیستم، انقباضباشند، سیستم دارای ی جاذب منحصربفرد است که آنرا فراکتال م نامیم.
بارنزل در سال ٢٠٠٩ نشان داد که بین جاذبهای دو سیستم ت رار توابع م توان ارتباط ایجاد نمود. آنچه دراین پایان نامه بررس م گردد نحوه ایجاد ارتباط خاص یعن همیومورفیسم فراکتال ، بین جاذبهای دو سیستمت رار توابع با تعداد توابع مولد مشابه م باشد. این پایان نامه بر مبنای ی از مقالات بارنزل و وینس ^[۶] [۶] نوشتهشده است که در آن از توابع دوآفین جهت تش یل سیستم استفاده م گردد.
٣تعریف ٠.٠.٢. ن اشت ^۲f _: R² → R را که بهصورت زیر تعریف م کنیم، ی ن اشت دوآفین نامیده م شود.(١)f(x,y) = a + bx + cy + dxy,
که در آنa,b,c,d ، بردارهای در ^۲R هستند.
بهعبارت دی ر توابع دوآفین، توابع مانند ^۲f _: R² → R هستند با این ویژگ ها که، به ازایx یاy ثابت، درسایر متغیرهای موجود مانند توابع آفین رفتار م کنند.
{ ff((1(x,(1− α−)αx1)y+1 +αxαy2,y2) = (1) = (1−−αα))ff((x,yx1,y1) +) +αfαf((x,yx2,y2))., (٢)
.x₁,x₂,y₁,y₂^,α ∈ R برای هر
از نظر هندس ، تساویهای فوق بدین معنا هستند که
خطوط افق و عمودی، توسط ن اشتهای دوآفین، به ی خط ن اشته م شوند.
ویژگ های موجود در خطوط افق و عمودی، حین انتقال، حفظ م شوند.
ردهی توابع دوآفین از ^۲R به ^۲R به مراتب، بزرگتر از تبدیلهای آفین و کوچ تر از تبدیلهای درجهی دوم است.ردهی توابع دوآفین تحت عمل ترکیب بسته نم باشد ول ترکیب ی تابع دوآفین با ی تابع آفین، ی تابع دوآفینم باشد.
این رده اصل از توابع با اتصال به نتایج هندسه کلاسی ، برانچن ^[۷] و لمبرت ^[۸] که قبل از قرن هیجدهم میلادیبهوجود آمدهاند، کاربردهای زیادی برای آنچه که در این پایان نامه شرح داده م شود خواهند داشت. ان یزه اصلما برای استفاده از توابع دوآفین بهخاطر بازنمای و تبدیلهای فراکتال است. همانطور که بیان گردید ی روشاستاندارد برای ساختن فراکتال، خودتشابه دقیق است که به وسیله سیستمهای ت رار توابع قابلیت پیادهسازی دارد.جاذب این سیستمها، معمولا ی فراکتال است. بارنزل در [٨] و [٧] روش برای تبدیل کردن جاذب یSFI به جاذبIFS دی ر مطرح کرده است. این روش، برای تصویرسازی دیجیتال تصویرهای مخدوش، صاف کردنآنها، فشرده سازی، سایهدار کردن و افزودن جلوههای ویژه کاربرد دارد. ش ل زیر که جزئیات بیشتر در مورد آن دربخش ٣.۴ توضیح داده شده است، بهوسیلهی کاربرد چنین تبدیلهای ، که همیومورفیسم فراکتال نامیده م شوند،بهدست آمده است.
ش ل ١: کاربرد دو همیومورفیسم فراکتال برای ایجاد تصویر اصل .
۴
برای ایجاد ی همیومورفیسم فراکتال ، سیستم ت رار توابع که ن اشتهای آن خصوصیات هندس خوبداشته باشند و خیل هم پیچیده نباشند، مناسب است. تبدیلهای خط بهخاطر این خاصیت که خطوط را به خطوطم رسانند، برای ساختن سیستمهای ت رار توابع مناسبند. از طرف تبدیلهای آفین و دوآفین نیز خیل پیچیدهتر ازتبدیلهای خط نیستند و محدودیت برای اینکه مبدأ را به مبدأ برسانند، ندارند.
این پایان نامه بهصورت زیر سازمانده شده است:
در فصل اول به بیان مفاهیم پایهای مربوط به سیستمهای دینامی زمانگسسته م پردازیم. آشنای با ساختاراین سیستمها و تعاریف و قضایای پیرامون آنها، در فهم مطالب فصول بعدی کم بهسزای م کند.
در فصل دوم، به معرف سیستمهای دینامی زمانپیوسته م پردازیم. هدف اصل ما در این فصل، تعیین نقاطثابت ی دست اه معادلات دیفرانسیل و آشنای با نحوه محاسبه نقاط جاذب و دافع آن است.
در فصل سوم با ساختار تش یل سیستمهای ت رار توابع آشنا م شویم. در این فصل، ابتدا با توابع انقباض وتعاریف و قضایای پیرامون آنها آشنا م شویم. سپس با بهره گرفتن از این توابع نسبت به ایجاد ی سیستم ت رار توابعانقباض اقدام م کنیم. با اثبات قضیه ٩.٢.٣، نشان م دهیم که هر سیستم ت رار توابع انقباض دارای ی جاذبکمین درون ناته منحصربفرد است که این جاذب عموماًً فراکتال نامیده م شود. در ادامه فصل را با ذکر مثال ازنحوه تش یل ی سیستم با دومولد به پایان م بریم.
موضوع اصل این پژوهش که براساس مقاله [۶] از بارنزل و وینس، تنظیم گردیده است، از فصل چهارم شروعم شود. ابتدا به معرف توابع دوآفین و بیان هندسه این توابع م پردازیم. قضیهی ١٠.١.۴ به بیان ویژگ های اساسی تابع دوآفین م پردازد. همچنین ویژگ های خط تاشده و سهم تاشده نیز در این قضیه بیان م گردد.
قضیهی ١٢.١.۴ ی ساختار هندس برای پیدا کردن تصویر ی نقطه تحت ی ن اشت دوآفین را به ما م دهد.بخش ٢.۴ زمینهی لازم برای تعریف سیستم ت رار توابع دوآفین و مجذوب کنندههای آنرا فراهم م کند. قضیهی
۵.٢.۴ شرایط کل نسبتاًً خوب به ما م دهد که تحت این شرایط، ی ن اشت دوآفین، انقباض است.
ایجاد همیومورفیسم فراکتال بین جاذبهای دوIFS موضوع بخش آخر این پژوهش است. ساختار یهمویومورفیسم فراکتال با یافتن بخشهای پایای انتقال مربوط به ن اشتهای کدگذار دو،IFS ارتباط مستقیمدارد. قضیهی ۵١.٣.۴ نشان م دهد که هر بخش پایای انتقال وابسته به ی ماس است.
قضیهی ١٧.٣.۴، نشان م دهد که چ ونه ی همیومورفیسم فراکتال بین جاذبهای دو سیستم ت رار توابع رام توانیم از بخشهای مربوطه بهدست آوریم.
فصل ١

