پله کلیدی در پیش ­بینی حرکات پی و در نتیجه عکس العمل دینامیکی تمام سازه، ارزیابی ماتریس توابع دینامیکی امپدانس برای یک پی بدون جرم صلب، هنگامی که تحت تأثیر یک بار هارمونیک با فرکانس قرار گرفته باشد، است.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

شکل ۴-۲ نمایش شماتیک اندرکنش خاک-پی-سازه بصورت شماتیک، فقط برای تحریک قائم
(Yang & Hong, 2009)
در واقع توابع امپدانس دینامیکی خاک اطراف پی را با تعدادی فنر و میراگر برای حرکات مختلف پی، شبیه سازی می­ کنند. همانطور که در شکل ۴-۲ نیز پیداست، برای تحریک قائم، اثر خاک اطراف پی توسط یک فنر که نمایانگر سختی خاک و یک میراگر که نمایانگر استهلاک انرژی در خاک است، مدل سازی شده است.
در روش های تحلیلی­ای که برای محاسبه توابع امپدانس برای پی نواری با عرض در نیم فضای الاستیک، در حالت دو بعدی توسط (Luco & Westmann, (1972 و (Oien, (1971 ارائه شده ­اند، سه نوع بارگذاری مطابق شکل ۴-۳ در نظر گرفته شده است. دراین مدل بار هارمونیک قائم، بار هارمونیک افقی و لنگر هارمونیک به پی صلب بدون جرم، اعمال می­ شود و جابجایی­های پی تحت اعمال این بار­ها در فرکانس بار وارده تعیین می­ شود. در واقع با یک مسئله حالت ماندگار^[۴۴] روبرو هستیم.
۲B
شکل ۴-۳ پی نواری صلب بدون جرم روی نیم فضا و نیرو­ها و لنگر مؤثر بر آن در حالت دو بعدی (Kim, 1999)
نیرو­های هارمونیک افقی، قایم و لنگر هارمونیک در فرکانس به ترتیب به صورت زیر هستند.
(۴-۳)
در رابطه (۴-۳) عباراتی که دارای زیرنویس هستند، بزرگی بار و لنگر وارد بر واحد طول هستند. جابجایی­های ناشی از این بارگذاری­ها که جابجایی افقی، جابجایی قائم و دوران حول محور عمود بر صفحه است، به ترتیب به شرح زیر هستند.
(۴-۴)
که عبارات با زیرنویس ، بزرگی جابجایی یا دوران هستند. ارتباط بین جابجایی­ها و نیروها طبق رابطه (۴-۵) بیان می­ شود.
(۴-۵)
رابطه (۴-۵) را در فرم فشرده به صورت زیر می­توان نوشت.
(۴-۶)
که در روابط بالا، زیر نویس مربوط به حرکات صلب پی و مدول برشی برای مصالح نیم­فضا است. ترم­های بی­بعد نرمی که در ماتریس ظاهر شده ­اند تابعی از ضریب پوآسون و عدد بی­بعد فرکانس هستند. نرمی بی­بعد برای حالت قائم است. همانطور که در رابطه (۴-۵) ملاحظه می­ شود، این ترم هیچ وجه اشتراکی با ترم­های دیگر ندارد. دو ترم دیگر و که به ترتیب نرمی بی­بعد برای حالت افقی و چرخش هستند. نرمی که با نرمی برابر است و نشان دهنده ارتباط حرکات افقی و چرخش می­باشد و آن را نرمی کوپلینگ هم می­نامند. عدد بی­بعد فرکانس به صورت رابطه ۴-۷ تعریف می­ شود.
(۴-۷)
که سرعت موج برشی و نصف عرض پی، مطابق شکل ۴-۳ است.
نحوه بدست آوردن ماتریس نرمی طبق روش Dasgupta & Chopra, (1977)، بطور کامل بررسی خواهد شد. برای رسیدن به ماتریس نرمی کل، ابتدا لازم است که نرمی­های نقاط اطراف پی را بدست آوریم.
در بخش ۴-۲، صحت قسمت المان محدود برنامه بررسی شد و ملاحظه شد که نتایج برنامه و نرم­افزار تجاری آدینا از تقریب خوبی برخوردار بودند.
اما به منظور کنترل صحت برنامه نوشته شده که شامل المان محدود برای تحلیل میدان نزدیک و المان نامحدود برای تحلیل میدان دور است، به مقایسه مقادیر حاصله از برنامه و مقادیر ارائه شده توسط داسگوپتا و چوپرا، برای نرمی­های نقاط اطراف پی می­پردازیم.
۴-۴ مدل سازی با ترکیب روش های المان محدود و المان نامحدود.
۴-۴-۱ مقدمه
همانطور که در قبل هم اشاره شد روش المان محدود جهت تحلیل مسائلی که از لحاظ ابعادی محدود هستند بکار می­رود. اما بسیاری از مسائل مهندسی هستند که به نحوی با حوزه ­های بی­نهایت سر و کار دارند. بررسی اندرکنش دینامیکی خاک-سازه از بارزترین مثالها برای این موضوع است.
۴-۴-۲ کنترل صحت ترکیب روش­های المان محدود و المان نامحدود.
در این بخش برای بررسی صحت عملکرد برنامه نوشته شده، مثالی را که
Dasgupta & Chopra, (1977) در مطالعه خود با روشی نیمه تحلیلی بررسی کرده ­اند، با نتایج حاصل از ترکیب روش­های المان محدود و المان نامحدود مقایسه می­کنیم. از این مثال (Zhang & Zhao, 1987; Yerli, et al., 1999) نیز برای ارزیابی مطالعه­شان استفاده کرده ­اند.
۴-۴-۳ مثال پی ویسکوالاستیک تحت بارگذاری هارمونیک یکنواخت.
در این مثال یک نیم­فضای نیمه بی­نهایت تحت اعمال بار هارمونیک با بزرگی واحد قرار می­گیرد. شبکه ­بندی المان محدود و المان نامحدود برای این مسئله در شکل ۴-۴ قابل ملاحظه است. مشخصات مصالح به شرح زیر هستند.
یرلی برای ، ضریب استهلاک دامنه موج در روش المان نامحدود مقدار را پیشنهاد کرده است. بنظر می­رسد که این مقدار یک راز است و باید کشف شود! (چون در مقاله مربوطه هیچ اشاره­ای به آن نشده است). بعد از کمی تحقیق به این نتیجه رسیدیم که این مقدار برابر است با . که یکی از سه مقداری است که برای ضریب در نظر گرفته می­ شود. البته توضیحات مربوط به آن بطور مفصل در فصل سوم بررسی شده است.

شکل ۴-۴ شبکه بندی پی ویسکوالاستیک نیمه بی­نهایت (Zhang & Zhao, 1987)
این مسئله برای عدد بی­بعد فرکانس مساوی یک حل شده است . عدد بی­بعد فرکانس بصورت تعریف شده که عرض حوزه بارگذاری است.
در حل این مثال ، انتخاب شده است. متأسفانه یرلی در مقاله خود هیچ توضیحی در مورد روابط (۴-۸) نداده است. روابط (۴-۸) از روش داسگوپتا و چوپرا بدست آمده­اند و نرمی­های نقاط شماره­گذاری شده یا نمونه برداری در شکل ۴-۴ هستند.
(۴-۸)
و نرمی­های بی­بعد پی در جهات و بوده و شماره نقاطی است که نرمی در آنها محاسبه می­ شود که در شکل ۴-۴ هم نشان داده شده است و در نهایت مدول برشی مصالح است.
دقت شود که در بالانویس­های و در رابطه ۴-۸، اندیس دوم مربوط به جهت بارگذاری و اندیس اول مربوط به جهت جابجایی محاسبه شده است. جزئیات مربوط به این روند در بخش ۴-۵-۱ بطور مفصل بررسی می­ شود.
نتایج برنامه برای مثال فوق برای قسمت حقیقی نرمی بی­بُعد و قسمت موهومی آن در هشت نقطه در سمت راست و هشت نقطه در سمت چپ پی برای دو نوع بارگذاری قائم و افقی در شکل­های ۴-۵ تا ۴-۱۰ نشان داده شده است.
همانطور که در فصل سوم به دو دیدگاه در روش المان بی­نهایت اشاره کردیم، در حل این مثال از سه روش استفاده شده است. در دو روش اول از المان بی­نهایت با دوازده و چهار نقطه انتگرال گیری در جهت نامحدود استفاده شده که به ترتیب با ۳W12P و ۳W4P نام گذاری شده ­اند. اما در روش سوم از المان بی­نهایت با یک نوع موج استفاده شده که در آن محیط مسئله به قسمتهای مختلف تقسیم شده است. این روش ۳S4P نام گذاری شده است.
متأسفانه یا خوشبختانه مدت زمان زیادی برای دستیابی به جوابهای دقیق و خطا زدایی برنامه صرف شد. یکی از این عوامل، برنامه نویسی انتگرال­گیری عددی به روش نیوتن-کوتس برای حالت سه نوع موج بود. متأسفانه (Zhao & Valliappan, 1993; Yerli, et al., 1998) رابطه نادرستی را از لحاظ اندیسی برای این تکنیک انتگرال­گیری ارائه کرده ­اند. در اواخر این فصل نحوه انتگرال­گیری صحیح برای حالت سه نوع موج توضیح داده شده است.
همانطور که در فصل قبل تئوری روش انتگرال­گیری عددی نیوتن-کوتس اشاره شد،
Chow & Smith, (1981) در مقاله خود به استفاده از چهار نقطه نمونه گیری در جهت بی­نهایت المان نامحدود اشاره کرده ­اند. برای حل این مثال، اوائل از همان چهار نقطه استفاده شد، ولی دقت جوابهای حاصله مناسب نبود. در برنامه­ای که در نرم افزار Mathematica نوشته شد، تعداد نقاط انتگرال­گیری با فاصله یک چهارم تا دوازده نقطه افزایش داده شد. این افزایش تعداد نقاط، جوابهای برنامه را به جوابهای داسگوپتا و چوپرا بسیار نزدیک کرد. تئوری این الگوریتم در انتهای این فصل بررسی خواهد شد.
توجه شود که در اشکال ۴-۵ تا ۴-۱۰، قسمت حقیقی و موهومی نرمی­های بی­بعد در حالات ، و ، که اندیس اول مربوط به جهت بارگذاری و اندیس دوم جهت جابجایی است، برای ارائه شده است. در این اشکال نتایج مربوط به سه روش مختلف با نتایج حل نیمه تحلیلی مقایسه شده است. نتایج مربوط به حل نیمه تحلیلی (Dasgupta & Chopra, 1977) با دایره، نتایج مربوط به حالات سه نوع موج با دوازده و چهار نقطه انتگرال گیری به ترتیب با خط-مربع و علامت بعلاوه(+) و نتایج مربوط به روش آخر با علامت ستاره(*) نشان داده شده است.

