بعد از جنگ جهانی دوم به مدت تقریباً۴۰ سال ژئوپلتیک به عنوان یک مفهوم و یا روش تحلیل، به علت ارتباط آن با جنگ‎های نیمه اول قرن بیستم منسوخ گردید، هر چند ژئوپلیتیک در این دوره از دستور کار دولت ها در مفهوم قبلی خود خارج شد، اما همچنان در دانشگاهها تدریس می­شد. برای تبدیل شدن نقش فعال جغرافیا در تعریف ژئوپلیتیک به نقش انفعالی سه دلیل عمده قابل ذکر است:

اول اینکه جغرافیدانان بعد از شکست آلمان در جنگ، ژئوپلیتیک خاص آلمان را مقصر اصلی عنوان کردند و سیاست‎های آلمان نازی را متأثر از این مکتب می‎دیدند. خود را از مطالعات در مقیاس جهانی کنار کشیده، توجه خود را به دولت ها و درون مرزهای سیاسی بین المللی معطوف داشتند و واژه ژئوپلیتیک بر چسب غیر علمی‎به خود گرفت و از محافل علمی‎و دانشگاهی طرد شد.دلیل دیگری که موجب افول نقش جغرافیا در جنگ سرد شد ظهور استراتژی باز دارندگی هسته ای بود. توانایی پرتاب سلاح‎های هسته ای بوسیله هواپیما و موشک به فاصله‎های دور،باعث شد که دیگر نه فاصله و نه عوامل جغرافیایی مثل ناهمواری ها و اقلیم چندان مهم تلقی نمی‎شدند. دلیل سوم، ظهور ایدئولوژی به عنوان عامل تعیین کننده ی جهت گیری سیاست ها بود. ژئوپلیتیک جنگ سرد و ژئوپلیتیک عصر هسته ای از مشخصات دوره افول ژئوپلتیک هستند (زین العابدین، ۱۳۸۹ : 13).
۲-۱-۳- دوره احیا
بعد از پایان جنگ جهانی دوم جغرافیدانان شرمنده شدند و از آن پس تلاش نمودند جغرافیدانانی که ژئوپلیتیک را در اختیار آلمان نازی (هیتلر) گذاشته اند،کنار گذارند، و نتیجه اینکه حدود ۴۰ سال ژئوپلیتیک طرد شد. تا اینکه در دهه 1980 در جنگ ویتنام^[2] و کامبوج^[3] بر سر تصاحب منطقه ی مکنگ^[4]، گر چه هر دو کشور از بلوک شرق بودند، ایدئولوژی نتوانست جنگ را از بین ببرد. بنابراین، در گزارش این مناقشه و روابط دو کشور، مجدداً از مفهوم ژئوپلتیک استفاده شد و سپس کسینجر^[5] بصورت تفننی از واژه ی ژئوپلیتیک در مسائل جهان استفاده نمود. علاوه بر آن در جنگ ایران و عراق (1988-1980) و اشغال کویت توسط عراق (1991-1990 ) و به ویژه سقوط پرده آهنین در اروپا از سال 1989 موجب پر رنگ تر شدن این مفهوم شد و به خصوص فروپاشی شوروی (سابق) و برجسته شدن ملیت ها این مفهوم را به صورت یک مفهوم کلیدی در عرصه بین المللی قرار داد (زین العابدین،۱۳۸۹ :۲۸).
در حالیکه نامداران جغرافیای سیاسی چون ریچارد هارتشورن و استیفن جونز سخت در تلاش شکوفا ساختن جغرافیای سیاسی در جهان دوران میانه ی قرن بیستم شدند و سیاستمدارانی چون هنری کیسینجر واژه ژئوپلیتیک را دوباره به زبان روزمره سیاسی نیمه دوم قرن بیستم باز گرداند، جهانی اندیشانی چون ژان گاتمن و سوئل کوهن پیروزمندانه جهانی اندیشی جغرافیایی(ژئوپلتیک) را به بستر اصلی مباحث دانشگاهی باز گرداندند.در این زمینه ژان گاتمن^[6] با طرح تئوری «آیکنوگرافی^[7]– سیروکولاسیون^[8]» «حرکت» را در مباحث ژئوپلیتیک در معرض توجه ویژه قرار داد و عوامل روحانی یا عامل «معنوی» را در جهانی اندیشی «اصل» یا «مرکز» دانست و «ماده» یا «فیزیک» را تأثیر گیرنده قلمداد کرد (مجتهد زاده،۱۳۸۶:۹۶).
سائول بی کوهن می‎گوید: موضوعات ژئوپلیتیکی مهمتر از آن بودند که جغرافیدانان آنها را کنار بگذارند و اکنون خیلی از جغرافیدانان با یک تأخیر به او ملحق شده اند و از باز گشت و تجدید حیات ژئوپلتیک به اندازه او استقبال کرده اند.
2-2-رویکردهای جدید ژئوپلیتیک
همه نظریه‎های ژئوپلیتیکی جنبه ژئواستراتژیکی داشته و برای کسب قدرت بر فضای جغرافیایی تأکید داشتند. اما پس از پایان جنگ سرد و با مطرح شدن نظام نوین جهانی بسیاری از دیدگاه های ژئوپلیتیکی جنبه ی کمی‎پیدا کرد و حتی بعضی از این دیدگاه ها در عالم سایبر اسپیس مطرح شدند. در نظام نوین جهانی عده ای در تحلیل ژئوپلیتیکی خود، رویکرد انرژی را مد نظر قرار دادند،عده ای به مسائل زیست محیطی معتقد بودند، بعضی فرهنگ را عامل اصلی ژئوپلیتیک دانستند و بالاخره، عده ای مسائل ژئواکونومی‎را در تحلیل ژئوپلیتیکی خود مورد توجه قرار دادند. می‎توان گفت که معیار‎های قدرت که نظامی‎گری بود، به طور کلی جای خود را با معیار‎های مذکور تغییر داد. یعنی، قبل از پایان جنگ سرد، معیار اصلی قدرت نظامی‎گری بوده و تمام عوامل اقتصادی، اجتماعی به صورت ابزار مورد توجه بوده است.به علاوه مشخصه ی اصلی ژئوپلیتیک دوره جنگ سرد جهان دو قطبی، جهان سوم و کشورهای عدم تعهد بودند، اما در نظریه ی جدید ژئوپلیتیکی، جهان چهارم مطرح است (زین العابدین، ۱۷۱:۱۳۸۹).
۲-2-۱-رویکرد نظم نوین جهانی
اولین بارجورج بوش پدر^[9] رئیس جمهور اسبق آمریکا در جریان جنگ خلیج فارس در1990م نظام نوین جهانی^[10] را مطرح نمود. و در سال 1991 پس از مذاکرات خود در هلسینکی^[11] با گورباچف^[12] و مارگارت تاچر^[13]، رهبران اروپا، سازمان ملل متحد،کشورهای عربی به ویژه خلیج فارس و سایر هم پیمانان خود، نظریه نظام نوین جهانی خود را اعلام نمود (حافظ نیا،۵۳:۱۳۸۵).
این نظام دیدگاه‎های جدید آمریکا را بیان می‎کند. با فروپاشی نظام سیاسی اتحاد جماهیر شوروی و بلوک شرق و از بین رفتن رقابت قدرت ها، جهان از این پس صاحب نظام نوینی شود که بر قدرت همه جانبه آمریکا استوار است. قدرت و سلطه آمریکا بر جهان بدون تسلط بر خلیج فارس ممکن نبود. نظام نوین جهانی طرحی جدید برای سلطه بر مناطق مهم جهان توسط آمریکا بود. این نظام به رغم عنوان گول زننده آن، شکل جدیدی از استعمار نو است که جهان را به سوی مخاصمه و تلاطم سوق می‎دهد. جورج بوش پدر نظم نوین جهانی را این چنین تعریف می‎کند: «نظم نوین جهانی می‎گوید که بسیاری از کشورها با سوابق متجانس و همراه با اختلافات، می‎توانند دور هم جمع شوند تا از اصل مشترکی پشتیبانی کنند و آن اصل این است که شما با زور کشور دیگری را اشغال نکنید…» اما آمریکائیها از زمان پی ریزی چنین نظریاتی، کمترین توجهی به آنچه خود معتقدند نداشته اند و تعبیر «نوام چامسکی» نظم نوین جهانی تعبیر تازه ای از توسل به زور و انقیاد مضاعف ملت ها است.تمام ابعاد نظم نوین جهانی بر پایه منافع و توسعه طلبی آمریکا استوار است در عصر نظم نوین جهانی، ثبات و امنیت تقریباً به طور کامل برای هیچ کشوری- حتی آمریکا- وجود ندارد.
2-2-2-رویکرد ژئواکونومی
پایه و اساس ژئواکونومی‎استدلالی است که از طرف ادوارد لوتویک^[14] ارائه شده است. او خبر از آمدن نظم جدیدبین المللی در دهه نود می‎داد که در آن ابزار اقتصادی جایگزین اهداف نظامی‎می‎شوند. به عنوان وسیله اصلی که دولت ها برای تثبیت قدرت و شخصیت وجودی شان در صحنه بین المللی به آن تأکید می‎کنند و این ماهیت ژئواکونومی‎است (عزتی،۱۰۷:۱۳۸۸)
ژئواکونومی‎عبارت ازتحلیل استراتژی­ های اقتصادی بدون درنظر گرفتن سودتجاری،که ازسوی دولتها اعمال می­ شود،به منظورحفظ اقتصادملی یا بخشهای حیاتی آن وبه دست آوردن کلیدهای کنترل آن ازطریق ساختارسیاسی وخط مشیهای مربوط به آن پرداخت. (عزتی،1387: 110)
ژئواکونومی‎رابطه بین قدرت و فضا را مدّ نظر دارد و هدف اصلی آن کنترل سرزمین و دستیابی به قدرت فیزیکی نیست بلکه دست یافتن به استیلای اقتصادی فناوری و بازرگانی است بدین ترتیب به نظر می‎رسد مفاهیم ژئواکونومی‎در رویارویی با مسائل قرن 21 از کارآیی مناسبی در مقیاس جهانی برخوردار خواهد بود (واعظی،1388 :32)
ژئواکونومی‎رابطه بین قدرت وفضا را بررسی می‎کند. فضای بالقوه ودرحال سیلان همواره حدود ومرزهایش درحال تغییروتحول است،ازاین رو آزادازمرزهای سرزمین وویژگیهای فیزیکی ژئوپلیتیک است.درنتیجه تفکر ژئواکونومی‎شامل ابزارآلات لازم وضروری است که دولت می‎تواندازطریق آنها به کلیه اهدافش برسد.(عزتی،1387: 110)
ژئواکونومی‎و ژئوپلیتیک دارای تفاوتهای اساسی با هم می‎باشند،اول اینکه ژئواکونومی‎محصول دولت ها وشرکتهای بزرگ تجاری با استراتژیهای جهانی است درحالی که این خصیصه در ژئوپلیتیک نیست. نه دولت ونه شرکتهای تجاری هیچ نقشی درژئوپلیتیک ندارندبلکه یکپارچگی اتحادیه ها،منافع گروهی وغیره برپایه نمونه‎ های تاریخی با عملکردی نامرئی دراستراتژیهای ژئوپلیتیکی پایه واساسی برای همه صحنه‎های ژئوپلیتیکی هستند.
دوم اینکه هدف اصلی ژئواکونومی‎کنترل سرزمین ودستیابی به قدرت فیزیکی نیست بلکه دست یافتن به استیلای تکنولوژی وبازرگانی است. ازلحاظ کاربردی بایدگفت که مفهوم وعلم ژئوپلیتیک می‎تواند درنشان دادن راه وروش‎هایی برای پایان دادن به نزاعها ودرگیری ها ودرمجموع اختلافات نقش اساسی داشته باشددرحالی که ژئواکونومی‎ازچنین ویژگی برخوردارنیست(عزتی،1387: 112)
2-2-3- رویکرد ژئوکالچر
ژئوکالچر یا ژئوپلیتیک فرهنگی فرایند پیچیده ای از تعاملات قدرت،فرهنگ، و محیط جغرافیایی است که طی آن فرهنگها همچون سایر پدیده‎های نظام اجتماعی همواره در حال شکل­ گیری، تکامل،آمیزش، جابجایی در جریان زمان و در بستر محیط جغرا فیایی کره زمین اند.به عبارت دیگر ژئوکالچر ترکیبی از فرایند ‎های مکانی – فضایی قدرت فرهنگی میان بازیگران متنوع و بی شماری است که در لایه‎های مختلف اجتماعی و درعرصه محیط یکپارچه سیاره زمین به نقش آفرینی پرداخته و در تعامل دائمی‎با یکدیگر بسر می­برندو بر اثر همین تعامل مداوم است که در هر زمان چشم انداز فرهنگی ویژه خلق می‎شود.از این رو ساختار ژئو کالچر جهانی بیانگر موزاییکی از نواحی فرهنگی کوچک و بزرگی است که محصول تعامل‎های مکانی – قضایی قدرت فرهنگی اند که در طول و موازات یکدیگر حرکت می‎کنند (دیلمی‎معزی،2:1387).