خلاصه مباحث از سیستمهای دینامی

١ . ١ بررس مجموعه های حدی و پایا
٢ . ١ سیستمهای کمین
٣ . ١ دینامی نمادین
۶
سیستم دینامی ، توصیف مدل ریاض ی مسأله فیزی م باشد. از آنجاکه عنوان سیستمهای دینامی بهسیستمهای داده م شود که در گذر زمان دستخوش تحول م شوند، لذا ی سیستم دینامی را م توان توسط سهپارامتر زمان، حالتها و قاعده های که بیان ر نحوه تحول این سیستمهاست، ش ل داد. برای درک سیستم دینامیبایست بر شرایط اولیه حاکم بر آن و شرایط مرزی سیستم احاطه داشت. سیستمهای دینامی را با توجه به رابطهایکه میان پارامترهای آنها وجود دارد، به دو گروه تقسیم م نمایند.
سیستمهای دینامی خط ،
سیستمهای دینامی غیرخط .
سیستمهای دینامی خط را م توان به دو طریق مورد مطالعه قرار داد: در صورت که تحول در سیستمبهصورت پیوسته باشد از معادله دیفرانسیل برای توصیف سیستم استفاده م شود. اما اگر سیستم بهصورت گسستهتحول یابد، در اینصورت سیستم در قالب ن اشتهای ت رار (مانند ن اشت لجستی ) مطالعه م گردد. در اینبخش به معرف سیستمهای دینامی زمان گسسته و ویژگ های آنها م پردازیم که نقش اساس در فهم مطالبفصول بعدی این پایان نامه دارند. برای این منظور از [١] و [٣] بهره م گیریم.

١.١ بررس مجموعه های حدی و پایا

مطالعه و بررس رفتار مدار ی نقطه در ب نهایت، که مثال از ی مجموعه پایا م باشد، در سیستمهای دینامیبسیار حائز اهمیت است. به همین علت ابتدا به بررس بعض از مجموعه های حدی و دینامی آنها م پردازیم.
تعریف ١.١.١. ی سیستم دینامی را با _(X,f) نمایش م دهیم که در آنX ی فضای توپولوژی (فضایمتری ) وf _{: X} → X ی تابع پیوسته رویX م باشد. برای هر ن اشت پیوستهf ازX بهf⁰ ،X را ن اشتهمان ازX در نظر م گیریم و همچنین.n ∈ N ; fⁿ⁺¹ = fofⁿ∀
تعریف ١.١.٢. اگر (X,f) ی سیستم دینامی باشد، آن اه برای هرx ∈ X ، مدار پیشروx را با نماد (O⁺(x,fنمایش م دهیم و بهصورت زیر تعریف م کنیم
.
اکنون فرض کنیدf _{: X} → X ی ن اشت پیوسته و مع وسپذیر باشد دراینصورت برای هرx ∈ X ، مدار
پسرو را با نماد ₍O−(_x,f نمایش م دهیم که بهصورت زیر تعریف م شود
O−(x,f) = {f−ⁿ(x) : n ∈ N ∪ {۰}},
که در آن ^۱+f−ⁿ _{= f}−^۱_of−ⁿ. همچنین مدار نقطهیx ∈ X ، را بهصورت زیر تعریف م کنیم
O(x) = {fⁿ(x) : n ∈ Z}.
تعریف ١.١.٣. نقطهیx ∈ X را ی نقطه تناوب از ن اشتf _{: X} → X گوییم هرگاه عدد مثبتn موجود باشد