نگرش خدمات

۳۲/۳

۷۶/۰

۰/۱

۴۰/۳

خرید

۳۲/۳

۸۹۱/۰

۰/۱

۶۳/۳

۴-۳ آمار استنباطی
هدف از تحلیل استنباطی تعمیم نتایج حاصله از مشاهدات محقق در نمونه انتخابی خود به جمعیت اصلی می‌باشد. در اینجا به منظور تحلیل داده‌های پژوهش از روش‌های تحلیلی گوناگونی استفاده گردیده است. ابتدا برای بررسی نرمال بودن توزیع داده‌ها از آزمون کلموگروف- اسمیرنوف استفاده شد. سپس به منظور شناخت وضعیت فعلی پاسخ دهندگان از لحاظ میزان هر یک از متغیرهای موردبررسی از آزمون t یک نمونه‌ای استفاده گردید. پس از آن ضریب همبستگی پیرسون برای مشخص شدن وجود یا عدم وجود رابطه میان هریک از متغیرهای مورد بحث در مدل به کار گرفته استفاده شد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۴-۳-۱ بررسی توزیع داده‌های تحقیق
فرض صفر: داده ­ها از توزیع نرمال پیروی میکنند.
فرض مقابل: داده ­ها از توزیع نرمال پیروی نمیکنند.
داده‌های جمع‌ آوری شده، اعداد و ارقامی بدون معنی می‌باشند که از آمار برای معنی‌دار کردن آن‌ها به منظور تحقق اهداف پژوهش‌ها و تحقیقات کمک گرفته می‌شود. تجزیه و تحلیل اطلاعات به‌عنوان بخشی از فرایند روش تحقیق علمی، یکی از پایه‌های اصل هر مطالعه و پژوهش به شمار می‌رود که به وسیله آن کلیه فعالیت‌های تحقیقی تا رسیدن به یک نتیجه، کنترل و هدایت می‌شوند.
به عبارتی در این بخش، پژوهشگر برای پاسخگویی به مسائل تدوین شده و یا تصمیم‌گیری در مورد رد یا تأیید فرضیه یا فرضیاتی که برای تحقیق در نظر گرفته است باید تجزیه و تحلیل‌های لازم را انجام دهد.
۴-۳-۱-۱ آزمون کولموگروف-اسمیرنوف (نرمال بودن) (KS)
به منظور بررسی نرمال بودن توزیع داده‌های پژوهش از آزمون کلموگروف – اسمیرنوف استفاده شد. فرض صفر را به این صورت انتخاب می‌کنیم که داده‌ها نرمال باشند و از آزمون کلموگروف- اسمیرنوف در سطح ۹۵ درصد استفاده شد که نتایج این تحلیل در جدول ۴ -۵ ارائه‌شده است.
همان طور که ملاحظه می‌شود کلیه متغیرهای تحقیق نرمال می‌باشند.
H0 = متغیرها دارای توزیع نرمال هستند.
H1 = متغیر دارای توزیع نرمال نیستند.
جدول ۴- ۵: نتایج آزمون کلموگروف – اسمیرنوف برای متغیرهای تحقیق

شاخص‌های آماری
متغیر

Z آماره کلموگروف اسمیرنوف

سطح معناداری

نتیجه آزمون

برانگیختگی

۴۵/۲

۰۰۰/۰

نرمال بودن آزمون

لذت

۹۴/۲

۰۰۰/۰

۲-۶-۲- اثر تاریخ کاشت بر عملکرد غلاف لوبیا
تصور آن است که انواع گوناگون لوبیای زراعی از نظر سازگاری به دمای زیاد متفاوتند. از این رو ممکن است واکنش آنها به تأخیر در کاشت متفاوت باشد. تأخیر کاشت بهاره لوبیا غالباً با افزایش دما طی دوران رشد رویشی و زایشی گیاه، و در نتیجه با تسریع نمو همراه می باشد. تسریع نمو موجب کاهش فرصت برای رشد ساقه اصلی، تولید ساقه های فرعی و سطح فتوسنتز کننده می گردد؛ هم چنین موجب کوتاهی ساقه اصلی از طریق تشکیل شمار کمتری گره، و در نتیجه پیدایش مکان کمتر برای تشکیل غلاف می شود، و شمار غلاف در ساقه اصلی را کاهش می دهد(خواجه پور و باقریان نایینی، ۱۳۸۰). در تاریخ کاشت زود، در اثر طولانی بودن دوره رشد رویشی، شاخه های فرعی بیشتری در هر بوته تولید شده و در اثر طولانی بودن دوره رشد زایشی تعداد غلاف در بوته افزایش می یابد که با کوتاهتر شدن طول دوره رشد در اثر تأخیر در کاشت، تعداد شاخه های فرعی نیز کاهش یافته و در نهایت به کاهش تعداد غلاف در بوته منجر می گردد. در کاشت های دیرهنگام که طول دوره رشد گیاه کوتاه می باشد می توان با بهره گرفتن از جمعیت گیاهی بیشتر، کاهش تعداد غلاف در متر مربع را که ناشی از کاهش رشد گیاه و کاهش تعداد غلاف در بوته است جبران نمود(گلچین و همکاران، ۱۳۸۷؛ شفارودی و همکاران، ۱۳۹۱). در آزمایش انجام شده روی لوبیا، اثر تاریخ کاشت روی تعداد غلاف در بوته معنی دار بوده است در واقع بیشترین تعداد غلاف در بوته در تاریخ های کاشت زود حاصل می شود(قنبری و طاهری مازندرانی، ۱۳۸۲؛ ثابتی و همکاران، ۱۳۹۲). با تأخیر در کاشت، طول دوره رسیدن به گلدهی کاهش یافته و شرایط نامساعد(افزایش دما) در طی این دوره باعث ریزش گلها می شود که در نهایت مراحل نمو کوتاه شده و زمان رسیدگی تسریع می شود، در نتیجه با محدودیت زمان تولید مواد فتوسنتزی، میزان ریزش غلاف افزایش می یابد(کوچکی و بنایان اول، ۱۳۷۳؛ محلوجی و همکاران، ۱۳۷۹).