ژئوکالچر پدیده ای است که بر شالوده نظام اطلاع رسانی نوین و یا صنایعی استوار است که به تولید محصولات فرهنگی مبادرت می‎ورزد وظیفه این صنایع تولید انبوه محصولات فرهنگی است. نظام سلطه فرهنگی در جهان کنونی در کنار نظام سلطه اقتصادی یا سیاسی از عناصر اصلی نظام ژئوپلیتیک جهانی می‎باشند. امروزه منطق حاکم بر فرایند‎های ژئوکالچر جهانی بر اشکال پیچیده و تکامل یافته تر شیوه‎های رقابتی مبتنی است. این فرایند در عین نافذ بودن، مدام در تکامل می‎باشد
پدیده‎های فرهنگی به دلیل خصیصه‎های مکانی شان همواره میل به ثبات و پایداری در مقابل نوآوری ها دارند که می‎توان به تلاش جوامع سنتی و حفظ میراث فرهنگی و آداب و سنن و نمادهای تاریخی و … اشاره کرد. از طرفی الگوهای تمدنی به واسطه ماهیت فضائیشان در جهت سرعت بخشیدن به تغییرات فرهنگی و زدودن مرزهای قراردادی هستند(حیدری،۱۳۸1 :۱۶۸).
۲-2-4- رویکرد ژئوپلیتیک زیست محیطی
مسایل ژئوپلیتیک زیست محیطی از اواخر قرن بیستم به موضوع اصلی فعالیت­ها و نگرانی­ها بین گروه‎های انسانی و بازیگران ملی و فراملی در سطوح منطقه ای و جهانی تبدیل شده است. محیط زیست بشری در سطوح محلی، ملی، منطقه ای و جهانی دستخوش مخاطرات گردیده است. این مخاطرات در سه بعد: کاهش و کمبود منابع، تخریب منابع و آلودگی محیط زیست تجلی یافته است. از دید ژئوپلیتیک، کمبود منابع زیست محیطی یا محروم کردن انسانها از زیستن در مکان مورد علاقه آنها رقابت و کنش متقابل بین گروه‎های انسانی و بازیگران سیاسی در سطوح مختلف را در پی دارد.(www.civilica.com).
طی چند دهه گذشته، افزایش جمعیت، گسترش دامنه مداخلات بشر در طبیعت برای تأمین نیازهای فزاینده از منابع کمیاب طبیعی، گسترش رویکرد سودانگاری در غالب طرح‎های توسعه ای، بی پروایی نسبت به جستار پایداری محیط زیست در ساخت سازه ها و زیر ساخت ها و مانند آن،پیامدهای ناگواری همانند گرمایش کروی، ویرانی لایه ازن، پدیده ال نینو، طوفانهای سهمگین، بالا آمدن سطح آب دریاها، گسترش گازهای گلخانه ای، خشکسالی، سیل، فرو نشست زمین، کاهش آب شیرین، بیابان زایی، کاهش خاک مرغوب، آلودگی هوا، باران‎های اسیدی، جنگل زدایی و نابودیت تنوع زیستی، نشانه‎هایی از جهانی شدن پیامدهای فروسایی محیط زیست در سطح فروملی و فراملی و جهانی بودن بوده اند. تداوم وضعیت موجود،آینده زیست و تمدن فراروی بشر را مبهم و نامطمئن کرده است.نگرانی از این وضعیت به همراه شرایط نا مطلوب کنونی، در طرح رویکردهایی همانند امنیت زیست محیطی، ژئوپلیتیک انتقادی، ژئوپلیتیک زیست محیطی، توسعه پایدار بسیار اثر گذاشت. با توجه به این که مفهوم «جهان» از مقیاس‎های مطالعاتی دانش یاد شده است، مرزهای محلی و ملی را در نوردیده اند، محیط زیست سویه ای ژئوپلیتیک یافته است (کاویانی،۱۳۹۰: ۸۵).
2-2-5-رویکرد ژئوپلیتیک انتقادی
در مورد ماهیت و چیستی ژئوپلیتیک انتقادی نظریه‎های مختلفی ارائه شده است. عده ای از نظریه پردازان، ژئوپلیتیک انتقادی را در مقایسه با ژئوپلیتیک سنتی، که به دلیل سوء استفاده از شواهد جغرافیایی به نفع مقاصد امپریالیستی لکه دار گردیده، از لحاظ علمی‎مستقل و بی طرفانه می‎دانند که می‎تواند با دیدگاهی متعالی به امور جهانی نگریسته و تحقیق عینی بپردازد(مویر،220:1379). عده ای را باور بر این است که ژئوپلیتیک انتقادی در جستجوی آشکار کردن سیاست­های پنهان دانش ژئوپلیتیک است (میرحیدر،42:1386)
از اوایل1970، شاهد ظهوررویکردی نوین به نام «ژئوپلیتیک انتقادی^[15]»هستیم.دانشمندان ژئوپلیتیک چون اتوتایل^[16] ومیشل فوکو را می‎توان ازپیشگامان این حرکت نوین دانست. این دانشمندان به طور همزمان، هم از ژئوپلیتیک انتقاد کردند و هم خود از اندیشمندان این عرصه بودند. این افراد، سیاست اندیشمندانه خود را بر «ضد ژئوپلیتیک» تعریف کرده و با وجود این، در چارچوب زیر بنایی مفاهیم ژئوپلیتیک کار می‎کردند (مویر،۳۷۸:۱۳۷۹).
محققین ژئوپلیتیک انتقادی تمایل دارند بجای تمرکز بر شناسایی عوامل جغرافیایی مؤثر بر شکل گیری قدرت دولتها و سیاست خارجی ایشان، از یک سو دریابند که سیاستمداران چگونه «تصاویر ذهنی» خود را از جهان ترسیم نموده اند و این بینش ها چگونه بر تفاسیر آن ها از مکان‎های مختلف تأثیر می‎گذارند؟ ژئوپلیتیک انتقادی به عنوان نظریه ای نسبتاً جدید که توانسته است خود را بر اساس مؤلفه‎های حاکم میان بازیگران روابط بین الملل، نظام مند سازد، چارچوبی مناسب برای فهم ژئوپلیتیکی جدید، به دور از عناصر سختی هم چون مرز و مکان ایجاد کرده است. بر اساس فهم برخی از موضوعات، بدون توجه به بعضی مسائلی که طبق نظریات سنتی غیرمرتبط می‎نمودند، امری ناقص خواهد بود. از منظر ژئوپلیتیک انتقادی، استراتژی قدرت همیشه نیازمندبه کارگیری فضا وهمین سبب گفتمان می­باشد. (www.javanemrooz.com)
رویکرد انتقادی، کوشش منتقدانه برای کشف ساختارهای جامعه معاصر است که ضمن نقد زیربنایی رویکردهای رایج در شناخت جامعه به تبیین کاستی ها ی روش شناسی آنها می‎پردازند و شیوه‎های اثبات گرایی (پوزیتیوسیتی) را در مطالعه جامعه نقد می‎کند و بر این انگاره استوار است که صرف تجربه و روش‎های تجربی کافی نیست و نباید مطالعه جامعه را همسان با مطالعه طبیعت انگاشت. هدف نظریه پردازان مکتب انتقادی، ایجاد دگرگونی‎های فرهنگی و روشنگرانه برای کاهش نابرابری‎های جهانی، برقراری عدالت بین المللی، احترام به تفاوت ها و گرایش به ارزش‎های فرهنگی جدیدی است که بر فرایند تعامل موجود در صحنه‎های اجتماعی و تمدنی حاکم شود و تعامل و عمل را در چارچوب ارزشهای موجود رهبری کند (مشیر زاده،۱۳۸۴ :۲۲۱).
هر چند ژئوپلیتیک به مطالعه روابط متقابل جغرافیا، قدرت سیاست و کنش‎های ناشی از ترکیب آنها با یکدیگر می‎پردازد (حافظ نیا،۳۶:۱۳۸۵). اما امروزه گفتمان آن تابعی از چالش‎های برخاسته از «جهانی شدن‎های اقتصادی»، «انقلاب اطلاع رسانی» و«خطرات امنیتی جامعه جهانی» است (مجتهد زاده،۱۲۸:۱۳۸۱)و بالاخره ژئوپلیتیک انتقادی در جستجوی آشکار کردن سیاست‎های پنهان دانش ژئوپلیتیک است.مباحث ژئوپلیتیک مقاومت و آنتی ژئوپلیتیک از جمله مباحث مهم در پژوهش ها و نوشته‎های مربوط به ژئو پلیتیک انتقادی می‎باشد.این رویکرد توجهش را صرفاً به رویه سلطه ژئوپلیتیک معطوف نداشته بلکه به رویه دیگر ژئوپلیتیک که مقاومت می‎باشد بیشتر توجه می‎کند. و عاشورا به عنوان عالیترین و متعالی ترین صحنه ژئوپلیتیک مقاومت از چنان ماندگاری و جاودانگی برخوردار بوده و هست که امروزه و در قرن بیست و یکم وهزاره سوم نیز توان تحریک و به غلیان در آوردن جنبش‎های مقاومت را دارد. بسیاری از نهضت ها و مقاومت ها در دنیای اسلام و حتی غیر اسلام الگوی مقاومت خود را از عاشورا الهام گرفته اند. (باباخانی،38:1392)
2-3-اندیشه ملی گرایی
ملی گرایی مفهومی‎کاملا سیاسی دارد. این مفهوم به عنوان یک اندیشه و فلسفه سیاسی تلقی می­ شود. اندیشه‎ای که در هر ملتی ریشه در هویت ملی و میهن دوستی آن ملت دارد. در حالی که مفهوم میهن دوستی و دلبستگی به هویت میهنی مفاهیم غریزی و کهن هستند، ناسیونالیسم پدیده ای فلسفی و نوین محسوب می‎شود که از سوی اروپای بعد از انقلاب صنعتی به جهان بشری معرفی شده است. در این راستا هنگامی‎که جنگ جهانی اول و جنگ‎های بزرگ قبل از آن بیشتر با انگیزه میهن دوستی شروع شده بود، جنگ جهانی دوم حاصل برخورد اندیشه‎های ناسیونالیستی بود.(حافظ نیا و همکاران،210:1389)
ناسیونالیسم به وابستگی مردم یک منطقه که براساس یک احساس مشترک به وجود آمده گفته می­ شود این احساس مشترک ممکن است علل تاریخی، فرهنگی، نژادی، جغرافیایی و غیره داشته باشد. ناسیونالیسم در حقیقت ملاتی است که گروه‎های مختلف را به هم پیوند داده و واحدی به نام ملت را به وجود می‎آورد. (روشن و فرهادیان،242:1385)
میهن دوستی و دلبستگی به هویت میهنی مفاهیم غریزی و کهن هستند. ناسیونالیسم یا ملی گرایی مفهومی‎کاملاً سیاسی است که از سوی اروپای بعد از انقلاب صنعتی به جهان بشری معرفی شد. از نظر واژه شناسی ناسیونالیسم از ریشه ناسی(Nasci)آمده است این واژه لاتین متولد شدن معنی می‎دهد و نظریه تکاملی ایده ناسیونالیسم را تأیید می‎کند.(حافظ نیا و همکاران،210:1389)
اگر ناسیونالیسم بر مبنای برگشت به ارزشهای جاهلی و اساطیری باشد، ارتجاعی محسوب می‎شود و اگر بر مبنای یک احساس انسانی و فرهنگ خلاق باشد، مترقیانه خواهد بود. مفهوم ناسیونالیسم در قرن نوزدهم و بیستم به طور گسترده ای از اروپا به سایر نقاط و از جمله خاورمیانه انتشار یافت. افکار ناسیونالیستی به دلایلی چند در نیمه دوم قرن نوزدهم در خاورمیانه، گسترش یافت.
