قبلاً نیز بیان شد که در بخش سخن از احکام وعبادات در خطبه فدکیه، حضرت فاطمه بیست مورد از احکام و عبادات را انتخاب فرموده ­و پاره­ای از اهم حکمت­های آن­ها را برشمرده­اند؛ اما نکته­ای که در انتخاب این عناوین بیست‌گانه قابل توجه است این است که حضرت صدیقه طاهره در میان عناوینی که مردم با آن‌ها آشنا بودند و از ضروریات دین بشمار می­روند، مانند نماز، روزه، زکات، حج و جهاد، دو عنوان را میان حج و جهاد جای می­ دهند که به مسأله امامت اشاره دارند. در نگاه اول به نظر می‌رسد که این عناوین ترتیب مناسبی ندارند، اما با اندکی دقت معلوم می‌شود گنجانیدن این دو عنوان در میان آن عناوین که همه از نصوص قرآن و ضروریات دین هستند بسیار مدبرانه و حکیمانه می­باشد.
از منظر فاطمی، ولایت و امامت تنها عامل به سامان رسانی آیین اسلام است، اما به شرط ولایت‌پذیری امت. همچنین ولایت و امامت، یگانه محور وحدت، امنیت و عدالت است، اما به شرطی که همدلی و همراهی امت‌ را در کنار خود داشته باشد^[۶۸۴].
ثمره اطاعت از امام، برقراری عدالت و امنیت و رسیدن به کمال است که حضرت فاطمه در این عبارات به آن اشاره می­فرمایند.
می­توان گفت هدف حضرت زهرا در این فراز از خطبه آن است که نظام صحیح را معرفی فرمایند، نظامی که رهبری آن تنها به دست خداست و رهبران دینی فقط مجری اوامر وقوانین الهی­اند. و سعادت و سلامت یک جامعه با حضور رهبر و امام معصوم در رأس حکومت تحقق می­یابد.
حضرت فاطمهبلافاصله بعد از مسأله اطاعت از اهل بیت، حکمت امامت را این گونه بیان کرده اند که در حقیقت، امامت از آن معصومان است و خدا آن­را از این رو قرار داده است که مردم تفرقه پیدا نکنند و هر کدام به طرفی نروند؛ بلکه همه دور یک محور باشند، آن هم محوری که عقل می­پذیرد، زیرا وقتی که شخصی از جهت علم، تقوا، تدبیر، عدالت، ارتباط باخدا و جهات دیگر بر دیگران رجحان دارد، طبعاً همه به سراغ او می­روند و در نتیجه تفرقه و تشتت به وجود نمی­آید. حال اگر برخی مانع شدند و مسیر صحیح جریان را به هم زدند، مسأله دیگری است^[۶۸۵].

۱۲٫۸٫۴٫ توصیه قرآن به اتحاد

این فراز از خطبه که درباره حکمت وجوب اطاعت از اهل بیت عصمت و طهارت و در رابطه با امامت آن­ها می­فرمایند: «وَ طاعَتَنا نِظاماً لِلْمِلَّهِ، وَ اِمامَتَنا اَماناً لِلْفُرْقَهِ» به این قسمت از آیه ۱۰۳ سوره مبارکه آل عمران اشاره دارد:
وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا وَ اذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْداءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْواناً^[۶۸۶]

۱۳٫۸٫۴٫ عزت اسلام علت اصلی تشریع جهاد

«وَ الْجِهادَ عِزّاً لِلْاِسْلامِ»
جهاد یکی از فروعات ده­گانه و از ضروریات دین اسلام است. و پرداختن قرآن به این مسأله و بیان حکمت‌های آن برای تشریع جهاد، بیانگر اهمیت این امر است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

جهاد در این فراز از خطبه شریفه به­ معنای لغوی آن یعنی پیکار می­باشد^[۶۸۷].
حکمت اصلی جهاد که در قرآن مطرح و بدان تأکید می‌شود این است که نام و یاد خدا و دین الهی در زمین زنده بماند.
در قرآن کریم آمده است:
وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّى لا تَکُونَ فِتْنَهٌ وَ یَکُونَ الدِّینُ لِلَّهِ فَإِنِ انْتَهَوْا فَلا عُدْوانَ إِلاَّ عَلَى الظَّالِمین^[۶۸۸]
وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّى لا تَکُونَ فِتْنَهٌ وَ یَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلَّهِ فَإِنِ انْتَهَوْا فَإِنَّ اللَّهَ بِما یَعْمَلُونَ بَصیرٌ^[۶۸۹]
امیرمؤمنان علی در باب جهاد و وجوب آن می­فرمایند:
« عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ رَفَعَهُ قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ‏ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ فَرَضَ‏ الْجِهَادَ وَ عَظَّمَهُ وَ جَعَلَهُ نَصْرَهُ وَ نَاصِرَهُ وَ اللَّهِ مَا صَلَحَتْ دُنْیَا وَ لَا دِینٌ إِلَّا بِهِ^[۶۹۰].»
حضرت فاطمه با بیان این جمله که «وَ الْجِهَادَ عِزّاً لِلْإِسْلَام» به این مسأله اساسی که هدف اصلی از جهاد، اسلام و پایداری و عزت آن است، اشاره می­فرمایند.