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۶-۳- اثر تاریخ کاشت بر عملکرد دانه لوبیا
عملکرد گیاه نتیجه تخصیص مواد فتوسنتزی به اندام های اقتصادی گیاه می باشد که از طریق روابط متعادل بین مخزن حاصل می شود یا به عبارت دیگر موازنه صحیح بین منبع و مخزن عامل ذستیابی به عملکرد های مطلوب است. در واقع عملکرد گیاه زراعی بخش اقتصادی گیاه است که به منظور مصرف انسان و دام استفاده می شود و بر حسب مقدار دانه یا ماده خشک در واحد سطح زمین اندازه گیری می شود، عملکرد یک گیاه زراعی تحت تأثیر چندین عامل و اثرات متقابل آنها قرار می گیرد. این عوامل به طور کلی شامل آب و هوا، خاک، گیاه، عوامل اجتماعی و اقتصادی می شوند. عوامل ذکر شده از یک ناحیه به ناحیه دیگر، از سالی به سال دیگر و از فصلی به فصل دیگر بسیار متغیر بوده و سبب نوسانات عملکرد گیاهان می باشند(وقار و همکاران، ۱۳۸۸). در مطالعه ای تحت عنوان تأثیر تاریخ و آرایش کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد لوبیا دریافتند که تعداد دانه در غلاف در حبوباتی نظیر لوبیا چنان چه دستخوش تغییر می گردد که به سرعت می تواند میزان تولید دانه را افزایش یا کاهش دهد اما غالباً در این محصول تعداد دانه در غلاف کمتر تحت تأثیر شرایط محیطی واقع می شود. به طوری که در اثر تجزیه واریانس صفات اندازه گیری شده در آزمایش، دیده شد که اثر سال بر تعداد دانه در غلاف معنی دار نبوده اما تاریخ کاشت های مختلف بر این صفت مؤثرند(محمدی و مجد نصیری، ۱۳۹۰). در تحقیقی جهت بررسی اثرات تاریخ کاشت و رقم بر عملکرد و اجزای عملکرد لوبیا قرمز در منطقه بروجرد نتایج نشان داد که اثر تاریخ کاشت بر تعداد دانه در غلاف به صورت معنی دار کاهش یافته است و بیشترین تعداد دانه در غلاف متعلق به تاریخ کاشت اول می باشد(ثابتی و همکاران، ۱۳۹۲). به منظور بررسی واکنش اجزای عملکرد و عملکرد دانه ژنوتیپ های مختلف لوبیا با تأخیر در کاشت، آزمایشی با طرح بلوکهای کامل تصادفی و آرایش تیمارها در چارچوب کرتهای یک بار خرد شده در اصفهان انجام شد طبق گزارشات شمار دانه در هر غلاف اصلی تحت تأثیر تاریخ کاشت قرار می گیرد و با تأخیر در کاشت کاهش می یابد. در واقع تأخیر در کاشت سبب برخورد دانه بندی با هوای گرم شده و شمار دانه در هر غلاف را کاهش می دهد؛ کاهش سطح فتوسنتز کننده در اثر تأخیر در کاشت را می توان عامل کاهش شمار دانه در هر غلاف ساقه اصلی دانست(خواجه پور و باقریان نایینی، ۱۳۸۰). با بررسی رابطه بین تراکم بوته و عملکرد دانه سه رقم لوبیا چیتی در تاریخ های مختلف کاشت نتایج بدست آمده حاکی از آن است که تعداد دانه در بین ارقام اختلاف معنی داری دارد و اثر تراکم و تاریخ های کاشت مختلف روی این صفت معنی دار نشد و بیان شد که تعداد دانه در غلاف بیشتر تحت تأثیر ساختار ژنتیکی گیاه است و کمتر تحت تأثیر عوامل زراعی قرار می گیرد؛ همچنین در این آزمایش میانگین عملکرد دانه در واحد سطح در تاریخ های مختلف کاشت به طور معنی داری متفاوت بود. بیشترین عملکرد دانه در تاریخ کاشت اول و کمترین آن در تاریخ کاشت سوم حاصل شد. علت اصلی تولید عملکرد دانه بیشتر، در تاریخ کاشت اول امکان رشد کافی گیاه، استفاده بهینه از منابع موجود و مواجه نشدن دوره گلدهی و گرده افشانی با دمای بالا در اواسط تابستان می باشد. از طرفی مقایسه میانگین سایر صفات مرتبط با عملکرد از جمله تعداد غلاف، تعداد دانه در غلاف و وزن صد دانه نیز در تاریخ کاشت اول در مقایسه با تاریخ های کاشت دوم و سوم بیشتر بوده که مجموعه این عوامل سبب افزایش عملکرد دانه در کشت اول شده است(گلچین و همکاران، ۱۳۸۷). تاریخ کاشت و تراکم بوته تاثیر معنی‌داری در کاهش وزن خشک علف‌های هرز و افزایش وزن خشک لوبیا دارند. با تاخیر در تاریخ کاشت، فشار علف‌های هرز افزایش یافته در حالی که با افزایش تراکم محصول از وزن خشک علف‌های هرز کاسته می شود و عملکرد لوبیا افزایش می یابد(اورسنجی، ۱۳۸۶).
۲-۶-۴- اثر تاریخ کاشت بر اجزاء عملکرد لوبیا
در هنگام انتخاب تاریخ کاشت مطلوب باید به درجه حرارت خاک، قابلیت دسترسی آب، حاصلخیزی خاک و نوع گیاه توجه شود(کوچکی و همکاران، ۱۳۷۶). با نظر به این که گیاهان کاشته شده در تاریخ کاشت های مختلف از نظر طول فصل رشد، شرایط فتوپریود، دما و رطوبت قابل دسترسی با یکدیگر تفاوت دارند بنابراین در تاریخ های مختلف کاشت نیاز به ارقام خاص می باشد. در کشت بهاره، مراحل رشد رویشی و زایشی گیاهان با افزایش دما و فتوپریود و نیز کاهش رطوبت مواجه شده و در نتیجه به علت کاهش دوره رشد رویشی و زایشی و تنش رطوبتی عملکرد نهایی کمتر می شود(گلدانی و همکاران، ۱۳۷۹). تأثیر تاریخ کاشت بر اجزاء عملکرد از طریق تأثیر به واکنش طول روز و درجه حرارت ایجاد می شود. تاریخ کاشت نامناسب منجر به برخورد دوران رشد رویشی و زایشی گیاه با شرایط نامناسبی از طول روز و یا درجه حرارت می گردد. کاهش طول دوران رشد با برخورد دوران های حساس رشد گیاه با شرایط نامساعد از حرارت می تواند سبب کاهش رشد رویشی و اجزاء عملکرد و یا حتی مرگ گیاه گردد. ارقام مورد کاشت گیاهان زراعی مهم در ایران مانند گندم، ذرت و لوبیا نسبت به طول روز بی تفاوت هستند و طول دوران رشد این گیاهان بیشتر توسط دمای هوا کنترل می شود. تأخیر در کاشت موجب کاهش تولید ماده خشک، شاخص سطح برگ، دوام سطح برگ، میزان رشد محصول، میزان فتوسنتز خالص و عملکرد در گیاهان مختلف می گردد(قنبری و طاهری مازندرانی، ۱۳۸۲). تغییرات شاخص سطح برگ در طول فصل رشد و نمو گیاهان به نحوی است که در ابتدای فصل رشد سطح برگ اندکی وجود دارد ولی با گذشت زمان شاخص سطح برگ با شیب زیادی افزایش یافته که با نزدیک شدن به مراحل پایانی رشد و نمو گیاه، سطح برگ در اثر پیر شدن و تخریب برگهای پایینی بوته کاهش می یابد. به نظر می رسد، تاریخ کاشت اول به دلیل وجود دمای مطلوب در طی فصل رشد گیاه فرصت بیشتری برای استفاده از شرایط مناسب محیطی دارد. در نتیجه سایه انداز گیاه در مقایسه با کاشت تأخیری توسعه بیشتری خواهد داشت که منجر به افزایش شاخص سطح برگ گردیده است. با این وجود تاریخ کشت تأثیر زیادی بر افزایش شاخص سطح برگ داشته و ماده خشک تولیدی را افزایش می دهد(شفارودی و همکاران، ۱۳۹۲). پایین بودن درجه حرارت در اوایل دوره رشد، سبب کندی رشد گیاهچه ها می شود و آسیب پذیری آن را در برابر تنش های زنده و غیرزنده افزایش می دهد. همچنین مصادف شدن زمان رسیدن تاریخ کاشت آخر(اواخر شهریور) با سرمای زودرس پاییزه علاوه بر کاهش میزان عملکرد، موجب سبز خشک ماندن دانه ها در غلاف شده و از بازارپسندی محصول کاسته می شود. عملکرد لوبیا به ازای هر روز پس از کاهش در مدت رسیدگی، حدود ۷۲ کیلوگرم در هکتار کاهش می یابد و افزایش تعداد روز تا رسیدگی موجب افزایش عملکرد آن می شود(صالحی و همکاران، ۱۳۸۷).
۲-۶-۵- اثر تاریخ کاشت بر عملکرد بیولوژیک لوبیا
ارقام مختلف لوبیا دارای ویژگی های رشدی متفاوتی هستند و هر یک برای یک سیستم زراعی خاص مناسب می باشند(مهرپویان و همکاران، ۱۳۸۹). در بررسی اثر تاریخ کاشت بر عملکرد و برخی ویژگی های مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی سه رقم لوبیا در منطقه رودهن تاریخ کاشت معمول شرایط بهتری را برای صفت نسبت بخش هوایی به ریشه مهیا کرده است(فاضلی و همکاران، ۱۳۹۰). بررسی های مختلف نشان داده اند که در تاریخ های کاشت اواسط فصل نسبت به تاریخ های خیلی زود و یا خیلی دیر بوته های بلندتری تولید می شود، دوره رشد(تعداد روز تا رسیدن کامل) با تأخیر در کاشت کاهش پیدا می کند(قنبری و همکاران، ۱۳۸۴؛ کریمی و همکاران، ۱۳۹۱). در مطالعه ای رابطه بین تراکم بوته و عملکرد دانه سه رقم لوبیا چیتی در تاریخ های مختلف کاشت نتایج نشان داد که رشد رویشی با ارتفاع گیاه، تعداد غلاف در گیاه و عملکرد آن همبستگی داشته و کاهش رشد رویشی باعث کاهش تعداد غلاف در بوته و عملکرد می شود(گلچین و همکاران، ۱۳۸۷). کاشت زود هنگام لوبیا باعث طولانی شدن رشد و توسعه بیشتر لوبیا می شود و عملکرد بیولوژیک بیشتری را تولید می کند. تأخیر در کاشت بهاره لوبیا اغلب با افزایش دما طی دوران رشد رویشی و زایشی و در نتیجه با تسریع نمو همراه می باشد. تسریع نمو موجب کاهش فرصت برای رشد ساقه اصلی، تولید ساقه های فرعی و سطح فتوسنتز کننده می شود(قنبری مطلق و همکاران، ۱۳۹۰).
۲-۷- مالچ