اول: افتتاح مدارس جدید درمصر، لبنان وسوریه
دوم: اختراع چاپ که به دنبال خود آگاهی از امور سیاسی را افزایش داده و مشوق احیای فرهنگی- ادبی شد.
سوم: تجزیه امپراطوری‎های قدیم که به دنبال خود، خود مختاری گروه‎های ملی را به دنبال داشت.(درایسدل و بلیک،77:1386)
با شروع قرن بیستم ناسیونالیسم به یک قدرت عمده سیاسی در خاورمیانه تبدیل شد و تأثیرات آن زمانی به اوج خود رسید که ناسیونالیسم ترک، عرب، ایرانی و یهود به طور همزمان در این منطقه ظهور کردند، از عوامل اصلی که سبب بروز شکاف و اختلاف در میان شیعیان منطقه خاورمیانه شده، اندیشه‎های ناسیونالیستی پیروان این مذهب در کشورهای مختلف می‎باشد. تنوع نژادی و قومی‎شیعیان ساکن در منطقه خاورمیانه الهام بخش اندیشه‎های ناسیونالیستی در میان آنان گردیده و این امر واگرایی و فقدان وحدت مذهبی در بین آنان را به دنبال دارد. ویژگی عمومی‎ناسیونالیسم تأکید بر برتری هویت ملی بر دعاوی مبتنی بر طبقه، دین و مذهب است و بر این اساس عوامل زبانی، فرهنگی وتاریخی مشترک به همراه تأکید بر سرزمین خاص، هویت بخش گروهی از مردم می‎شود.
بدین ترتیب ایدئولوژی ناسیونالیسم با تأکید بر نژاد و زبان در جهان اسلام که مرکب از انواع زبانها و نژادها ی گوناگون است، یکی از عوامل اصلی واگرایی تلقی می‎گردد. تجارب تاریخی گویای این واقعیت است که حتی پان عربیسم از ادعای نهضت وحدت سراسری اعراب نتوانست در جوامع و کشورهای عربی ایجاد وحدت نماید و طی جنگهای اعراب اسرائیل و با شکست اعراب اعتبار خود را از دست داد. به طوری که در جریان جنگ 1991 آمریکا و متحدین با عراق برخی کشورهای عرب برای آزادی کویت به یک کشور دیگر عرب(عراق)، حمله ور شدند(صفوی،202:1387).
2-4-میهن خواهی
میهن خواهی یا وطن دوستی فلسفه سیاسی ویژه ای نیست، بلکه غریزه ای است که از حس اولیه ی تعلق داشتن به مکان و هویت ویژه ای آن و حس دفاع از منافع اولیه ی فردی در آن مکان ویژه ناشی می‎شود. گونه ی اولیه ی خودنمایی این غریزه کم و بیش در همه ی حیوانات قابل مشاهده است. بیشتر حیوانات محدوده‎های مشخصی را برای جولان دادن و منافع اختصاصی، فردی یا گروهی خود در نظر گرفته و به آن دلبستگی و تعلق می‎یابند و دخالت و تجاوز دیگران را در آن با سرسختی دفع می‎کنند. (مجتهدزاده،70:1381). مفهوم میهن از انگیزه‎های سیاسی دور است و از حد غریزه ی طبیعی خارج نمی‎شود. میهن خواهی یا میهن دوستی تا آن اندازه طبیعی و غریزی است که با تعلقات معنوی انسان درآمیخته و جنبه ی الهی به خود می‎گیرد و به گونه ی مفهوم مقدس خودنمایی می‎کند.
2-5- مفهوم ملت
جمع افرادی که از پیوندهای مادی و معنوی ویژه و مشخصی برخوردار باشند و با مکان جغرافیایی ویژه ای، «سرزمین سیاسی یکپارچه و جداگانه» همخوانی داشته باشند و حاکمیت حکومتی مستقل را واقعیت بخشند، ملت آن سرزمین یا کشور شناخته می‎شوند. بدین ترتیب ملت و ملیت پدیده‎های سیاسی هستند که در رابطه مستقیم با سرزمین واقعیت پیدا می‎کنند و این اصطلاحات در حالی که مباحث سیاسی هستند، جنبه ای کاملاً جغرافیایی به خود می‎گیرند. (مجتهدزاده،65:1381).
در زبان‎های اروپایی واژه ملت از کلمه(natio) مشتق شده و بر مردمانی دلالت دارد که از راه ولادت با یکدیگر نسبت دارند و از یک قوم و قبیله هستند. ملت به مجموعه ای از افراد ساکن در فضای جغرافیایی مشخص و محدود از حیث سیاسی اطلاق می‎شود که بر اساس عوامل و خصیصه‎هایی نظیر تبار، تاریخ، فرهنگ، دین، مذهب، سرزمین، قومیت، زبان و …نسبت به یکدیگر احساس همبستگی می‎کنند و خود را متعلق به یک ما می‎دانند.(حافظ نیا و همکاران،108:1389)

جدول تحقیقات کاربردی داخلی

نام محقق
سال تحقیق
موضوع
نتیجه

نمازی و کرمانی
۱۳۸۷
بررسی تاثیر ساختار شرکتها بر تامین مالی از طریق بدهی
رابطه ای منفی و معنی داری بین مالکیت نهادی وتامین مالی از طریق بدهی وجود دارد.

عمران نجفی
۱۳۸۷
بررسی عوامل تعیین کننده بر تامین مالی از طریق بدهی
بین اندازه ی شر کت و نسبت بدهی بر مبنای ارزش دفتری رابطه ای مثبت و معنی داری وجود دارد.

رجبی و محمدی
۱۳۸۷
بررسی تاثیر هزینه ی نمایندگی بر تامین مالی از طریق بدهی
رابطه ای مثبت و معنی داری بین هزینه نمایندگی و تامین مالی از طریق بدهی وجود دارد.

نمازی و حشمتی
۱۳۸۶
بررسی تاثیر سازه ها و متغیرهای تاخیری بر تامین مالی از طریق بدهی
بین متغیرهای مستقل تحقیق یعنی قابلیت سودآوری و بازده سهام و اهرم مالی رابطه معنی داری وجود دارد

فـصـل سوم
مواد و روش ها
۳ -۱ – مقدمه
تحقیق در روش­شناسی علمی عبارت از کاربرد «روش­های علمی» در حل یک مسأله یا پاسخگویی به یک سؤال است. دلاور(۱۳۸۷) تحقیق را کوشش منظمی تعریف می­ کند که به منظور پاسخگویی به یک یا چند سؤال صورت می­گیرد.
به­ طور کلی روش علمی به فرایندی اطلاق می­ شود که از طریق آن پژوهشگر ابتدا با بهره گرفتن از مشاهدات خود، فرضیه یا فرضیه­هایی را صورت­بندی می­ کند و با کمک این فرضیه ­ها رابطه بین متغیرها را پیش ­بینی می­ کند. سپس با مشاهده منظم به جمع­آوری اطلاعات جهت تأیید یا رد فرضیه­اش می ­پردازد. در مباحث علمی غالباً مفاهیم پژوهش و روش­علمی به صورت مترادف به کار برده می­شوند. به هر حال هر پژوهش یا روش علمی دارای مراحلی است که پژوهشگر قبل از آغاز تحقیق باید به این مراحل آگاه باشد و به عبارت دیگر قبل از آغاز تحقیق بایستی طراحی تحقیق صورت پذیرد و در حین انجام تحقیق این مراحل را دنبال نماید.
دراین فصل ابتدا جامعه آماری تحت مطالعه معرفی می شود و سپس نمونه آماری و روش نمونه گیری که یکی از حساس ترین مراحل فرایند پژوهش است تشریح و در ادامه حجم نمونه و طرز محاسبه آن گفته می شود. بعد از آن متغیرهای مستقل و وابسته معرفی می شوند. سپس تشریح روش تحقیق که موضوع اصلی این فصل است مطرح شده و در خلال آن به توضیح پارامترهایی چون روش کلی تحقیق، روش و ابزارگردآوری داده ها، دقت، اعتبار، وپایائی ابزارتحقیق و همچنین به روش های تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته می شود.
۳-۲- روش کلی تحقیق
پژوهش حاضر از نوع پس رویدادی و تحلیلی و توصیفی است. روند اصلی برمبنی تجربیات گذشته استوار است و نتیجه گیری از نوع استقرائی است. در این پژوهش داده ها ازمنابعی گرفته شده که درنتیجه وقایع گذشته پدید آمده اند وامکان دستکاری اطلاعات از جانب پژوهشگر وجود نداشته است.
مبانی نظری پژوهش از روش مطالعات کتابخانه ای انجام شده است. در این راستا از جدیدترین کتب، رساله های دکتری و کارشناسی ارشد، مقالات داخلی و خارجی که پیرامون موضوع به طبع رسیده اند استفاده شده اند.
۳-۳- جامعه آماری
با توجه به قلمرو مکانی و زمانی، جامعه آماری تحقیق حاضر شرکتهای پذیرفته شده در سازمان بورس اوراق بهادار تهران می­باشند که این شرکت­ها تا پایان سال ۱۳۸۹ شامل ۳۹۲ شرکت در ۳۲ صنعت مختلف بوده ­اند.
۳-۴- نمونه آماری

تاثیر تغییر تابعیت والدین: ممکن است بعد از تولد کودک در تابعیت والدین او تغییری رخ دهد، میزان تاثیر این تغییر، در تابعیت کودک، بر حسب موارد ذیل تفاوت می کند:
الف) تحصیل تابعیت ایران :افراد غیر ایرانی تحت ضوابطی و با رعایت مقررات مندرج در مواد ۹۷۹ و ۹۸۰ قانون مدنی می توانند در خواست ورود به تابعیت دولت جمهوری اسلامی ایران را بنمایند و در صورتی که این تقاضا مورد موافقت قرار گیرد به آنان تابعیت دولت ایران اعطا خواهدشد. فرزند صغیر پدری که به تابعیت دولت ایران پذیرفته شده نیز ایرانی محسوب می شود اما چنین فردی می تواند در ظرف یک سال ازتاریخ رسیدن به سن ۱۸سال تمام اظهاریه کتبی به وزارت امور خارجه داده و تابعیت مملکت سابق پدر را قبول کند. به این اظهاریه باید تصدیق دولت متبوع پدر دائر بر این که او را تبعه خود خواهد شناخت ضمیمه باشد.^[۱۲۱]
شرط اعطای تابعیت به کودکی که پدرش به تابعیت ایران پذیرفته شده آن است که در تاریخ تقاضا نامه (تقاضای ورود به تابعیت ایران) به سن ۱۸ سال تمام نرسیده باشد. اگر زنی به تابعیت ایران پذیرفته شود آیا فرزندان صغیر او هم تبعه ایران محسوب می گردند؟ جواب منفی است زیرا در تحصیل تابعیت همان طوری که قبلا هم گفته شد فقط نسب پدری مورد نظر است و نسب مادری تاثیر در آن ندارد، بنابراین اگر زنی به تابعیت دولت ایران در آید اولاد صغیر او تبعه دولت ایران نخواهد شد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

ب)ترک تابعیت ایران :هر ایرانی تحت شرایط و ضوابطی حق دارد تقاضای خروج تابعیت ایران را بنماید. در صورتی که این تقاضا مورد موافقت هیئت وزیران واقع شود، تابعیت ایرانی شخص،از وی سلب می گردد. طبق نص صریح ماده ۹۸۸ قانون مدنی، فرزندان کسی که ترک تابعیت می کند اعم از این که کبیر یا صغیر باشد از تابعیت ایرانی خارج نمی گردند مگر این که اجازه هیئت وزیران شامل حال آن ها هم بشود.
طبق تبصره ب ماده ۹۸۸ قانون مدنی، هیئت وزیران می تواند ضمن تصویب ترک تابعیت زن ایرانی بی شوهر، ترک تابعیت فرزندان او را نیز که فاقد پدر و جد پدری هستند و کمتر از ۱۸ سال تمام دارند و یا به جهات دیگری محجورند (مجنون یا سفیه) اجازه دهد. فرزندان زن مذکور نیز که به سن بیست و پنج سال تمام نرسیده باشند می توانند ترک تابعیت نمایند.
