عنوان صفحه
شکل۱-۱: نقشه نواحی فلورستیک آسیای جنوب غربی …………………………………………………….. ۹
شکل ۱-۲: نقشه ناهمواری‌های استان کرمان ………………………………………………………………….. ۱۰
شکل ۱-۳: نقشه موقعیت شهرستان شهربابک در استان کرمان ……………………………. ۱۲
شکل ۱-۴: موقعیت کمربند ماگمایی ارومیه- بزمان …………………………………………………. ۱۴
شکل ۱-۵: : نقشه زمین‌شناسی، آتشفشان آبدر (مزاحم) ………………………………………….. ۱۶
شکل ۲-۱: کلید شناسایی زیستگاه‌های رتبه ۱ بر اساس طبقه بندی EUNIS ………… 23
شکل ۲-۲: بانک اطلاعات گونه‌ها …………………………………………………………………………………….. ۲۴
شکل ۲-۳: برچسب نمونه‌های هرباریومی ……………………………………………………………………….. ۲۵
شکل ۲-۴: نمونه هرباریوم ……………………………………………………………………………………………….. ۲۶
عنوان صفحه
شکل ۳-۱: تصویر ماهواره‌ای از منطقه مورد مطالعه هم را با موقعیت و شماره‌ی ایستگاه‌های جمع‌ آوری نمونه‌ها ……………………………………………………………………………………………………………. ۲۸
شکل ۳-۲: نمودار میزان گلدهی گیاهان منطقه در فصول مختلف سال‌های جمع‌ آوری ….. ۲۹
شکل ۳-۳: نمودار میزان میوه دهی گیاهان منطقه در فصول مختلف سال‌های جمع‌ آوری… ۲۹
شکل ۳-۴: نمایش سهم هر یک از گروه‌های گیاهی در پوشش منطقه برحسب درصد ….. ۳۰
شکل ۳-۵: سهم غنی‌ترین تیره‌ها در پوشش گیاهی منطقه (برحسب درصد) ……………….. ۳۱
شکل ۳-۶: تعداد گونه‌ها و جنس‌های غنی‌ترین تیره‌ها در پوشش گیاهی منطقه …………. ۳۲
شکل ۳-۷: سهم گونه های بومزاد از کل جمع‌ آوری در منطقه بر حسب درصد ……………… ۳۳
شکل ۳-۸: نمودار شکل زیستی گیاهان منطقه برحسب درصد ………………………………………. ۳۶
۳-۹: نمودار کورولوژی گیاهان منطقه ……………………………………………………………………………… ۳۸
شکل ۳-۱۰ نمایش سهم هر یک از زیستگاه ها در پوشش گیاهی منطقه …………………….. ۳۸
شکل ۳-۱۱: نمایش مقدار گونه جمع آوری شده در هر یک از شیب ها ……………………….. ۴۱
شکل ۴-۱: تاثیر ارتفاع روی پوشش گیاهی منطقه در شیب شمالی ……………………………….. ۴۸
شکل ۴-۲: مقایسه پوشش گیاهی شیب شمالی و شرقی ……………………………………………….. ۵۰
فهرست نشانه‌های اختصاری
شیب جنوب شرقی………………………………………………………………………………………………………….SE
شیب جنوب غربی…………………………………………………………………………………………………………SW
شیب جنوبی………………………………………………………………………………………………………………………S
شیب شرقی……………………………………………………………………………………………………………………….E
شیب شمال شرقی…………………………………………………………………………………………………………NE
شیب شمال غربی………………………………………………………………………………………………………..NW
شیب شمالی……………………………………………………………………………………………………………………..N
شیب غربی……………………………………………………………………………………………………………………….W
فصل اول
مقدمه
۱-۱-کلیات
کشور ایران در میان تمام کشورهای جنوب غرب آسیا از نظر فلورستیکی، متنوع‌ترین و پرجاذبه‌ترین شرایط را دارا است. تنوع فلور و پوشش گیاهی ایران قبل از هر چیز مدیون تنوع گسترده اقلیمی، پیشینه پوشش گیاهی منطقه و نیز پتانسیل تکامل آن است (Mehrabian, 2005). خاک‌های خاص و بسترهای صخره‌ا‌‌ی اغلب به دلیل جدا افتادگی و تمایز دارای جنس‌های اندمیک هستند (دلیلی که رشینگر در اغلب مقالات بر روی آن تأکید داشته است) علاوه بر آن، تنوع فلور و پوشش گیاهی ایران از طریق روی آوردن و پناه گرفتن آن دسته فلوری که پراکندگی وسیعی دارند غنای بیشتری یافته است (Takhtajan, 1986). با توجه به این که قسمت اعظم کشور ایران در حیطه نواحی کوهستانی قرار دارد، قلمروهای کوهستانی به دلیل تنوع در شرایط کلیماتیکی، ادافیکی، توپوگرافیکی و در نهایت اکولوژیکی، زیستگاه‌های متعددی را پدید آورده‌اند، هر یک آشیان اکولوژیکی مناسبی را برای جذب گونه‌های گیاهی ایجاد می‌کنند که مجموعه این شرایط سبب ایجاد تنوع بالا در فلور نواحی کوهستانی می‌گردد. از طرفی در نواحی کوهستانی شیب اکولوژیکی ناشی از ناهمگنی شرایط اقلیمی به نوبه خود در ایجاد تنوع و تیپ‌های اکولوژیکی متفاوت و درنهایت در ایجاد تنوعات سازشی بسیار مؤثر است. بنابراین، انجام مطالعات در این اکوسیستم‌ها ضروری به نظر می‌رسد (Mehrabian, 2005).

