– حمایت کننده­ها
(اسپانسرها)
– صحه گذاری در ورزش
تقسیم بازار ورزش بر اساس تابع تولید
منبع: (پیتز و استوتلار،۲۰۰۲)
علاوه بر موارد یاد شده، صنعت ورزش را می­توان بر اساس فعالیت­های مربوط به زمینه کاری و حرفه­ای، تقسیم نمود. در این تقسیم بندی، ورزش­های حرفه­ای به لحاظ ماهیت حرفه­ای بودن در یک دسته قرار می­گیرند. به عبارت دیگر ورزش­هایی مانند فوتبال حرفه­ای، بسکتبال حرفه­ای و سایر ورزش­هایی که به منظور کسب درآمد انجام می­شوند دارای بازار مخصوص به خود و ویژگی­های مشترکی هستند. همچنین ورزش­هایی که با ماهیت تفریحی و فراغتی انجام می­گیرند، علیرغم تنوع در یک دسته دیگر قرار می­گیرند (یوسفی، ۱۳۸۹، ص ۳).
نوع دیگری از تقسیم بندی صنعت ورزش را می­توان بر مبنای زنجیره فعالیت­های مرتبط با ورزش انجام داد. در این تقسیم بندی، فعالیت­های مقدماتی برای ورزش به عنوان زنجیره فعالیت­های پیشین در نظر گرفته می­ شود، مانند ساخت اماکن و تأسیسات ورزشی.

فعالیت­های مرتبط با ورزش در حلقه میانی است که شامل انجام ورزش یا تماشای ورزشی خواهد بود. و در نهایت زنجیره فعالیت­های پسین در ورزش مانند بازتوانی ورزشکاران آسیب دیده یا فعالیت­های تحلیلی خبرنگاران در خصوص رویدادهای ورزشی اشاره خواهد داشت (همان، ص ۴-۳). نمودار (۲-۳) این تقسیم بندی را نشان می­دهد:
فعالیت­های پیشین:
– ساخت اماکن
– حمایت از رویدادها
فعالیت­های اصلی:
– تماشای ورزش
– شرکت در ورزش
فعالیت­های پسین:
– بازتوانی ورزشکاران آسیب دیده
– تحلیل رویدادها
تقسیم بازار ورزش بر اساس زنجیره فعالیت­ها
منبع: (یوسفی و حسنی، ۱۳۸۹)
گرایش روبه رشد مردم به ورزش و نیاز به مصرف کالاها و خدمات ورزشی باعث شده تا صنعت ورزش روند درآمدزایی بی­سابقه­ای را تجربه کرده و سهم بسزایی در اقتصاد کشورها ایفا کند. برخی پژوهش­های علمی نشان می­دهد که همبستگی مستقیم بین توسعه اقتصادی و ورزش در کشورهای مختلف وجود دارد (آندرف‌،۲۰۰۰). همچنین سهم قابل توجه صنعت ورزش در تولید ناخالص داخلی کشورها موجب ارتقاء جایگاه این صنعت در بین صنایع دیگر شده است. مطالعات مختلف نشان می­ دهند که سهم صنعت ورزش از GDP کشورها بین ۰٫۵ تا ۲ درصد می­باشد (نانا و همکاران، ۲۰۰۲).
با توجه به گردش مالی در حوزه ورزش، در دهه ۱۹۹۰، ورزش هفدهمین صنعت برتر کشوری مثل آمریکا بوده و در سال ۲۰۱۲ توانسته است بین صنایع آمریکا رتبه پنجم را بدست آورد. این صنعت پس از خرید و فروش املاک، رایانه، بهداشت و امور نظامی با حدود اقتصاد۴۷۰ میلیارد دلاری در سال ۲۰۱۲، از صنایع بزرگی مثل خودروسازی، موتورسازی و حتی صنعت هالیوود پیشی گرفته است، از این رو یکی از صنایع پر سود محسوب می­ شود (www.plunkettresearch.com).
ورزش مخلوطی از سه بخش دولتی، داوطلبانه و تجاری است. دولت در مواقعی (در کشورهای کمتر توسعه یافته در بیشتر موارد) از ورزش حرفه­ای نیز حمایت می­ کند. ولی در عین حال دولت باید بر بخش حرفه­ای مالیات وضع نماید تا از این مالیات برای بهبود ورزش همگانی و حتی ورزش حرفه­ای استفاده نماید زیرا ورزش همگانی در درازمدت فواید بیشتری برای بخش عظیمی از جامعه به دنبال خواهد داشت، در حالی­که سرمایه ­گذاری در بخش حرفه­ای برای بخش محدودی از جامعه سود می­رساند. این نکته را باید در نظر داشت که حامیان مالی بخش خصوصی در بیشتر موارد در سطح نخبگان ورزشی (ورزش حرفه­ای) سرمایه ­گذاری می­ کنند و خیلی کم در سطح ورزش همگانی سرمایه وارد می­ کنند.