با این ترتیب مشاهده می شود که ترک تابعیت زن ایرانی بدون شوهر ممکن است شامل فرزندان صغیر او هم که فاقد پدرو جد پدری هستند بشود. اما مقنن نه تنها این حق را در مورد زن غیر ایرانی که درنتیجه ازدواج به تابعیت دولت ایران در آمده است، به رسمیت نشناخته بلکه حتی وجود فرزند خرد سال را نیز مانعی جهت قبول تقاضای ترک تابعیت دانسته است. ماده ۹۸۶ قانون مدنی در این خصوص مقرر می دارد: “زن غیر ایرانی که در نتیجه ازدواج ایرانی می شود، می تواند بعد از طلاق یا فوت شوهر ایرانی به تابعیت اول خود رجوع نماید مشروط بر این که وزارت امور خارجه را کتبا اعلام نماید ولی هر زن شوهر مرده که از شوهر سابق خود اولاد دارد نمی تواند مادام که اولاد به سن ۱۸تمام نرسیده، از این حق استفاده کند.”^[۱۲۲]وبه موجب بند ۲ ماده ۹۷۶ قانون مدنی:” کودکی که پدرش ایرانی است، اعم از آنکه در ایران یا خارج از خاک ایران متولد شود، تبعه ایران محسوب می گردد. در قوانین ایران، برای اعطای تابعیت به کودک، نسب مادری مورد توجه قرار نگرفته است. کودکی که در اثر رابطه آزاد (نامشروع) از پدر ایرانی متولد می شود، مشمول بند ۲ ماده مزبور نخواهد شد و تبعه ایران محسوب نمی گردد. زیرا ماده ۱۱۶۷ قانون مدنی صریحاً اعلام کرده است: «طفل متولد از زنا ملحق به زانی نمی شود.»
در تحصیل تابعیت فقط نسب پدری مؤثر در موضوع است و نسب مادری فاقد تأثیر می باشد. از این رو هرگاه زنی به تابعیت دولت ایران در آید، فرزندان صغیر او تبعه ایران محسوب نمی شوند و هرگاه یک زن ایرانی به عقد نکاح یک مرد تبعه خارجه درآید و فرزند آنها در خاک بیگانه متولد شود، مادر نمی تواند تابعیت ایرانی خود را به فرزند تفویض کند.
آثار و عوارض سوء ناشی از این نگرش قانون گذار در زندگی تعداد بسیاری از فرزندان زنان ایرانی که به عقد نکاح اتباع خارجه در آمده و فرزندانشان خارج ازکشور متولد شده اند، قابل مشاهده است. زیرا این گونه مادران وقتی همراه با فرزندان خود به کشور متبوع شان (ایران) باز می گردند، فرزندانی که از بطن آنها به دنیا آمده اند، کمترین فرصت قانونی برای کسب تابعیت ایرانی ندارند و در بسیاری موارد در بلاتکلیفی به سر می برند و مورد حمایت قرار نمی گیرند.
چنانچه قانون گذار آثار و عوارض زیانبار بی توجهی نسبت به نسب مادر در تعیین تابعیت ایرانی کودکان را مورد بررسی قرار دهد، ضرورت اصلاح و بازنگری در قوانین به نحوی که مادران ایرانی نیز بتوانند تابعیت خود را به فرزندانشان تفویض کنند، روشن می شود.
ب : تابعیت نسبی
به موجب قانون ثبت احوال باید ولادت هر طفل در ایران، اعم از این که مادر طفل ایرانی یا خارجی باشند، به نماینده ثبت احوال اعلام شود و ولادت اطفال ایرانی خارج از کشور به مامور کنسولی ایران در محل اقامت، و اگر نباشد به نزدیک ترین ماموران کنسولی ویا به سازمان ثبت احوال کشور، اعلام می شود.^[۱۲۳]
مهلت قانونی برای اعلام واقعه ولادت ۱۵ روز، از تاریخ ولادت طفل است. تکلیف اعلام واقعه ولادت، و امضا دفتر ثبت کل وقایع، به ترتیب به عهده اشخاص ذیل خواهد بود:
۱- پدر یا جد پدری.
۲– مادر در صورت غیبت پدر و در اولین موقعی که قادر به انجام این وظیفه باشد.
۳- وصی یا قیم یا امین.
۴- اشخاصی که قانونا مسئول نگهداری طفل می باشند.
۵– متصدی یا نماینده موسسه ای که طفل به آن جا سپرده شده است.
۶ – خود طفل متولد شده پس از آن که رشید و ۱۸ ساله شد، از سن ۱۸سالگی به بعد.^[۱۲۴]
به طور کلی قوانین ناظر بر تابعیت به خصوص در مواردی که فقط نسب پدر را مبنا قرار می دهد با ماده ۱۶ کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان در تعارض است و در جهت رفع این تعارض گشایش باب بحث های دینی و فقهی از دیدگاه نواندیشی دینی و عصری شدن دین ضروری است.
کلیه کسانی که پدر آنها ایرانی است، اعم از اینکه در ایران یا در خارجه متولد شده باشند، ایرانی شناخته می‌شوند. در مورد تابعیت نسبی چند مسئله باید مورد توجه قرار گیرد:
۱- برای اعطاء تابعیت، نسب پدری مورد توجه قرار می‌گیرد نه نسب مادری.
۲- چون تابعیت در زمان تولد طفل باید اعطاء شود، تابعیت پدر در زمان تولد، مورد نظر قرار می‌گیرد، نه قبل یا بعد از آن.
۳- اگر نسب پدری طفل، به دلائلی که قبلاً گفته شد، قانونی نباشد، این امر در اعطاء تابعیت تأثیری ندارد.
۴- اگر پدر طفل اساساً معلوم نباشد، اعم از این‌که قانونی بودن نسب او مسلم باشد یا نباشد، تابعیت، منوط به آن است که طفل در ایران متولد شده باشد یا در خارج.^[۱۲۵]
به موجب ماده ۱۶ قانون ثبت احوال، اعلام و امضای سند ثبت ولادت به ترتیب به عهدهپدر و مادر ( در صورت غیبت پدر)است. و در اولین موقعی که قادر به انجام این وظیفه باشد.
بدین ترتیب قانون گذار در مورد اعلام و امضای سند ولادت فرزندان مشترک اولویت را به پدر داده و مادر در درجه دوم قرار دارد. از طرفی به موجب تبصره ماده ۴۱ قانون ثبت احوال مصوب ۱۳۵۵ «نام خانوادگی طفل همان نام خانوادگی پدر خواهد بود.»
فصل سوم:روابط مالی مادر با اعضای خانواده
روابط شخصی مادربا اعضای خانواده در فصل پیشین مورد بررسی قرار گرفت نظر به اهمیت بروز مالی این روابط ،حوزه های مالی مربوط به روابط بین مادر و اعضای خانواده در این فصل به صورت جداگانه طرح شده است اعم از اینکه این حوزه ها در سطوح اولین خود جهت مالی داشته باشند(مثل نفقه) یا اینکه یکی از ابعاد حقوقی آنها ، بعد مالی آنها باشد (مثل رضاع).
مبحث اول : ارزش مالی کار مادر
قانون گذار برای زن و مرد ایرانی در زندگی زناشویی استقلال مالی را به رسمیت می شناسد. هر یک از آنها می توانند در اموال شخصی خود به هر ترتیب که می خواهند تصرفات مالکانه اعمال کنند. ماده ۱۱۱۸ قانون مدنی استقلال مالی زن را این گونه مورد تأکید قرار داده است: «زن مستقلاً می تواند در دارایی خود هر تصرفی را که می خواهد بکند.» قانون مدنی درباره استقلال مالی مرد ساکت است. زیرا استقلال مالی مرد به حدی روشن است که نیاز به تصریح قانونی ندارد.
بنابراین مادر نیز می تواند مالک اموال خود باشد و یا نسبت به حق الزحمه کارهایی که به واسطه نقش مادری انجام میدهد؛مالکیت پیدا کند.
گفتار اول : ارزش مالی کار در خانه
طبق مقررات ایران، زن تکلیفی ندارد کارهای خانه را انجام دهد. حتی شیر دادن به بچه نیز از وظایف او نیست و طبق ماده ۱۱۷۶ قانون مدنی: «مادر مجبور نیست به طفل خود شیر بدهد مگر در صورتی که تغذیه طفل به غیر شیر مادر ممکن نباشد.» بنابراین زن می تواند در مقابل کارهایی که در خانه شوهر انجام می دهد، از شوهر مطالبه اجرت کند مگر اینکه با قصد تبرّع انجام داده باشد یا عرفاً چنین تلقی شود که قصد تبرّع داشته است.
بند الف تبصره ۶ ماده واحده قانون اصلاح مقررات طلاق مصوب آبان ماه ۱۳۷۱^[۱۲۶] در این خصوص مقرر می دارد: «… چنانچه زوجه کارهایی را که شرعاً به عهده وی نبوده به دستور زوج و با عدم قصد تبرّع انجام داده باشد و برای دادگاه نیز ثابت شود، دادگاه اجرت المثل کارهای انجام گرفته را محاسبه و به پرداخت آن حکم می نماید.»
یکی از شاخص های توسعه یافتگی، افزایش درآمد سرانه است که خود نتیجه توسعه اقتصادی است و در عین حال عامل تقویت آن . رشد و توسعه در بخش های مختلف اقتصادی زمانی حاصل می شود که نیروی انسانی به عنوان عامل زایش و انجام کار، بر اساس برنامه های دقیق و اهداف روشن کار کند. بنابراین، عامل کار کردن، زیر بنای توسعه اقتصادی معرفی می گردد.
درآمد سرانه به عنوان شاخص مهم توسعه اقتصادی، که خود در قالب تولید ناخالص داخلی GDP ^[۱۲۷] دیده می شود، عملاً و به طور اصولی در گروه فعالیت توأم با کارایی و اثر بخشی در تمام بخش ها و سطوح اقتصادی است. دستیابی به این کارایی و اثر بخشی در بازار کار کشور، ریشه در عوامل تاریخی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دارد.
با توجه به آنکه بخش عظیمی از جمعیت کشور را مادران خانه دار تشکیل می دهند، عدم بهره گیری از نیروی کار بالقوه آنان در کشور، که به صورتی مزمن و خطرناک خود را نشان می دهد، مانند آن است که به طور عمد در جهت حذف بخش عظیمی از نیروی کار بالقوه خود عمل کنیم.
در محاسبات آماری برای تخمین ارقام مربوط به GDP، در بخش مربوط به زنان، این قشر به دو گروه فعال و غیر فعال تقسیم می شود. بخش فعال شامل جمعیت شاغل و بیکار (و جویای کار) و بخش غیر فعال شامل مادران خانه دار، محصلین، افراد دارای درآمد بدون کار و سایرین می باشند.
بنا بر تعریف ارائه شده توسط مرکز آمار ایران، خانه دار فردی است که شاغل، بیکار (جویای کار) و محصل به حساب نمی آید.^[۱۲۸]
به کارگیری واژه غیر فعال برای مادران خانه دار، حائلی است بین این گروه و نظام اقتصادی ـ اجتماعی، به گونه ای که مادران خانه دار ضمن احساس خلاء در خود، از حیث تأثیرگذاری در امور اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی نقشی برای خود نمی بینند.
به نظر می رسد هنگام آن رسیده است که جامعه، برنامه ریزان و سیاستگذاران دیدگاه های خود را نسبت به این امر تغییر دهند. مادر خانه دار با نقش های متفاوت و متنوعی که ایفا می کند از جنبه های مختلف بر فرآیندهای اقتصادی ـ اجتماعی تأثیرگذار است. مادران خانه دار ارائه دهنده و تأمین کننده نیازهای اساسی نیروی کار فعال جامعه هستند. اهمیت و تأثیرات روحی، روانی و فرهنگی ای که فعالیت های مادران خانه دار بر روی همسران و فرزندانشان به عنوان همسر، مادر، مربی و رفیق بر جای می گذارند، گرچه در جایی ثبت نمی شود، اما بر کسی پوشیده نیست. نسل آتی که سازندگی جامعه را بر عهده دارد آیینه ای تمام نما از سلامت شخصیت و حس اعتماد مادران یا مادران خانه دار است که به نوبه خود به طور مستقیم مسیر توسعه و رشد جامعه، بهره وری و موفقیت آن را تضمین می نماید.