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۱-۲- تعریف فلور و فلورستیک
رستنی‌های یک منطقه را فلور می‌گویند. به کتاب و یا دیگر آثاری که رستنی‌های یک منطقه را شرح می‌دهد نیز فلور می‌گویند. فلور در معنی دوم، ابزاری برای شناسایی تاکسون‌های یک منطقه به شمار می‌آید. فلورستیک مطالعه‌ی فلور‌ها (رستنی‌های مناطق) و تهیه‌ی فلور‌ها (کتاب‌های رستنی‌های مناطق) است (Stace, 2006). واکاوی‌های فلورستیکی معمولاً در مقیاس‌های بزرگ (و در سطحی کوچک) به‌ویژه در سطح جامعه گیاهی به کار گرفته می‌شوند. اطلاعات حاصله از پوشش گیاهی ممکن است در حل مسائل اکولوژیکی مانند حفاظت زیستی و مدیریت منابع طبیعی مفید باشد و با ارزیابی اطلاعات گیاهی می‌توان روند تغییرات آینده را پیش‌بینی کرد (مصداقی، ۱۳۹۰).
۱-۳- تعریف زیستگاه
زیستگاه به عنوان مکانی است که گیاهان و جانوران به صورت طبیعی در آن زیست می‌کنند و با ویژگی‌های فیزیکی (توپوگرافی، سیماشناختی گیاهی و جانوری، ویژگی‌های خاک، اقلیم و کیفیت آب و غیره) و با گونه‌های گیاهی و حیوانی که در آن زندگی می‌کنند، مشخص می‌شوند (Davies, 2004). زیستگاه واحدهای اصلی ساختاری محیط‌زیست است که توسط حیوانات و گیاهان اشغال می‌شود. این واحدها برای توصیف سایت و مدیریت حفاظت از اهمیت زیادی برخوردارند. زیستگاه به عنوان منطقه‌ای که در آن یک جاندار یا گروهی از جانداران زندگی می‌کنند و دارای اجزای زنده^[۱] و غیرزنده‌اند^[۲] ، تعریف شده است. عوامل غیرزنده در بر دارنده عوامل فیزیکی، شیمیایی و جغرافیایی و همچنین تأثیر یا مدیریت انسان است. زیستگاه‌ها برای مناطق مختلف نقشه‌برداری و ثبت شده‌اند (Fossitt., 2000). طبقه‌بندی زیستگاه‌ها با طبقه‌بندی پوشش گیاهی یکسان نیست. طبقه‌بندی زیستگاه‌ها نباید با طبقه‌بندی پوشش گیاهی اشتباه شود. همچنین طبقه‌بندی زیستگاه‌ها باید زیستگاه‌ها و شرایط زیستی لازم برای حیوانات و دیگر جانداران غیر فتوسنتز کننده را معرفی و توصیف کند. بدیهی است که این طبقه‌بندی از تمام تعاریف اکولوژیکی مفهوم زیستگاه پیروی می‌کند، اگرچه در اغلب موارد، پوشش گیاهی یک نقش عمده و اصلی در طبقه‌بندی زیستگاه بازی می‌کند. به منظور توانایی توصیف زیستگاه‌های اغلب جانداران، به یک روش مناسب، دیگر داده‌های کمی و کیفی، علاوه بر مشخصات نوع پوشش گیاهی ضروری می‌باشد. توصیفی کامل برای زیستگاه بی‌مهرگان، قارچ‌ها، گلسنگ‌ها، خزه‌ها و پرندگان جنگلی مورد نیاز است (Andersson, 2001). سیستم طبقه‌بندی زیستگاهی EUNIS در بر دارنده یک بانک اطلاعات به همراه شرحی از مستندات می‌باشد. زیستگاه‌ها به صورت سلسله مراتبی مرتب شده‌اند و از رتبه یک شروع می‌شود. این طبقه‌بندی یک تیپولوژی گسترده‌ای برای زیستگاه‌های اروپا و مناطق دریایی مجاور تهیه کرده است (Davies et al, 2004).