۱۴٫۸٫۴٫ آثار جهاد در بیان قرآن

عزت اسلام در سایه فراگیر شدن نام خداوند و دین او در عالم است که یکی از مهم­ترین راه­های کسب آن جهاد و مبارزه با دشمنان خداوند متعال است. که آیات زیر به این مطلب اشاره دارد:
وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّى لا تَکُونَ فِتْنَهٌ وَ یَکُونَ الدِّینُ لِلَّهِ ^[۶۹۱]…
وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّى لا تَکُونَ فِتْنَهٌ وَ یَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلَّهِ^[۶۹۲] …

۱۵٫۸٫۴٫ صبر کمکی بر استحقاق اجر

«وَ الصَّبْرَ مَعُونَهً عَلَی اسْتیجابِ الْاَجْرِ»
حضرت فاطمه زهرا به تعدادی از مهم‌ترین مباحث معارف اسلامی و نظام ارزشی دین مبین اسلام اشاره فرمودند، و در ادامه بیان حکمت تشریع این احکام به این جمله رسیدند: «وَ الصَّبْرَ مَعُونَهً عَلَی اسْتیجابِ الْاَجْرِ».
در قرآن و روایات واژگانی که به­ صورت مکرر و مؤکد آمده باشد نسبتاً معدود و محدودند، که یکی از مهم­ترین آن‌ها واژه «صبر» است که جزء کلید واژه‌های معارف اسلامی می­باشد.
صبر در آموزه­های اسلامی بر دو قسم است:
یک. صبر بر طاعت و فرمان برداری از اوامر و نواهی الهی در عمل به واجبات و ترک محرمات.
دو. صبر در حوادث روزگار و صبر در مصیبت و ناگواری­ها.
در روایات صبر به چند دسته تقسیم شده است، از جمله در روایتی از رسول اکرم آمده است:
« قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ‏ الصَّبْرُ ثَلَاثَهٌ صَبْرٌ عِنْدَ الْمُصِیبَهِ وَ صَبْرٌ عَلَى الطَّاعَهِ وَ صَبْرٌ عَنِ الْمَعْصِیَه^[۶۹۳]»
حضرت صدیقه طاهره در این فراز از فرمایش خود پاداش صبر را به­ طور مطلق بیان می­فرمایند.
و مقید نکردن اجر به دنیا یا آخرت، اشاره به عظمت صبر است. و این نوع بیان نیز الهام گرفته از آیات قرآن است:
إِنَّما یُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَیْرِ حِسابٍ^[۶۹۴]
البته با توجه به قرار گرفتن این جمله بعد از عبارت مربوط به جهاد، این احتمال وارد شده که شاید منظور از صبر در این فراز از فرمایش حضرت فاطمهپایداری در جهاد باشد^[۶۹۵].

۱۶٫۸٫۴٫ پاداش صبر در بیان قرآن

این فرمایش حضرت «وَ الصَّبْرَ مَعُونَهً عَلَی اسْتیجابِ الْاَجْرِ» اشاره­ای به این آیات شریفه است:
قُلْ یا عِبادِ الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا رَبَّکُمْ لِلَّذینَ أَحْسَنُوا فی‏ هذِهِ الدُّنْیا حَسَنَهٌ وَ أَرْضُ اللَّهِ واسِعَهٌ إِنَّما یُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَیْرِ حِسابٍ^[۶۹۶]
وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْ‏ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرینَ^[۶۹۷]
وَ أَطیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لا تَنازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ ریحُکُمْ وَ اصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرینَ^[۶۹۸]

۱۷٫۸٫۴٫ امر به معروف سبب مصلحت عمومی

«وَ الْاَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ مَصْلِحَهً لِلْعامَّهِ»
معروف عبارت از هر کاری است که با عقل و شریعت نیکو شناخته شده باشد^[۶۹۹].
مصلحت گاهی مصلحت شخصی است و گاهی مصلحت اجتماعی. در میان تشریعات خدای متعال تشریعاتی وجود دارد که برای عموم مردم مصلحت دارد. در میان این تشریعات، آن امری که خیلی برجسته است «امر به معروف و نهی از منکر» است. این امر حقیقتی است که هم مقتضای فطرت انسان است و هم همه ادیان روی آن تأکید کرده‌اند.
با وجود این­که نهی از منکر در مصلحت اجتماعی مؤثر است و بلکه در بازداشتن جامعه از بدی­ها و منکرات تقریباً اساس برای امربه معروف می­باشد، اما حضرت فاطمه زهرا بدین سبب که هر دو به جهت اشتراک در مصلحت قرین هم می­باشند، فقط به «امر به معروف» اکتفا فرمودند^[۷۰۰].

۱۸٫۸٫۴٫ امر به معروف در بیان قرآن

حضرت فاطمه درباره فلسفه امربه معروف می­فرمایند: خداوند آن­را برای مصلحت اجتماعی تعیین کرد تا جامعه به فساد کشیده نشود^[۷۰۱].
دعوت به نیکی­ها و در کنارآن باز داشتن از امور ناپسند ( که در واقع آن­هم دعوت به خیر است) در آیات قرآن کریم هم مورد تأکید خداوندمتعال در قرآن کریم قرار گرفته است.
از آمران به معروف و ناهیان از منکر در آیات قرآن کریم با عنوان رستگاران، بهترین امت و صالحان یاد شده است؛
وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّهٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ^[۷۰۲]