بنا بر یک تحقیق انجام شده در سال ۱۳۷۳، ارزش افزوده طبخ غذا به عنوان یک فعالیت رایج خانه داری، ۱۵ هزار میلیارد ریال در تولید ناخالص ملی بوده است.^[۱۲۹] مادر خانه دار اغلب به عنوان مدیر اقتصادی خانواده شناخته می شود که یکی از ارکان اساسی و تعیین کننده مصرف در چرخه و زنجیر امور اقتصادی تلقی می شود.
گام اساسی در کمّی کردن فعالیت های مادران خانه دار و ارزش گذاری خدمات مربوط، شناسایی و تفکیک اموری است که به طور روزمرّه توسط آنان انجام می پذیرد. بدین منظور تخمین، برآورد و شناسایی اموری چون خانه داری، حمل و نقل، تغذیه، شستشو، نگهداری از کودکان، نقش واسطه ای در مصرف، زمان انجام کار و… ضروری است.
نکته قابل توجه این است که فعالیت های مربوط به کارها و خدماتی که توسط مادران خانه دار در منزل انجام می گیرد را می توان از مراکز و مؤسساتی که مشابه این خدمات را ارائه می کنند دریافت کرد و در مقابل هزینه آنها را پرداخت. چنین واقعیتی مؤید این مطلب است که مجانی شمردن فعالیت های روزمرّه ای که توسط زنان انجام می گیرد تا چه حد غیر منطقی، ناصحیح و دور از انصاف است.
خانه داری،حمل و نقل،تغذیه،دوخت و دوز لباس،شست وشو و اتوی لباس ها،مراقبت از کودکان،مراقبت از بزرگسالان و فعالیت های داوطلبانه
نکته قابل توجه این است که، منظور از کار خانگی فقط فعالیت های صورت گرفته توسط مادران خانه دار نیست. بسیاری از زنان شاغل در فعالیت های اقتصادی، پس از اتمام کار بیرون به امور منزل می پردازند و به بیانی، علاوه بر کار اقتصادی که در تولید ناخالص ملی محاسبه اقتصادی منظور می گردد. چنانچه بتوان کار خانگی زنان را وارد محاسبات اقتصادی و آن را در حساب های ملی لحاظ کرد، نتیجه ای شگفت انگیز به دست خواهد آمد.
آمارها نشان دهنده این واقعیت آشکار است که میزان ساعات فعالیت های زنان به مراتب بیش از مردان است زیرا، همان طور که می دانیم، بسیاری از زنان علاوه بر سهم برابر در تلاش های اقتصادی بیرون از منزل، به امور مربوط به خانه داری نیز می پردازند. در نتیجه، سهم اندک ۶۹/۱۱ درصدی اشتغال آنان^[۱۳۰] افزایش می یابد و چه بسا بیش از سهم ۸۲/۶۱ درصدی جمعیت فعال مردان می شود.
بحث سنجش ارزش کار خانگی و نحوه محاسبه آن به صورت کمّی موضوع جدیدی در ادبیات مربوط به زنان نیست. این پندار که تولید خانگی مزایای اجتماعی قابل توجهی را در اقتصاد ملی به ارمغان می آورد، در دو دهه گذشته توجه بسیاری از اندیشمندان را به خود جلب کرده است. این پندار جایگاه و اهمیت ویژه، مزایای ارزش کار خانگی و نیز لزوم گنجاندن تولید خانگی در حساب های درآمد ملی را مدّنظر قرار می دهد.

۷) استفاده از تکنیک های داده کاوی (خوشه بندی) در برنامه ریزی استراتژیک با تاکید روی مدل مبنا در یک سازمان ایرانی
زهرا فرج زاده؛ پایان نامه(کارشناسی ارشد)؛ به راهنمایی: دکتر کاوه محمد سیروس؛ استاد مشاور: دکتر جمال شهرابی؛ دانشگاه صنعتی امیرکبیر(پلی تکنیک تهران)، دانشکده مهندسی صنایع،۱۳۸۸.
در این پایان نامه که به کاربرد داده کاوی در مدل مدیریت استراتژیک مبنا که یک مدل علمی اثبات شده جهت اجرا در سازمان های ایرانی می باشد پرداخته شده است. مدل مبنا شامل ۴ مجموعه می باشد که از طریق مجموعه های اول و دوم بطور کلی، استراتژی ها را تدوین می کند. در این پژوهش به کاربرد داده کاوی از طریق مجموعه های اول و دوم که مرحله تدوین استراتژی در فرایند مدیریت استراتژیک می باشد و در حقیقت مرحله برنامه ریزی استراتژیک است پرداخته شده است.در این پژوهش بر اساس مدل مبنا مأموریت سازمان تعیین و سپس با شناسایی عوامل خارج از سازمان اهداف بلند مدت تعیین و استراتژی های گوناگون انتخاب گردیده است.
در این پژوهش از نرم افزار های Excel در تبدیل داده های اولیه به فرمت قابل قبول در نرم افزار داده کاوی SPSS و Visual Stadio جهت برنامه ریزی کامپیوتری استفاده گردیده است. مورد مطالعاتی در این تحقیق نیز فروشگاه زنجیره ای Family در مشهد بوده است که در راستای افزایش رضایت مشتری و بهبود مستمر، اثر بخشی سیستم مدیریت کیفیت و درک صحیح نیازمندی های مشتریان و تلاش در جهت برآورده نمودن این نیاز ها صورت گرفته است.
۸) تدوین استراتژی ورود خودروهای هیبریدی به بازار خودرو ایران
محسن میرآتی زمان؛ پایان نامه(کارشناسی ارشد)؛ به راهنمایی: دکتر رمضان خورشید دوست؛ دانشگاه صنعتی امیرکبیر(پلی تکنیک تهران)، دانشکده مهندسی صنایع،۱۳۹۱.
در این پایان نامه با توجه به ضرورت های تحقیق عنوان شده سعی بر تدوین استراتژی ورود نسل خودروهای هیبریدی در فناوری خودرو در بازار حمل و نقل کشور شده است. در این تحقیق ابتدا مسیر جهانی خودروسازی برای پاک نمودن صنعت خودرو مورد توجه و تجزیه و تحلیل قرار گرفته و در ادامه با بررسی ۱۲ فاکتور تاثیر گذار و تحلیل در مورد بازار خودروی ایران با بهره گرفتن از تکمیل پرسشنامه به یافتن بهترین خودرو پرداخته شده است. در نهایت با بهره گرفتن از مدل مبنا در مدیریت استراتژیک، به تدوین استراتژی های اصلی( زیر ساخت انرژی و توسعه سرمایه گذاری و مدیریت دانش) برای چشم اندازهای ۲۰ ساله صنعت خودرو در راستای توسعه فناوری هیبریدی پرداخته شده است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در این تحقیق پس از تعیین عوامل داخلی و خارجی با کمک ابزار SPACE و ماتریس SWOT موقعیت در صنعت و همچنین استراتژی های مورد اهتمام بدست آمده و در نهایت به کمک فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) رتبه بندی استراتژی ها صورت گرفته است که ۵ استراتژی بدست آمده ۱- ورود محصول بصورت آزمایشی و انجام مهندسی معکوس ۲- بهتر سازی محصولات فعلی صنایع خودروسازی به منظور افزایش اطمینان و محبوبیت ۳- تولید خودرو تحت لیسانس برای دریافت گواهینامه ها و مدیریت دانش فناوری هیبریدی در توسعه زیر ساخت های انرژی ۴- انجام سرمایه گذاری گسترده بر تحقیق و توسعه و ۵- تولید مستقل بر پایه دانش بومی سازی شده هستند.
۹) بررسی عوامل موثر در برنامه ریزی استراتژیک در صنایع ملی شده تهویه مطبوع
تیمور آقایی؛ پایان نامه(کارشناسی ارشد)؛ به راهنمایی: دکتر حسام الدین بیان؛ اساتید مشاور: دکتر منوچهر زندیه و دکتر محمدتقی شهیدی؛ دانشگاه تهران، دانشکده مدیریت، ۱۳۷۰.
در این پایان نامه سعی گردیده است تا به علت نبود و نداشتن استراتژی و برنامه ریزی برای تولید کنندگان تهویه مطبوع که قادر به استفاده از منابع و امکانات و فرصت های پیش رو نبوده اند و همچنین توانایی مقابله با تهدیدات و نوسانات محیطی را بطور کلی نداشته اند، تا مشکلات موجود بر سر راه برنامه ریزی استراتژیک شناسایی ئ تجزیه و تحلیل شده و پیشنهادات لازم و راه گشا برای مدیران عالیه سازمان ارائه گردد.از جمله این پیشنهادات ۱- صدور موافقت های اصولی جدید ۲- ارائه راهکارهای جدید در زمینه توزیع و هدایت فرآورده های تولیدی ۳- جمع آوذی اطلاعات مطلوب دریافتی از شرکت ها اعم از گزارشات حسابرسی و اطلاعات مدیریت و همچنین کسب اطلاعات از مدیران و مسئولین اجرایی از طریق مصاحبه بوده است.
۱۰) برنامه ریزی استراتژیک برای صنعت لوازم صوتی و تصویری کشور در یک شرکت
مهران ایازی؛ پایان نامه(کارشناسی ارشد)؛ به راهنمایی: دکتر مهدی غضنفری و علیرضا علی احمدی؛ دانشگاه علم و صنعت ایران، دانشکده مهندسی صنایع، ۱۳۷۹.
در این پروژه اجرای کامل برنامه ریزی استراتژیک در یک بنگاه بزرگ صنعتی مد نظر است. ابتدا این بنگاه اجمالاً معرفی می شود و پس از استخراج چشم انداز سازمان با بهره گرفتن از پنج نیروی پورتر، وضعیت ساختار صنعت تلویزیون سازی در ایران بررسی می گردد. وضعیت داخلی با بهره گرفتن از اطلاعات بدست آمده تحلیل شده و نقاط قوت و ضعف شرکت استخراج می شود. در گام بعدی وضعیت فعلی بازار بررسی می گردد آنگاه به بررسی تحولات محیطی و تعیین فرصت ها و تهدیدات موجود در محیط خارجی پرداخته خواهد شد. هم زمان با انجام فرایند برنامه ریزی استراتژیک مشکلاتی به وجود خواهد آمد که بعضاً مختص شرایط خاص کشور ایران هستند. در فصل پایانی پایان نامه حاضر این مشکلات با بهره گرفتن از نظرات متخصصین به تفصیل بررسی می شوند و در حد توان راه حل مناسب پیشنهاد می گردد.
۱۱) برنامه ریزی استراتژیک بازاریابی و انتخاب استراتژی مناسب با بهره گرفتن از تکنیک AHP (فرایند تحلیل سلسله مراتبی) در شرکت کارتن مشهد
فرهاد فروغی؛ پایان نامه(کارشناسی ارشد)؛ به راهنمایی: دکتر محمد حقیقی؛ استاد مشاور: دکتر محمد رضا مهرگان؛ دانشگاه تهران،دانشکده مدیریت،۱۳۷۹.
در این پایان نامه مبانی عملی مدیرت استراتژیک با تاکید بر برنامه ریزی استراتژیک بازاریابی برای شرکت کارتن مشهد تبیین و بر آن اساس راهکارهایی ارائه شده است.
۱۲) طراحی الگوی برنامه ریزی استراتژیک بر مبنای سیستم پویای نیروی انسانی متخصص (حوزه وزارت جهاد کشاورزی)
امیر حاجی احمدی؛ پایان نامه(دکتری)؛ به راهنمایی: دکتر علی رضاییان؛ دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی.
هدف از این تحقیق ارائه مدلی برای برنامه ریزی استراتژیک در آموزش های علمی- کاربردی وزارت جهاد کشاورزی می باشد. تاکنون مدله ای مختلفی برای برنامه ریزی آموزشی طراحی شده است، که با بررسی صورت گرفته بر روی مدل های مختلف، مدل ارائه شده برنامه ریزی استراتژیک آموزشی بر اساس نگرش سیستمی برای نظام آموزش های علمی – کاربردی وزارت جهاد کشاورزی طراحی گردیده است. این مدل طراحی شده با بهره گرفتن از آزمون های معتبر آماری از جمله آزمون T، مقایسه میانگین ها، آنالیز واریانس مورد سنجش قرار گرفته، که پس از تایید خبرگان مدل نهایی برنامه ریزی استراتژیک آموزشی بر اساس نگرش سیستمی ارائه شده است.