۶-۳-۱-۵ : سایر موارد……………………………………………………………………………………………………………….. ۱۷۱
بخش چهارم : نقش تحریم های شورای امنیت در حفظ واعاده صلح وامنیت جهانی…………………………… ۱۷۱
نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………………………………….. ۱۷۴
منابع………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ۱۷۷
چکیده
درادامه روند دموکراسی خواهی مردم اکراین از انقلاب نارنجی وسرخوردگی از حکومت فاسد یانوکویچ طرفدارروسیه ،باردیگراکراین رادرآستانه تغییرات جدی قرارداد . درسال ۲۰۱۳ مجددا مردم آن کشوربا حضورگسترده درخیابانهای کییف مقدمات سقوط دولت یانوکویچ و فراروی به روسیه را فراهم آوردند.با روی کار آمدن دولت و پارلمان مخالف روسیه در این کشور با حمایت های معنوی غرب نفوذ روسیه درآن کشور کم رنگتر شد و حوزه نفوذ غرب تا پشت دروازه های روسیه رسید.این تغییرات به مزاق روسیه خوش نیامد و این کشور را مجبور به واکنش تند نمود که منجر به الحاق کریمه در ژانویه ۲۰۱۴ به خاک آن کشور شد.روسیه برای توجیه اقدامات غیرقانونی و نامشروع خود در اکراین تفسیرهای غیر منطقی و آزاد از اسناد و قواعد بین‌المللی ارائه داده‌، بنحوی که در عمل اراده مداخله ‌جویانه آن کشور به ‌کلی اصل حاکمیت قانون را در روابط بین‌المللی زیرسوال برده است. روسیه در مسیر تحمیل اراده خود به جامعه جهانی به اصولی همچون « دعوت دولت حاکم به حضورنظامی» ، «حق تعیین سرنوشت »، «مداخله بشردوستانه»و«اصل مسئولیت برای حمایت از اتباع»متوسل شده‌است. اتحادیه اروپا نیز با همراهی ایالات متحده امریکا برای مقابله با روسیه و کنترل افزون طلبی های آن کشور،اقدام به اعمال تحریم های یک جانبه و فرا قطعنامه ای ،بدون مجوز از شورای امنیت نموده است. بحران اکراین برخورد دوگانه و مصادره به مطلوب کردن قواعد و استانداردهای حقوق بین‌الملل از سوی غرب و روسیه را بخوبی نشان داد و بار دیگر ثابت نمود که آنها چگونه در یک زمان واحد در مقابل دو وضعیت کاملا مشابه به لحاظ حقوقی، دو موضع متفاوت و متضاد را اتخاذ می کنند. برای نمونه مواضع اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا در مقابل تحولات سوریه ، بحرین و یمن این دوگانگی را به‌وضوح نشان می‌دهد، و عدم شناسایی استقلال کوزوو در بحران بالکان از سوی روسیه به بهانه مغایرت با اصل لزوم حفظ تمامیت ارضی کشور و اصل عدم مداخله در مقابل دفاع پرشورآن کشور از استقلال و تمامیت ارضی سوریه و محکوم ‌کردن مداخلات بیگانگان در آن کشور، با تهاجم نظامی روسیه به قلمرو حاکمیت اکراین در تعارض آشکار قرار دارد. الحاق کریمه و حضور نظامی روسیه به تجویز مجلس آن کشور و نادیده‌ گرفتن حاکمیت ملی کشور اکراین نقض آشکار حقوق بین‌الملل می باشد.مواضع اتخاذی روسیه نشان می‌دهد که آن کشورهیچ اعتقادی به حق تعیین سرنوشت ملت‌ها ندارد و دغدغه اصلی آن کشور اجرای قواعد حقوق بین‌المللی نیست ،بلکه هدف تامین منافع خود به بهای نادیده‌گرفتن استقلال و تمامیت ارضی کشورهای پیرامونی است. بحران اکراین نشان داد که حقوق بین‌الملل در مواجهه با قدرت های بزرگ چقدر ناتوان و زمینگیراست و شورای امنیت نیز هرجا که به داوری در مورد رفتار یکی از اعضای دایم خود فراخوانده می‌شود در آنجا اصول پایه حقوق بین‌الملل به ‌سادگی زیرپا گذاشته می‌شود گویی که رعایت اصول و قواعد حقوق بین‌الملل صرفا به شرط انطباق آن با منافع ملی قدرت های بزرگ ضروری است.هدف ما در این پژوهش،بررسی بحران اکراین و ریشه های آن و همچنین تحلیل و بررسی دکترین روسیه و اتحادیه اروپا در این بحران از منظر حقوق بین الملل با توجه به مواد منشورسازمان ملل متحد،اعلامیه جهانی حقوق بشر،میثاقین حقوق مدنی- سیاسی،کنوانسیونهای حقوق بشری،آرای دیوان بین المللی دادگستری وعملکردشورای امنیت می باشد که برمبنای تحلیلی -توصیفی انجام شده وبا استفاده ازمنابع کتابخانه ای،اسنادی و منابع اینترنتی گردآوری شده،بررسی گردیده است.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