مالچ^[۱۷] در فارسی به معنای خاکپوش می باشد مقصود از مالچ عبارت است از هر ماده ای که در سطح خاک روییده و در همان محل نگهداری شده؛ هر ماده ای که در خاک رویش یافته ولی قبل از قرار گرفتن در جای اصلی خود تغییر ماهیت داده شده باشد؛ و هر ماده ای که تهیه شده یا ساخته شده و قبل از قرار گرفتن در محل اصلی به آنجا حمل شده است(سرمدنیا و کوچکی، ۱۳۷۱). بهره گیری از مالچ از طبیعت الهام گرفته شده است. ریزش برگ ها در پاییز همچون عایقی از آسیب سرما به ریشه عمل می کند. از مالچ می توان در باغداری، زراعت، فضای سبز و بیابان ها استفاده کرد. مالچ ها به دو دسته زیستی و غیرزیستی تقسیم می شوند: مالچهای زیستی شامل برگ درختان، خرده چوب و خاک اره، کلش، چمن و علف های بریده شده، پوست سخت میوه ها، کاغذ، پلاستیک های زیست تخریب پذیر و مالچ های زنده می شوند و مالچ های غیر زیستی مانند پلاستیک، شن و سنگریزه هستند(رجب لاریجانی، ۱۳۸۹).
۲-۷-۱- ویژگی های مالچ
مهمترین ویژگی هایی یک مالچ این است که در روی خاک، قشر یکنواخت به هم چسبیده ای را به وجود آورد که مقاوم به باد و باران باشد. در واقع مالچ باید دارای خاصیت الاستیسیته باشد تا بتواند آن را به صورت پوسته پوسته در آورد؛ مالچ نباید مواد غذایی خاک را کاهش دهد؛ مالچ ضمن بی ضرر بودن برای گیاهان، باید برای سلامتی انسان، دام و سایر موجودات نیز مضر نباشد؛ مالچ باید به گونه ای باشد که حداقل برای ۱۸ ماه دوام بیاورد. هرچه عمر مؤثر مالچ در زمین بیشتر باشد ارزش آن بالاتر خواهد بود. مالچ باید بتواند آب و هوا را از خود عبور دهد و آنها را در دسترس گیاهان قرار دهد و علاوه بر این مالچ نباید بوی زننده با خود به همراه داشته باشد(صالحی و همکاران، ۱۳۹۰). مناسب ترین زمان برای استفاده از مالچ قبل از گرم شدن هوا، بعد از گرم شدن خاک و زمانی که در خاک رطوبت کافی وجود دارد است زیرا نفوذ باران تا حدودی توسط مالچ کند می شود، همچنین اکثر مالچ های آلی باید بعد از استقرار خوب گیاهان اعمال شوند(رلف و مک دانیل^[۱۸] و همکاران، ۲۰۰۹).
۲-۷-۲- مالچ کاه و کلش
کشور ما جزء مناطق خشک و نیمه خشک جهان بوده و ۵۴ درصد از اراضی قابل کشت به صورت دیم می باشد. اولین گام مؤثر در دیمکاری ذخیره بارش سالیانه در خاک است. مهمترین مسئله در زراعت دیم حفظ رطوبت خاک می باشد. تغییرات سال به سال بارش، تغییرات مقدار و پراکنش نزولات جوی، تغییرات دما و عدم وقوع بارش در بخشی از سال زراعی باعث می شوند که ریسک و خطرپذیری در زراعت دیم بالا بوده و ضریب اعتماد و درجه ثبات و پایداری تولید اندک باشد. مقدار و پراکنش بارندگی در پاییز و بهار می تواند سبب وقوع تنش خشکی در همه مراحل رشد رویشی و زایشی شود. تنش خشکی متناوب در اثر قطع متناوب بارندگی های پاییزه و تنش خشکی انتهایی به سبب توقف بارندگی های بهاره به وقوع می پیوندند. وقوع این تنش ها کاهش عملکرد را در پی دارد. پوشش زمین به وسیله بقایای گیاه و کاه وکلش، ماده آلی خاک و ذخیره آب خاک را افزایش داده و با بهره گرفتن از کاه وکلش تبخیر از خاک کاهش می یابد که مقدار آن بستگی به میزان بارش و شرایط اقلیمی دارد. مالچ سبب نگه داشتن رطوبت کافی که باعث افزایش فعالیت میکروبی، افزایش تحرک مواد غذایی و استفاده مطلوب تر گیاه از آنها برای رشد می شود. خرد و نگهداشت بقایای گیاهی در مقایسه با حالات سوزاندن و جمع آوری کامل آنها موجب بهبود حاصلخیزی خاک می گردد(فطری و همکاران، ۱۳۹۲). در فعالیت های کشاورزی، اغلب موارد هدف اصلی، به دست آوردن یک محصول غذایی اصلی قابل مصرف در تغذیه انسان و یا تولید مواد اولیه برای صنایع می باشد اما در کنار چنین تولیداتی، بخشی از اندام های گیاهی تولید شده قابل مصرف انسانی نبوده اما وجود آنها اجتناب ناپذیر است. پسماند های کشاورزی و منابع طبیعی بخش عمده تولیدات سالانه مواد آلی را شامل می شوند که حجم انبوهی از انرژی را در خود ذخیره می نمایند. اشغال مزارع به وسیله بقایای گیاهی تولید شده، پس از برداشت محصول اصلی در شرایط و وضعیت امروز، اغلب به عنوان یک معضل بزرگ محسوب شده که در بسیاری از موارد کشاورزان برای رهایی از آن به سوزاندن آن مبادرت می ورزند(تولی، ۱۳۸۷). مالچ های آلی از مواد آلی گیاهی مانند پیت، تراشه های چوب، پوست درخت، کاه وکلش، برگ، کمپوست، خاک اره، چمن بریده و غیره تشکیل می شوند(احمدی و همکاران، ۱۳۹۳؛ جیل و گویال^[۱۹]، ۲۰۱۴). استفاده صحیح و اصولی از بقایای کاه و کلش غلات دانه ریز(کاه و کلش گندم، کاه و کلش ذرت، کاه کلش برنج و غیره) از اهداف مدیریت بقایای گیاهی می باشد(رضوانی مقدم و همکاران، ۱۳۹۲). این بقایا بسیار ارزان بوده و غالباٌ فراوان هستند و اگر به مقدار کافی سطح خاک را بپوشانند موجب افزایش مقدار آب و کاهش تبخیر می شوند(رستگار، ۱۳۷۱). برای مؤثر بودن خاکپوش ها(مالچ) لازم است که آنها را در عمق ۵ تا ۷ سانتیمتری خاک قرار داده تا بتوانند اغلب علف های هرز یکساله را کنترل کرده و به آهستگی در یک دوره دو ساله تجزیه شده و باعث بهبود خاک می شوند(احمدی و همکاران، ۱۳۹۳؛ رلف و مک دانیل^[۲۰] و همکاران، ۲۰۰۹ ).
۲-۷-۳- فوائد مالچ کاه و کلش
حفظ کاه وکلش در روی زمین به صورت مالچ می تواند تأثیر مثبت در ذخیره آب خاک داشته باشد، تبخیر و رواناب را کاهش می دهد. پوشش زمین به وسیله کاه و کلش ماده آلی خاک و ذخیره آب را افزایش داده و فرسایش بادی و آبی را کاهش می دهد، همچنین روی خواص فیزیکی خاک اثرات مفیدی دارد. با افزایش مواد آلی وزن مخصوص ظاهری خاک کاهش می یابد که موجب ثبات بیشتر خاکدانه ها، نفوذ و پراکندگی بهتر آب درون خاک می شود. استفاده از کاه وکلش چون نفوذ پذیری خاک را حفظ و از تبخیر جلوگیری می کند می تواند اثرات نا مطلوب شوری خاک را کاهش دهد(سلطانی و همکاران، ۱۳۸۶؛ راشد محصل، کوچکی، ۱۳۶۴). مالچها باعث بهبود خاک محیط، افزایش فعالیت میکروبی، بالا بردن قابلیت استفاده اکسیژن توسط ریشه ها، دمای مناسب خاک، افزایش تخلخل و نفود پذیری خاک، افزایش قابلیت استفاده مواد مغذی می شوند(سینگ^[۲۱] و همکاران، ۲۰۱۱). هر چه درصد پوشش مالچها بیشتر باشد میزان آبدوی و فرسایش خاک کمتر خواهد بود که حداکثر تأثیر مالچ در حفاطت خاک، زمانی است که درصد پوشش آن بین ۷۰ تا ۷۵ درصد باشد؛ زیرا درصد پوشش زیاد، رشد محصول را کاهش می دهد و درصد پوشش کم، اثر حفاطتی ناچیز دارد(صالحی و همکاران، ۱۳۹۰). یکی دیگر از مزایای مالچ این است که استفاده از آن در فصل تابستان باعث می شود، خاک در طول روز خنک تر و در شب گرم تر باشد و در فصل زمستان نیز باعث گرم نگه داشتن خاک نسبت به زمین پوشیده نشده می شود(احمدی و همکاران، ۱۳۹۳). مالچها همچنین باعث دفع بعضی از حشرات، جلوگیری از پوسیدگی و هجوم بیماری ها، تولید محصول پاک به دلیل عدم تماس میوه با خاک، تولید محصول سالم به دلیل کاهش مصرف بی رویه کودها و سموم آفت کش، جلوگیری از فشرده شدن خاک، رشد و توسعه ریشه می شوند(رجب لاریجانی، ۱۳۸۹). مالچ یک راه مؤثر برای تهیه سر پناه برای حشرات شکارگر است. که نقش مهمی در کنترل بیولوژیک دارد و با کمک به حفظ رطوبت مورد نیاز گیاه باعث افزایش قدرت تحمل گیاه نسبت به حمله آفات می شود(جیل و گویال^[۲۲]، ۲۰۱۴).
۲-۷-۴- اثر مالچ کاه و کلش بر رشد گیاه
مالچ ها بر روی گیاهان از طریق تأثیر بر آب خاک، درجه حرارت، ساختمان، شوری و فرسایش، مؤثر واقع می شوند. یکی از بحرانی ترین مراحل در دوره زندگی گیاه، مراحل جوانه زنی، سبز شدن و استقرار گیاهچه است. برای جوانه زدن بذر باید یک محیط مساعد از نظر میزان آب، درجه حرارت و تهویه فراهم شود. بعد از جوانه زدن گیاهچه باید از خاک خارج شده و مستقر شود گیاهچه ها اگر در محیط نا مناسب قرار گیرند می توانند به آسانی صدمه ببیند، مالچها با تعدیل یا اصلاح خاک در محیطی که بذرها و گیاهچه ها در آن هستند، می توانند به جوانه زدن، سبز شدن و رشد گیاهچه کمک کنند(کوچکی، ۱۳۷۶). از دلایل عمده افزایش جوانه زدن، سبز شدن و رشد گیاهچه محتوای آب بیشتر در خاک، کاهش تبخیر و افزایش درجه حرارت خاک توسط مالچ می باشد.درجه حرارت بالاتر به تنهایی یا توأم با محتوای آب بیشتر جهت رشد گیاه در مراحل بعدی و زودرسی آن مؤثر است(سرمد نیا و کوچکی، ۱۳۷۱؛ کوچکی، ۱۳۷۶). بهره گیری از تکنیک استفاده از مالچ با ایجاد شرایط مناسب از قبیل حفظ رطوبت خاک، جلوگیری از رشد علف هرز و حذف رقابت بین علفهای هرز و گیاه اصلی، رشد رویشی را در گیاهان تقویت نموده و با حفظ رطوبت در خاک در اثر به کارگیری رطوبت، رشد اندام های هوایی گیاه به دلیل ممانعت از تبخیر و تعرق به طور مناسبی صورت می گیرد(قنبری و همکاران، ۱۳۹۲).در بررسی تأثیر مالچ روی صفت های کشاورزی، خواص خاک و بیماری و هجوم آفت حشرات روی لوبیا خشک نتایج نشان داد که استفاده از مالچ در لوبیا خشک باعث افزایش ارتفاع آن می شود همچنین گیاهان با مالچ دارای بلندترین غلاف ها هستند(اوسوم و میتسنجوا^[۲۳]، ۲۰۰۷).
۲-۷-۵- اثر مالچ بر عملکرد دانه لوبیا