۱۳) طراحی سیستم پشتیبان تصمیم گیری خبره برای اجرای فرایند برنامه ریزی استراتژیک
معصومه کاظمی زنجانی؛ پایان نامه(کارشناسی ارشد)؛ به راهنمایی: دکتر داوود فدایی؛ استاد مشاور: دکتر کاوه محمد سیروس؛ دانشگاه صنعتی امیرکبیر(پلی تکنیک تهران)،۱۳۸۲.
در این پایان نامه یک سیستم خبره مبتنی بر قوانین برای اجرای دو گام مهم از مدل برنامه ریزی استراتژیک CMS طراحی شده است. دو گام فوق شامل آنالیز SWOT و تعیین استراتژی هایی که در زمره مسائل ساختار یافته و کیفی قرار دارند. این سیستم از دو زیر سیستم مجزا برای اجرای این دو گام تشکیل شده است که در زیر سیستم مربوط به اجرای آنالیز SWOT از تکنیک استنتاج زنجیره جلو رونده و در زیر سیستم مربوط به تعیین استراتژی ها از تکنیک زنجیره برگشت به عقب استفاده شده است. نرم افزار کامپیوتری سیستم فوق به نام SWOTES در محیط ویژوال بیسیک در میکروسافت اکسل ۲۰۰۰ نگاشته شده است و نتایج اعتبارسنجی سیستم فوق و بکارگیری آن برای یک شرکت تولیدی صنایع چوب و بررسی خروجی های آن برای شرکت مزبور بیانگر منطقی بودن خروجی ها با شرایط شرکت و نظر مدیران ارشد آن است.
۱۴) شناسایی عوامل موثر بر موفقیت تدوین اجرای برنامه های استراتژیک در شهرداری منطقه ۶ تهران
اصغر ترابی؛ پایان نامه(کارشناسی ارشد)؛ به راهنمایی: دکتر محمد حقیقی و دکتر عباس منوریان؛ دانشگاه تهران، دانشکده مدیریت، ۱۳۸۹.
پیچیدگی روزافزون فعالیت ها و محیط متغیر و متلاطم جهان امروز مدیریت را به چالش می دارد. از این رو در این پایان نامه سعی گردیده است تا تاثیر عواملی نظیر فرهنگ، ساختار، حمایت و پشتیبانی رهبری سازمان آشنایی و آگاهی مدیریت ارشد برتدوین و برنامه ریزی استراتژیک شهرداری تهران در منطقه ۶ بعنوان یکی از سازمان های موثر در مدیریت شهر شناسایی گردد. جامعه آماری این تحقیق مدیران، کارشناسان و مشاوران برنامه ریزی شهداری منطقه ۶ تهران بوده است. جمع آوری اطلاعات از طریق مطالعات مکتبخانه ای و تحقیق میدانی بوده است و یافته های تحقیق حاکی از آن است که عوامل نام برده هر یک تاثیر بسزایی در مقوله برنامه ریزی استراتژیک سازمان داشته اند.
۱۵) برنامه ریزی استراتژیک شرکت مهندسی و تأمین قطعات ایران خودرو دیزل( اپکو )
سیاوش بیژنی؛ پایان نامه(کارشناسی ارشد)؛به راهنمایی: دکتر محمد علی عبدالوند؛ دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران،۱۳۸۲.
در این پژوهش با درک اهمیت و تنش روز افزون مدیریت استراتژیک در سازمان های امروز، برنامه ریزی استراتژیک شرکت مهندسی و تأمین قطعات ایران خودرو و دیزل(اپکو) را موضوع کار خود قرار داده است تا با تجزیه و تحلیل فرصت ها و تهدیدات خارجی و نقاط قوت و ضعف داخلی به استراتژی های مناسب شرکت دست یابد. در این پژوهش پس از بررسی ادبیات موضوع و انجام مطالعات لازم، نخست ارزش ها و چشم انداز شرکت تبیین شد و بیانیه مأموریت شرکت تدوین گردید. سپس با در نظر داشتن بیانیه مأموریت، عوامل محیط داخلی و خارجی شرکت بررسی شد و پس از امتیازدهی و تعیین اولویت عوامل استراتژیک، زمینه برای تهیه و تنظیم جدول تجزیه و تحلیل SWOT میسر شد. پس از دستیابی به استراتژی های قابل اجرای بر گرفته از جدول SWOT، با توجه به نتایج حاصل تز یافته های تحقیق، مناسبترین استراتژی برای شرکت اپکو، استراتژی های توسعه بازار و توسعه محصول تشخیص داده شد. که هر دو از استراتژی های متمرکز هستند.
۱۶) برنامه ریزی استراتژیک در شرکت تولیدی و صنعتی شیشه آبگینه
علی رجایی؛ پایان نامه(کارشناسی ارشد)؛ به راهنمایی: دکتر کاوه محمد سیروس؛ دانشگاه علوم و فنون مازندران، دانشکده مهندسی صنایع، ۱۳۷۸.
در این تحقیق صنعت شیشه مورد مطالعه قرار گرفته است. این صنعت در سال های آتی با بحرانی جدی مواجه خواهد بود و فشار رقابتی (بیش از بقیه عوامل داخلی و خارجی) روی تولید کنندگان افزایش خواهد یافت، لذا اجرای برنامه ریزی استراتژیک و تعیین استراتژی های مناسب برای فعالان این صنعت اجتناب ناپذیر است. از میان تولیدکنندگان شیشه در ایران، شرکت تولیدی و صنعتی آبگینه بعنوان یکی از سازمان های بزرگ این صنعت انتخاب شده است. در اینجا یک مدل ترکیبی متناسب با شرایط سازمان مورد مطالعه بنا شده است که اجزاء مختلف آن از مدل های معتبر و معروف موجود انتخاب گردیده است. مراحل این مدل عبارتند از مرحله اول: تعیین مأموریت سازمان، تعیین اهداف سازمان، ارزیابی داخلی و تعیین فرصت ها، تهدیدات، قوت ها و ضعف ها، مرحله دوم: تعیین استراتژی کلی(ماتریس داخلی – خارجی)، آنالیز SWOT، مرحله سوم: الویت بندی استراتژی ها با بهره گرفتن از روش QSPM پس از ساخت این مدل، به اجرای آن با اطلاعات شرکت اقدام شده است.بطور خلاصه استراتژی های ارائه شده عبارتند از: توسعه محصول و ارائه محصولات جدید، تبلیغات و نمادسازی، توسعه بازار، جذب تکنولوژی های نوین، بهبود وضعیت نیروی انسانی، انگیزش.
۱۷) برنامه ریزی استراتژیک بهینه برق کشور
سعید رضا آرائی؛ پایان نامه(کارشناسی ارشد)؛ به راهنمایی: دکتر کاوه محمد سیروس؛ دانشگاه صنعتی امیرکبیر(پلی تکنیک تهران)، ۱۳۷۳.
رساله مذکور اصول تئوریک حاکم بر این برنامه ریزی را تدوین و فرایند برنامه ریزی استراتژیک بهینه برق کشور را به مرحله اجرا در آورده است. در این پژوهش ابتدا بحث کلی و جامع در زمینه مفهوم و تعاریف برنامه ریزی و مقایسه چند مدل مهم برنامه ریزی استراتژیک بعمل آمده و سپس یک مدل برای نیل به هدف پروژه انتخاب شده است و سپس با یک نگرش عمیق به شناسایی و آشنایی با مجموعه برق کشور پرداخته و در ادامه فرایند برنامه ریزی استراتژیک بهینه برق کشور را به انجام رسانیده است که منجر به تعیین مأموریت، رسالت و اهداف و تعیین استراتژی های مجموعه برق کشور شده است.
۱۸) برنامه ریزی استراتژیک در شرکت ریسندگی و بافندگی کاشان
حسن ملکی پور کاشان؛ پایان نامه(کارشناسی ارشد)؛ به راهنمایی: دکتر علیرضا علی احمدی؛ استاد مشاور:دکتر نیکبخش جوادیان؛ دانشگاه علوم و فنون مازندران، دانشکده مهندسی صنایع،۱۳۸۰.
هدف از این تحقیق تعیین یک برنامه استراتژیک با توجه به نقاط قوت و ضعف شرکت ریسندگی و بافندگی کاشان بررسی محیط و پیش بینی آینده( از جمله نغییرات بازار، سیاست های اقتصادی، سیاسی صنعت نساجی و …) و کلاً تهدیدات و فرصت هایی که می تواند وجود داشته باشد و بسیج کلیه امکانات و افراد موثر در داخل و خارج شرکت و سپس اجرای هدف تحقیق یعنی استراتژی های اولویت دار که بتوان به اهداف شرکت ریسندگی و بافندگی کاشان که همان رونق اقتصادی و کمک به مسائل اجتماعی، فرهنگی، امنیتی و سیاسی شهر است دست یافت.
۱۹) تهیه و تدوین برنامه استراتژیک جهت استفاده در شرکت ایران خودرو عشق آباد
نظام الدین وفا؛ پایان نامه(کارشناسی ارشد)؛ به راهنمایی : دکتر صارمی؛ استاد مشاور: دکتر اصغری زاده؛ دانشگاه تهران، دانشکده مدیریت، ۱۳۷۸.
به دلیل اینکه این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی و عملی می باشد نمی توان فرضیه و یا فرضیه هایی مشخصی را برای آن به صورت عملی و تئوریک تعریف نمود. بنابراین برای رسیدن به نتیجه مشخص و معین بایستی برنامه استراتژیک و راهبردی تنظیم شده را در عمل به مرحله اجرا گذاشت تا آثار ناشی از اجرای برنامه را ارزیابی کرد. هدف از انجام این تحقیق تدوین برنامه بلند مدتی است که در آن تمامی جنبه های تأثیر گذار بر فعالیت های صادراتی شرکت ایران خودرو عشق آباد شناسایی گردد تا به کمک شناخت همه جانبه فرصت ها و تهدیدات محیط، استراتژی های عملیاتی شرکت به صورت منظم تدوین گردد. در این تحقیق ضمن شناسایی ابعاد گوناگون اجتماعی، اقتصادی، تکنولوژیکی، قانونی و رقبا به عنوان عوامل اصلی محیط شرکت ایران خودرو عشق آباد و ابعاد مختلف حسابداری و مالی، بازاریابی و مدیریتی به عنوان مزیت های استراتژیک شرکت ایران خودرو عشق آباد سعی خواهد شد با منظور نمودن این عوامل برنامه استراتژیک حضور ایران خودرو در یک بازار صادراتی تدوین گردد.
۲۰) تدوین برنامه ریزی استراتژیک بر اساس مدل دیوید (مطالعه موردی کشت و صنعت امام خمینی)
حسین ولی عیدی و علی مرداسی؛ مجموعه مقالات پنجمین همایش ملی فناوران نیشکر ایران، انجمن علمی فناوری نیشکر ایران؛ تهران؛ اسفند ۱۳۹۰.
کشت و صنعت امام خمینی(ره) با ۱۵ سال تولید و در اختیار داشتن حدود ۲۰۰۰ نفر نیرو لازم است با درک شرایط درون و برون سازمانی استراتژی های موثری را تولید نموده و برای ادامه بقا خود نسبت به گام برداشتن در این مسیر اقدام نماید. بدیهی است کم توجهی و درک ضعیف اهداف عملیاتی بویژه با فقدان عنایت وافی به زوایا و منظرهای مختلف سازمانی برای تبیین وحفظ مزیت های رقابتی می تواند عواقب جبران ناپذیری را در سطح منطقه ای و ملی ایجاد نماید. برنامه ریزی استراتژیک گون های از برنامه ریزی است که در آن هدف، تعریف و تدوین استراتژی ها است. در پژوهش پیش رو محقق کوشیده است در دو حوزه به جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات بپردازد. در مرحله شروع بیانه ماموریت کشت و صنعت امام خمینی(ره) تدوین گردیده و بدست آمده است. با توجه (EFE) و ماتریس ارزیابی عوامل خارجی (IFE) سپس در مرحله ورودی ماتریس ارزیابی عوامل داخلی را استخراج کرده ایم. در مرحله تصمیم گیری با استفاده IE و ماتریس SWOT به اطلاعات به دست آمده از جامعه آماری ماتریس گزینه های مختف استراتژی شناسایی و اولویت بندی شده اند. در پایان (QSPM) از ماتریس برنامه ریزی استراتژیک کمی پیشنهادهایی برای مدیریت این کشت و صنعت ارائه شده است.