واژه های کلیدی:بحران اکراین،حق تعیین سرنوشت،مداخله بشردوستانه، اصل حمایت،دعوت دولت حاکم برای حضور نظامی ،اتحادیه اروپا و دکترین تحریم
فصل اول :
مقدمه وکلیات
مقدمه
با بروز بحران های زنجیره ای در خاومیانه (بهار عربی )وبا سرنگونی حکومت طرف منازعه غرب در لیبی ،تغییرحکومت های تاریخ مصرف گذشته در تونس و مصر ، بروز بحران در سوریه که حیات خلوت روسیه در خاورمیانه محسوب می شد وتنها پایگاه دریایی روسیه در مدیترانه در آن کشور واقع شده ،خواسته های غرب در این منطقه – که بعد از جنگ جهانی اول و فروپاشی امپراطوری عثمانی هرگز روز خوش ندیده و همیشه با تنش وکشمکش مواجه بوده- ،تامین گردید. شروع بحران داخلی اکراین در نوامبر۲۰۱۳ و الحاق کریمه به روسیه توجهات بین المللی را معطوف اکراین نمود،گسترش بحران آن کشور از کی یف به شبه جزیره کریمه در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۴ و اعلام استقلال جمهوری خود مختار کریمه در ۱۱ مارس ۲۰۱۴ و متعاقب آن با برگزاری رفراندوم و الحاق به روسیه در ۱۶ مارس ۲۰۱۴ در زیر لوای حق تعیین سرنوشت ، عملا” بحران اکراین را از یک بحران داخلی ( صاحبان قدرت) ومنطقه ای ( بین روسیه واکراین) به یک بحران تمام عیار بین المللی (روسیه وغرب ) تبدیل کرد. قدرت نمایی روس ها در کریمه و متعاقب آن نا آرامی ها خونین در ایالت های شرقی اکراین ، اتحادیه اروپا و ایالات متحده امریکا را وادار به واکنش های تند دیپلماتیک،ازجمله اخراج روسیه از گروه کشورهای صنعتی (G8) و تقابل در قالب دکترین تحریم نمود.از سوی دیگر تاکید کرملین به حمایت از روس تبارها و دست آویز حقوقی قرار دادن حمایت از روس تباران در اکراین به بهانه در معرض تروریسم وپاکسازی قومی بودن زنگ خطر جدی متوجه سایر جمهوری های جدا شده از اتحاد جماهیر شوروی را بصدا در آورد و باعث ایجاد نگرانی در این جمهوری ها از قبیل آذربایجان، گرجستان، ازبکستان و حتی قزاقستان طرفدار روسیه گردید.
با الحاق کریمه به روسیه ،تغییر مرزهای جغرافیایی در دریای سیاه ودگرگونی وضعیت ژئوپو لتیکی این دریا ،این منطقه بار دیگر به مرکز مناقشه روسیه وغرب تبدیل شد.بعد از وقوع انقلاب های رنگی در این حوزه جغرافیایی در طی سال های ۲۰۰۳ و۲۰۰۴ مخصوصا” انقلاب نارنجی در اکراین که منجر به روی کار آمدن طرفداران غرب در این کشور شد و کفه ترازوی قدرت را به نفع غرب سنگین نمود،از آن روز به بعد این موضوع باعث بروز تنش خزنده و زیر پوستی بین روسیه وغرب گردید. این تنش و رقابت پنهان بعد از رخدادهای نوامبر ۲۰۱۳ که منجر به سقوط دولت ویکتور یانوکویچ طرفدار روسیه گردید وارد فاز جدیدی شد و با گسترش بحران کی یف به کریمه ، جنگ سرد نوین بین دو بلوک قدرتمند نظامی جهان (روسیه وغرب) شکل گرفت. روسیه بر آن است تا جهان را متقاعد کند که جهان تک قطبی عملا” فروپاشیده و بعد از مارس ۲۰۱۴ دنیای متفاوتی از لحاظ توازن قوا در روابط بین المللی شکل گرفته که بر گرفته از تعاریف و برداشتهای حقوق بین المللی است که جهان غرب خود مبدع آن در بحران های بین المللی و منطقه ای همانند بحران کوزو وبهار عربی بوده است.
با گذشت هر روز از شروع بحران اکراین،اختلافات روسیه وغرب عمیق ترمی شود.اقدامات وقرارهای اتحادیه اروپا در قبال بحران اکراین و تقابل و حضور فزاینده روسیه درمنطقه شرق آن کشور و شمال دریای سیاه بار دیگراین منطقه را به یکی از کانون های بحران بین المللی تبدیل کرده است. گرچه با وقوع انقلاب های رنگین در اروپای شرقی در طی سال های ۲۰۰۳ و ۲۰۰۴ علی الخصوص انقلاب نارنجی اکراین،سیاست های توسعه طلبانه اتحادیه اروپا بسوی شرق ودخالت ناتو در بحران کوزو در سال ۱۹۹۹با چراغ سبز شورای امنیت گمان آن می رفت موازنه قدرت در منطقه به سود غرب وبه ضرر روسیه تغییر یافته است.اما با گذشت زمان،ناتوانی غرب گرایان در تامین حداقل خواست های انقلابیون ، فساد گسترده در بین حاکمان منطقه و ساختار اجتماعی جوامع اروپای شرقی مخصوصا اکراین با تنوع قومیتی و مذهبی ( روس تباران، کاتولیک های مرکز وغرب و ارتدوکس های شرق آن کشور) از یک سو و رهایی روسیه از بحران داخلی (بحران اقتصادی و بحران هویتی پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی) با افزایش قیمت نفت و ثبات مدیریتی با روی کار آمدن پوتین ، بار دیگر نقش روسیه دراین منطقه را پر رنگ نمود و با روی کار آمدن دولت طرفدار روسیه در انتخابات ۲۰۱۰ اکراین این نقش پر رنگ تر هم گردید.بحران اکراین نشان داد که حقوق بین‌الملل در مواجهه با قدرت های بزرگ چقدر ناتوان و بی‌مقدار است و شورای امنیت نیز در برخورد با اعضای دایم خود صلح وامنیت بین المللی را بسادگی قربانی می کند. گویی که رعایت اصول و قواعد حقوق بین‌الملل صرفا به شرط انطباق آن با منافع ملی قدرت های بزرگ ضروری است.از انجائیکه امور جهانی امروزه به‌طور تنگاتنگی به همدیگر گره خورده است و هر نا امنی و بحرانی در یک گوشه از جهان سریعا به مناطق دیگر منتقل می‌شود وصلح وامنیت بین المللی رابه مخاطره می اندازد و اگر طرفین یا احدی از طرفین منازعه اعضای دایم شورای امنیت باشد متاسفانه آن شورا عملا”به عنصر بی خاصیت تبدیل می شود. از اینرو مساله بسیار حیاتی و حائز اهمیت در این میان ضرورت بازنگری در ساختار شورای امنیت برای اعاده و حفظ صلح و امنیت بین المللی است.
در این نوشتار سعی می کنیم به دو سوال مهم و اصلی این پژوهش از منظر حقوق بین الملل پاسخ قانع کننده ای بیابیم ،اولا” دکترین روسیه در بحران اکراین چه بوده است ؟ ثانیا” اتحادیه اروپا درقبال بحران اکراین به چه دکترینی متوسل شده است ؟ از اینرو در این پژوهش سعی خواهیم کرد در ۶ فصل به تشریح ،بررسی و تحلیل بحران اکراین بپردازیم.درفصل اول ضمن آشنایی اجمالی با تاریخ و جغرافیای سیاسی آن کشور به بررسی چگونگی شکل گیری وریشه های بحران اکراین می پردازیم .
مقامات روسیه همواره تاکید کرده اند که اقدامات آنها در اکراین مطابق با اصول حقوق بین الملل بوده است.از اینرو برای راستی آزمایی ادعاهای روسیه مبنی بر تطابق اقداماتشان با اصول حقوق بین الملل در ۴ فصل اقدامات و دکترین روسیه در بحران اکراین را با توجه به اهداف و مواد منشور سازمان ملل متحد ،آرای دیوان بین المللی دادگستری ، اقدامات عملی شورای امنیت و اعلامیه جهانی حقوق بشر و اسناد مرتبط با آن،تحلیل و بررسی می کنیم . نهایتا” در فصل ششم دکترین اتحادیه اروپا در قبال بحران اروپا را از منظر حقوق بین الملل بررسی وسعی خواهیم نمود در این اثنا به سوالات فرعی یگری نیز پاسخ دهیم که:آیا حضور نظامی روسیه در خاک اکراین منطبق با حقوق بین الملل می باشد یاخیر؟این اقدامات در حقوق بین الملل با «اصل لزوم حفظ تمامیت ارضی» کشور ها و «اصل تساوی حاکمیت ها » تعارض دارد یا خیر؟ جایگاه حقوقی برگزاری رفراندوم جدایی به استناد «اصل حق تعیین سرنوشت مردم» درشبه جزیره کریمه و الحاق به خاک روسیه چگونه است؟ «اصل حمایت از اتباع »و «مداخله بشر دوستانه» درچه مواردی ازمشروعیت قانونی برخوردار است؟ عکس العمل غرب وروسیه در پرونده های مشابه درموارد گذشته چه بوده است؟ آیا اقدامات یک جانبه اتحادیه اروپا با حقوق بین الملل هم خوانی دارد یا خیر؟آیا تحریم های اعمال شده اتحادیه اروپا بدون جواز شورای امنیت سازمان ملل متحد از مشروعیت قانونی برخوردار است؟ نظرمنشور سازمان ملل در خصوص اعمال تحریم های فرا قطعنامه ای چیست؟عملکرد شورای امنیت در بحران اکراین چگونه بوده است؟
روش تحقیق این پژوهش تحلیلی – توصیفی و با بهره گرفتن از منابع کتابخانه ای ،اسنادی واینترنتی می باشد.
بخش اول :آشنایی اجمالی با کشور اکراین^[۱]
۱-۱-۱ ) جغرافیای سیاسی
اکراین از کشورهای اروپای شرقی است. این کشور از شرق با روسیه؛ در شمال با بلاروس؛ از غرب با لهستان، اسلوواکی و مجارستان؛ از جنوب شرقی با رومانی و مولداوی هم مرز است و در جنوب آن دریای سیاه و دریای آزوف قرار دارد و پایخت آن شهر کی‌یف می‌باشد نوع حکومت اکراین جمهوری بوده که از ۲۴ استان تشکیل شده‌است و دارای یک بخش خودمختار (کریمه) نیز می‌باشد( بود ).
۱-۱-۲) حکومت و سیاست
نظام سیاسی اکراین، جمهوری ترکیب شده نیمه پارلمانی، نیمه ریاست جمهوری است که در آن قوه مقننه، قوه مجریه و قوه قضاییه مستقل می‌باشند و رئیس جمهور در یک انتخابات عمومی برای ۵ سال به عنوان رئیس دولت انتخاب می‌شود.
۱-۱-۳ ) نظامی
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، اکراین بعد از روسیه دارای بزرگترین ارتش در اروپا است.اکراین صاحب ۰۰۰/۷۸۰ سرباز در خاک خود و سومین زرادخانه تسلیحات هسته‌ای در جهان شد. در ماه می۱۹۹۲ در حالی که اکراین با تحویل تسلیحات هسته‌ای خود به روسیه برای دفن موافقت کرده بود، پیمان کاهش سلاح‌های اتمی را امضا نمود تا به عنوان یک کشور بدون سلاح اتمی به عضویت در پیمان‌نامه منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای در آید. اکراین این پیمان را در سال ۱۹۹۴ در دوران ریاست جمهوری لئونید کوچما، به تصویب رساند و در سال ۱۹۹۶ به یک کشور فاقد سلاح اتمی تبدیل شد.اکراین تاکنون کشوری بدون تسلیحات اتمی شناخته شده است.
۱-۱-۴ ) اقتصاد
اکراین پس از روسیه پهناورترین کشور اروپاست. با ذخیره وسوسه انگیزی از معادن فلزی ارزشمند. نیمی از آهن و فولاد کل شوروی از اکراین بدست می‌آمد. چهل درصد از کل سنگ منگنز دنیا در دوران شوروی از اکراین صادر می‌شد. به این فهرست، منابع ذغال سنگ، جیوه، تیتانیوم و نیکل را هم باید فزود. اکراین یکی از مهمترین کشورهای معدنی دنیاست که هم از نظر تنوع و هم حجم ذخایر در دنیا کم نظیر است. گفته می‌شود ۸۰۰۰ معدن از ۹۰ کانی ارزشمند در سراسر خاک اکراین وجود دارد.بر خلاف بیشتر کشورهای معدنی که کشاورزی خوبی ندارند اکراین صاحب نوع بسیار حاصلخیزی از خاک هم هست. این خاک که بنام خاک سیاه (یا چرنوزیوم) معروف است حاصلخیز ترین خاک کره زمین است و در روسیه و کانادا نیز یافت می‌شود. اکراین صاحب یک چهارم از خاک سیاه کره زمین است. این خاک استثنایی و حاصلخیز، یکی از سرمایه های ملی اکراین است. کشاورزی در این خاک بدون کود انجام می‌شود. کشاورزان اکراینی می‌گویند سربازان نازی در جنگ جهانی دوم این خاک را با خود به آلمان می‌بردند.
موقعیت ژئوپولتیک اکراین برای غرب هم بی نظیر است. مرزهای اکراین تنها ۶۰۰ کیلومتر تا مسکو فاصله دارند. در زمان جنگ سرد رسیدن پای غرب به این فاصله از قلب بلوک شرق رویایی بیش نبود. اکراین یکی از سرنوشت سازترین حلقه های غرب در زنجیره مهار روسیه است.علاوه بر همه این امتیازات بالقوه، اکراین گلوگاه انرژی اروپا هم هست. ۲۵ کشور اروپایی، وارد کننده گاز از روسیه هستند و همه خط لوله‌ها به جز یکی از خاک اکراین می‌گذرند. این یعنی اکراین گلوگاه درآمد گازی روسیه نیز هست. در روز اول ژانویه سال ۲۰۰۶، روسیه شیر خطوط صادرات گاز از خاک اکراین را در پی اختلاف بر سر حق ترانزیت، بست. البته روسیه و اکراین پس از چهار روز به تفاهم اولیه رسیدند. اما اصل اختلاف پابرجا ماند. سه سال بعد در ژانویه ۲۰۰۹، بار دیگر شیر گاز بسته شد و قربانی این اختلاف هم صنایع اروپایی بودند. اروپا هنوز سرمای شب های بدون گاز، به خاطر بسته شدن این گلوگاه را به خوبی به یاد دارد. در آن سال ۱۸ کشور اروپایی افت فشار یا قطع کامل جریان گاز را گزارش کردند.در حال حاضر اتحادیه اروپا تقریباً ۱۸.۷ تریلیون فوت مکعب گاز در سال مصرف می‌کند که ۱۶% آن از خاک اکراین ترانزیت می‌شود. پس عجیب نیست که این کشور فقیر (از نظر مالی) تا این اندازه مهم است و همین اهمیت است که جامعه اکراین را دچار دو دستگی کرده.در زمان شوروی، اقتصاد اکراین دومین اقتصاد بزرگ اتحاد جماهیر شوروی بود و یک بخش صنعتی و کشاورزی مهم به حساب می‌آمد. پس از فروپاشی شوروی، نظام اقتصاد با برنامه این کشور به سمت یک اقتصاد بازاری تغییر کرد که روند این انتقال برای اکثریت جامعه که دچار فقر بودند، بسیار دشوار بود. پس از فروپاشی شوروی اقتصاد اکراین به شدت محدود شده و زندگی روزانه برای یک فرد معمولی که در اکراین زندگی می‌کرد بسیار دشوار بود. تعداد قابل توجهی از روستاییان بوسیله غذایی که خودشان می‌کاشتند زندگی می‌کردند، برخی نیز دو یا چند شغل داشتند و از طریق مبادله کالا با کالا ، مایحتاج اولیه‌شان را تهیه می‌کردند.
۱-۱-۵ ) تقسیمات کشوری
کشور اکراین به ۲۴ اوبلاست (استان) و استان‌های اکراین به نوبه خود به ۴۹۰ رایون (بخش) تقسیم شده‌اند. اکراین دارای یک منطقه خودمختار به نام کریمه می‌باشد(بود) و شهر سواستوپول به لحاظ موقعیت نظامی خاص از وضعیت قانونی ویژه‌ای برخوردار است. روز جمعه، ۱ فروردین ۱۳۹۳ (۲۱ مارس ۲۰۱۴)، ولادیمیر پوتین، رییس جمهور وقت روسیه، مصوبه پارلمان روسیه در مورد الحاق شبه جزیره کریمه به خاک این کشور را امضا کرد و به این ترتیب، این مصوبه از نظر قوانین روسیه رسمیت یافت.اکراین با ۵۵۰/۶۰۳ کیلومتر مربع مساحت و ۷۸۲/۲ کیلومتر خط ساحلی چهل و چهارمین کشور بزرگ جهان و پس از روسیه دومین کشور وسیع در اروپا است.
این کشور از زمین‌های مسطح و دشت‌های حاصلخیز (یا استپ) تشکیل شده‌است که از میان آن‌ها رودخانه‌هایی چون دنیپر، سورسکی دونتس، دنیستر و بوگ جنوبی می‌گذرند و به دریای سیاه و دریای کوچک آزوف منتهی می‌شوند. در جنوب غربی اکراین دلتای رود دانوب در مرز این کشور با رومانی قرار گرفته‌است. تنها کوه‌های این کشور بخشی از رشته کوه‌های کارپات می‌باشد که بلندترین نقطه آن در اکراین، کوه هورلا است که ۰۶۱/۲ متر ارتفاع دارد و در شبه جزیره کریمه نیز رشته کوه‌های کریمه تا ساحل جنوبی کریمه امتداد دارد.
اکراین دارای آب و هوای معتدل قاره‌ای است، هرچند در سواحل جنوبی کریمه شرایط آب و هوایی مدیترانه‌ای وجود دارد. بارش باران در نقاط مختلف اکراین متفاوت است، بطوری که بیشترین میزان بارش در شمال و غرب این کشور صورت می‌گیرد و کمترین میزان بارش در شرق و جنوب شرقی است، بطور مثال بارش سالیانه در منطقه غربی حدود ۲۰۰/۱ میلی‌متر است، در حالی که بارش سالانه در کریمه ۴۰۰ میلی‌متر می‌باشد.
۱-۱-۶ )آموزش وجمعیت
طبق قانونی اساسی اکراین، تمام شهروندان اکراینی از تحصیل رایگان برخوردار هستند.جمعیت این کشور بالغ بر ۲۲۶/۱۷۹/۴۶ نفر می‌باشد با توجه به آن که بیشتر نواحی صنعتی در شرق و جنوب شرقی اکراین واقع شده‌اند، تراکم جمعیت در این نواحی بیشتر است، همچنین ۶۷٪ از جمعیت اکراین نیز در مناطق شهری زندگی می‌کنند.
طبق سرشماری سال ۲۰۰۱ اکراین، ۷۸٪ از جمعیت اکراین را نژاد اکراینی و مابقی را نژادهای روسی (۱۷٪)، بلاروسی (۶/۰%)، مولداوی(۵/۰٪)، تاتارهای کریمه (۷/۰٪)، بلغارها (۴/۰٪)، مجارستانی (۳/۰٪)، رومانیایی (۳/۰٪)، لهستانی (۳/۰٪) یهودیان (۲/۰٪)، ارامنه ((۲/۰٪)، یونانی ها (۲/۰٪) تشکیل می‌دهند.
۱-۱-۷ ) دین و مذهب
تا سال ۹۸۸ میلادی ساکنین اکراین فعلی نیز به مانند بسیاری از مردم اروپا بت پرست بودند ولی با پذیرش آئین مسیحیت از سوی پرنس ولادیمیر این کشور نیز مسیحی شد. در سال ۱۰۵۴ به دنبال تکفیر متقابل پاپ روم و پاتریاک بیزانس مذهب ارتدوکس توسط پاتریاک بیزانس به وجود آمد و کشورهای زیادی از جمله اکراین ارتدوکس گردیدند و به همین دلیل بیشتر مردم اکراین تابع کلیسای ارتدوکس بوده و اقلیتی تابع کلیسای کاتولیک می‌باشند که بیشتر ساکن نواحی غرب اکراین هستند. علاوه بر ارتدوکسها و کاتولیک‌ها، پیروان مذهب پروتستان و برخی فرق مسیحی دیگر نیز در اکراین وجود دارند. یهودیان هم دارای کنیسه‌های مختلف هستند (در کیف ۲ کنیسه) که مراسم مذهبی خود را انجام می‌دهند.
حدود ۲/۹۶ درصد جمعیت اکراین مسیحی هستند و پس از آن اسلام با ۷/۰% درصد و یهودیت ۶/۰%درصد و سایر ادیان ۵/۲ درصد جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهنداز زمان فروپاشی اتحاد شوروی، هیچیک از دولتهای حاکم بر اکراین قوانین لازم برای حمایت و دفاع از زبان، مذهب و سایر حقوق اقلیت های ساکن این کشور را تصویب نکرده اند. از آغاز درگیری‌ها در شرق اکراین، احساسات ضد یهودی در شرق این کشور بالا گرفته است. گفته می‌شود این نگرش با پخش اعلامیه هایی از طرف جمهوری مردمی دونتسک (وابسته به دولت روسیه) دامن زده می‌شود.
۱-۱-۸ ) زبان
زبان مردم اکراین از گروه زبان‌های اسلاو شرقی است و شباهت زیادی به زبان روسی دارد. به عبارت دیگر لغات مورد استفاده در زبان اکراینی بیشتر بر گرفته از زبان لهستانی است ولی دستور زبان آن به مانند زبان روسی می‌باشد. زبان روسی بیشترین رواج را پس از زبان اکراینی در این کشور دارد. الفبای زبان اکراینی نظیر زبان روسی سیریلیک می‌باشد و تفا وت میان این دو اندک است.
© – Copyright hotels-world.com Travel Info / hotels-europe.com
بخش دوم : تاریخ اکراین
۱-۲-۱ ) تاریخ اولیه اکراین^[۲]
در دوران باستان یعنی از دویست سال قبل از میلاد تا حدود دویست سال بعد از میلاد بخش عمده ای از اکراین امروزی تحت نفوذ وسیطره اقوام سکاها ^[۳]بود.(سَکاها دسته‌ای از مردمان کوچ‌نشین ایرانی تبار بودند که محل زندگی آنان از شمال به دشت‌های جنوب سیبری، از جنوب به دریای خزر ودریاچه آرال، از خاور به ترکستان چین و از باختر تا رود دانوب می‌رسید. سکاها از شاخه‌های‌ نژاد هند و اروپایی‌ بودند. سکاها برای اولین بار در سده هشتم پیش از میلاد در تاریخ نمایان شدند. با اینکه برخی از محققین سکاها را از هون ها و برخی ترک می دانند اما بیشتر پژوهشگران هم داستانند که سکاها جزء هند و اروپاییان و احتمالا از نژاد ایرانی هستند.) که بعدها این اقوام توسط قوم سرمتی ها آواره شدند(سَرمَت یا سرم ها یکی از مجموعه اقوام باستانی ساکن استپ ‌های جنوب روسیه بودند.سرمت ها قومی ایرانی‌زبان بودند و شاخه ‌های از سکاها بشمار می ‌آمدند. البته به مروز زمان نام سرمت به مجموعه بزرگی از ایل ‌های با تبارهای گوناگون اطلاق شد ولی قوم غالب در میان آنها بویژه در منطقه جنوبی «سرمتستان» قوم ایرانی‌ تبار بود.)^[۴] در اوایل عصر مسیحیت، یک سری از مهاجمان (Goth ها، هون، Avars) که عمدتا” از نژاد اسلاو بودند با تصرف استپ های اکراین، تا قرن ۷ میلادی در این سرزمین حاصلخیز ساکن شدند.(هون ها دراصل مغول بودند و به زبان آلتایی سخن می گفتند. بعضی منابع هون ها را قوم بزرگی از تورانیان می دانند که چند قرن قبل از میلاد در مغولستان حکومتی قدرتمند تشکیل داده بودند.در قرن اول میلادی حکومت هون ها در مغولستان منقرض شد و بخشی از مردم آن به سمت غرب مهاجرت کردند)^[۵].در قرن ۹ میلادی تا قبل از قرن ۱۳ اکراین تحت سیطره حکومت قدرتمند روسی کی یفی^[۶] قرار داشت تا اینکه این حکومت توسط مغول ها سرنگون شد.در اواسط قرن ۱۴ اکراین به صحنه رقابت لهستان و لیتوانی تبدیل وبین آنها تقسیم می شود و از این زمان بخش غربی اکراین تحت فشار لهستانی های در حمایت ازکلیسای کاتولیک در مقابل کلیسای ارتدوکس که تحت حمایت کلیسای ارتدوکس یونان وروسیه بود بیشتر رنگ کاتولیکی گرفت.در این گذر به علت نبود حکومت قدرتمند مرکزی جنوب اکراین نیز به کنترل تاتارها درآمد و همچنین در سال ۱۴۷۸ میلادی بخش ساحل دریای سیاه و شبه جزیره کریمه نیز به بعلت در خواست تحت الحمایگی خان کریمه از امپراطوری مسلمان عثمانی این بخش نیز عملا” در اشغال امپراطوری عثمانی قرار گرفت .” بدین ترتیب بخش شرقی اکراین ارتدوکس مذهب ؛بخش غربی کاتولیک مذهب و جنوب آن نیز مسلمان مسلک شدند. از این تاریخ به بعد تخم اختلاف در سرزمین اکراین کاشته شد و هر زمان به بهانه ای باعث بروز تنش و کشمکش بین طرفداران آنها گردیده که ظاهرا تا به امروز نیز ادامه دارد.”
۱-۲-۲ ) مبارزه برای استقلال
اصطلاح اکراین، که در لغت به معنا و عنوان “در مرز” و یا “مرز”، ترجمه شده از قرن ۱۶ به بعد مصطلح شد و عمومیت یافت . در آن زمان حکومت مشتر ک المنافع لهستان، لیتوانی با تزار روسیه بر سر اکراین و تسلط و کنترل براین منطقه وسیع حاصلخیز رقابت داشتند و اکراین مرز کشمکش این دو قدرت بزرگ منطقه ای بود. حکومت لهستانی هر روز شرایط سخت تری را به اکراینی ها تحمیل می کرد و به آزار و اذیت مذهبی می پرداخت که منجر به فرار بسیاری از اکراینی ها به بخش جنوبی رود دنیپر شد تا اینکه این فراریان که با عنوان قزاقها^[۷]، که اقتباسی از یک کلمه ترکی (قزاق) به معنی “ماجراجو.” شناخته می شدند در سال ۱۶۴۸ به رهبری یکی از این قزاقها بنام هتمن بوهدان چمی لنیچکی^[۸] انقلابی عظیم علیه سلطه لهستانی ها به راه انداختند .این واقعه از مهمترین رخدادهای استقلال طلبی اکراینی ها در طول تاریخ آن کشور محسوب می شود.با این وجود بوهدان در جنگ با لهستانی ها شکست خورد و به ناچار به دربار تزار روسیه پناه برد. با امضای قرارداد پری اسلاول^[۹]و با اعطای امتیازاتی به تزار مقرر شد که روسیه از اکراینی ها در مقابل لهستانی ها دفاع نماید. از این زمان نفوذ روسیه در اکراین شروع شد.بعد از امضای قرار داد متارکه آندروسو^[۱۰] بین روسیه و لهستان در سال ۱۶۶۷ اکراین به دو منطقه نفوذ تقسیم شد.شرق رودخانه دنیپر از جمله کی یف تحت نفوذ روسیه واقع شد.آخرین والی اکراین نیز در سال ۱۷۶۴ توسط ملکه کاترین(ملکه تزار روسیه) مجبور به استعفا شد و بدین ترتیب استقلال سیاسی اکراین نیز خاتمه یافت.
در اواخر قرن هیجدهم امپراطوری اتریش جای لهستان را در مناطق غربی گرفت وسهم روس ها از سرزمین اکراین به ۸۰ درصد رسید و ما بقی ۲۰ درصد حوزه نفوذ اتریش گردید.استعمارروسیه در قرن ۱۹ اقدام به استخراج زغال سنگ در استپ های اکراین نمود و درسال۱۸۷۰ بزرگ ترین منطقه صنعتی استخراج زغال سنگ اکراین در این منطقه تاسیس شد. با وجود ممنوعیت در استفاده از زبان اکراینی در مدارس و در نشریات توسط روسیه ، در اواخر قرن ۱۹ جنبشی برای احیای فرهنگ ملی و زبان اکراینی شکل گرفت و در راستای اتحاد همه سرزمین های اکراین و استقلال اکراین با حمایت امپراطوری اتریش – مجارستان جنبش ناسیونالیستی اکراینی اقداماتی در مبارزه با استعمار روسیه انجام دادند. این جنبش توسط گروه مخفی بنام هرومداس^[۱۱] آموزش می دید و بارها توسط تزار روسیه سرکوب گردید.
پس از انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ کمونیست ها به رهبری لنین در روسیه که منجر به سرنگونی رژیم سلطنتی تزارو خاندان رومانوف گردید،با توجه به اعلامیه حقوق ملل روسیه^[۱۲]( این اعلامیه که در تاریخ ۲ نوامبر ۱۹۱۷ اعلام شد به ملل غیر روس حقوق کامل خود مختاری اعطا کرد از جمله آزادی جدایی از روسیه وتشکیل دولتی مستقل .اولین کشوری که از این اعلامیه بهره برداری کرد فنلاند بود که استقلال خود را در ۲۳ نوامبر ۱۹۱۷ اعلام کرد . پس از آن لیتوانی در ۲۸ نوامبر،لتونی در ۳۰ دسامبر، اکراین در ۹ ژانویه ۱۹۱۸،استونی ۲۴ فوریه ،کشورهای ماورای قفقاز ۲۲ آوریل و لهستان در ۳ نوامبر ۱۹۱۸ به استقلال دست یافتند.) در ژوئن همان سال از سوی بلشویک ها حکومت جمهوری سوسیالیستی اکراین با بیانیه استقلال ۹ ژانویه ۱۹۱۸ دراین کشور شکل گرفت و میخائیلو هروشوسکی^[۱۳]بعنوان رئیس جمهور و وینی چینکو^[۱۴] به سمت نخست وزیر انتخاب شدند.در جریان جنگ جهانی اول( از اوت ۱۹۱۴ تا نوامبر ۱۹۱۸ ) اکراین به یکی از صحنه های اصلی نبرد تبدیل و تعداد بسیار زیادی اکراینی در جریان جنگ کشته شدند.تنها نتیجه جنگ جهانی اول برای اکراین تضعیف امپراطوری ها و ایجاد فرصتی برای تحصیل استقلال بود.