اکثر گزارشات نشان می دهد که عملکرد گیاهان در صورت استفاده از مالچ در مقایسه از خاک بدون مالچ، افزایش یافته و غالب مالچ ها در افزایش عملکرد مؤثر هستند. اگر چه واکنش محصول نسبت به مالچها عمدتاٌ در ارتباط با آب و خاک و درجه حرارت می باشد، ولی ناشی از افزایش جمعیت گیاهی، تقلیل پوسیدگی ریشه و تقلیل شوری خاک نیز است. بدون تردید مالچها به علت تأثیر بر ساختمان خاک، عناصر غذایی، فعالیت میکروبها، توزیع ریشه و غیره نقش مهمی در ازدیاد عملکرد به عهده دارند. کاهش عملکرد نیز در اثر استفاده از مالچ به علت شرایط خاص و عموماٌ درجه حرارت خاک می باشد(کوچکی، ۱۳۷۶). در بررسی تأثیر مدیریت آبیاری و مالچ کاه بر عملکرد لوبیا معمولی نتایج نشان داد که مدیریت آبیاری و سطوح مختلف مالچ بر عملکرد دانه معنی دار می باشد(خنک و همکاران، ۱۳۹۱). در مطالعه ای مالچ ها روی تعداد برگهای لوبیا اثر می گذارند، نتایج نشان می دهد مالچ ها تعداد برگهای گیاه را زیاد کرده بنابراین شاخص سطح برگ افزایش یافته که باعث افزایش عملکرد می شود(اوسوم و میتسنجوا، ۲۰۰۷). در بررسی تأثیر ورمی کمپوست، کود و مالچ بر رشد گیاه، گره و عملکرد غلاف لوبیا سبز نتایج بدست آمده نشان داد که مالچ تأثیر معنی داری روی وزن تک غلاف، طول غلاف، وزن غلاف/گیاه و عملکرد غلاف دارد(سینگ^[۲۴] و همکاران، ۲۰۱۱). نتایج حاصل از بررسی اثر عمق کاشت و انواع مالچ بر تسهیم و انتقال مجدد مواد فتوسنتزی در نخود دیم نشان داد که در ساقه اصلی از نظر عملکرد دانه و تعداد دانه در مترمربع بین تیمارهای مالچ و عمق های مختلف کاشت اختلاف معنی داری وجود دارد. احتمالاً اختلاف بین عملکرد نهایی تیمارها در نتیجه اثر ساقه اصلی و شاخه فرعی اول می باشد، یعنی تیمارها بیشتر با اثر بر عملکرد دانه ساقه اصلی و شاخه فرعی اول سبب افزایش عملکرد دانه می شوند. سیستم مالچ کلشی نیز بعد از آبیاری تکمیلی در مقایسه با سایر تیمارها نقش مؤثری در افزایش عملکرد دانه دارند. در شرایط خشکی نقش و سهم انتقال مجدد مواد ذخیره شده در ساقه جهت جبران کاهش فتوسنتز برای پر کردن دانه ها به شدت افزایش می یابد که در تمام تیمارهای بدون مالچ و عمق کاشت سطحی که در معرض خشکی بیشتر است سهم انتقال مجدد ساقه و کارایی ساقه در انتقال مواد به دانه نسبت به تیمارهای مالچ کلشی و آبیاری تکمیلی و عمق کاشت به دلیل کمبود رطوبت بیشتر پایین تر است(فطری و همکاران، ۱۳۹۲).
۲-۷-۶- اثر مالچ در کنترل علف هرز
امروزه با گسترش کشاورزی رایج و افزایش فشار بر اگرواکوسیستم ها، اثرات منفی آفت کشهای شیمیایی مانند آلودگی هوا ناشی از تولید گازهای گلخانه ای، آلودگی آبهای زیرزمینی، فرسایش خاک و از بین رفتن تنوع زیستی افزایش یافته است. در بیشتر مناطق دنیا بین ۳۰ تا ۵۰ درصد بازار آفت کشهای شیمیایی را علف کشها تشکیل داده که برای کنترل علف های هرز به کار می روند. برای توسعه نظام های مدیریت علف های هرز که به طور مؤثر و با حداقل هزینه، بدون خطر برای محیط زیست و سازگار برای شرایط خاص باشد، بایستی یک رهیافت مدیریت تلفیقی و غیر شیمیایی برای کنترل علف هرز مد نظر قرار گیرد. از جمله روش های غیر شیمیایی می توان به مالچ های آلی مانند کاه اشاره کرد(عسگرپور و همکاران، ۱۳۸۹). در مناطق گرمسیری اگر لوبیای کشت شده چهار تا شش هفته اول دوره رشد از رقابت با علفهای هرز محافظت شود ممکن است عملکردی برابر با عملکرد این که در تمام طول دوره از رقابت با علف هرز مصون بوده تولید نماید. کاربرد مالچ در مزارع با کاهش رسیدن نور به بذر علف های هرز موجب کاهش جوانه زنی آنها از طریق کاهش کیفیت و کمیت نور می شود. همچنین با بهره گرفتن از مالچ می توان موجب ایجاد تغییرات فنولوژیکی در علفهای هرز شد زیرا نور قرمز دور تعیین کننده فتوپریود بوده و با افزایش نور قرمز دور نسبت نور قرمز در تاج پوشش گیاهی رشد فنولوژی گونه های علف هرز بلند با سرعت افزایش پیدا می کند، این در حالی است که تکمیل چرخه زندگی علفهای هرز روز کوتاه افزایش پیدا می کند. افزایش ساقه های جانبی و تولید انشعاب نیز تحت تأثیر نور قرمز دور قرار می گیرد. ترکیبات آللوپاتیک نیز می توانند از راه های مختلفی از جمله تجزیه ضایعات موجود در مالچ، انتشار ترشحات ریشه ای گیاهان موجود در مالچ و تبخیر شدن از سطوح مختلف اندام های گیاهی موجود در مالچ وارد خاک شوند(قنبری و همکاران، ۱۳۹۲). مالچ با به وجود آوردن یک شرایط نا مساعد بر روی سبز شدن بذر علف هرز و مانع فیزیکی برای بیرون آمدن جوانه آن باعث کاهش رشد علف هرز می شود(رلف و مک دانیل^[۲۵] و همکاران، ۲۰۰۹). در بررسی اثرات تلفیقی آفتاب دهی، مالچ کاه و وجین دستی بر بانک بذر علف های هرز نتایج اثر مالچ کاه بر جمعیت بانک بذر نشان داد که مالچ کاه اندازه بانک بذر را کاهش داده به طوری که با افزایش میزان مالچ از تراکم بذور کاسته می شود. اگرچه علف های هرز در کرتهای دارای مالچ جوانه می زنند ولی مالچ با خاصیت بازدارندگی خود باعث کاهش رشد رویشی علف های هرز و به تبع آن روی رشد زایشی و باروری آنها نیز اثر گذاشته و میزان تولید بذر آنها را کاهش می دهد(عسگرپور و همکاران، ۱۳۸۹). در بررسی مقایسه مالچ های کاه وکلش و علف کش ها در کنترل علف های هرز در مزارع گوجه فرنگی نتایج نشان داد که مالچ کاه، جمعیت و وزن خشک علف های هرز را نسبت به تیمار بدون مالچ کاهش داده در واقع مالچ کاه علف های هرز باریک برگ را به طور مؤثر تری کنترل می کند در حالی که مالچ پلی اتیلن تیره عکس این حالت اثر می گذارد(احمدی و همکاران، ۱۳۹۳).
۲-۷-۷- اثر مالچ بر رطوبت خاک
بسیاری از خواص و شرایط خاک به طور مسقیم یا غیر مستقیم تحت تأثیر مالچها قرار می گیرند مثل آب خاک از طریق کنترل رواناب، افزایش نفوذ پذیری، کاهش تبخیر و کنترل علفهای هرز؛ درجه حرارت خاک از طریق ممانعت از تابش خورشید، هدایت و نگهداری گرما و خنک شدن در اثر تبخیر؛ مواد غذایی خاک از طریق افزایش مواد آلی، نیتریفیکاسیون متفاوت و قابلیت حل مواد معدنی؛ ساختمان و رژیم بیولوژیکی خاک از طریق افزایش مواد آلی در خاک، جمعیت موجودات و میکروبها در خاک و توزیع ریشه گیاه؛ قابلیت فرسایش خاک و شوری خاک از طریق شستشوی خاک و کنترل تبخیر تحت تأثیر مالچ قرار می گیرند(رستگار، ۱۳۷۱). تبخیر از خاک را می توان با قرار دادن پوششی از مالچ در سطح خاک کاهش داد. کارایی مالچ در کاهش تبخیر به ضخامت و جنس مالچ بستگی دارد. افزایش ضخامت مالچ موجب کاهش بیشتر خروج رطوبت از خاک می گردد. بیشترین ذخیره سازی رطوبت در بالاترین نسبت مالچ کاه و کلش مشاهده شده اما مالچ های پلاستیکی بیشتر از هر نوع مالچ دیگری از خروج رطوبت جلوگیری می کنند(رجب لاریجانی و زرگر، ۱۳۹۱). در تحقیقی مالچ علفی به علت نگهداری گرمای زیاد خاک بیشتر می تواند رطوبت خاک را حفظ کند، مالچ علفی همچنین برخلاف مالچ های دیگر سرعت نفوذ باران و آب آبیاری را کنترل می کند در حالی در مالچ های دیگر نفوذ آب به داخل خاک ممکن است به طور صحیح نباشد و آب روی سطح مالچ باقی بماند(مانند مالچ پلاستیک) و توسط گرمای خورشید تبخیر شود(اوسوم و میتسنجوا^[۲۶]، ۲۰۰۷). مالچ کاه تابش مستقیم نور و تبخیر خاک را کاهش می دهد و رطوبت خاک را بیشتر حفظ می کند به ویژه در مراحل اولیه خشک شدن خاک هنگامی که سطح خاک مرطوب است. مالچ همچنین بازتاب تابش خورشید را در روز افزایش می دهد و باعث کاهش از دست دادن حرارت کمی از خاک در شب می شود. در نتیجه با افزایش دمای حداقل و کاهش دمای حداکثر تفاوت در دمای سطحی خاک در طی شبانه روز را به وجود می آورد. داشتن محتوای آب خاک سطحی نزدیک به ظرفیت مزرعه و درجه حرارت کمتر خاک به طور کلی به نفع رشد گیاه و افزایش عملکرد است. به خصوص برای خاک هایی با ظرفیت نگهداری آب پایین. محتوای بالای آب خاک در سطح خاک و تغییرات کمتر دمای روزانه خاک می تواند جذب مواد غذایی را افزایش دهد که اثر مالچ بر رشد و توسعه گیاه را تشدید می کند(وایل^[۲۷] و همکاران، ۲۰۱۵).
فصل سوم
مواد و روش ها
۳-۱- زمان و موقعیت جغرافیایی و اقلیمی محل اجرای طرح
این آزمایش در سال زراعی ۱۳۹۳در مزرعه تحقیقاتی به ابعاد ۳۰۰ مترمربع در روستای حسن آباد از توابع شهرستان کوچصفهان اجرا گردید. محل اجرای آزمایش از نظر آب و هوا و طبقه بندی اقلیمی جز مناطق معتدل و مرطوب محسوب می شود مقدار بارندگی، تغییرات دما و ساعات آفتابی در نمودارهای۳-۱ تا ۳-۳ نشان داده شده است.
نمودار ۳-۱- مقدار بارندگی طی فصل رشد لوبیا در محل انجام آزمایش
نمودار ۳-۲- تغییرات دمای حداقل و حداکثر طی فصل رشد لوبیا در محل انجام آزمایش
نمودار ۳-۳- تغییرات ساعات آفتابی طی فصل رشد لوبیا در محل انجام آزمایش
۳-۲- خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک محل انجام آزمایش
برای تعیین مشخصات فیزیکی و شیمیایی خاک از عمق ۰ تا ۲۰ سانتیمتری نمونه برداری انجام گردید. براساس نتایج به دست آمده از آزمایش خاک، بافت خاک مزرعه از نوع لومی بود. همچنین pH آن برابر با ۴۲/۷ می باشد. نتایج آزمایش خاک در جدول ۳-۱ ارائه شده است.
جدول۳-۱- خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک زراعی محل اجرای آزمایش