رابطه میان زیستگاه‌های EUNIS و دیگر طبقه‌بندی‌های زیستگاهی یک بخش بسیار مهم از طبقه‌بندی می‌باشند. این رابطه کاربران طبقه‌بندی‌های ملی را قادر می‌سازد تا داده‌هایشان را در سطح بین‌المللی تشریح کنند و پیوندهایی با سیستم‌های زیستگاهی که در قانون‌گذاری مورد استفاده قرار می‌گیرد، برقرار کنند (Moss, 2008).
۱-۴ پیشینه پژوهش‌های فلورستیک در ایران
برای شناخت فلور و پوشش گیاهی یک منطقه داشتن اطلاعات کلی از تاریخچه، اکولوژی، منابع شناسایی، موقعیت جغرافیایی، عوامل دیرینه‌شناسی و ویژگی‌های کمی و کیفی آن فلور ضروری است. این اطلاعات به‌نوبه خود در طول زمان‌های متمادی حاصل‌شده است و برای هر بخش آن افراد زیادی به کاوش و پژوهش پرداخته‌اند. درواقع مجموع این یافته‌ها سیمای یک فلور و پوشش گیاهی یک منطقه را ترسیم می کند (یوسفی، ۱۳۸۶). مرحوم احمد پارسا که از بنیان‌گذاران علم گیاه‌شناسی نوین در ایران است، از ابن‌سینا (دانشمند بزرگ ایرانی) به‌عنوان بنیان‌گذار فلور در آسیا و ایران یاد می‌کند (پارسا، ۱۳۳۴). درحالی‌که در سال‌های ۱۷۰۰ تا ۱۸۰۰ میلادی در کشورهای اروپایی با احداث هرباریوم ها و باغ‌های گیاه‌شناسی زمینه‌های لازم برای توسعه علم گیاه‌شناسی فراهم می‌شد، در ایران تحول قابل‌ملاحظه‌ای مشهود نبود. از این رو در همین سال‌ها جاذبه‌های گیاه‌شناسی ایران، موجب انجام مسافرت‌های متعدد گیاه‌شناسان اروپایی به ایران گشت، سرآغاز این سفرها احتمالاً در سال ۱۶۸۴ میلادی بود که دکتر کمپفر آلمانی به جنوب قفقاز، رشت، قزوین، اصفهان، شیراز و کرانه‌های خلیج‌فارس رفت (جم زاد، ۱۳۸۷). از گیاه‌شناسان دیگری که در این زمینه فعالیت کرده‌اند محققان زیر قابل‌ذکرند: گملین آلمانی (۷۴-۱۷۷۰ میلادی)، آندره میشو فرانسوی (۸۴-۱۷۷۰)، الیویه و برونی‌یر فرانسوی(۹۷-۱۷۹۶)، سیوویتس مجارستانی (۱۸۲۸)، اوشه الوای فرانسوی (۳۷-۱۸۳۵)، تئودرکچی اتریشی (۴۳-۱۸۴۲)، دکتر بوزه، از اهالی ریگا (لتونی) (۴۹-۱۸۴۷)، دکترستاکس انگلسیی (۱۸۵۱-۱۸۵۰)، پروفسور ‌هاوسکنخت آلمانی (۶۷-۱۸۶۵)، فن بونژ (۱۸۵۸)، دکتر شتاپف، رئیس هرباریوم کیو لندن (۱۸۸۶-۱۸۸۵)، فرین (۱۸۹۴)، جیمز (۱۹۰۸)، شتراوس (۱۹۰۹-۱۸۷۹)، سین تنیس (۱۹۰۲)، ی. برنمولر، از اهالی وایمار آلمان (۱۹۳۹-۱۸۸۹)، پوپنوک (۱۹۱۳)، گاندژر (۲۰-۱۹۱۹)، گروسهایم (۱۹۲۶)، گیلیات- سمیث (۲۶-۱۹۲۵)، مکمیلان (۱۹۲۷)، چیک (۱۹۲۸)، هرنر (۱۹۲۸)، دارلینگتون و کاوان (۱۹۲۹)، نابلک (۲۹-۱۹۲۳)، راجر (۱۹۲۹)، باروز (۱۹۳۰)، فیلد و لازار (۱۹۳۴)، ترات (۱۹۳۴)، گیلی (۱۹۳۹)، بیگر (۳۵-۱۹۳۲)، خانم دیلی (۳۶-۱۹۳۳)، خانم لینزی (۱۹۳۶)، اروین گائوبا (۴۰-۱۹۳۳)، کارل هینز رشینگر (۷۷-۱۹۳۷)، کولتس (۴۵-۱۹۴۰)، آیلیف (۴۸-۱۹۴۶)، پل الن سوئیسی (۱۹۴۸)، پروفسور لئونارد بلژیکی (۱۹۴۸)، کونکل (۱۹۷۴)، ژ- ک. کلن فرانسوی (۷۷-۱۹۷۰) (جم زاد، ۱۳۸۷). از گیاهشناسان ذکرشده فن بونژ (۱۸۵۸)، جیمز (۱۹۰۸)، برنمولر (۱۹۳۹-۱۸۸۹)، رشینگر (۱۹۶۵)، لئونارد (۱۹۷۲) و مارتین ال گرانت در سال ۱۹۶۴ از استان کرمان جمع‌ آوری داشته‌اند. در سالهای ۱۳۴۵-۱۳۸۵ اساتید و کارشناسان ایرانی متعددی در رابطه با جمع‌ آوری گیاهان ایران فعالیت داشته‌اند. و از گیاهشناسان ایرانی که از استان کرمان جمع‌ آوری داشته‌اند: سید منصور میرتاج الدینی، احمدرضا خسروی (۱۹۹۵)، ایرانشهر و ترمه (۱۹۷۵)، مصطفی اسدی (۱۹۷۷)، حیدر برفه (۱۹۹۱)، رضا رمضانی‌نژاد (۲۰۰۷)، بهبودی (۱۹۴۹).
اولین موزه گیاه‌شناسی و هرباریوم رسمی ایران در سال ۱۳۱۲ شمسی توسط پرفسور گائوبای اطریشی در دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران تأسیس شد (جم زاد، ۱۳۸۷). در استان فارس هرباریوم دانشگاه شیراز نیم‌قرن پیش توسط مارتین الف گرانت آمریکایی در سال ۱۹۶۳ میلادی (۱۳۴۲) تأسیس شد پس از آن دکتر ممتاز حسن بخاری استاد گیاه‌شناسی بخش زیست‌شناسی وقت کارهای گرانت را ادامه می‌دهد و به جمع‌ آوری گیاهان از استان فارس و استان‌های مجاور می‌پردازد (۱۹۸۸-۱۹۷۲) در سال ۱۳۶۸ توسط آقای دکتر خسروی کارهای جمع‌ آوری و شناسایی گیاهان ادامه پیدا می‌کند و تا به امروز ادامه دارد، هم‌ اکنون نزدیک ۱۰۰ هزار نمونه گیاهی در این هرباریوم نگهداری می‌شود.
۱-۵ منابع شناسایی فلور ایران
شناسایی گیاهان و تشخیص نام علمی آن‌ها یکی از فرایندهای مهم سیستماتیک گیاهی است که انجام دقیق آن مستلزم شناخت منابع معتبر، دسترسی به این منابع، و توان استفاده از آن‌هاست. منابع شناسایی گیاهان متنوع‌اند و انواع کتب مرجع، فلورها، تک‌نگاره‌ها، هر باریوم‌ها، اندکس ها، باغ‌های گیاه‌شناسی و غیره در زمره آنها قرار می‌گیرند. برای شناسایی گیاهان خودروی در ایران منابع معتبری وجود دارد که با استفاده درست از آنها می‌توان به شناسایی دقیق گیاهانی که در کشور می‌رویند دست‌یافت. منابع به ۷ گروه زیر قابل‌تقسیم‌اند:
۱-باغ‌های گیاه‌شناسی ایران: در ایران متأسفانه باغ‌های گیاه‌شناسی بزرگ، به شکلی که در برخی کشورها وجود دارد احداث نشده است و تنها می‌توان باغ گیاه‌شناسی ملی ایران را نام برد که از ابتدا برای این طرحی شده و دارای بخش‌های متنوع است.
۲-هرباریوم های ایران: هرباریوم ها از منابع مهم شناسایی فلور هر منطقه به شمار می‌روند و از وظایف آنها ساماندهی فعالیت‌های گیاه‌شناسان در رابطه با فلور هر منطقه است.
۳-کتب مرجع: برای شناسایی گیاهان و کارهای فلورستیکی نقش کلیدی دارند و انواع کلیدهای شناسایی، فرهنگ‌های اصطلاحات و واژه‌های گیاه‌شناسی، قواعد و مقررات مربوط به نام‌گذاری و از این قبیل منابع را شامل می‌شوند.