۲-۱۲-۲-۱- مشخصه های محصول یا خدمت شامل زمان انتظار مشتری، قیمت، کیفیت، نحوه کارکرد، و بی همتایی (تمایز) محصول و یا خدمت.
۲-۱۲-۲-۲- تصور ذهنی مشتری از سازمان و شهرت و اعتبار آن که شامل تصور مردم از کیفیت کالای مورد فروش و امانت و صحت کار سازمان است.
۲-۱۲-۲-۳- رابطه با مشتری شامل امانتداری و قابلیت اطمینان و سرعت پاسخگوئی سازمان به مشتری و خدمات پس از فروش.

۲-۱۲-۳- وجه رشد و یادگیری

یادگیری و رشد سازمان از سه منبع اساسی نیروی انسانی، سیستمهای اطلاعاتی و دستورالعملها و رویه های سازمانی حاصل میشود. سطح دستیابی به قابلیت‌ها و توانمندیهای ویژه در این منابع در وجه یادگیری و رشد کارت امتیازی مورد سنجش قرار میگیرد. جهت سنجش اهداف مربوط به این وجه، عواملی همچون میزان دسترسی مشتری به اطلاعات و فرآیندهای داخلی توسط مدیران و کارکنان عملیاتی در خصوص سیستمهای اطلاعات ومیزان همسوئی انگیزههای پرسنل با رسالت و اهداف سازمان در خصوص دستورالعملها و رویه های سازمانی مورد ارزیابی قرار میگیرند. (نورتون و کاپلان^[۲۴]، ۱۹۹۶)

۲-۱۲-۴- وجه فرآیندهای داخلی

در وجه فرآیندهای داخلی کارت امتیازی متوازن، مدیران ابتدا فرآیندهای داخلی کلیدی را که باید جهت اجرای استراتژی بر آنها تأکید شود معین میکنند. این فرآیندها سازمان را به ایجاد ارزش برای جذب و حفظ مشتری مورد نظر وتأمین انتظارات سهامداران قادرمی سازند. (نورتون و کاپلان^[۲۵]، ۱۹۹۶)
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

هر واحد کسب و کاری مجموعه فرآیندهای خاصی جهت ایجاد ارزش برای مشتریان و نتایج مالی برای سهامداران دارد. رویکرد کارت امتیازی مدل زنجیره ارزش را به عنوان الگوی عمومی جهت بکارگیری در وجه فرآیندهای داخلی انتخاب میکند، که شامل سه فرایند نوآوری، فرآیندهای عملیات و خدمات پس از فروش میباشد (نورتون و کاپلان^[۲۶]، ۱۹۹۶). نگاه به سازمان از چهار جنبه (شکل ۱) در کارتهای امتیازی متوازن کنترلهای کوتاه مدت عملیاتی را با آرمان و استراتژی بلند مدت سازمان ارتباط میدهد و به مدیران اجازه نگاه به سازمان از چهار جنبه میدهد، ‌همچنین کارتهای امتیازی متوازن ابزار اندازه گیری برای کارکنان برای درکوضعیت سازمان فراهم میکند. سازمان برای رسیدن به حالت پویا نیاز به رقابتی بودن در یک دوره طولانی
مدت دارد. (شاهین، زئیری^[۲۷]، ۲۰۰۵)

۲-۱۲-۴-۱- آرمان / چشم انداز

موقعیت مطلوب آتی سازمان توسط آرمان یا چشم انداز بیان میشود. هدف آرمان هدایت، کنترل و بازخواست کردن کل سازمان در جهت تحقق بخشیدن به درکی مشترک از وضعیت آینده شرکت است. (علی سلیمانی، ۱۳۸۴، ص ۱۴۶)