هدایت الکتریکی

اسیدیته

ازت

فسفر
قابل جذب

پتاسیم
قابل جذب

آهن
قابل جذب

کلسیم تبادلی

کلسیم محلول

کربن آلی

جدول شماره ۴-۶- ظرفیت تولید جامعه مورد بررسی

شکل ۴-۶- نمودار میله ای ظرفیت تولید جامعه مورد بررسی
ب) خصوصیات جامعه مورد مطالعه از لحاظ تعداد کارکنان:
جامعه مورد بررسی از لحاظ تعداد کارکنان به صورت زیر می باشد:

جدول شماره ۴-۷- وضعیت تعداد کارکنان جامعه مورد بررسی

شکل ۴-۷- نمودار میله ای تعداد کارکنان جامعه مورد بررسی
۴-۳- آزمون فرضیات
سوالهای مطرح شده در پرسشنامه، با گزینه های اصلاً ، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد، ارائه و به ترتیب با رتبه های ۱و۲و۳و۴و۵ ارزشگذاری شده اند. از آنجائیکه هر یک از سوالات می تواند یک متغیر تصادفی تلقی گردد، روش های آماری مورد نظر در دو بخش آمار توصیفی و آمار استنباطی با نگرش معنی دار بودن و دستیابی به اهداف تحقیق در راستای تایید و یا رد فرضیه‌ها انتخاب شده است.
در این بخش از پژوهش از ، آزمونهای ناپارامتریQ_p با قرار دادن ( آزمون میانه ) ، آزمونU- من وتینی، آزمون –H کروسکال والیس و آزمون فریدمن جهت تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است.
P=0.5
پرسشنامه با بهره گیری از برنامه EXCEL و SPSS مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفته است
۴-۳-۱- آزمون مربوط به فرضیه اصلی تحقیق
فرضیه اصلی تحقیق بر اساس پرسشهای ۱ الی ۲۴ بعنوان پیش نیاز های فکری و اجرائی لازم برای اجرای ارزیابی متوازن مورد مطالعه و آزمون قرار می گیرد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

جدول شماره ۴-۸- اطلاعات توصیفی مربوط به آزمون فرضیه اصلی

جدول شماره ۴-۹ – نتایج آزمون مربوط به فرضیه اصلی
:H₀ شاخص سازی ارزیابی متوازن امکان پذیر نیست
:H₁ شاخص سازی ارزیابی متوازن امکان پذیر است
Sig=0.027 < 0.05 .
همانطور که در جدول ۴-۹- مشاهده می شود، آماره آزمون از معیار ارزیابی کمتر است. بنابراین با توجه به اطلاعات بدست آمده از پرسشنامه این چنین نتیجه گیری می شود که شاخص سازی از منظر ارزیابی متوازن امکان پذیر می باشد که این نتیجه با تحقیق آقای عباس الهیاری که بر روی بیمارستانهای شیراز صورت گرفته مغایر می باشد.
۴-۳-۲- آزمون مربوط به فرضیه فرعی اول:
فرضیه فرعی اول به بررسی امکان شاخص سازی درمنظر مالی ارزیابی متوازن می پردازد. بدین منظور سوالات ۲۵ تا ۳۱ که بعنوان معیارهای مالی در پرسشنامه طراحی شده، مورد آزمون قرار می گیرد برای این منظور ناپارامتری Q_p با ( آزمون میانه ) استفاده می شود . از آنجا که میانه گزینه های پرسشنامه که بصورت اصلاً، کم، متوسط، زیاد، بسیارزیاد، بر اساس مقیاس لیکرت از ۱ تا ۵ رتبه بندی شده است برابر ۳ می باشد آزمون فرض در مورد میانه بصورت زیر فرموله می شود.
امکان شاخص سازی از نظر مالی وجود ندارد
امکان شاخص سازی از نظر مالی وجود دارد

جدول شماره ۴-۱۰ اطلاعات توصیفی مربوط به آزمون فرضیه فرعی اول

جدول شماره ۴-۱۱ – نتایج آزمون مربوط به فرضیه فرعی اول
با توجه به جدول شماره ۴-۱۱ مشا هده می شود که آماره آزمون از معیار ارزیابی کمتر است. بنابراین می توان با توجه به اطلاعات بدست آمده از پرسشنامه این چنین نتیجه گیری کرد که شاخص سازی از منظر مالی امکان پذیر می باشد که این نتیجه با تحقیق عباس الهیاری که بر روی بیمارستانهای شیراز انجام شده همسو می باشد.
۴-۳-۳- آزمون مربوط به فرضیه فرعی دوم:
فرضیه فرعی دوم پژوهش برای بررسی امکان شاخصی سازی از منظر مشتری در نظر گرفته شده است. بدین منظور در پرسشنامه پژوهش سوالات ۳۲ الی ۳۹ برای این فرضیه در نظر گرفته شده است.
در این بخش از پژوهش نیز از آزمون ناپارامتریQ_p با ( آزمون میانه) استفاده می شود. از آنجا که میانه گزینه های پرسشنامه که به صورت اصلاً ، کم ، متوسط، زیاد و بسیار زیاد بر اساس مقیاس لیکرت از ۱ تا ۵ رتبه بندی شده است برابر ۳ می باشد، آزمون فرض در مورد میانه بصورت زیر فرموله می شود.
امکان شاخص سازی از منظر مشتری وجود ندارد

امکان شاخص سازی از منظر مشتری وجود دارد
جدول شماره ۴-۱۲ : نتایج آزمون توصیفی مربوط به آزمون فرضیه فرعی دوم
جدول شماره ۴-۱۲: نتایج آزمون توصیفی مربوط به فرضیه فرعی دوم

جدول شماره ۴-۱۳ : نتایج آزمون مربوط به فرضیه فرعی دوم
جدول شماره ۴-۱۳ : نتایج آزمون مربوط به فرضیه فرعی دوم
با ملاحظه جدول شماره ۴-۱۳ مشاهده می شود که آماره آزمون از معیار ارزیابی کمتر است. بنابراین می‌توان به توجه به اطلاعات بدست آمده از پرسشنامه این چنین نتیجه گیری کرد که شاخص سازی از منظر مشتری امکان پذیر می باشد که این نتیجه با تحقیق عباس الهیاری در مورد بیمارستانهای شیراز همسو می باشد.
۴-۳-۴- آزمون مربوط به فرضیه فرعی سوم

الف) تئوری‌های کلی و کامل و جامع موجود؛ این فرضیه‌ها با بهره گرفتن از یک رشته قیاس های معین منجر به پیش‌بینی‌هایی می‌شود که در صورت شرایط معین، نتایج مشخصی به‌دست خواهد آمد.
ب) نتایج پژوهش‌های انجام‌ شده پیشین؛ هدف این فرضیه‌ها استقرا رابطه بین دو یا چند متغیر در زمان حال است(حیدرعلی، ۱۳۸۷).
جدول آماره ضریب پیرسون
ضریب همبستگی ابزاری آماری برای تعیین نوع و درجه رابطه یک متغیر کمی با متغیر کمی دیگر است. ضریب همبستگی، یکی از معیارهای مورد استفاده در تعیین همبستگی دو متغیر است.

محاسبه همبستگی بین متغیرهای تحقیق
برای محاسبه همبستگی بین کلیه متغیرهای تحقیق از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شده است. ضریب همبستگی شدت رابطه و همچنین نوع رابطه (مستقیم یا معکوس) را نشان می­دهد. این ضریب بین ۱ تا ۱- می­باشد و درصورت عدم وجود رابطه بین دو متغیر برابر صفر می­باشد. این آزمون باتوجه به فرضیات زیر به بررسی ارتباط بین دو متغیر می ­پردازد.
در ادامه به منظور آزمون فرضیه ها و تعیین تأثیر متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته از آنالیز رگرسیون چندگانه استفاده می گردد. رگرسیون چندگانه یک روش آنالیز آماری است که در آن تغییرات یک یا چند متغیر وابسته نسبت به یک یا چند متغیر مستقل تبیین و پیش بینی می شود. به عبارت دیگر رگرسیون یک تکنیک قدرتمند آماری است که تاثیرات یک یا چند متغیر مستقل بر روی متغیر وابسته بررسی می شود. لذا به منظور بررسی تاًثیرات متغیرهای مستقل و کشف مدل برازش شده از روش رگرسیون ساده استفاده شده است.
۴-۴-۲-۱- نرمال بودن داده ­ها
برای اجرای روش­های آماری و محاسبه آمار، آزمون مناسب و استنتاج منطقی درباره فرضیه ­های پژوهش؛ مهمترین عمل، قبل از هر اقدامی انتخاب روش آماری مناسب برای پژوهش است. برای این منظور آگاهی از توزیع داده ­ها از اولویت اساسی برخوردار است. برای همین­منظور در این پژوهش از آزمون معتبر کلموگروف- اسمیرنف برای بررسی فرض نرمال بودن داده ­های پژوهش استفاده شده­است. این آزمون باتوجه به فرضیات زیر به بررسی نرمال بودن داده می پردازد.
H0: داده ­ها دارای توزیع نرمال هستند.
H1: داده ­ها دارای توزیع نرمال نیستند.
تست نرمال بودن و برازش
به جهت بررسی نرمال بودن توزیع متغیرهای(محلات قدیمی، میادین شهری، فضاهای باز) از آزمون کلموگروف- اسمیرنوف استفاده می شود. این آزمون در حالت تک نمونه ای به مقایسه تابع توزیع تجمعی مشاهده شده با تابع توزیع تجمعی مورد انتظار در یک متغیر در سطح سنجش ترتیبی می پردازد. به عبارت دیگر در این آزمون، توزیع یک صفت در یک نمونه با توزیعی که برای آن جامعه مفروض است را مورد مقایسه قرار می دهد. در تفسیر نتایج آزمون، چنانچه مقدار سطح خطای مشاهده شده از ۰۵/۰ بیشتر باشد، در آن صورت توزیع مشاهده شده با توزیع نظری یکسان است و تفاوتی بین این دو وجود ندارد. یعنی توزیع بدست آمده توزیع نرمال است. اما چنانچه مقدار معنی داری از ۰۵/۰ کوچکتر باشد آنگاه توزیع مشاهده شده با توزیع مورد انتظار متفاوت است و توزیع فوق نرمال نخواهد بود.
جدول ۴-۱۰-نتایج تست نرمال بودن توزیع متغیرها

متغیر

محلات قدیمی

میادین شهری

فضاهای باز

z

۰۵۰/۱
۹۷۶/۰
۸۹۴/۰

سطح معنی داری

۲۲۰/۰
۲۹۷/۰
۲۹۹/۰

در جدول فوق (۴-۲) سطح معناداری بیشتر از ۰۵/۰ است و این به معنای توزیع نرمال متغیرهاست.
آزمون فرضیه ها
برای محاسبه همبستگی بین کلیه متغیرهای تحقیق در صورت نرمال بودن توزیع داده ها از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شده است. همچنین از ضریب رگرسیون به منظور سنجش تأثیر متغیر مستقل بر متغیر وابسته استفاده شده است.
فرضیه اول
وجود محلات با قدمت زیاد در بافت تاریخی شهر اردبیل بر هویت بخشی به این شهر تأثیر دارد.
H0: وجود محلات با قدمت زیاد در بافت تاریخی شهر اردبیل بر هویت بخشی به این شهر تأثیر ندارد.
H1: وجود محلات با قدمت زیاد در بافت تاریخی شهر اردبیل بر هویت بخشی به این شهر تأثیر دارد.
رابطه بین محلات قدیمی با هویت بخشی شهری با بهره گرفتن از همبستگی پیرسون سنجیده شده است، که نتایج آن در جدول زیر آمده است:
جدول ۴-۱۱: ضریب پیرسون