شرکت­های تجاری حامی ورزش دو گونه­اند: الف) شرکت­های تجاری تولیدکننده کالای ورزشی که به تولید کالای ورزشی مشغول بوده و کالای آنها مستقیم به مصرف بخش خصوصی می­رسد که بخشی از آن سرمایه ­گذاری، با مصرف کالای ورزشی توسط ورزشکاران دوباره به خود آنها بر می­گردد و بخش دیگری از سود نیز از طریق مصارف کالاهای ورزشی تولیدی این شرکت­های تجاری توسط مردم و هواداران تیم­ها یا طرفداران ورزشکاران محبوب که تبلیغ کننده کالاهای این شرکت­ها هستند به آنها بر می­گردد ( مثل شرکت آدیداس، نایک و…).
ب) بیشتر حامیان مالی ورزش­ها از شرکت­هایی هستند که در زمینه اقتصادی دیگر یا غیر ورزشی فعالیت دارند. در اینجا انگیزه برای فروش کالا به کسانی که در ورزش مشارکت می­ کنند کمتر است و هدف آنها بدست آوردن بازارهای بسیار وسیع­تر از بازارهای مربوط به ورزش می­باشد و برای نیل به این هدف از ورزش به عنوان یکی از ابزارهای مفید که می ­تواند زمینه را برای فروش بیشتر کالاهای آنها فراهم آورد، سود می­برند (گراتون و تیلور، ۲۰۰۲). ورزش حرفه­ای از این طریق، در بسیاری از جوامع به یک صنعت پر رونق تبدیل شده و از زیر چتر حمایت دولت­ها خارج شده است مگر در کشورهایی جهان سوم یا در حال توسعه که دولت بیشترین حمایت مالی را از ورزش می­ کند. دولت­ها در کشورهای جهان، از گسترش ورزش همگانی حمایت می­ کنند. می­توان با بررسی و تحلیل­های علمی، برنامه­ ریزی­های اقتصادی دقیقی برای این صنعت درآمدزا ایجاد کرد. ایران برای رسیدن به اقتصاد بدون نفت باید بتواند از استعدادهای این صنعت بالقوه استفاده نماید.
عوامل مؤثر بر توسعه صنعت ورزش
میزان علاقه مردم به فعالیت ها و رویدادهای ورزشی
مردم دلیل اصلی وجود صنعت و تجارت ورزشی هستند. اگر علاقه یا تقاضا برای ورزش وجود نداشته باشد، امکان تداوم فعالیت­های مرتبط با توسعه تندرستی و تفریحات
مرتبط با ورزش وجود نخواهد داشت، به عبارت دیگر، اندازه بازار ورزش کاملاً مرتبط با میزان و نرخ مشارکت مردم در ورزش است. مردم به دلایل مختلفی مانند حفظ و ارتقاء سلامتی، کاهش وزن، یادگیری مهارت­ های جدید، ماجراجویی، بودن با دوستان، رهایی از یکنواختی زندگی و کاهش فشارهای روانی و سایر دلایل به ورزش می­پردازند. آنان از طریق شرکت در فعالیت­های ورزشی و صرف هزینه برای ورزش که شامل مواردی مانند پرداخت شهریه و حق عضویت در باشگاه­های ورزشی و یا خرید لوازم و تجهیزات ورزشی است که موجب رونق بازار ورزش می­گردند. تماشای رقابت­های ورزشی و هزینه­ های انجام شده از سوی مردم برای حضورو تماشای مسابقات زنجیره­ای از فعالیت­های مختلف و مشاغل گوناگون را ایجاد می­ کند. به طور مثال، برای برگزاری مسابقات لیگ، فعالیت­های مربوط به ساخت و آماده سازی استادیوم­ها و سالن­های ورزشی، سازماندهی مسابقات و برگزاری آن، خدمات مربوط به بلیط فروشی و تسهیلات جنبی مانند ترافیک و پارکینگ، فعالیت­های مربوط به رسانه ­ها اعم از خبر رسانی یا تحلیل رویدادهای انجام شده الزامی خواهد شد و این مجموعه عوامل به گسترش صنعت و بازار ورزش منجر خواهد شد (یوسفی و حسنی، ص۵).