۲-۱۲-۴-۲- استراتژی

از آرمان و چشم انداز شرکت مشتق میشود و استراتژی در قلب فرایند جای دارد. استراتژی آن چیز که با عوامل بحرانی موفقیت بستگی دارد را تعیین میکند. این مدل تبدیل آرمان و استراتژی را به شاخصهای فنی آسان میسازد و استراتژی واقعی آن استراتژی است که افراد درون سازمان آن را درک کنند و بتوانند با آن کار کنند. (شاهین، زئیری^[۲۸]، ۲۰۰۵)

۲-۱۲-۴-۳- عوامل بحرانی موفقیت

عوامل بحرانی موفقیت برای تعیین میزان پیشرفت برای رسیدن به اهداف استراتژیک استفاده میشود. (شاهین، زئیری^[۲۹]، ۲۰۰۵)

۲-۱۲-۴-۴- روابط علت و معلولی

یکی از چالشها در حین ایجاد کارت امتیازی متوازن برقراری روابط علت و معلولی میان شاخصها، روند جنبه ها و میان آنهاست. هر استراتژی کسب وکار، تقریباً یک شرط بندی پر مخاطره است چرا که به تلاشهای کنونی ما به واسطه پیشامدهای آتی پاداش تعلق خواهد گرفت. در واقع نتیجه عملکرد فعلی ما در آینده روشن خواهد شد. این استدلال باید به عنوان فرضیهای در خصوص آینده در کارت امتیازی متوازن به روشنی بیان گردد. کارتهای امتیازی شامل برخی علت و معلولها میباشند که اعتقاد داریم درستی آنها به تجربه نشان داده شده است، یا از نظر منطقی لازم هستند. با گذشت زمان، فرضیه با آگاهی مقبول و پذیرفته جایگزین میشود. (علی سلیمانی، ۱۳۸۴، ص ۱۳۲)

۲-۱۲-۴-۵- برنامه عملی

برنامه عملی ملموسترین جزء کارت امتیازی است. این برنامه، عملیات خاص و مراحلی را که در آینده برای دستیابی به اهداف و آرمان تدوین شده است را تشریح میکند. در این برنامه همانند هر برنامه دیگر لازم است مسئولیتها و مهلتهای پایان تعیین گردد. (علی سلیمانی، ۱۳۸۴، ص ۱۲۸)

۲-۱۳- پیادهسازی کارت امتیازی متوازن

پیادهسازی کارت امتیازی متوازن در شش قدم امکان پذیر است. در ادامه این شش قدم معرفی و بررسی میگردند.

۲-۱۳-۱- قدم اول:

در گام اول باید بنیادها و اعتقادات هستهای سازمان مورد ارزیابی قرارگیرد. مانند: ۲-۱۳-۱-۱- فرصتهای بازار
۲-۱۳-۱-۲- رقبا
۲-۱۳-۱-۳- موقعیت مالی
۲-۱۳-۱-۴- اهداف بلند و کوتاه مدت
۲-۱۳-۱-۵- شناسایی آنچه رضایت مشتری را جلب میکند در این راه باید از ماموریت سازمان بهره گرفت. فلسفه وجودی سازمان (چرائی) را ماموریت سازمان مینامند. هر سازمان در پاسخ به یک سری نیاز ایجاد میشود و هدف آن رفع آن نیاز میباشد بنابراین قبل از هر اقدام باید مشخص شود که چه نیازهائی منجر به تشکیل سازمان گردیده است.
اجزا ماموریت سازمان عبارتند از:
۱- مشتریان
۲- محصول
۳- فناوری
۴ – بازارها
۵- توجه به مردم
۶- توجه به کارکنان
۷- حوزه جغرافیایی البته اگر پروفایل SWOT سازمان تهیه شده است نیاز به ارزیابی مجدد نیست. در این پروفایل نقاط قوت و ضعف، فرصتها و تهدیدات سازمان معرفی و ارزیابی میگردد.

۲-۱۳-۲-قدم دوم:

در این گام باید استراتژی کلان کسب و کار تدوین گردد.
انواع متداول استراتژی عبارتند از:
۲-۱۳-۲-۱- استراتژیها ی یکپارچگی (رو به جلو – رو به عقب – افقی)
۲-۱۳-۲-۲- استراتژیهای تمرکز
۲-۱۳-۲-۳- استراتژیهای رشد
۲-۱۳-۲-۴- استراتژیهای ثبات
۲-۱۳-۲-۵- استرتژیهای کاهش

۲-۱۳-۳- قدم سوم:

پس از تدوین استراتژی، لازم است این استراتژی به مولفه های کوچکتری تقسیم شوند.
این مولفه اهداف نام دارند. اهداف قسمتهای اساسی استراتژی هستند. برای مثال شرکت ساوت وست ایر لاین استراتژی خود را در جهت رقابت موفق در بازار خطوط پر جمعیت تجاری تدوین کرده است.
بلوکهای اساسی استراتژی این شرکت عبارتند از:
۲-۱۳-۳-۱- نوآوری
۲-۱۳-۳-۲- تعمیرات سریع
۲-۱۳-۳-۳- مسافرتهای بدون بلیط
۲-۱۳-۳-۴- درصد بالای اجاره هواپیما

سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان در واقع تکامل یافته سیستم های اطلاعاتی جامع هستند.تفاوت عمده این سیستم ها با سیستم های اطلاعات مدیریت و سیستم های جامع سازمانی در رویکرد فرایندگرا و یکپارچگی عملیاتی فرآیندی و داده ای سازمان ها است. این سیستم ها به گونه ای توسعه می یابند که تمامی منابع اطلاعاتی سازمان با یکدیگر یکپارچه شده و بتوان در راستای انجام ماموریت های سازمان از این سیستم بهره جست .این سیستم ها یک راه حل سیستمی مبتنی بر فناوری اطلاعات است که منابع سازمان را توسط یک سیستم یکپارچه به سرعت و با دقت و کیفیت بالا در کنترل مدیران سطوح مختلف سازمان قرار میدهد تا به طور مناسب فرایند برنامه ریزی وعملیات سازمان را مدیریت نماید.این سیستم میتواند به صورت داخلی و درون سازمانی توسعه یابد اما به خاطر پیچیدگی های موجود در این حوزه بسیاری ازسازمان ها راه اندازی این سیستم ها رابه فروشندگان وتولید کنندگان خارج از سازمان واگذار نموده ا ند ( نیکجو ،۱۳۸۶)
هنگامی که صحبت تعریف از سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان می آید اکثر نویسندگان مشخصه عملکردی این سیستم ها را به عنوان تعریفی از سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان بکار برده اند زیرا هیچ تعریف پذیرفته شده یکسانی برای این گونه سیستم ها وجود ندارد .مثال های بی شماری از این گونه تعریف ها در مرور ادبیات موضوع دیده می شود که به عنوان مثال چندنمونه ای از آنها ذکر میگردد:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