ردیف

متغیر

مقدار آماره پیرسون

P-Value

جمع

پرورش این گیاهان است. یکی از گیاهان داروئی پرارزش رزماری یا اکلیل کوهی یا رومارن است. این گیاه بومی ایران نیست، ولی در چند سال اخیر گسترش چشمگیری در اکثر نقاط ایران داشته و در هر پارک و فضای سبزی می­توان آنرا دید.
رزماری (اکلیل کوهی، اکلیل الجبل) با نام علمی Rosmarinums officinalis L. از خانواده نعناع (Lamiaceae) می‌باشد. Rosmarinus نام لاتین آن از کلمه ros به معنی شبنم و marinus به معنی دریا گرفته شده است. این جنس دارای گونه‌های درختچه‌ای، برگ‌های باریک دارد. عمدتا پراکنش آن در جنوب و شمال آفریقاست (دوازده‌امامی و مجنون‌حسینی، ۱۳۸۷). رزماری گیاهی درختچه‌ای، با شاخه‌های متعدد و چوبی است. برگ‌های آن بسیار باریک با سطح بالایی سبز و سطح زیرین خاکستری، گل‌ها به رنگ آبی روشن، که در دو موقع از سال یعنی ابتدا و انتهای فصل رویش ظاهر می‌شوند (در شرایط نیمه سرد، به مدت ۵/۱ تا ۲ ماه در نیمه دوم اسفند و اواخر تابستان به مدت ۵/۱ تا ۲ ماه). بذرهای کوچک و سیاه رنگ، به مقدار زیادی در سال‌های چهارم به بعد در غلاف‌های حاصل از گل‌ها تشکیل می‌شوند (دوازده‌امامی و مجنون‌حسینی، ۱۳۸۷). ارتفاع آن به۵۰ تا ۱۰۰ سانتی­متر می رسد. ساقه­ها چوبی، برگها سبز دایمی، متقابل با کناره­های باریک و دراز، نوک تیز و نسبتاً خشن هستند (حسین زاده و همکاران، ۱۳۸۵). بیشترین مواد مؤثر در هنگام گل‌دهی و از سرشاخه‌های جوان رزماری استحصال می‌شود. این اندام دارای اسانس، تانن، فلاونوئید (آپی‌جنین^[۱] و دیوسمین^[۲])، اسید رزمارینیک^[۳]، رزماریسین^[۴] و دی‌ترپن پیکروسالوین^[۵] است. اسانس دارای بورنئول^[۶]، کامفن^[۷]، کامفور^[۸] و سینئول^[۹] است (دوازده‌امامی و مجنون‌حسینی، ۱۳۸۷). گیاه رزماری ضد عفونی کننده و معرّق است. به عنوان مدرّ، مقوی معده و صفرا آور نیز معرفی شده است. از نظر تولید عسل بسیار مهم است و در معطر کردن مواد غذایی، مانند پیتزا و خوراک مرغ و در فرآورده‌های زیبایی و ادکلن استفاده می‌شود. گاهی اکسیر جوانی نامیده می‌شود و تأثیر آن روی مردها بیشتر است (دوازده‌امامی و مجنون‌حسینی، ۱۳۸۷). تحمل خوبی به کم‌آبی و کم و بیش به شوری دارد. همچنین به بسیاری از آفت‌ها و بیماری‌ها و به تشعشع زیاد خورشید مقاوم است، بنابراین در حاشیه سنگ فرش و آسفالت می‌توان این گیاه را به خوبی کشت کرد. رزماری به آلودگی هوا تحمل خوبی نشان می‌دهد، ولی آب ایستادگی پای بوته را تحمل نمی‌کند. از نظر سازگاری مشابه اسطوخدوس بوده، اما تحمل به شوری آن بیشتر از اسطوخدوس است. رزماری در زیبا سازی فضای سبز کاربرد دارد. این گیاه بسیار هرس پذیر است و به فرم‌های دلخواه (توپیاری^[۱۰]) قابل شکل‌دهی است. این گیاه از راه بذر، قلمه و خوابانیدن هوایی قابل تکثیر است. قلمه‌های تهیه شده از ساقه‌های سال دوم، یا سوم (یا حتی قلمه‌های بسیار قطور)، در گلخانه سرد نگهداری و به راحتی ریشه‌دار می‌شوند. قلمه‌های تهیه شده از ساقه‌های سال دوم و سوم سریع‌تر ریشه‌دار شده و شروع به رشد می‌کنند، اما قلمه‌های قطور پس از ریشه‌دار شدن و شروع رشد، شاخه‌های گوناگونی تولید می کنند و بسیار پر پشت می‌شوند. در روش تکثیر مستقیم رزماری، با کاشت قلمه ساقه در زمین اصلی درصد تلفات آنها به طور معمول زیادتر از کاشت قلمه در خزانه است (دوازده‌امامی و مجنون‌حسینی، ۱۳۸۷). برداشت اندام هوایی رزماری از سال دوم یا سوم امکان پذیر است. چنانچه برداشت در سال چهارم و یا پنجم صورت گیرد، به علت چوبی شدن ساقه‌ها از کیفیت محصول کاسته می‌شود. گل و برگ رزماری هر دو معطر بوده و مورد استفاده قرار می‌گیرند. برداشت آن در تابستان انجام شده و محصول در سایه خشک می‌شود. برای برداشت رزماری و اسطوخدوس در هر هکتار به ۳۵ تا ۴۰ کارگر نیاز است (دوازده‌امامی و مجنون‌حسینی، ۱۳۸۷). در سطح جهان، ۲ گونه رزماری و واریته‌ها یا کولتیوارهای گوناگونی برای آن گزارش شده است که از نظر رنگ گل، ساقه، بنیه و تحمل شرایط محیطی متفاوتند، مانند کولتیوارهای Arp، blue، Roseus، Pinkie، Tuscan، Severnsea، و واریته albiflorus (بون، ۱۹۹۵). این گیاه بومی ایران نیست و در مناطق مدیترانه‌ای می‌روید (مظفریان، ۱۳۸۲).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