توسعه بخش های تجاری در صنعت ورزش
همراه با تحولات اجتماعی و دگرگونی در نیازها و ایجاد خواسته­ های جدید، بازار ورزش امکان گسترش در قلمروهای جدید را خواهد داشت. بطور مثال، توجه به ایجاد فرصت­های برابر برای ورزش زنان و مردان، زمینه­هایی را برای توسعه بازار در ورزش زنان ایجاد کرده است. اقدام به برگزاری مسابقات جام جهانی فوتبال زنان از سوی فیفا از سال ۱۹۹۱ به بعد با استقبال گسترده­ای همراه بوده است. همچنین برگزاری مسابقات جهانی معلولان در رشته­ های مختلف، بخصوص مسابقات پارا المپیک، از دلایل قابل توجه در توسعه صنعت ورزش بوده است (پیتز و استوتلار، ۲۰۰۲).
افزایش فرصت های انجام ورزش
امروزه در بسیاری از کشورهایی که صنعت ورزش در آن رشد یافته است، فرصت­های پرداختن به ورزش روندی افزایشی داشته است. بسیاری از اماکن ورزشی، پارک­ها و تفریحگاه­ها زمینه ­های انجام فعالیت­های ورزشی را فراهم ساخته­اند. در برخی کشورها طبقه ­بندی مسابقات لیگ در گروه ­های سنی، امکان مشارکت حداکثری اقشار مختلف را فراهم کرده است. مسابقات مربوط به پیشکسوتان و یا گروه ­های سنی خرد سال و یا مسن دامنه مخاطبین ورزش را گسترده کرده و فرصت­های انجام ورزش را افزایش داده است (یوسفی و حسنی، ص۶).
معرفی ورزش های جدید
نوآوری یکی از عوامل حیاتی در کسب موفقیت در محیط رقابتی و دنیای کسب و کار می­باشد. سازمان­های نوآور از طریق ارائه کالاها و خدمات جدید، بازار خود را گسترش و یا تقاضاهای جدید را در بازار هدف ایجاد می­ کنند، ورزش نیز از این قاعده مستثنی نیست، به طور مثال از زمانی که تمرینات آیروبیک در اواخر دهه ۱۹۷۰، مورد توجه قرار گرفت تا به امروز ده­ها نوع از این تمرینات طراحی و معرفی گردیده است (پیتز و استوتلار، ۲۰۰۲).
افزایش تعداد و تنوع ورزش های حرفه ای
ورزش­های حرفه­ای را می­توان کانون بازار ورزش و نقطه اتکاء توسعه صنعت ورزش دانست. بدین لحاظ در سال­های اخیر هم تعداد مسابقات حرفه­ای و هم تنوع آن به نحو چشم­گیری افزایش یافته است (همان).
ورزش­هایی مانند بولینگ، بیلیارد، مسابقات آیروبیک، پرورش اندام و… هریک امروزه در سطوح حرفه­ای (به مفهوم ورزش برای کسب و درآمد) در حال انجام است. افزایش مسابقات و تنوع مسابقات حرفه­ای در پیوند با صنعت رسانه­ای و حمایت­گری (اسپانسر) زمینه ­های مناسبی برای تزریق منابع مالی قابل توجه در ورزش­ها را فراهم کرده ­اند و چرخه فعالیت­های مالی و داد و ستدهای اقتصادی ورزش را گسترده ساخته­اند. در عین حال گسترش ورزش، بصورت حرفه­ای زمینه ساز فرصت­هایی گردیده است تا فعالیت­های بازاریابی در ورزش بطور جدی­تری مورد توجه قرار گیرد.
رشد گردشگری در ورزش
هر ساله میلیون­ها نفر برای شرکت در ورزش موردنظر خود یا تماشای مسابقات مختلف، به کشورهای مختلف مسافرت می­ کنند. برخی از این مسافرت­ها در درون کشورها و بسیاری از آن بین کشورهاست. گردشگری ورزشی توانسته در سال ۲۰۰۹ میلادی با وجود رکود بسیار سنگین مالی در سطح جهان حدود ۶۰۰ میلیارد دلار گردش مالی در سراسر جهان داشته باشد (www.plunkettresearch.com). طبق همین ارقام بیشترین درآمد در کشورهای میزبان بازی­های بین ­المللی بوده و در واقع این کشورها به تناسب توانمندی و امکانات خود توانسته ­اند سهمی از این رقم را جذب کنند. رشد گردشگری به نوبه خود، زمینه ساز رونق فعالیت­ها و مشاغل وابسته به آن می­گردد. مؤسساتی که خدمات مربوط به مسافرت­های ورزشی را تدارک و انجام می­ دهند. این مؤسسات امروزه در کشورهای مختلف، تورهای مسافرتی را برای شهروندان مشتاق به انجام فعالیت­های تفریحی- ورزشی یا هوادارن و تماشاچیان تیم­های ورزش در سطوح مختلف رقابت در میادین جهانی، المپیک و بین ­المللی فراهم می­سازند. همچنین گردشگری ورزشی بازار ورزش را با صنعت حمل و نقل و هتل­داری مرتبط ساخته و زنجیره­ای از مشاغل و فعالیت­های گوناگون در این زمینه­ ها را فعال می­سازد.