ERP : یک بسته نرم افزاری تجاری است که هدف آن یکپارچگی اطلاعات و جریان اطلاعات بین تمامی بخشهای سازمان از جمله مالی ، حسابداری منابع انسانی ، زنجیره عرضه ومدیریت مشتریان می باشد (Davenport 1998)
ERP یک پایگاه داده ، یک برنامه کاربردی و یک واسط یکپارچه درتمامی سازمان است (Tadjer 1998)
سیستم های ERP راه حل های نرم افزاری جامع و در قالب بسته نرم افزاری ارائه شده اند و به دنبال یکپارچگی محدود و کاملی از فرآیندها و عملکردهای یک کسب و کار می باشند که به منظور ایجاد نگرشی کل نگر از کسب و کار در یک معماری واحد از اطلاعات وتکنولوژی اطلاعات استفاده می شوند (Klaus et al 2000)
سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان مجموعه ای یکپارچه از برنامه هایی هستند که از فعالیت های محوری سازمان نظیر ساخت و پشتیبانی ، تدارکات مالی و حسابداری فروش وبازار یابی و منابع انسانی حمایت میکنند (Aladwani 2001)
ERP سیستم هایی مبتنی بر کامپیوتر هستند که برای پردازش تراکنشهای سازمان طراحی شده اند و هدف آنها تسهیل برنامه ریزی تولید و پاسخگویی به موقع به مشتریان در محیطی یکپارچه است (O’Leary 2001)
سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان سیستم های اطلاعات قابل تغییری هستند که اطلاعات و فرآیندهای مبتنی بر اطلاعات سازمان رادر درون واحدهای سازمانی و بین‌آنها یکپارچه می نمایند. (Kumar 2002)
تعریف ERP از نظر انجمن تولیدو کنترل موجودی آمریکا به قرار زیر است :
سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان روشی برای برنامه ریزی و کنترل موثر تمامی منابع مورد نیاز برای دریافت ، تولید ، ارسال و پاسخگویی به نیازهای مشتریان در شرکتهای تولیدی ، توزیعی و خدماتی تعریف شده است (Manetti 2001)
اما جامع ترین تعریفی که از ERP می توان بیان کرد و شامل تمامی ابعاد تعاریف فوق باشد عبارت است از :
“سیستم جامعی است که سعی در مدیریت موثر تمام منابع و یکپارچه سازی همه وظایف و بخش های موجود در یک سازمان با ستفاده از یک سیستم رایانه ای واحد که بتواند نیازهای خاص و ویژه را برآورده سازد دارد و این کار با بهره گرفتن از یک نرم افزار انجام میشود که به وسیله یک پایگاه داده ای واحد امکان به اشتراک گذاری اطلاعات وارتباط بخش های مختلف را با یکدیگر برقرار می سازد و این نرم افزار شامل تعدادی ماژول است که هریک بخشی از وظایف موجود در شرکت را به عهده دارند. ( شفیعی نیک‌ابادی ۱۳۸۶)
باکمی توجه به مجموعه تعاریف فوق همگی آنها دارای یک وجه مشترک می باشند و آن وجه مشترک درتمامی تعاریف فوق وجود لغت یکپارچه سازی یا یکپارچگی است. یکپارچگی دراین برنامه ریزی عبارت است از استفاده اشتراکی دو یا چند کاربر از اطلاعات یکسان با منبع ذخیره یکسان که این یکپارچه سازی باعث از بین بردن جزایر وماژول های اطلاعاتی شده وموجب فراهم آوردن اطلاعاتی دقیق به موقع و جامع از وضعیت کل سیستم موجود می شود.
این یکپارچه سازی و انسجام در هفت ناحیه در سازمان انجام میشود :
.یکپارچگی در داده ها که موجب جلوگیری از افزونگی ، انباشتگی و تناقض در داده ها می شود.
یکپارچگی در اطلاعات که این اطلاعات ترجمان د اده ها ( داده های پردازش شده ) در حوزه های مختلف است وداده ها نبایستی تناقض داشته باشند تااین یکپارچگی به نحو احسن صورت گیرد.
یکپارچگی در دانش ،دانش در حوزه های مختلف تولید می شود اما یکپارچگی و توازن آن باید با توجه به نیاز در انجام فرایند ها به خصوص در زمان تصمیم گیری حفظ شود.
یکپارچگی در فرایند که دراینجا بحث ارزشیابی متوازن مطرح می شود وبیان می شود که در زمان های فشار اقتصادی ، جدایی زنجیره ها از همدیگر از همان حلقه های ضعیف شروع خواهدشد.
یکپارچگی در منابع انسانی یعنی وجود یکپارچگی بین تمامی اعضا و دانش آنها و ارتباط آنها با مجموعه فرآیندهایی که تحت مسئولیت خوددارند.
یکپارچگی در سازمان و ساختار که در مبحث مربوط به مهندسی مجدد به طور کامل تشریح میشود.
یکپارچگی در برنامه های کاربردی که تمامی ابزارهاو برنامه های مورداستفاده بایستی پاسخگوی مسئولیتهای محوله باشند ( شفیعی نیک آبادی ،۱۳۸۶)
سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان از یکسری ماژول استاندار تشکیل شده اند. این ماژول ها می توانند به صورت منفرد مورداستفاده قرارگرفته و یا آنکه ترکیبی از این ماژولها برای نیل به اهداف سازمانی در اختیار سازمان قرار گیرد. همچنین عرضه کنندگان سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان سیستم هایی را نیز به صورت سفارشی برای سازمان ها و صنایع خاصی تولید وعرضه می نمایند. پیاده سازی سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان برای سازمان ها میلیون هادلار هزینه به همراه دارد و سازمان های کوچکتر برای راه انداز ی یک سیستم برنامه ریزی منابع سازمان باید تقریبا ده درصد ازدر آمد سالیانه شان راهزینه نمایند.
عرضه کنندگان سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان بیان مینمایند که با راه اندازی این سیستمها هزینه سیستم های اطلاعاتی جزیره ای کاهش یافته و کارایی عملیاتی سازمان افزایش می یابد. از این رو راه اندازی سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان مقرون به صرفه خواهدبود درحال حاضر کاربران این سیستم ها انتظار دارند سیستم هایی در دسترس داشته باشند که نیازهای آنها را پاسخ گو بوده و بتواند سود مناسبی را از سرمایه گذاری های صورت گرفته عاید آنها نماید (Barker ,2001)
از آنچه امروز هویداست می توان به راحتی روزی را پیش بینی نمود که هیچ سازمانی بدون ERP قادر به حیات نباشد زیرا حفظ ارزشها و مفاهیم بنیادی سازمانی و دستیابی به مفاهیمی چون مشتری مداری ، نتیجه گرایی ، مدیریت مبتنی بر فرایند ، ثبات رهبری و مقاصد توسعه ومشارکت کارکنان ، یادگیری ونوآوری مستمر ، توسعه همکاریهای تجاری و عمل به مسئولیتهای اجتماعی سازمان جز با رویکرد به سیستم های ERP حاصل نخواهد شد. جهان امروز دیگر جایی برای زندگی تک واحدی چه برای انسانهاو چه برای سازمانها باقی نخواهد گذاشت. (F.Robert Jacobs 2006)
وال استریت ژورنال که یکی از معتبر ترین نشریات جهان محسوب می شود در یکی از شماره ها ی اخیر خود به بررسی آینده سیستم های ERP پرداخته است. نویسنده این مقاله معتقد است که سازمان ها در چند سال اخیر دریافته اند که راهی جز سرمایه گذاری برروی ERPرا ندارند.این واقعیت که یکپارچگی یکی از عناصر بقا در دنیای رقابتی است برای همه به اثبات رسیده و سازمان ها معتقدند به جای اینکه برروی خرید چند سیستم مجزا سرمایه گذاری نمایند ودرنهایت نیز ناچار به سرمایه گذاری برروی فناوری های یکپارچه شونداز همان اول برروی ERPسرمایه گذاری نمایند.
براساس پیش بینی موسسه AMR سیستمهای برنامه ریزی منابع سازمان تا ۲۰۱۱ از رشدی معادل ۱۱ درصد برخوردار خواهند شد و بتدریج بیشتر کسب وکارها به سمت این سیستم ها حرکت خواهندکرد در حقیقت آینده ERP ها به صورت سیستم هایی متمرکز در شرکت های پشتیبانی کننده متصور است که تنهاسازمان ها با اتصال به این سیستم ها خدمات مورد نیاز خود را دریافت می کنند با این اوصاف مطمئنا در سال های آینده نسل های جدیدی از ERP ها وارد بازار می شوند و شاهد روند جدیدی دراین زمینه خواهیم بود.
معماری سیستم ERP
معماری و ساختار ERP به گونه ا ی است که یکپارچگی اطلاعات در سطح سازمان را فراهم کرده و جریان روان اطلاعات بین بخش های مختلف سازمان را فراهم می آورد و به کمک فناوری اطلاعات از طریق تسریع و تسهیل اطلاعات ، سازمان و تامین کنندگان را قادر به آگاهی وتامین مایحتاج به موقع میکند که به صورت لایه ای در بخش های سازمان وارد می شود . سطوح اصلی برای ERPعبارتند از :
لایه های عملیاتی که در پایین ترین سطح قراردارند و کشورهای در حال توسعه مانند ایران هم بیشتر به این سطح توجه دارند.
لایه دانش که رسیدن به این لایه سخت بوده ودرکشورهایی همچون ایران هنوز موفق به دستیابی کامل به این سطح نشده اند.
لایه های مدیریتی که بتواند از طریق سیستم های حمایت تصمیم گیری به مدیران کمک کند.
لایه های استراتژیکی و راهبردی سازمان می باشد.
دردولایه ابتدایی کاربران نهایی سیستم معولا کارکنان هستند اما دولایه آخر نشان میدهد که کاربران نهایی مدیران هستند و این که مدیران یک سازمان کاربران نهایی یک سیستم اطلاعاتی باشند نشان دهنده اهمیت و کاربری بالای آن سیستم می باشد ( شفیعی نیک آبادی ۱۳۸۶)
چالرلز مول (۲۰۰۵) در تحقیقات خود لایه های چهارگانه ای را برای سیستم برنامه ریزی منابع سازمان بیان میکند :
هسته ( لایه اصلی و بنیادین ) یک عنصر هسته ای همان پایگاه داده ای منسجم و یکپارچه است و عنصر هسته ای دیگر چارچوب کاری نرم افزار مورداستفاده است.
مرکز ( لایه پردازش ) که منعکس کننده سیستم های مبتنی برتبادل اطلاعات می باشند. قابل ذکر است که سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان پیشرفته وبا محور باز وترکیبی هستند و به عنوان مجموعه ای از سرویس های وب توزیع شده ای به کارگرفته میشوند و مهندسی مجدد فرایندها ونظارت بر فعالیتهای کسب و کار در این لایه صورت می گیرند.
سازمان ( لایه تحلیلی ) که شامل سیستم هایی از جمله SRM ، SCM مدیریت عمر محصول ، مدیریت داده محصول که کمک کننده شرکت برای نوآوریها و حضورموثر در بازارها و کسب وکار الکترونیکی است ، مدیریت چرخه عمر کارمندان که اطلاعاتی یکپارچه از مرحله ورود تا بازنشستگی در جهت مدیریت لیاقتها و شایستگی ها دارد ومدیریت عملکرد شکست که همانند چتری شامل متدلوژی ها ، معیارها ، فرایندها و سیستم های بکار گرفته شده برای نظارت ومدیریت عملکرد کسب و کار یک شرکت است و فراهم کننده یک جنبه کلی از کسب و کار برای مدیریت می باشد.
مشارکتی و تعاون ( لایه سوم کار الکترونیکی ) که شامل ارتباطات و انسجام و یکپارچگی میان سیستم برنامه ریزی منابع سازمان وعوامل خارجی است و شامل (E-commerrce)B2C ، (e-procurement)B2B و (Intrant)B2E و EAL ( که فراهم کننده محاسباتی برای فرایندهای خودکار در سطوح متفاوت IT سیستم ها و سازمان است و به دنبال انسجام اعضا داخلی و خارجی سیستم می باشد و باعث هماهنگی اجزا متفاوتی از SCM و CRM با آخرین سیستم های تکمیل شده ERP می شود) . وجود این لایه ها باعث انعطاف پذیری درانطباق با نیازهای متغیر شرکت های استفاده کننده وحتی قوانین داخلی و خارج از سازمان شده و باعث ایجاد یک حالت فرا شرکتی گردیده است که از طریق اتصال On line باتمامی اعضا در زنجیره در ارتباط می باشیم و به اطلاعات موجود درتمامی زمینه ها دسترسی داشته وثبت اطلاعات از نظر حجم رکورهای اطلاعاتی نامحدود می شود( (Moller 2005
اجزای تشکیل دهنده سیستم های ERP
اگر اجزای سیستم های ERPتولیدشده توسط شرکتهای مختلف در این حوزه فعالیت را مورد بررسی قرار دهیم می بینم که این سیستم هادارای چند بخش کلی هستند که تقریبا در سیستم های همه فروشندگان ERP ارائه گردیده است.در یک تقسیم بندی کلی می توان این اجزا را در قالب گروه های زیر مورد بررسی قرارداد :
حسابداری مالی : سیستمی است برای مدیریت اتوماتیک و گزارش دهی مربوط به دفاتر کل حسابهای دریافتنی و پرداختی و سایر موارد مربوط به سیستم حسابداری ونگهداری حسابها
کنترل : برای نگهداری جریان درامد و هزینه های یک شرکت استفاده میشود و بعنوان یک ابزار مدیریتی برای تصمیم گیریهای سازمانی کاربرد دارد.
مدیریت دارایی ها(اموال) : سیستمی است که برای نگهداری اطلاعات مربوط به دارایی ها از جمله خرید ، فروش ، استهلاک و مدیریت سرمایه گذاری در دارایی ها کاربرددارد.
سیستم پروژه : این سیستم جهت برنامه ریزی ، کنترل و نظارت برپروژه های پیچیده و بلند مدت دارای اهداف مشخص وتعریف شده کاربرددارد.
سیستم جریان کار : سیستمی است برای ارتباط ماژولهای کاربردی ERPباابزار ، خدمات و فناوری های مختلف دیگر
راه حل های صنعتی : سیستمی است که ماژولهای کاربردی ERP را با برنامه های کاربردی دیگر که خاص برخی از صنایع از جمله نفت ، گاز، دارویی و بانکداری نوشته شده است ترکیب میکند.
منابع انسانی : سیستمی است کاملا یکپارچه که برای پشتبیانی و برنامه ریزی فعالیت های پرسنل در شرکتها کاربرددارد.
سیستم نگهداری شرکت :این سیستم وظیفه برنامه ریزی نیازمندیهای مربوط به نگهداری از ماشین الات و سایر امکانات موجود در شرکتها بخصوص شرکتهای تولیدی را بر عهده دارد.
مدیریت مواد : این سیستم وظایف مربوط به تدارکات ، انبار مواد ، سفارش مجدد و … را برعهده د ارد.
مدیریت کیفیت : یک سیستم اطلاعات و کنترل کیفی است که برنامه ریزی کیفیت ، بازرسی و کنترل تدارکات وتولید را برعهده دارد.
برنامه ریزی تولید : برای برنامه ریزی و کنترل فعالیتهای تولیدی یک شرکت کاربرد دارد.این ماژول اجزای فرعی BOM ، مراکز کاری ، ردیابی مواد ،برنامه ریز ی عملیات و فروش ، برنامه کلان تولید (MPS) ، برنامه ریزی نیازمندیهای مواد ،کنترل سطح کارخانه ، سفارشات تولید ، هزینه یابی مواد و…می باشد.
فروش و توزیع : این سیستم بهینه سازی همه وظایف مربوط به فروش ارسال و صدور صورتحساب رادر بر میگیرد . اجزای فرعی این ماژول شامل پشتبیانی قبل از فروش ، پردازش در خواست مشتری ، پردازش اعتبار مشتری، پردازش سفارشات فروش ، پردازش ارسال کالا و سیستم اطلاعات فروش می باشد.
این اجزا می توانند خود دارای اجزای فرعی باشند که برای مقاصد ویژه ای کاربرد دارد که عبارتند از: ساختار سازمانی شرکت ، طراحی چارچوب گزارشات داخلی و خارجی ( جهت ارسال به سازمانهای خارج از شرکت) ، سازمان فروش ،کانالهای توزیع کالا ، سلف سرویس کارمندان ( کارمندان قادرند از طریق اینترنت به اطلاعات خود در سیستم منابع انسانی دسترسی داشته باشند ) ، سیستم MATCHCODE جهت یافتن اطلاعات خاص موردنیاز بااستفاده ا ز ابزارهای جستجو امنیت سیستم و سایر.
ضرورت استقرار ERPدر سازمان
درسالهای اخیر استفاده از سیستمهای یکپارچه سازمانی در راس برنامه های شرکتها قرار گرفته اند مهمترین ابزار پیش روی دراین ارتباط سیستم برنامه ریزی یکپارچه منابع سازمانی ERP است. این سیستم تمام بخشهای شرکت را از طریق جریانی از اطلاعات به یکدیگر مرتبط می سازد و مدیریت مکان و زمان ومنابع را در شرکت برقرار میکند وشرکت رادر بخشهای مختلف از به کارگیری نرم افزارهای مختلف که با یکدیگر ارتباط موثر وهمگام با زمان نیز ندارند بی نیاز می سازد.
پذیرش وکاربرد گسترده سیستم برنامه ریزی منابع سازمان ERP توسط سازمانهای بزرگ و متوسط به عنوان انقلاب ERPتوصیف شده ا ست (Ross 1999) پیاده سازی سیستم ERP مزایای بیشماری را برای سازمانها به ارمغان می آورد .بسیاری از سازمانها به میزان قابل توجهی سیستم مزبور را جایگزین شماری از سیستمهای اطلاعاتی قدیمی کرده اند (Oliver & Romm 2000) این چنین سیستم هایی نوید بخش ارائه یک پاسخ یکپارچه و منسجم به نیازهای اطلاعاتی سازمان درمورد جایگزینی سیستم های اطلاعاتی سنتی می باشد (Bardly 2008) استقرار سیستم های برنامه ریز ی منابع سازمان به لحاظ کیفی به سه دلیل از استقرار سایر سیستم های اطلاعاتی متفاوت است : ۱- ERPبر کل سازمان اثر گذار است ۲- ممکن است کارکنان فرآیندهای تجاری جدیدی را علاوه بر نرم افزار جدید بیاموزند. ۳- ERPنه فقط یک سیستم اطلاعاتی بلکه یک سامانه تجاری است (Milford2000).
سیستم های برنامه ریزی منابع سازمان ، نرم افزارهایی هستند که داده های موجود در یک سازمان رایکپارچه نموده و به شکل مطلوب و در زمان مناسب در اختیار کاربرانی قرار میدهند که به آن نیاز دارند.این سیستم به تمام افراد یک مجموعه سازمانی حتی اکر میان آنها مرزهای جغرافیایی وجود داشته باشد اجازه میدهد تا با هماهنگی یکدیگر کار کنند ( طیاروقپانچی ۱۳۸۶) ومیزان بالایی از اتوماسیون و یکپارچگی وظایف را بین بخش های فروش ، بازاریابی ، تولید ، عملیات پشتیبانی و لجستیک ، خرید مالی ، توسعه محصول جدید و منابع سازمان ایجاد میکند ( برزگر ۱۳۸۶).