استفاده از قلمه های چوب سخت و چوب نیمه سخت و یا علفی، تهیه قلمه در زمان مناسبی از دوره رشد سالانه گیاه مادری، مناسب بودن دما و رطوبت محیط ریشه زایی قلمه، استفاده از بستر کاشت مطلوب، انجام برخی از تیمارها پیش یا پس از تهیه قلمه، کاربرد تنظیم کننده‌های رشد گیاهی و یافتن غلظت بهینه این مواد از عوامل مهمی هستند که برای افزایش ریشه­زایی قلمه بایستی به دقت مورد توجه قرار گیرند. یکی از این تنظیم کننده‌های رشد گیاهی که در ریشه‌زایی قلمه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد هورمون اکسین می‌باشد. گزارش شده است که اکسین‌ها فرآیندهای گیاهی که در تکوین آن نقش دارند را هماهنگ می‌کنند. برای مثال، اکسین موجب پیشبرد رشد ریشه تازه روی کال که در روی قلمه‌ها تشکیل می شود، می‌گردد. در گونه‌ها یا ارقامی که به سختی به ریشه می‌روند، لازم است اغلب از منبع اکسینی خارج از گیاه، استفاده شود یکی از مهم‌ترین موارد استفاده از اکسین­ها، کاربرد آن­ها در تسریع ریشه ­های نابجا در قلمه­های ساقه است .(Hartmann et al., ۱۹۹۷) نظریه ویژگیهای مطلوب رزماری از نظر سازگاری به شرایط منطقه به نظر می رسد تامین قلمه ریشه دار یکی از راه های موثر در ترویج و توسعه آن به عنوان گیاه زیستی و دارویی می باشد. از این روش به منظور بررسی تاثیر سیستم کاشت و استفاده از هورمون ایندول بوتیریک اسید روی ریشه زایی قلمه های رزماری انجام شد.
فصل اول: مقدمه
فصل دوم
مروری بر تحقیقات انجام شده
۱- اهمیت تکثیر به روش قلمه‌زنی
نیاز روزافزون به گیاهان دارویی و فضای سبز ما را در انتخاب مناسب‌ترین گونه‌ها و شیوه‌های مختلف تکثیر آنها وادار می‌کند. برخی از گیاهان غیر بومی با شرایط خاصی از نقاط مختلف، سازگاری مطلوبی نشان می‌دهند. بنابراین با ازدیاد غیر جنسی می‌توان نسبت به تکثیر و پرورش آنها اقدام کرد. تکثیر از راه قلمه‌زنی یکی از مهم‌ترین روش‌های ازدیاد درختان و درختچه‌های زینتی است. بررسی اثرات مهم شرایط خاک و سایر شرایط محیطی در اجرای کار از عوامل مهم تکثیر به روش قلمه‌زنی هستند (همتی و خانجانی شیراز، ۱۳۸۸). همچنین تکثیر به روش قلمه‌زنی روشی ارزان، سریع و ساده برای گیاهان با ژنوتیپ مرغوب می‌باشد، که نیاز به روش‌ها و لوازم کار پیوند زدن، خوابانیدن یا کشت بافت ندارد (Libby, 1974). افزایش رویشی برای تولید گیاهان مشابه نژادگان پایه مادری به کار برده می‌شود و این شیوه تکثیر بر اساس خاصیت توانمندی^[۱۱] و نامتمایز شدن^[۱۲] هر سلول گیاهی امکان‌پذیر است. از میان روش‌های تکثیر رویشی، استفاده از قلمه‌ها یکی از مهم‌ترین روش‌های افزودن درختچه‌های زینتی خزان‌دار، همیشه سبز پهن برگ و باریک برگ می‌باشد (خوشخوی، ۱۳۷۶). حتی زمان قلمه‌گیری در طول سال نیز اثر زیادی روی نتایج حاصله در ریشه‌زایی آنها دارد (Zobel and Talbert, 1984). زمان قلمه‌گیری بیشتر به شرایط فیزیولوژیکی و آناتومیکی گیاه مربوط بوده و به زمان ویژه‌ای وابسته نیست که علل این تفاوت را می‌توان در مسائل ژنتیکی و آناتومیکی هر گیاه جستجو کرد (Macdonald, 2000). از دیگر مسائل مهم قلمه‌زنی، سن شاخه‌هایی است که قلمه از آنها تهیه می‌شود. در مورد درختان ذکر شده است که، قلمه درختان جوان به آسانی ریشه می‌دهند، اما قلمه‌های حاصل از درختان مسن شاید غیر ممکن باشد (Zobel and Talbert, 1984). ابعاد قلمه یعنی طول و قطر آنها نیز در ریشه‌زایی مؤثر می‌باشد (همتی و خانجانی شیراز، ۱۳۸۸). بیان شده است که گونه­ های همیشه سبز پهن برگ و باریک برگ در طول سال یک یا چند جست رشد دارند که با توجه به زمان پیدایش آن­ها می­توان قلمه گرفت. میزان ریبونوکلئیک اسید شاخساره به عنوان شاخصی از فعالیت جوانه و تفاوت‌های فصلی ریشه­زایی به شمار می­رود و در دوره حداکثر ریشه­زایی قلمه­ها شاخساره و فعالیت لایه زاینده آوندی در بالاترین میزان خود قرار دارد (Hartmann et al., 1997). وجود برگ روی قلمه بر میزان RNA برای ریشه‌زایی آن مفید است. برگ‌های جوان محل ساخت اکسین، ترکیب‌های فنلی همساز با اکسین، از جمله ارتو دی هیدروکسی فنل و نیز هیدراتهای کربن است که در تسهیل ریشه‌زایی قلمه مهم می­باشد. با وجود این که برگ برای ریشه­زایی قلمه مفید است ولی از دست دادن آب توسط برگ­ها ممکن است میزان آب قلمه­ها را به اندازه­ای کاهش دهد که پیش از تشکیل ریشه، قلمه­ها خشک شوند. به همین منظور از سیستم مه افشان نوبتی در ریشه‌زایی قلمه­ها در سطح گسترده­ای استفاده می­ شود. در این روش لایه­ای از آب روی قلمه ها و بستر کاشت قرار می­گیرد که با کاهش دمای برگ و افزایش رطوبت نسبی محیط، از هدر روی آب قلمه­ها به طور چشمگیری می­کاهد (Moss and Dalgleish, 1985). در افزایش قلمه‌ها، منبع تهیه قلمه از اهمیت فراوان برخوردار است. شرایطی که گیاه مادری در آن پرورش می‌یابد بر قابلیت ریشه‌دهی قلمه‌های حاصل از آن تأثیر می‌گذارد. میزان دما، نور و افزودن دی اکسید کربن به محیط رشد گیاه مادری، بهبود تغذیه گیاه مادری و تأثیر عناصر روی و نیتروژن بر میزان اکسین درون‌زاد، میزان هیدراتهای کربن یا نسبت آن به نیتروژن در گیاه مادری (خوشخوی، ۱۳۷۶) بر ریشه‌دهی قلمه‌های حاصله از آن اثر می‌گذارد.
۲- اهمیت بستر کاشت در رشد گیاهان
خاک به عنوان مهم‌ترین بستر کاشت، قشر سطحی و حیاتی زمین است که موجودات زنده در آن رشد و نمو می‌کنند و بقای بشر به آنها متکی است. از نظر کشاورزی یک خاک خوب شرایط کافی را برای حداکثر رشد و نمو و تولید محصول بیشتر را فراهم می‌کند (مظاهری و مجنون‌حسینی، ۱۳۸۴). به طور کلی خاک از نظر تأمین آب و مواد غذایی برای گیاهان حائز اهمیت است. همچنین، محیطی است که ریشه گیاهان را در خود نگه می دارد. اکسیژن لازم برای گیاه توسط خلل و فرج خاک به گیاه می رسد و گاز دی اکسید کربن زاید به وسیله این حفرات از خاک خارج می‌شود. خاک محیط رشد گیاه است و توسعه ریشه‌ها در آن باعث پایداری ومستقیم ماندن درگیاه می‌شود. مهم‌ترین قسمت خاک برای رشد و نمو گیاهان قسمت‌های فوقانی آن است، زیرا ریشه بیشتر گیاهان در این قسمت متمرکز شده و بیشتر آب و مواد غذایی نیز در این بخش قرار دارد. علاوه بر این بیشترین عملیات خاک‌ورزی و اصلاح خاک نیز به این قسمت محدود می‌شود. ولی قسمت‌ تحتانی هم به طور غیر مستقیم روی گیاهان مؤثر است. نفوذ آب در خاک و زهکشی به قسمت‌های‌ تحتانی بستگی دارد و گیاهان هم که ریشه عمیق دارند از این بخش خاک استفاده می‌کنند (مظاهری و مجنون‌حسینی، ۱۳۸۴). ثابت شده است که شرایط محیطی مانند دما، نور، رطوبت و بستر کاشت برای موفقیت در ریشه‌زایی اهمیت دارند (Moe and Andersen, 1988). درودی و همکاران (۱۳۸۷) طی بررسی تأثیر بستر کاشت (شامل ماسه، ماسه+پیت ماوس و خاک معمولی) بر ریشه‌دهی قلمه گیاه سماق (Rhus coriaria L.)، گزارش کرده‌اند که بستر کاشت اثر معنی‌داری بر جوانه‌زنی قلمه‌ها داشت.
۲-۱- انواع بافت خاک و اثر آنها بر رشد گیاهان
مواد معدنی خاک از نظر اندازه ذرات و ترکیب شیمیایی بسیار متغیر می‌باشند. اگر ذرات درشت خاک بیشتر از ذرات ریز باشند، خاک حالتی شنی و در صورتی که ذرات ریز غالب باشند خاک خصوصیات رسی به خود می‌گیرد (مظاهری و مجنون‌حسینی، ۱۳۸۴). درصد‌های مختلف از ذرات شن، لای و رس در خاک را بافت خاک و نحوه قرار گرفتن و چگونگی اجتماع ذرات خاک را ساختار آن می‌نامند. بافت خاک را به کلاس‌های شنی، رسی و لومی طبقه‌بندی می‌کنند. در خاک‌های شنی، ۷۰ درصد یا بیشتر شن بوده و کاملاً از خاک‌های با بافت سنگین متمایز است. اگر در خاک بیش از ۳۵ تا ۴۰ درصد ذرات رس باشد به آن خاک رسی گویند. ذرات رس در حالت مرطوب خاصیت شکل پذیری از خود نشان می‌دهند. اگر درصد رطوبت موجود از حدی بیشتر شود، این ذرات منبسط شده و حالت چسبندگی به خود می‌گیرند. به طور کلی وجود لای و رس در خاک به آن یک بافت ریز داده و سرعت حرکت آب و هوا را کاهش می‌دهد و به علت چسبندگی زیاد در مقابل عمل ماشین‌های کشاورزی مقاومت نشان می‌دهند (مظاهری و مجنون‌حسینی، ۱۳۸۴). اما چنانچه به مقدار متناسب از ذرات مختلف در خاک وجود داشته باشد آن را خاک لوم می‌نامند. خاک‌های لومی به دلیل داشتن خواص توأم شنی و رسی، دارای وضعیت فیزیکی مناسبی بوده، یعنی هم حالت چسبندگی و سنگینی زیاد ندارند و هم از قدرت کافی برای نگهداری آب و مواد غذایی برخوردار هستند. عواملی مانند بافت، ساختار و مواد آلی خاک، در مقدار آب قابل استفاده، مقدار آب در ظرفیت مزرعه و ضریب پژمردگی، نیز مؤثرند (مظاهری و مجنون‌حسینی، ۱۳۸۴). از نظر عملی بافت و ساختار خاک (در واقع بستر کاشت) تأثیر عمیقی بر مقدار آب اضافه شده، نفوذپذیری سطح خاک، ظرفیت هدایت آبی قسمت‌های عمیق خاک، ظرفیت مزرعه خاک دارند. بنابراین خاک‌های شنی دارای نفوذپذیری و هدایت آبی زیادی بوده و به علت کمی قدرت نگهداری آب در آنها، حرکت اشباعی به آسانی و با سرعت انجام می‌گیرد (مظاهری و مجنون‌حسینی، ۱۳۸۴).
۳- نقش هورمون اکسین در گیاهان
اکسین یک اصطلاح ژنریک برای مواد رشد است که به نوعی طویل شدن سلولی را تحریک می‌کنند. اما اکسین‌ها یک طیف وسیعی از عکس‌العمل‌های رشد را باعث می‌گردند. تعدادی از مواد طبیعی همان فعالیت اکسین را ارائه می‌دهند، اما اسید ایندول استیک (IAA) اولین ماده استخراج شده و شناخته شده می‌باشد (کوچکی و سرمدنیا، ۱۳۸۴). در حالی که IAA را به عنوان اکسین اصلی در گیاهان می‌شناسند، تعدادی از مواد شبیه به اکسین طبیعی به IAA تبدیل می‌شوند. IAA معمولاً به صورت طبیعی، به شکل آزاد وجود ندارد بلکه بیشتر به حالت متصل با اسید اسکوربیک، قند، اسید آمینه و ترکیبات آلی دیگر (به شکل پیوسته) وجود دارد. شکل‌های پیوسته به وسیله هیدرولیز آنزیمی به آسانی به IAA آزاد تبدیل می‌شود (کوچکی و سرمدنیا، ۱۳۸۴). اسیدهای فنوکسی استیک، نفتالین استیک، پیکولینیک و بنزوئیک و دی‌نیتروفنول‌ها نمونه‌ای از اکسین‌های ساخته شده‌ای هستند که در کشاورزی اهمیت خاصی به ویژه به صورت علف‌کش دارند. عکس‌العمل گیاه به اکسین‌ها از تأثیر روی متابولیسم سلول، تا هماهنگی ساختار ظاهری گیاه که شامل ریزش برگ‌ها و پیری گیاه است، تغییر می‌کند. عکس‌العمل اکسین به غلظت آن بستگی دارد. غلظت‌های بالای اکسین به دلیل رقابت در اتصال روی محل‌های گیرنده، بازدارنده رشد است، زیرا افزایش غلظت، احتمال اشغال محل‌های گیرنده به وسیله مولکول‌هایی که تا حدودی به هم چسبیده‌اند را افزایش می‌دهد و از این طریق باعث تأثیر کمتر کمپلکس می‌شود. بعلاوه عکس‌العمل گیاه نسبت به اکسین تا حد زیادی بسته به میزان حساسیت اندام گیاهی تغییر می‌کند. ساقه‌ها به طیف وسیعی از غلظت اکسین، عکس‌العمل نشان می‌دهند. رشد ریشه اساساً در قسمت اعظمی از دامنه غلظت این هورمون بازداشته می‌شود (کوچکی و سرمدنیا، ۱۳۸۴). همچنین بیان شده است که اکسین‌ها فرآیندهای گیاهی که در تکوین گیاه نقش دارند را هماهنگ می‌کنند. برای مثال، اکسین موجب پیشبرد رشد ریشه تازه بر روی کال که در روی قلمه‌ها تشکیل شده، می‌گردد. در گونه‌ها یا ارقامی که به سختی به ریشه می‌روند، لازم است اغلب از منبع اکسینی خارج از گیاه، استفاده شود (Hart and Carlson, 1967). ترکیبات تجارتی ریشه‌زا در بازار وجود دارند. این ترکیبات تشکیل کال و ریشه را جلو می‌اندازد، که این امر می‌تواند استقرار گیاه پس از قلمه‌زنی را بهبود بخشد. گونه‌ها و ارقامی که به سختی ریشه می‌دهند با فرو بردن سطح قلمه در یک ترکیب ریشه‌زا تکثیر می‌نمایند (کوچکی و سرمدنیا، ۱۳۸۴).
۳-۱- تأثیر کاربرد خارجی اکسین بر ریشه‌زایی
به دنبال کشف اکسین‌ها به عنوان مواد شیمیایی تنظیم کننده رشد گیاهی در دهه ۱۹۳۰، توانایی اکسین‌ها در تسهیل شکل‌گیری ریشه در قلمه‌ها مورد تأیید قرار گرفت و تحقیقات به سمت روش‌های مؤثر در کاربرد اکسین‌ها بر قلمه‌ها به صورت جدی آغاز شد (Blythe et al., 2007). تاثیر مثبت کاربرد اکسین‌ در تشویق ریشه‌دهی قلمه‌های ساقه بر انتقال کافی آن از محل کاربرد به محل آغازش ریشه نابجا بستگی دارد (Blythe et al., 2004). انتقال اکسین به سه روش: ۱- بن‌سو^[۱۳] و با انتقال قطبی، ۲- غیر فعال و از طریق آوند آبکش، ۳- تارک‌سو^[۱۴] و از طریق آوند چوبی، صورت می‌گیرد. نقش اکسین در کمک به از نو شکل‌گیری مریستم‌های ریشه است و میزان آغازش مریستم، وابسته به غلظت و توانمندی اکسین به کار رفته و میزان حساسیت بافت می‌باشد (خوشخوی، ۱۳۷۶؛ Pacholczak et al., 2005). از میان هورمون‌های ریشه‌زای اکسین، IBA و NAA حداکثر تأثیر را در تحریک تولید ریشه‌های نابجا دارند و IBA احتمالاً بهترین ماده ریشه‌زا است (خوشخوی، ۱۳۷۶؛ Blythe et al., 2007). نتایج حاصل از پژوهش چهرازی و معلمی (۱۳۸۲) روی گیاه گل کاغذی نشان داده است که استفاده از هورمون ایندول بوتیریک اسید (IBA) باعث افزایش درصد ریشه‌زایی در قلمه گردیده است. به طوری که قلمه‌هایی که با غلظت ۲۰۰۰ میلی‌گرم در لیتر تیمار شده بودند، ریشه‌زایی را بیش از سه برابر، در مقایسه با شاهد افزایش دادند. همچنین استفاده از هورمون اکسین علاوه بر افزایش درصد ریشه‌زایی باعث افزایش تعداد، طول و وزن خشک ریشه گردید بود. نتایج حاصل از تحقیقات زرین‌بال بر روی قلمه‌های دارایی نشان داده است که افزایش غلظت ایندول بوتیریک اسید (IBA) تا ۴۰۰۰ میلی‌گرم در لیتر باعث بیشتر شدن تعداد ریشه در هر قلمه گردید (زرین‌بال، ۱۳۶۸). بلایت و همکاران (Blythe et al., 2000) در بررسی غلظت‌های مختلف دو نوع اکسین مصنوعی (IBA و NAA) بر ریشه‌زایی قلمه‌های کاملیا، مشاهده کرده است که تیمارهای ۲۵۰۰ پی پی ام IBA + 1250 پی پی ام NAA و ۳۰۰۰ پی پی ام IBA قادر به افزایش ۷۷ تا ۸۱ درصدی ریشه‌زایی قلمه‌ها می باشند. در راستای تعیین تأثیر هورمون اکسین (شامل غلظت‌های صفر، ۲۰۰۰، ۳۰۰۰ و ۴۰۰۰) بر ریشه‌زنی قلمه‌های گیاه زینتی خرزهره (Nerium oleander L.)، گزارش شده است که کاربرد اکسین در غلظت‌های ۳۰۰۰ و ۴۰۰۰ میلی‌گرم در لیتر بر درصد ریشه‌زایی، طول بزرگترین ریشه، میانگین طول ریشه، وزن خشک ریشه و میزان رشد اندام‌های هوایی جدید، اثر معنی‌داری داشت (حبیبی کوتنایی، ۱۳۸۹). طی بررسی تأثیر غلظت‌های مختلف اکسین شامل صفر، ۱۰۰۰، ۲۰۰۰، ۳۰۰۰، ۴۰۰۰ و ۵۰۰۰ ppm بر ریشه‌زایی چهار گیاه زینتی (رزماری، Hedera، Syngonium و Gadenia)، اظهار داشته‌اند که ریشه‌زایی به وسیله غلظت‌های مختلف اکسین در مقایسه با شاهد (غلظت صفر) افزایش یافت، اما در این میان غلظت بهینه برای هر گیاه متفاوت بود، به طوری که بیشترین درصد ریشه‌زایی قلمه‌های رزماری و Hedera در غلظت ppm 3000 بدست آمد در حالی که قلمه‌های Gadenia و Syngonium به ترتیب بیشترین درصد ریشه‌زایی را در غلظت‌های ppm 4000 و ۱۰۰۰ دارا بودند (Abu-Zahra et al, 2013). صداقت‌کیش و همکاران (۱۳۹۱) طی بررسی دو شیوه متفاوت کاربرد هورمون‌های اکسین بر ریشه‌زایی قلمه‌های گیاه دارایی (Duranta repens L.)، بیان کرده‌اند که شیوه سنتی فروبری سریع انتهای قلمه در محلول‌های ریشه‌زا مؤثرتر در میزان ریشه‌دهی قلمه‌های دارایی بود.
فصل سوم
مواد و روش ها
۱-زمان، موقعیت و مشخصات اقلیمی محل اجرای آزمایش
این تحقیق در زمستان سال زراعی۹۲-۱۳۹۱ در گلخانه زینتی پژوهشکده کشاورزی دانشگاه زابل اجرا گردید. این گلخانه به مساحت ۱۶۰۰ متر مربع دارای سیستم گرمایش، سرمایش و مجهز به سیستم آبیاری مه پاش می‌باشد. پژوهشکده کشاورزی در ۳۵ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان زابل در موقعیت جغرافیایی ۶۱ درجه و ۴۱ دقیقه طول شرقی و عرض جغرافیایی ۳۰درجه و ۵۴ دقیقه شمالی و ارتفاع ۴۹۵متر از سطح دریا قرارگرفته است. آب‌وهوای شهرستان زهک بر اساس طبقه‌بندی کوپن جزو اقلیم‌های خشک و بسیار گرم با تابستان گرم و خشک می‌باشد. طبق آمار ایستگاه هواشناسی زهک میانگین دراز مدت (۴۰ساله) بارندگی در منطقه ۶۳ میلیمتر، میانگین تبخیر سالانه ۴۵۰۰ تا ۵۰۰۰ میلیمتر، میانگین درجه حرارت ۲۳ درجه سانتی‌گراد با حداکثر۴۹درجه سانتی‌گراد و حداقل۷- درجه سانتی‌گراد می‌باشد.
ماسه بادی استفاده شده در طرح بدون عناصر غذایی و مواد آلی و دارای۳۸/۷ pH= بود.
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک مورد استفاده در گلدان‌ها