تنوع در رشد کالاها و تجهیزات ورزشی
بازار ورزش به لحاظ گستردگی مخاطبان، کالاهای ورزشی را ترکیبی و ناهمگون ساخته است. امروزه بسیاری از کالاهای تولید شده در زمینه فعالیت­های ورزشی بر اساس نیازهای مخاطبان و
یا کاربردهای متفاوت تولید و عرضه می­گردد، به طور مثال شرکت­های تولیدکننده کفش­های ورزشی، با شناسایی نیازها و تقاضای بازار هدف به تولید کفش­هایی با کاربری راهپیمایی، کوه پیمایی یا دویدن اقدام می­ کنند و یا راکت­های تنیس در اندازه­ها، شکل­ها، رنگ­ها، مواد اولیه متفاوت و وزن­های مختلف تولید و عرضه می­گردد. خدمات قابل ارائه در باشگاههای ورزشی گسترده و متنوع گردیده است. برای افراد خاص مانند معلولان، تجهیزاتی متناسب با ویژگی­های آنان طراحی و ساخته می­ شود.
محوریت فناوری در ساخت تجهیزات و ابزارهای ورزشی
رشد فناوری و استفاده از آن در ساخت ابزار و لوازم ورزشی، از طریق افزایش رضایت­مندی مشتریان ورزش در استفاده از وسایل و ابزارهای مناسب­تر منجر به گسترش بازار ورزش می­گردد. استفاده از فناوری در تولید پوشاک و البسه ورزشی، کفش­های ورزشی، تأسیسات و اماکن ورزشی از ویژگی­های ورزشی در دوران معاصر می­باشد.
افزایش تعداد و تنوع تأسیسات و اماکن ورزشی
یکی از راهبردهای گسترش مشارکت مردم در ورزش، افزایش فرصت­های ورزش از طریق توسعه زیرساخت­های ورزش است. این زیرساخت­ها شامل فضا و اماکن ورزشی سرپوشیده و روباز، استادیوم­ها و سالن­های ورزشی است. از طریق افزایش سرمایه ­گذاری­های بخش­های دولتی و خصوصی برای توسعه اماکن و تسهیلات ورزشی، علاوه بر ایجاد فرصت­های ورزشی، می­توان زمینه ­های برگزاری مسابقات و رویدادهای ورزشی را فراهم ساخت. این موضوع علاوه بر ایجاد ارزش افزوده حاصل از خدمات قابل ارائه برای شهرها، فرصت­های کسب و کار در قلمرو ورزش و فعالیت­های وابسته به آن را افزایش می­دهد. در حال حاضر، اماکن ورزشی موجود کشور ۱۹۲۸۲ مکان و اماکن در حال احداث، ۲۸۴۵ مکان ورزشی می­باشد که توسط ادارات دولتی، بخش خصوصی و وزارت ورزش و جوانان ساخته شده یا در حال ساخت می­باشد (آمار و اطلاعات شرکت توسعه و نگهداری اماکن ورزشی کشور، ۱۳۹۱).
حرکت از سوی تسهیلات تک منظوره به سوی تسهیلات چند منظوره
امروزه ساخت تسهیلات و اماکن ورزشی با اهداف چندگانه و به منظور ارائه خدمات متنوع صورت می­پذیرد. بسیاری از اماکن ورزشی به گونه ­ای طراحی و ساخته می­شوند که امکان پوشش حداکثری تقاضاهای متنوع مشتریان خود را داشته باشند. اماکنی که علاوه بر ارائه خدمات متنوع ورزشی، خدمات جنبی مانند رستوران، سالن اجتماعات و یا محل نگهداری کودکان را نیز دارا می­باشند (یوسفی و حسنی، ص۹).
افزایش خدمات مربوط به توسعه تندرستی و طب ورزشی