د) قصد عام و قصد خاص

در این باره که قصد خاص وقصد عام چیستند و چه تعریفی می‌توان از از آن ها ارائه داد، بین حقوق ‌دانان اختلاف نظر شدیدی وجود دارد.

عمد عام را تعریف کرده‌اند به« صرف عمد در حرکت بدنی که رفتار ضروری برای تحقق جرم را می‌سازد».^[۹۸] البته قصد عام گاه در معنایی مشابه با« عمد مجرمانه» برای اشاره به مفهوم کلی عنصر معنوی به کار می‌رود،^[۹۹]در حالی که عمد خاص به معنای فعل و انفعال ذهنیِ ضروری در جرمی خاص است، یا اینکه عمد عام ممکن است به معنای شامل بر انواع فعل و انفعالات ذهنی ضروری به کار رود، در حالی که ” عمد خاص” به یک نوع خاص از این فعل ‌و انفعالات یعنی عمد محدود می‌شود.

ه) قصد مستقیم

در زبان روز‌مره ما معنای قصد را در ارتباط با اعمال ارادی که مورد هدف داریم یا می‌خواهیم یا آرزو داریم به کار می‌بریم. همین معنا هم ‌در مورد قصد مستقیم به کار ‌می‌رود. ‌بنابرین‏ قصد در زبان معمول مطابقت دارد با خواستن وقوع یک نتیجه‌ خاص یا در نظر داشتن آن به عنوان یکی از اهداف. مانند اینکه کسی با اسلحه به سمت سر کسی نشانه‌روی کند و نهایتاًٌ شلیک کند، و مرگ هدف نیز خواست او است و نسبت به رخدادن آن تمایل و اراده نیز دارد. در این صورت می‌گویند شخص در کشتن مجنیُ‌علیه قصد مستقیم دارد. قصد مستقیم همچنین می‌تواند بدون طرح و نقشه‌ی قبلی رخ دهد، هرچند که معمولا متضمن تصمیم قبلی نسبت به موضوع مشخص است.

ی) قصد غیرمستقیم( تبعی، فرعی، ضمنی، تلویحی، جانبی، عارضی)

قصد غیر مستقیم که با نامهای دیگری چون؛ قصد تیعی، ضمنی، تلویحی، جانبی، عارضی نیز شناخته می‌شود به عنوان محور اصلی این پژوهش، به صورت تفصیلی در دو فصل بعد مورد اشاره قرار خواهد گرفت. اما در اینجا به ذکر تعریف آن اکتفا می‌شود.

۱٫تعاریف ارائه شده از قصد غیرمستقیم

برخی قصد غیرمستقیم را اینگونه توضیح داده‌اند: «قصد تنها اراده نتیجه (هدف) نیست بلکه همچنین پیش‌بینی قطعیت نتیجه به عنوان یک موضوع از تعریف قانونی نیز هست^[۱۰۰]». این تعریف می‌تواند با تعریف ارائه شده در صفحه‌ قبل نزدیک یا حتی منطبق باشد، چرا که اگر از قسمت اول آن که مربوط به قصد مستقیم است بگذریم، قسمت دوم تعریف مبنی بر «پیش‌بینی» می‌تواند معادل «آگاهی» یا «علم» در تعریف ما قرار گیرد و “قطعیت نتیجه” را نیز می توان برابر با عبارت «رخ دادن نتیجه یا فعل مجرمانه در پی فعل با توجه به سیر طبیعی امور» یا « عالم به سببیت فعل برای ایجاد نتیجه یا فعل مجرمانه» دانست. باید توجه داشت که منظور از پیش‌بینی در تعریف فوق، یک پیش‌بینی ساده و صرف که ممکن است در جرائم غیرعمدی نیز وجود داشته باشد نیست، بلکه مراد ارائه دهنده تعریف یک «پیش‌بینی قطعی» است که برابر با «علم» قرار می‌گیرد.

بنتام نیز قصد غیرمستقیم را اینگونه تعریف می‌کند که : «….. نتیجه می‌تواند به صورت عرضی یا جانبی (فرعی) مقصود باشد، در زمانی که علی رغم تصور آن و ظهور احتمال رخ دادن آن، در وقت انجام فعل، حلقه‌ای را در سلسه انگیزه هایی که شخص را به ارتکاب فعل وامی‌دارد، تشکیل ندهد^[۱۰۱]». به نظر می‌رسد که بنتام در تعریف خود «نظریه احتمال» را که یکی از نظریات مطرح شده ‌در مورد تعیین معیار قصد احتمالی^[۱۰۲] است، پذیرفته است. هرچند که در تعریف وی معنای دقیق «تصور احتمال وقوع» مشخص نشده است. گلانویل ویلیام در باره این تعریف بنتام می‌گوید که : «برخلاف قصد مستقیم، قصد فرعی، چیزی است که انسان به روشنی آن را می بیند، اما خارج از گوشه‌ی چشمش. نتیجه( به طور مجازی ) در خط مستقیم هدف او نیست، بلکه یک اثر جانبی است که آن را به عنوان همراه و ضمیمه‌ی اجتناب ناپذیر یا قطعیِ قصد مستقیمش قبول ‌کرده‌است.^[۱۰۳]» وی همچنین می‌افزاید که قصد فرعی «گونه ای شناخت یا ادرک است^[۱۰۴]».

برخی دیگر از حقوق ‌دانان ضمن ترجیح دادن “نظریه اراده” تعریف زیر را از قصد مجرمانه به طور کلی ارائه داده‌اند که شامل هر دو نوع قصد (مستقیم و غیرمستقیم) می شود: «قصد مجرمانه عبارت است از آگاهی به عناصر جرم و اراده جهت گیری کرده به سمت تحقق این عناصر یا به سمت قبول آن ها^[۱۰۵]». قسمت اخیر این تعریف که اشاره به تعریف قصد غیرمستقیم دارد، حاکی از پذیرش «نظریه قبول» از جمله معیارهایی ارائه شده درباره ی قصد احتمالی است که در جای خود مورد اشاره قرار خواهد گرفت. تفاوتی که این تعریف با تعاریف قبل به ویژه تعریف ارائه شده توسط ما دارد این است که ‌بر اساس «نظریه اراده» ارائه شده است، و ‌بنابرین‏ دو عنصر «آگاهی و اراده» را هم نسبت به فعل و هم نسبت به نتیجه لازم می‌داند، در صورتی که تعاریف قبل از آن، اگرچه هر دوی این عناصر را نسبت به فعل می‌پذیرند، اما ‌در مورد نتیجه تنها عنصر آگاهی را لازم می دانند، که ‌بر اساس «نظریه آگاهی» مطرح شده اند.

۲٫ تعریف انتخابی