فسفر(میلی گرم در کیلو گرم)

پتاسیم(میلی گرم در کیلو گرم)

درصد نیتروژن

اسیدیته

هدایت الکتریکی(دسی زیمنس برمتر)

درصد مواد آلی خاک

بافت خاک

۵/۹

۱۲۵

۰۵/۰

۳۸/۷

۴۵/۱

۲۷/۱

لومی

۲-قلمه مورد استفاده
باغ گیاهان دارویی پژوهشکده کشاورزی با قدمت هفده‌ساله دارای انواع مختلفی از گیاهان دارویی از جمله رزماری می‌باشد و قلمه مورد نیاز طرح از این مجموعه تامین شد.
۳-طرح آزمایشی و تیمارهای مورد بررسی
آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. در این آزمایش تیمارهای مورد بررسی بستر کاشت در سه سطح شامل ۱۰۰درصد خاک زراعی،۱۰۰درصد ماسه بادی و ۵۰درصد خاک زراعی+۵۰ درصد ماسه بادی و غلظت‌های هورمون ایندول بوتیریک اسید(IBA) در چهار سطح شامل عدم مصرف هورمون (شاهد)، ۴ ،۲ و۶ میلی گرم در لیتر بود.
۴-نحوه اجرای آزمایش
شاخه‌های جوان گیاه رزماری به طول ۳۰ تا۴۰ سانتی متر از کلکسیون گیاهان دارویی پژوهشکده کشاورزی انتخاب و به گلخانه تحقیقاتی منتقل شد. هر قلمه به طول ۲۰سانتی متر و دارای ۴ برگ بود. قبل از کشت ۵سانتی متر انتهایی قلمه‌ها به قارچ کش مانکوزب با نسبت ۵/۱ در هزار ضدعفونی و سپس به مدت ۵ثانیه در غلظت‌های مورد‌ نظر از هورمون ایندول بوتیریک اسید (IBA) نگهداری و بلافصله در گلدان‌هایی که با بستر‌های کاشت مورد نظر پر و به منظور ته نشینی خاک آن‌ها دو مرحله آبیاری شد بودند کاشته شد. گلدان‌های مورد استفاده ۲۰سانتی‌متر ارتفاع و ۵/۱سانتی متر قطر دهانه داشتند.در هر گلدان ۶قلمه در بستر مورد نظر کشت و ارزیابی‌ها ۴۰روز پس از کاشت شروع و به فاصله هر ۱۵ روز در سه نوبت انجام شد.
۵-ویژگی‌های مورد بررسی