کار بری استرمن^[۲۷۱] و جوئل لوبار (۱۹۶۲) و دیگران کارایی بالای آموزش بتا و همچنین فعالیت ای ای جی ریتم حسی، حرکتی (SMR) را نشان داد (استرمن و کلنت^[۲۷۲]، ۱۹۶۲). این آموزش در درمان صرع به کار رفت (استرمن و فریر^[۲۷۳]، ۱۹۷۲؛ استرمن، ۲۰۰۰). و سپس برای درمان اختلال نارسایی توجه و اختلال تکانشگری استفاده شد (لوسکو، ۲۰۰۱). SMR یک فعالیت منظم بین ۱۲ تا ۱۶ هرتز است که می‌تواند در یک منطقه مغزی که نزدیک به کرتکس حسی حرکتی است دیده شود. این موج هنگام حالات هشیاری دیده شده است و شبیه به خیزک های امواج مغزی مشاهده شده در مرحله دوم خواب است. برای مثال استرمن نشان داد که میمونه و گربه هایی که تحت آموزش SMR بودند آستانه های بالاتری را هنگام دریافت داروهای تشنج آور پیدا کرده بودند. این مطالعات نشان داد که SMR با فرایند بازداری در سیستم حرکتی ارتباط دارد و ‌بنابرین‏ افزایش SMR از طریق شرطی سازی عامل توانایی کنترل تشنج و حملات صرع را کاهش می‌دهد (لوبار و همکاران، ۲۰۰۷)

۲-۶-۳-۳ انواع فیدبک در نوروفیدبک

هدف نوروفیدبک آن است که به فرد آموزش دهد تا از حالات خاص برانگیختگی قشری خود آگاهی یابد و چگونگی فعال سازی ارادی آن حالات را بیاموزد. به عنوان مثال در خلال آموزش نوروفیدبک ای ای جی ثبت می شود و مؤلفه‌ های فرکانسی مرتبط استخراج شده و با بهره گرفتن از یک مدار فیدبکی آنلاین به صورت اطلاعات شنیداری و دیداری به فرد فیدبک داده می شود. در این چارچوب هر مؤلفه‌ فرکانسی را می توان به صورت مجزا ارائه کرد. مثلا برحسب اندازه یک نوار در چنین شرایطی تکلیف فرد این است که اندازه نوار فرکانسی آموزشی را افزایش و همزمان اندازه نواری را که معرف فرکانس های بازدارنده است را کاهش دهد. برای نیل ‌به این هدف می توان آهنگی را به صدا در آورد و از نمادی استفاده کرد که نشانه نمره کسب شده باشد با این هدف که تا حد ممکن نمرات بیشتری کسب کند (ورنون و همکاران، ۲۰۰۴). فیدبک دیداری در قالب طرح ها و بازی‌های مختلف ارائه می شود. یک مثال از فیدبک های شنیداری- دیداری بلزی قایق است. در این بازی ۳ قایق به مراجع نشان داده می سود و از فرد خاوسته می شود تا قایق وسط را از دو قایق دیگر جلوتر رانده و برنده شود. قایق وسطی زمانی حرکت می‌کند که فرد شرایط خواسته شده را حفظ کند. مثلا در آموزش بتا، قایق وسط مرتبط با بتا را در ۸۰ درصد از موارد بالاتر از آستانه و سه موج دلتا، تتا و بتای بلند را در ۲۰ درصد مواقع پایین تر از حد آستانه نگه دارد، قایق وسطی شروع به حرکت می‌کند. در غیر اینصورت بسته به مقادیر غیر بتا، یکی از دو قایق دیگر حرکت خواهد کرد. در آموزش های حالات دیگر مثل آموزش آلفا- تتا فرد با چشمان بسته فقط به صدا گوش می‌کند و فیدبک شنیداری است. پژوهش‌هایی که مستقیما به بررسی اثرات بالقوه نوع فیدبک در نوروفیدبک پرداخته شده باشند در دسترس نیست ولی در مجموع به نظر می‌رسد که ارئه هر دو فیدبک شنیداری و دیداری می‌تواند موثرترین شیوه مطلع کردن آزمودنی از حالات ای ای جی او باشد. با این حال ارزیابی جامع اثر نوع فیدبک بر شاخص های پیامد درمان می‌تواند مؤثر باشد (ورنون و همکاران، ۲۰۰۴؛ به نقل از یعقوبی، ۱۳۸۵).

۲-۶-۳-۴ تعداد جلسات نوروفیدبک

با توجه به اینکه در آموزش نوروفیدبک عامل فردی سازی بسیار مؤثر است، لذا هیچ شیوه تضمین شده ای برای ترسیم روند پیشرفت درمان وجود ندارد. بعضی از آزمودنی‌ها پس از چند جلسه، بلافاصله پیشرفت را نشان می‌دهند، در حالی که دیگران ممکن است به جلسات بیشتری نیاز داشته باشند. لذا صبوری در این آموزش ارزشمند است (کولورا^[۲۷۴]، ۲۰۰۴). از آنجا که اثربخشی نوروفیدبک بر اساس فرایند یادگیری و شرطی سازی عامل است، طول دوره درمان معمولا بلند مدت می‌باشد. به ویژه که نوروفیدبک با مغز و شرطی سازی و ایجاد تغییر در یادگیریهای مغزی سروکار دارد که همین امر طول دوره درمان را طولانی تر می‌سازد (هاموند، ۲۰۰۶). این روش یک فرایند یادگیری طولانی مدت است لذا نتایج آن طی زمان مشاهده می‌شوند. در اکثر موارد پیشرفت اولیه می‌تواند حدود جلسه هفتم مشاهده شود. اهداف آموزشی اولیه ممکن است حدود جلسه ۱۵ مشاهده شود. اما جهت تثبیت تاثیرات و شکل گیری یادگیری اساسی در مغز و رسیدن به مرحله ای که این یادگیری به شکل عملکرد خودکار در مغز دربیاید به حدود ۲۰ تا ۱۰۰ جلسه آموزش مداوم نیاز است (لیب^[۲۷۵]، ۲۰۰۴). در مراحل اولیه یادگیری تعداد جلسات باید در ۲ یا ۳ و یا حتی بیشتر در هفته تنظیم شود، بعد از آغاز تحکیم تعداد جلسات در هفته می‌تواند کاهش یابد (لوبار، ۲۰۰۳). چن و همکاران (۲۰۰۴) با به کار گیری ۴۰ جلسه نوروفیدبک در درمان اختلال ADHD و انجام آزمون عملکرد پیوسته IVA در پیش از درمان، جلسه ۲۰ و جلسه ۴۰ ، نتیجه گیری کرد که ادامه درمان از ۲۰ به جلسه اثرات معناداری در افزایش نمرات کنترل پاسخ آزمون آیوا دارد.

۲-۷ ادبیات پژوهشی

۲-۷-۱ پژوهش های خارج از کشور

۲-۷-۱-۱ تحقیقات مرتبط با انجام نوروفیدبک در کاهش نشانه های نقص توجه/بیش فعالی