۲۱) بررسی و تدوین استراتژی های مناسب برای شرکت صنعتی مهرآباد
علیرضا اسکوئی زاده؛ پایان نامه(کارشناسی ارشد)؛ به راهنمایی: دکتر محمد علی عبدالوند؛ دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران،۱۳۸۱.
در این پایان نامه که هدف از آن این است که متغیر های اصلی و موثر بر صنایع بالادستی صنعت برق کشور در چارچوب عوامل ضعف و قوت داخلی و فرصت ها و تهدیدات خارجی را مورد شناسایی قرار داده و الگوی مناسب جهت تجزیه و تحلیل آن طراحی گردد. از الگوی جامع مدیریت استراتژیک فرد .آر .دیوید استفاده شده است و برای شناسایی فرصت ها و تهدیدات از ماتریس ارزیابی عوامل خارجی سازمان(EFE) و برای شناسایی قوت ها و ضعف های شرکت از ماتریس عوامل داخلی سازمان(IFE) استفاده شده است و سپس از طریق مدل SWOT، ماتریس برنامه ریزی استراتژیک کمی(QSPM) به تجزیه و تحلیل عوامل مذکور پرداخته و استراتژی های مناسب را توصیه و اولویت بندی نموده است.
۲۲) تدوین برنامه ریزی استراتژیک صنعت شیلات ایران (مطالعه موردی سازمان شیلات ایران)
توحید علیزاده و حسین حاجلو؛ پایان نامه(کارشناسی ارشد)؛ به راهنمایی: دکتر مهدی زری باف؛ استاد مشاور: دکتر مجید جهانگیر فرد؛ دانشگاه آزاد اسلامی، واحد فیروزکوه، دانشکده مدیریت،۱۳۸۸.
این پایان نامه با هدف تدوین برنامه ریزی استراتژیک سازمان شیلات ایران طراحی گردید که جامعه آماری مورد مطالعه عبارتست از مدیران و کارشناسان سازمان شیلات و نمونه گیری آماری هم بصورت تصادفی خوشه ای از میان جامعه تحقیق انجام شده است. با توجه به نتایج بدست آمده طی ارزیابی های انجام شده در این تحقیق، و با توجه به فصل مشترک استراتژی های پیشنهادی حاصل از ماتریس SWOT و ماتریس ارزیابی داخلی – خارجی، استفاده از استراتژی های رشد و ساخت، استراتژی پیشنهادی عبارتست از : توسعه تأمین پروتئین جامعه با همکاری بخش خصوصی، همکاری بین المللی در جهت رشد صنعت شیلات از طریق شرکت در نمایشگاه ها و اجلای های بین المللی، بازنگری در برنامه ها بعنوان استراتژی های پیش روی سازمان لحاظ گردیده اند.
۲۳) توسعه استراتژی بهینه سازی شده توسط چارچوب جامع استراتژی (مطالعه موردی: یک شرکت بازرسی ساخت و ساز ساختمانی)
مرتضی یزدانی، امیرحسین لطفی لاریجانی، سیف الله طالبی زری محله و عباس منوریان؛ مجموعه مقالات هشتمین کنفرانس بین المللی مدیریت استراتژیک،۱۳۹۱ .
به طور کلی رفتار سازمان ها در کسب و کار محیط آشفته در طول افق زمانی خاص و تشخیص مفهوم جهانی از استراتژی که مانند هر موضوع دیگر از سازمان ها، مدیران متعهد سطح بالا به برنامه ریزی، سازماندهی، کنترل و در نهایت مدیریت آن را بر روی فضای غالب جامعه یا صنعت بستگی دارد. برنامه ریزی استراتژیک در پاسخگویی به تغییرات سریع در محیط داخلی و خارجی بر اساس و شرکت های فعال در این منطقه کمک خواهد نمود. در سراسر تاریخ برخی از تغییرات وجود داشته اند، اما در این دوره تفاوت آنها دیگر ناشی از تغییرات سریع، پیچیده و محیط زیست توسعه یافته از سازمان است . در این وضعیت، سازمان و شرکت های تمایل به نگه داشتن تعادل و توسعه گام به گام مهارت های خود رادارند. در حال حاضر در این مقاله از طریق یک مورد واقعی مطالعه، برنامه ریزی استراتژیک طراحی در گروه مهندسی مهام ( MSI ) ، به عنوان یکی از شرکت های پیشگام در جوشکاری آزمایش های بازرسی و NDT در ایران ، برای حمایت و پوشش دادن ماموریت خود را با بهره گرفتن از چارچوب دیوید . در طول روند، در بیانیه اول ماموریت ، ماتریس عوامل داخلی ، ماتریس عوامل خارجی ، ماتریس داخلی- خارجی طراحی و اجرایی نموده است. با بررسی ماتریس SWOT (نقاط قوت، نقاط ضعف ، فرصت و تهدید) به دست آورده است . در نهایت تصمیم گیری می تواند انجام شود که استراتژی ها قابل اطمینان تر و دست یافتنی با بهره گرفتن از QSPM می باشد.
۲۴) برنامه ریزی استراتژیک نیروی انسانی در کارخانه گلوله زنی ماشین سازی اراک
علی نیمروز؛ پایان نامه(کارشناسی ارشد)؛ به راهنمایی: دکتر بهروز دری؛ دانشگاه علوم و فنون مازندران، دانشکده مهندسی صنایع، ۱۳۷۷.
امروزه، برنامه ریزی استراتژیک نیروی انسانی، یکی از اصلی ترین برنامه های یک سازمان به شمار می آید که با توجه به نوع فعالیت، از یک تفاوت خاص در سازمان های مختلف برخوردار خواهد بود، اما با توجه به اینکه ارکان اصلی این نوع برنامه ریزی در جمیع جهات از یک روند یکنواخت برخوردار می باشد، بنابراین دراین مقوله سعی شده است الگویی ارائه شود که از آن بعنوان یک راهکار عمومی بتوان استفاده نمود. بدین گونه که در آغاز با بررسی وضعیت فعلی سازمان، عوامل موثر درونی و بیرونی آن از جهات، قوت و ضعف و تهدید و فرصت بررسی شده و با مقایسه با رقبا نسبت به استراتژیه ای متناسب اقدام و سپس با بهره گرفتن از روش های گوناگون از جمله ماتریس SPACE و ماتریس برنامه ریزی استراتژیک کمی QSPM را شناسایی و استراتژی های بدست آمده را اولویت بندی می نماییم، و در اجرای استراتژی های تعیین شده با توجه به موقعیت سازمان، وضعیت نیروی انسانی سازمان مربوطه را با توجه به اطلاعات موجود نیروی انسانی شاغل در آن، مورد بررسی قرار می دهیم سپس با مقایسه عرضه و تقاضای نیروی انسانی و با در نظر گرفتن رسالت و اهداف سازمان و استراتژی های بدست آمده راهکار های مناسب را انتخاب و برنامه اجرایی و عملیاتی آن را آغاز نماییم که در این تحقیق یکی از واحد های تولیدی کارخانه ماشین سازی اراک بعنوان نمونه انتخاب و الگوی ارائه شده در آن به مرحله اجرا گذارده شده است.

وی بیان می­دارد که ما از توانمندسازی فردی یا گروهی، در یک موفقیت معین، وقتی که دارای شرایط زیر هستند سخن می­گوییم:
1 )توانایی کامل تصمیم ­گیری را دارا هستند.
2 )مسولیت کامل اجرا هر نوع تصمیم را بر عهده دارند.
3 )دسترسی کامل به ابزارهای مرتبط با تصمیم ­گیری و اجرا آن را دارند.
4 )مسولیت کامل پذیرش پیامدهای هرنوع تصمیم ­گیری گرفته شده را دارند(نولز1991، به نقل از فرهنگی و اسکندری، 82).
چالش­های موجود در تواناسازی کارکنان
مهم­ترین چالش­های موجود در توانمندسازی را از دو بعد مدیریتی و پیامدی می­توان موردبررسی قرار داد:
الف) چالش­های مدیریتی
*نبود باورپذیری
برخی از مدیران براین باورند که کارکنان، نه­تنها برای انجام مسئولیت­های برعهده به اندازه کافی ماهر نیستند، بلکه توانمندی لازم برای ایفای نقشهای جدید را نیز ندارند. آنها معتقدند توانمندی ذاتی است نه اکتسابی و به همین دلیل با کلیه امور و فرایندهای مرتبط با تواناسازی کارکنان مخالفت و یا در مسیر انجام آن مانع‌تراشی می‌کنند.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

*تهدید امنیت مدیریتی
برخی دیگر از مدیران گمان می­ کنند که توانمندشدن کارکنان، موجب از دست دادن کنترل امور خواهد شد. بنابراین آنان در تسهیم یا انتقال مهارت­ های کاری خود رغبت چندانی نشان نداده و ترجیح می­ دهند که خودشان روی وظایف کار کنند تا اینکه دیگران را درگیر سازند.
*تخصیص نیافتن اعتبارات کافی
هرچند برنامه­هایی که در راستای تواناسازی کارکنان انجام می‌شود، نهایتا به تعالی و رشد کیفی سازمان منجر خواهد شد. هنوز مدیران و تصمیم­گیرندگانی هستند که تخصیص بودجه برای اینگونه برنامه‌ها را هزینه سربار تلقی می­ کنند و آن را بار اضافی سازمان بر می­شمارند و متاسفانه چنین قاعده‌هایی از تجربه عملی بسیاری از سازمان­ها سر برآورده است.
ب) چالش­های پیامدی
*تغییر سبک مدیریتی
در برنامه ­های توانمندسازی، سبک­های مدیریتی به سبک­های رهبری تغییر خواهند کرد. این تغییر همواره خاصیت چالش‌زایی به دنبال دارد. چرا که لازمه آن، زیر سوال بردن شیوه ­های معمول کاری، ریسک­پذیری و تجربه کردن، تمرکز بر فعالیت­های تیمی، افزایش دامنه اختیارات کارکنان، توجه به ارزش­های جدید، تمایل به تبادل اطلاعات سازمانی و بهبود روش­ها است که در اکثر مواقع مقاومت شدید همه سطوح سازمانی را به دنبال خواهد آورد.
*تغییر عملکرد کارکنان
برنامه ­های توانمندسازی موجب خواهند شد که کارکنان به صراحت حرف بزنند، به‌جای پیدا کردن مقصر در جستجوی راه­حل باشند، مشارکت­جو شوند، مصالح جمع را بر منافع فردی ترجیح دهند و نهایتاً اینکه به دنبال شاخص­شدن نباشند و به جمع بیاندیشند. این درحالی است که وجود ساختار متمرکز در اکثر سازمانها، موارد برشمرده را از پتانسیل ایجاد چالش برخوردار و مشکلات عدیده­ای بویژه در حوزه روابط کاری ایجاد می‌کند.
*تغییر ساختار سازمانی
در فرایند تواناسازی، ساختار سازمانی از هرمی به دایره­ای تغییر خواهد یافت. این تغییر ساختار، ضمن اینکه به کارکنان اجازه می­دهد با درجه آزادی و مسئولیت­ پذیری بیشتر فعالیت کنند، روحیه مشارکت و کارگروهی را به عنوان یک ارزش عمده سازمانی تلقی می­ کند و در مواجهه با ساختار هرمی که در آن کاری انجام نمی­ شود، مگر آنکه تایید و امضای آن پیشاپیش گرفته شده باشد، چالش­های متعددی را ایجاد خواهد کرد(هداوند و صادقیان، 1386)
ارزش­های اجتماعی نهفته در نظریه توانمندسازی:
نظریه توانمندسازی از جذابیت بسیار بالایی برخوردار است. طبق این نظریه تمام مردم دنیا دموكراسی، آزادی و عدالت را دوست دارند. اما آیا توانمندسازی تنها شامل این موارد است و آیا تنها هدف توانمندسازی دموكراسی است؟ اگر اینگونه است، پس چرا در بسیاری ازمحیط­های كاری كه دموكراسی و آزادی كامل حكم­فرماست، توانمندسازی واقعی مشاهده نمی­ شود. از زمانی كه بسیاری از سازمانها در تصمیم­گیـری­های خود مستقل از دولت­ها عمل می­كنند، همواره بین ارزش­هایی مثل (برابری = عدالت) و (اختیارات = قدرت) اختلاف وجود دارد و این اختلافات به كل سازمان گسترش یافته است. بنابراین، می­توان گفت كه غیر از موارد پیش گفته بسیاری از ارزش­های دیگر مثل روش­های رهبری و ارزش­های اخلاقی خاص محیط­های كاری در فرهنگ ما وجود دارد كه كل سازمان را تحت تاثیر قرار خواهد داد. چارلز تیلور سه ارزش حاكم بر عصر مدرن كه به نظر وی موجب نگرانی زیادكاركنان و كسالت اجتماعی گردیده است را به شرح زیر بیان می­كند:
* فردگرایی^[69]
*خردابزاری یا كارایی اقتصادی^[70]
*آزادی ^[71]
نظریه جدید توانمندسازی چگونه می ­تواند باعث موفقیت سازمان­ها شود؟ در محیط­های كاری وجود یك تنش دائمی بین ارزش­های فردگرایی، آزادی و خردابزاری (كارایی اقتصادی) اجتناب ناپذیر است. در جامعه­ای كه مردم دارای ارزش­های فردگرایی و آزادی هستند، رهبران مجبورند از وسایل كنترلی بسیار زیادی برای اداره ناهنجاریهای موجود در آن فرهنگ استفاده كنند(قاسمی، 1382).