چنان که گفته شد ، غبن در قرارداد با نظم عمومی و اخلاق حسنه ارتباط ندارد . قانونگذار ضرر ناروا را برای مغبون عادلانه نمی بیند و به او اختیار فسخ می دهد تا بتواند مصلحت خود را حفظ کند . بدین ترتیب دو طرف می توانند در قرارداد خیار غبن را ساقط کنند ( ش ۹۳۱) همچنین مغبون می تواند از حق خیار خود بگذرد ، خواه این اقدام ضمن همان عقد انجام شود یا عقد دیگر یا به طور مستقل . اسقاط خیار عملی ارادی است که با اعلان تصمیم مغبون انجام می شود ( ایفاع ) ، اثر و دامنه آن نیز تابع همان اراده است . پس اگر مغبون بدین گمان که تفائت قیمت در حدود غبن متعارف ایت خیار را ساقط کند و بعد معلوم شود که بهای قراردادی چندین برابر قیمت واقعی است ، خیار غبن ساقط نمی شود . در این فرض ، هرگاه دلیل ویژه ای بر اثبات قصد واقعی او در دست نباشد ، معیار تمیز عرف است : یعنی باید دید انسانی متعارف در آن شرایط تا چه اندازه از تفاوت می گذرد . ظاهر این است که مغبون نیز به همین راه رفته و ازشیوه متعارف دورنیفتاده است . در واقع اثر اشتباه در رکن اصلی موضوع اسقاط است که اگر احراز شود آن را غیر نافذ می کند . زیرا اگر اشتباه در موضوع عقد بتواند آن را بی اثر کند ، هیچ دلیلی وجود ندارد که در ایقاع موثر نباشد . منتها چون در ایقاع تنها یک اراده کارگزار است و به طور معمول انگیزه و قید آن اراده پنهان می ماند . اثبات اشتباه کاری است دشوار در این جاست که ناچار باید به عرف پناه برد و آن را به عنوان اماره قصد واقعی به کار برد .

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

محقق قمی در جامع الشتات ( ص ۱۴۲) در پاسخ سوالی در این زمینه می نویسد : «هرگاه تصریح کرد که ( اسقاط خیار غبن کردم ، هر چند به اعلا درجه افحشیت باشد ) که شامل دو مثل و بیشتر هم بشود ، دعوا مسموعه نیست و اما هر گاه همین گفته است که اسقاط خیار غبن کردن منصرف میشود و به آنچه غالب آن است که در اسقاط خیار غبن و صلح ان ظاهر است در اذهان اهل عرف و عادت که آنقدر غبن را اسقاط می کنند …. » .
در این فتوا به اشتباه مغبون در تخمین میزان تفاوت استناد نشده است زیرا نظریه اشتباه در فقه چندان محدود است که کمتر به انی عنوان از ان استفاده می شود . محقق توانا برای تعیین معنای ظاهری کلام مغبون از عرف کمک می گیرد و به نظر او اشتباهی رخ نداده و ظاهر این است که از آغاز مغبون اراده خود را به حدود متعارف مقید کرده است . پذیرفتن این تعبیر در همه موارد آسان نیست ولی در هر حال او نیز معیار نوعی و عرفی را برای تمیز اثر اسقاط به کار می برد .
از مفاد این فتوا ریشه این سنت سردفتران رسمی را که در مقام بیان اسقاط خیار غبن این مضمون را می نویسند : « طرفین خیار غبن را ساقط کردند لو کان فاحشا بل الفحش »به خوبی روشن می سازد ، احتیاطی است که برای دفع ادعای اشتباه از طرف مغبون به کار می رود . ^[۹۴]
۴-۱۴-۲- استفاده صریح ضمنی :
اسقاط خیار غبن ممکن است صریح باشد ( مانند این که در عقد شرط شود که خیار غبن با هر مرتبه ای که باشد ساقط است ، یا مغبون یا آگاه شدن از غبن از آن بگذرد یا حق خود را به طرف دیگر یا اشخاص ثالث صلح کند ) و نیز ممکن است به طور ضمنی صورت پذیرد ، یعنی مغبون دست به کاری زند که امضای معامله و سقوط خیار ملازمه با آن داشته باشد ( مانند این که بعد ازعلم به غبن آن را تلف کند یا به دیگری ببخشد ) . در گروه نخست تردیدی نسبت به نفوذ اراده مغبون وجود ندارد و اگر سختی هست درباره سلامت این اراده و قلمرو آن و دلالت الفاظ بر مقصود واقعس مغبون است ولی در گروه دوم تردیدهای فراوانی نسبت به دلالت تصرفات مغبون بر اسقاط خیار به چشم میخورد . دلیل اختلاف و گفتگو در این است که مقصود مستقیم مغبون از انجام دادن تصرف مورد نزاع امر دیگری است و دادرس می خوهد از آن بیان صریح و مستقیم اسقاط خیار را استنباط کند و در نتیجه ملازمه دریابد (دلالت التزامی ) و در عامل اصلی بین ملازمه که به وطر معمول عرف است صراحت و روشنی لازم وجود ندارد . برای مثال در موردی که مغبون عوضی را که به دست آورده است به دیگری می فروشد ، مقصود مستقیم او تملیک آن مال در برابر مبلغی پول است . ولی دادرس باید دلالت التزامی این اقدام را بر اسقاط خیار بررسی کند . به بیان دیگر ، او باید به این نتیجه برسد که فروش مال در دید عرف با گذشتن از خیار ملازمه دارد . دراین تحلیل ، بخش مهمی از دشواری کار روشن نبودن عرف و انعطاف آن در شرایط گوناگون است چنان که داوری عرف درباره دلالت انتقالی که بعد از علم به غبن و پیش ازآن صورت می گیرد یکسان نیست . همچنین اجازه و بیع و بخشش را عرف به یک چشم نمی نگرد و در تحلیل دلالت هر کدام نیز به اوضاع و احوال نظر دارد . بدین ترتیب طرح این سوال مجرد که آیا تصرف مغبون در موضوع معامله باعث سقوط خیار می شود پاسخ صریح و مطلقی ندارد و همچنان که در خیار رویت و تخلف از وصف نیز مانند این اشکال را دیدیم . ^[۹۵]
۴-۱۵ نظر امام خمینی (ره) در خصوص ملاک غبن
امام خمینی (ره ) در کتاب تحریر الوسیله خیار غبن را متاثر از اختلاف قیمت بر اساس تشخیص عرف دانسته و می فرماید:
و هو فیما إذا باع بدون ثمن المثل أو اشتری بأکثیر منه مع الجهل بالقیمه، فللمغبون خیار الفسخ، و تعتبر الزیاده و النقیصه مع ملاحظه ما انضم إلیه من الشرط، فلو باع ما یسوی مأه دینار بأقل منه بکثیر مع اشتراط الخیار للبائع فلا غبن. لأن المبیع ببیع الخیار ینقص ثمنه عن المبیع بالبیع اللازم، و هکذا غیره من الشروط، و یشترط فیه أن یکون التفاوت بما لا یتسامح فیه فی مثل هذه المعامله، و تشخیص ذلک موکول الی العرف و تختلف المعاملات فی ذلک، فربما یکون التفاوت بنصف العشر بل بالعشر مما یتسامح فیه و لا یعد غبناً، و ربما یکون بعشر العشر غبنا و لا یتسامح فیه، و لا ضابط لذلک، بل هو موکول إلی العرف.
خیار غبن در جائی است که فروشنده کالای خودرا به کمتر از قیمت فروخته و مشتری آن را به بیش از قیمت خریده باشد و این خیار وقتی می‌آید که مغبون در هنگام معامله جاهل به قیمت بوده باشد که در این صورت وقتی فهمید مغبون شده خیار غبن دارد و می‌تواند معامله را فسخ کند، و کم و زیاد بودن قیمت با درنظر گرفتن ضمیمه‌های معامله و شروط آن ملاحظه می‌شود، پس اگر کالایی که قیمت آن هزار دینار است خیلی کمتر از هزار دینار از کسی بخرد که برای خود خیار را شرط کرده او را مغبون نکرده است چون جنسی که با بیع خیار فروخته شود ارزشش کمتر از جنسی است که با بیع لازم فروخته شود چه این که خیار آن خیار شرط باشد یا خیارات دیگر و در این خیار شرط است که تفاوت قیمت تعیین شده با قیمت بازار آن قدر نسبت به معامله زیاد باشد که عرف در مثل آن معامله مثل آن تفاوت را نادیده نمی‌گیرد، و تشخیص اینکه آیا تفاوت به این اندازه هست و یا نیست با عرف است و معلوم است که معاملات از این جهت مختلفند، چه بسا می‌شود که از یک بیستم حتی از یک دهم قیمت مسامحه می‌شود و در آن معامله این مقدار تفاوت غبن شمرده نمی‌شود و بسا می‌شود که یک صدم قیمت هم غبن شمرده می‌شود و عرف در آن تسامح نمی‌کند، ضابطه‌ای هم برای آن نیست، بستگی به تشخیص عرف دارد.^[۹۶]
۴-۱۶ حق فسخ و تجویز حق مطالبه تفاوت قیمت و زمان غبن از نظر امام خمینی (ره)
اینکه مغبون حق مطالبه تفاوت قیمت را داشته باشد در نظر امام (ره)موکول به تراضی طرفین است و الا فقط حق فسخ برای مغبون ایجاد میگردد. ایشان در این خصوص می فرمایند:
لیس للمغبون مطالبه الغابن بتفاوت القیمه، بل له الخیار بین أن یفسخ البیع أو یرضی به بالثمن المسمی، کما أنه لا یسقط خیاره ببذل الطرف التفاوت، نعم مع تراضیهما لا بأس به.
مغبون حق ندارد از غابن تفاوت قیمت را مطالبه کند، بلکه تنها می‌تواند معامله را فسخ نموده و یا به همان بهائی که مقرر شده رضایت دهد، همچنان که با پرداخت تفاوت از ناحیه غابن هم خیار مغبون از بین نمی‌رود، بله اگر با رضایت یکدیگر باشد اشکال ندارد.^[۹۷]
موضوع مهم و کلیدی در بحث غبن زمان اثبات خیار غبن است ، مستند به نظر فقهی امام (ره) خیار غبن از حین عقد ثابت شده و اثرات فسخ به آن بار میگردد و نه هنگام اطلاع مغبون.
الخیار ثابت للمغبون من حین العقد و لیس بحادث عند علمه بالغبن، فلو فسخ قبل ذلک و صادف الغبن انفسخ.
خیار غبن برای شخص مغبون از حین عقد و از اول معامله ثابت است نه این که هنگام مطلع شدن مغبون حادث شود و لذا اگر قبل از اطلاع بر غبن معامله را فسخ کند و بعداً بفهمد که مغبون است فسخ او صحیح و معامله فسخ می‌شود.^[۹۸]

فصل پنجم

بررسی فقهی استیفاء مشروع و نامشروع
۵-۱- استیفای مشروع و نامشروع
معنی متداول استیفاء به ویژه در مباحث مربوط به منابع تعهد، بهرهمند شدن و انتفاع از مال یا عمل دیگری است؛ جایی که شخص به هزینه یا کار دیگری بر دارایی خود میافزاید. خواه به صورت تملک باشد یا استفاده از منافع.
استیفاء به معنی اخیر به دو گونه انجام می شود مشروع و نامشروع
۱- استیفاء در صورتی مشروع است که از راه تراضی و یا اذن صاحب حق یا فاعل کار صورت پذیرد. در این مفهوم وسیع، هر جا که به موجب قرارداد یا قانون شخصی توانایی بهره مند شدن از حق یا کار دیگری را پیدا کند و بدان مبادرت ورزد، استیفای مشروع صورت می پذیرد.
ولی باید توجه داشت که «استیفای مشروع» به معنی خاص خود، در جایی به کار می رود که شخص بر مبنای یکی از اسباب قانون از مال یا کار دیگری منتفع می شود یا حقی را تملک می کند ولی آن سبب در قالب عقد و ایقاع متداول و مرسوم نمی گنجد.
برای مثال،‌ کسی که به موجب عقد اجاره از مال دیگری استفاده می کند یا بر مبنای «جعاله» دیگری را تشویق به کار می سازد، آنچه را به دست آورده از راه «استیفاء» نیست، به سبب عقد اجاره یا جعاله است.
به بیان دیگر، عنوان «استیفاء» به منظور تکمیل سایر اسباب تملک و ایجاد تعهد است نه قاعده عامی که از آن فایده ای در تمیز اسباب دین به دست نیاید.^[۹۹]
۵-۱-۱- استیفای مشروع
۵-۱-۱- ۱- مواد ۳۳۶ و ۳۳۷ قانون مدنی
نویسندگان قانون مدنی در ماده ۳۰۷ استیفا را اسباب «ضمان قهری» شمردهاند، بدون این که وصفی برای آن معین کنند. ولی،‌ از ظاهر مفاد مواد ۳۳۶ و ۳۳۷ آن قانون چنین بر میآید که بیشتر به «استیفای مشروع» نظر داشته اند. زیرا، در ماده ۳۳۶ آمده است که: «هر گاه کسی بر حسب امر دیگری اقدام به عملی نماید که عرفا برای آن عمل اجرتی بوده و با آن شخص عادتا مهیای آن عمل باشد، عامل مستحق اجرت عمل خود خواهد بود، مگر این که معلوم شود که قصد تبرع داشته» و در ماده ۳۳۷ می خوانیم که:‌ «هر گاه کسی بر حسب اذن صریح یا ضمنی از مال غیر استیفاء منفعت کند، ‌صاحب مال مستحق اجرت المثل خواهد بود، مگر این که معلوم شود که اذن در انتفاع مجانی بوده».
بدین ترتیب، در مورد ماده ۳۳۶ که به استیفای از کار دیگری اختصاص یافته است، آمر به دیگری دستور انجام دادن کاری با اجرت را می دهد و او نیز بدین گفته پاسخ مثبت می دهد: یعنی درباره انجام آن کار بین آمر و عامل تراضی می شود. بر مبنای بهره مند شدن از همین کار مورد تراضی نیز آمر ملزم به پرداخت اجرت المثل خواهد شد. به همین جهت نیز مهم ترین پرسشی که در این باره مطرح می شود نسبت به تمیز مبنای الزام آمر است که آیا ریشه قراردادی دارد یا در شمار ضمان های قهری است؟
همچنین ما در فرض ماده ۳۳۷ استفاده کننده با اذن صاحب مال از آن بهره می برد: یعنی نوعی تراضی صریح یا ضمنی درباره استیفای از مال وجود دارد و بر مبنای آن قانونگذار استیفا کننده را ملزم به پرداخت «اجرت المثل» می داند. پس باعث شگفتی جمعی از مؤلفان شده است که چرا قانونگذار باید چنین تعهدی را در زمره ضمان های قهری آورد؟^[۱۰۰]
مفاد مواد ۳۳۶ و ۳۳۷ از سه جهت باید گسترش یابد و تفسیر وسیع شود:
۱- چنان که ملاحظه می شود، ماده ۳۳۶ ناظر به استیفای از عمل غیر و ماده ۳۳۷ مربوط به «استیفای از مال» است. ولی باید دانست که اعلام قانونگذار بدین معنی نیست که مفاد ماده ۳۳۶ در اموال قابل اجرا نباشد و ماده ۳۳۷ در استیفای از عمل غیر به کار نیاید. این اختصاص بر مبنای غلبه و مرسوم است، وگرنه هیچ مانعی ندارد که تصرف در اموال بر حسب امر دیگری انجام شود و استفاده از عمل غیر با اذن صورت پذیرد و سبب ایجاد الزام گردد.
برای مثال اگر شخصی به مالک دستور دهد که مال خود را به مستمندی بدهد یا وقف کند یا مسافری در کشتی از دیگری بخواهد که کالای خود را به دریا بریزد و او نیز چنین کند،‌آمر ضامن بهای آن اموال است که به دلخواه او مصرف شده. همچنین هر گاه شاگردی با اذن استادکار در کلاس او حاضر شود و با استماع تعلیمات او از عمل غیراستیفا کند، یا مالکی از کار دلالی که برای فروش کالایی فعالیت می کند با اذن او در جهت فروش کالای مشابه خود سود ببرد، باید اجرت المثل عمل مورد استیفا را بدهد.
بنابراین، منطقی تر این است که استیفای از عمل و اموال جداگانه بررسی شود و در هر یک از آن دو نیز مفاد مواد ۳۳۶ و ۳۳۷ مورد استناد قرار گیرد.
۲- در ماده ۳۳۶ یکی از شرایط ایجاد الزام برای استیفا کننده این است که کار مورد نظر به «امر» او انجام شده باشد. ولی باید توجه داشت که مقصود از «امر» در این زمینه «دستور» یا «فرمان» نیست و باید آن را به «خواستن» تعبیر کرد. زیرا، جز در مورد استثنایی هیچ کس سلطه ای بر دیگری ندارد که بتواند به او فرمان اجرای کاری را بدهد و قانون به طور معمول، ناظر به عمومات است نه استثناها.
بدین ترتیب،‌ اگر شخصی به دیگری دستور دهد یا از او درخواست یا به او پیشنهاد کند یا به پیشنهاد او پاسخ موافق دهد و در نتیجه این تبانی یا توافق کاری انجام شود،‌ آن شخص ملزم است که اجرت المثل کار مورد نظر و استیفا را بپردازد.
۳- الزام به پرداخت اجرت المثل ممکن است ریشه قراردادی داشته باشد و مستند به تراضی گردد. یا به حکم قانون و به طور قهری تحمیل شود. آنچه اهمیت دارد «استیفاء» از کار یا مال دیگری است، خواه استفاده مادی و به صورت افزودن بر دارایی باشد یا معنوی و نتیجه انجام خواسته های آمر، پس اگر، تراضی برای ایجاد تعهد ناقص باشد (مانند این که میزان آن یا چگونگی کار معلوم نباشد) یا تراضی به درستی صورت نپذیرد (مانند این که آمر به اکراه دیگری را به کاری وادارد) یا قانون آن را موثر نداند(مانند تبانی بر فروش یا تعمیر و اصلاح مال دیگری) الزام به پرداخت اجرت المثل همچنان باقی است. منتها، پاره ای از این مثال ها را باید در زیر عنوان «استیفای نامشروع » آورد.
با وجود این، باید توجه داشت که الزام به پرداخت اجرت المثل ویژه کاری است که مشروع و مباح باشد. بنابراین اگر کسی به دستور دیگری انسانی را بکشد یا زندانی کند یا برباید، نمی تواند از او اجرت المثل کار خود را بخواهد.^[۱۰۱]
۵-۱-۲- رعایت مرز قراردادها و ضمان قهری
در قانون مدنی استیفا در شمار ضمانهای قهری آورده شده است . این تعبیر در صورتی درست می نماید که مصداق های استیفا در شمار قراردادها نیاید. پس برخلاف نظر نویسندگانی که استیفا را در زمره عقود آورده اند، تفسیر منطقی قانون مدنی ایجاب می کند که از این اختلاط (که نتیجه آن نسبت دادن اشتباه به قانون گذار است) پرهیز شود.
وانگهی، تفسیر وسیع مفهوم «استیفاء» باعث می شود که بخش مهمی از عقود و تعهدات زیر این عنوان درآید. برای مثال،‌ باید گفت: مدیونی که از مال ضامن یا کفیل برای پرداخت دین خود استیفا کرده است بدین دلیل باید آن را جبران کند، یا مستأجری که منافع عین مستأجره را استیفا کرده است بر این مبنا مدیون اجاره بها می شود، یا جاعلی که از کار عامل بهره مند شده است بر پایه استیفا باید اجرت کار (جعل) را بدهد، یا عاملی که با سرمایه دیگری تجارت می کند(مضاربه) بر پایه استیفای مشروع ملزم به تأدیه بخشی از سود می گردد. بدین ترتیب مرز بین همه تعهدهای قراردادی و ضمان قهری و تقسیم هایی که تاکنون از منابع تعهد شده است در هم می ریزد.
بنابراین استیفا را باید به عنوان عامل تکمیل کننده سایر منافع، محدود به مواردی ساخت که قرارداد مشروعی پایه تعهد قرار نگیرد و قانون آن را بر مبنای اعمالی که انجام داده اند به طور قهری ایجاد کند، مانند:
۱- موردی که،‌در اثر رعایت امر معاملی، تراضی اجمالی بین دو طرف تعهد انجام می شود ولی شامل همه ارکان لازم برای انعقاد قرارداد نمی گردد و قانون گذار استیفای مبنی برای این تراضی ناقص را سبب ایجاد تعهد قرار می دهد.
برای مثال، مسافر تازه واردی از باربر فرودگاه می خواهد که چمدان او را تا ایستگاه اتوبوس حمل کند و او نیز این امر را اجرا می کند. وقوع تراضی بین باربر و مسافر انکار ناپذیر است. لیکن، این تراضی به دلیل معین نبودن اجرت (یکی از دو عوض) ناقص است؛ نه اجاره تلقی می شود نه جعاله نه قرارداد کار. با وجود این، عدالت و عرف ایجاب می کند که دستمزد متعارف باربر پرداخته شود. حقوق، بر حسب طبیعت خود، به ندای عدالت و عرف و رفع نیازهای عمومی حساس است. پس،‌ مسافر را ملزم به پرداخت اجرت المثل کار باربر می کند و نام این منبع تعهد را «استیفاء» می گذارد.
۲- موردی که امر غیر معاملی است و آمر قصد تراضی با عامل را ندارد و عامل نیز به دلیل ترس یا به پندار احترام به قانون آن امر را گردن می نهد. برای مثال، شهرداری به مالکان مجاور پیاده رو خیابان دستور می دهد که محل مقابل ملک خود را آسفالت کنند،‌آنان نیز اطاعت می کنند و بعد معلوم می شود که شهرداری چنین حقی نداشته است. در این فرض، شهرداری به دلیل استیفای از مال و عمل مالکان باید اجرت المثل بدهد، در حالی که هیچ عقدی مبنای این الزام قرار نمی گیرد.
مثال دیگر: دزد فراری با تهدید راننده تاکسی یا صاحب اتومبیلی را وادار می کند که او را از معرکه به در برد. استفاده نامشروع است و ضمان اجرت المثل قهری، لیکن به نظر نمی رسد که مواد ۳۳۶ و ۳۳۷ شامل چنین موردی نیز می گردد.^[۱۰۲]
۵-۱-۳- ماهیت حقوقی استیفاء مشروع
گروهی از نویسندگان،‌استیفا را نوعی «شبه عقد» دانسته اند:‌ بدین بیان که، چون در تمام موارد استیفای بین دو طرف درباره استفاده از مال یا کار تراضی می شود،‌ ماهیت حقوقی این منبع تعهد به عقد شباهت دارد. منتها، نظر به این که تراضی به تمام ارکان لازم برای انعقاد قرارداد را در بر نمی گیرد، نباید آن را در شمار عقود آورد و به تفاوت موارد شبه عقد قرض یا وکالت یا اجاره است.
اصطلاح «شبه عقد» در این مفهوم محدود، با آنچه رومیان و اروپاییان گفته اند تفاوت دارد و از بسیاری انتقادها مصون می ماند. با وجود این، باید از آن احتراز کرد. زیرا، تراضی در صورتی منبع تعهد قرار می گیرد و «عقد» نامیده می شود که حاوی تمام ارکان لازم برای پایبند کردن دو طرف آن باشد. تراضی ناقص، بر فرض که از سوی قانونگذار وسیله تحمیل الزامی شود که در آن نیامده است، جوهر عقد را ندارد و نمی توان الزام را معلول آن شناخت. به ویژه که در استیفا از خود تراضی الزام تراوش نمی کند و این واقعه مربوط به استفاده از مال یا عمل دیگری است که استفاده کننده را ملزم به پرداخت اجرت المثل می سازد.