در رابطه با سیر تاریخی توسعه نظریات توانمندسازی ریچارد كوتو از دو نوع توانمندسازی به شرح زیر نام می برد:
اولین نوع “توانمندسازی روان – سیاسی” است كه باعث افزایش عزت نفس (احترام به خود) شده و نتـایج آن در رفتار با دیگران جلوه پیدا می­كند، به عبارت دیگر توانمندسازی مستلزم اعتماد و توقعات و مهم­تر از آن توانایی كاركنان درمورد یك تغییر واقعی در رفتار است.
نوع دوم “توانمندسازی روان – نمادین” است، كه علاوه بر افزایش عزت نفس در كاركنان باعث تغییر در مجموعه ­ای از پدیده ­های غیرقــابل تغییر می­ شود. یك بار دیگر تاكید می­كنیم كه اجرای توانمندسازی واقعی، مستلزم درك مجموعه ­ای از تفاوتهای روحی و تعهد و التزام مدیران و كاركنان خواهد بود كه براساس صداقت و اعتماد متقابل استوار گردیده باشد. تغییر در فرهنگ، رفتار و ترك عادت­های كهنه و قدیمی روش بسیار مناسبی است تا بتوانیم به كمك آن و براساس یك سیستم ارزشی مبتنی بر ارزش­های اخلاقی و انسانی، رابطه بسیار نیرومندی بین مدیر و كاركنان به وجود آوریم. این ارزش­ها باید به گونه ­ای طراحی شوند كه مورد تایید مدیر و كاركنان باشند(قاسمی، 1382).
ب) بهره­وری منابع انسانی
بهره­وري موضوعي است كه از ابعاد مختلف به آن نگريسته شده و هر روز كاربرد و اهميت آن بيش از پيش روشن مي­شود. بهره­وري موضوع مشتركي در اقتصاد و مديريت به شمار مي­رود كه هم در كتب اقتصاد و هم مديريتي فصلي بر آن اختصاص مي­دهند.
تلاش براي بهبود و استفاده مؤثر و كارآمد از منابع گوناگون چون نيروي كار، سرمايه، مواد، انرژي و اطلاعات، هدف تمامي مديران سازمان­هاي اقتصادي و واحدهاي توليدي صنعتي و مؤسسات خدماتي مي­باشد. وجود ساختار سازماني مناسب، روش­هاي اجرائي كارآمد، تجهيزات و ابزار كار سالم، فضاي كار متعادل و از همه مهم­تر نيروي انساني واجد صلاحيت و شايسته از ضرورياتي مي­باشند كه براي نيل به بهره­وري مطلوب بايد مورد توجه مديران قرار گيرد. مشاركت كاركنان در امور و تلاش­هاي هوشيارانه و آگاهانه آنان همراه با انضباط كاري مي­تواند بر ميزان بهره­وري و تعمير براي بهبود بهره­وري بويژه در يك محيط متلاطم و توأم با ناامني تأثير گذارد. روح فرهنگ بهبود بهرهوري بايد در كالبد سازمان دميده شود كه در آن ميان نيروي انساني هسته مركزي را تشكيل مي­دهد. يكي از مهم­ترين اهداف در هر سازمان ارتقاء سطح بهره­وري آن است و با توجه به اينكه انسان در ايجاد بهره­وري نقشي محوري دارد درخواست­هاي او در سازمان اثري كليدي بجا مي­گذارد(استادزاده، 1387).
در ادامه به صورت خلاصه به تاريخچه، اهميت بهره­وري، تعاريف و همچنين عوامل مؤثر در ايجاد و ارتقا شرايط لازم براي بهبود بهره­وري نيروي انساني مي­پردازيم.
سیر تاریخی مفهوم بهره­وری
بهره­وري مقوله­ی جديدي نيست .قدمت نوشته­ها راجع به آن به سال­هاي 400 قبل ازميلاد مسيح باز مي­گردد. درحدود سال 1800 نقش كاركنان در بهره­وري شناخته شده بود ولي حدود سال 1900 بود كه رويكرد جديد بهره­وري در فرايندهاي صنعتي به منصه ظهور رسيد(عبدالهی، 1391).
سوابق اين مفهوم نشان مي­دهد كه بيش از دو قرن پيش، واژه بهره­وري براي اولين بار به وسيله “كويزني” در يك مجله كشاورزي استفاده شد. از آن زمان تاكنون اين واژه در موارد مختلف و سطوح گوناگون، به ويژه در رابطه با سيستم­هاي اقتصادي به كار رفته است(تانژن، 2002، به نقل از باقری، 1385). برخی دیگر از صاحب­نظران عقیده دارند واژه بهره­وري براي نخستين بار توسط فرانسوا كنه رياضيدان و اقتصاددان طرفدار مكتب فيزيوكراسي(حكومت طبيعت) به كار برده شد. کنه با طرح جدول اقتصادي، اقتدار هر دولتي را منوط به افزايش بهره­وري در بخش كشاورزي مي­داند. در سال 1883 فرانسوي ديگري به نام ليتره مفهوم بهره­وری را دانش و فن توليد تعريف كرد. درسال 1950 سازمان همكاري اقتصادي اروپا به طور رسمي بهره­وري را چنين تعريف كرد: بهره­وري حاصل كسري است كه از تقسيم مقدار يا ارزش محصول بر مقدار يا ارزش يكي از عوامل توليد به دست می­آيد. بدين لحاظ مي­توان از بهره­وري سرمايه، مواد اوليه و نيروي كار صحبت كرد. از ديد مركز بهره­وري ژاپن^[72]، بهره­وري يك اولويت و انتخاب ملي است كه به افزايش رفاه اجتماعي و كاهش فقرمنجر مي­شود. مركز بهره­وري ژاپن از زمان تأسيس آن در سال 1955نهضت ملي افزايش بهره­وري در اين كشور را تحت سه اصل رهنمون ساز به جلو هدايت نموده كه عبارتند از: افزايش اشتغال، همكاري بين نيروي كار و مديريت و توزيع عادلانه ثمره­هاي بهبود بهره­وري در ميان مديريت، نيروي كار و مصرف­كنندگان(طاهری، 1378، به نقل از طالقانی، 1390). و هدف آن را به حداكثر رساندن استفاده از منابع، نيروي انساني، تسهيلات و غيره به طريق علمي يا كاهش هزينه­هاي توليد و گسترش بازارها و افزايش اشتغال، كوشش براي افزايش دستمزدهاي واقعي و بهبود معيارهاي زندگي، آن گونه كه به نفع كاركنان، مديران و مصرف­كننده باشد دانسته ­اند. دراين ديدگاه انسان به اين عقيده و باور مي­رسد كه مي­تواند كارها و وظايف خود را هرروز بهتر از روز قبل انجام دهد و براي تحقق اين باور تلاش مي­كند. با مروري بر تعريف بهره­وري كه از سوي مركز بهره­وري ژاپن بیان شد، مي­بينيم كه بهره­وري پيوند تنگاتنگي با بحث آموزش، مقوله نگرش و ديدگاه فكري انسان بهره­ور دارد. چنان که برداشت می­ شود(کُردرستمي، 1375).
شروع استفاده از کلمه بهره­وري در فرهنگ اقتصادي، مربوط به دو قرن قبل است. در بسیاري از نقاط جهان، به ویژه در کشورهاي صنعتی، بهره­وري به عنوان یک طرز فکر و فرهنگ تلقی می­ شود، تفکر پیشبرد و بهبود آنچه که وجود دارد(بارانی، علوي، کرمی و سلیمی، 1392).
اهميت بهره‌وري
با توجه به اين كه منابع و امكانات محدودي در اختيار سازمان است و بسياري از منابع تجديدناپذير هستند و يا شكل­گيري مجدد آنها سا ل­هاي زيادي را مي­طلبد و يا بعضي از منابع كمياب هستند، به طوري كه فراهم كردن اين منابع به صرف هزينه زياد نياز دارد و همچنين افزايش جمعيت و در پي آن افزايش مصرف و توليد، روز به روز بر محدوديت منابع مي­افزايد، از اين­رو امكان ارضاي نيازهاي نامحدود با تكيه بر چنين منابع و امكاناتي هرگز ميسر نيست .بنابراين تنها راه منطقي و امكان­پذير، كسب حداكثر بازدهي و فايده از حداقل منابع مي­باشد و اين نكته در مسئله بهره­وري مستتر است و توجه به آن مي­تواند به نفع خود سازمان و جامعه­اي كه سازمان در آن قرار دارد باشد(آذر، زارعی و طحاری، 1391).
بهره‌وري، نگرشي فرهنگي است كه در آن، انسان فعاليت‌هاي خود را هوشمندانه- خردمندانه انجام مي‌دهد تا بهترين نتيجه را در دستيابي به اهداف مادي و معنوي خود كسب كند. به ‌بياني ديگر، مي‌توان گفت كه هدف بهره‌وري، به حداكثر رساندن استفاده از منابع، نيروي انساني، سرمايه، مواد خام توليدي، زمان و… به شيوه‌اي عملي از طريق كاهش هزينه‌هاي توليد به‌منظور گسترش بازار، افزايش اشتغال، كوشش براي افزايش دستمزدهاي واقعي و بهبود معيارهاي زندگي، به شكلي است كه به‌نفع كاركنان، مديران و مصرف‌كنندگان باشد.
معيار توسعه‌يافتگي هر كشوري با توجه به ميزان بهره‌گيري مطلوب و بهينه عوامل توليدي از منابع و امكانات موجود در نيل به اهداف اقتصادي تعريف مي‌شود. اين موضوع، بيانگر جايگاه ويژه بهره‌وري در سياست‌هاي كلان توسعه اقتصادي كشورهاست. امروزه، نقش مثبت بهره‌وري در افزايش رفاه ملي، به‌طور قطعي پذيرفته شده است. از آنجا كه بهره‌وري، عامل رشد تمامي معيارهاي زندگي تلقي مي‌شود، رشد بهره‌وري نبايد تنها اهداف تجاري و افزايش سود در كسب و كار را مدنظر بگيرد بلكه بايد تمامي جوانب زندگي و بخش‌هاي مختلف جامعه را شامل شود (طاهري 1386).
تعاریف بهره­وری :
علي­رغم اينكه امروزه كمتر كسي است كه واژه بهره­وري را نشنيده و درباره آن نوشته­هايي چند نخوانده باشد، بهتر است ابتدا به تعريف آن از ديدگاه­هاي مختلف بپردازیم. بهره­وري در لغت به معني قدرت توليد و بارور بودن و مولد بودن به كار رفته و در ادبيات فارسي به بهره­وري، با فايده بودن و سودبرندگي معني شده است(احدی­نیا،1384).
از نظر سازمان بهره­وری ایران، بهره­وری نگرشی عقلانی به کار و زندگی است. به عبارتی، یک فرهنگ است که هدف آن، هوشمندانه­ترکردن فعالیت­ها برای یک زندگی بهتر و متعالی است. بهره­وری برآیند اثر­بخشی و کارایی است. بهره­وری، در واقع، کاستن از تلفات و به حداکثر رساندن تولید با امکانات تولیدی موجود و همچنین ارتقا کیفیت محصول و خدمات برای بالا بردن سود می­باشد(صفارزاده، رضایی و بازدار، 1386)