۳۲۵

۱/۸۵

مجموع

۳۶۱

۵/۹۴

۵- ۲۲- توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب نگرش نسبت به ارزش­های دینی
پس از مقوله­بندی پاسخ­های پاسخگویان در مورد میزان نگرش نسبت به ارزش­های دینی، داده ­ها در طبقات پایین، متوسط و بالا طبقه ­بندی شدند. جدول (۵-۲۱) نشان دهنده توزیع پاسخگویان بر حسب نگرش نسبت به ارزش­های دینی است. نمرات پاسخگویان بر اساس حداقل و حداکثر نمرات برای مجموع گویه ­ها، به سه طبقه پایین، متوسط و بالا تقسیم ­بندی گردید. بر این اساس پاسخگویانی که نمره آن­ها در طبقه اول قرار داشت، نگرش سطح پایینی نسبت به ارزش­های دینی داشتند. افرادی که نمره آن­ها در سطح متوسط بوده، در طبقه دوم قرار گرفتند و نگرش متوسطی به ارزش­های دینی داشتند. پاسخگویانی که نمره آن­ها در طبقه سوم بر اساس طبقه ­بندی داده ­ها، قرار داشت، نیز نگرش بالایی یا به عبارت دیگر نگرش مثبت­تری نسبت به ارزش­های دینی داشته اند. داده ­های جدول نشان می­دهد که ۵/۰ درصد از پاسخگویان نمره نگرش پایینی داشته اند؛ ۵/۱۶ درصد نمره نگرش متوسط و ۴/۸۱ درصد نمره نگرش بالایی در مورد ارزش­های دینی داشته اند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

جدول ۵-۲۱: توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب نگرش نسبت به ارزش­های دینی

میزان دینداری

فراوانی

درصد

دینداری پایین

۴

۱

دینداری متوسط

۸۱

۲/۲۱

دینداری بالا

۲۹۳

۷/۷۶

مجموع

۳۷۸

۹۹

۵- ۲۳- توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب نگرش نسبت به داشتن فرزند

همانطور که مشاهده می­ شود پاسخ­های پاسخگویان در مورد نگرش نسبت به داشتن فرزند در طبقات پایین، متوسط و بالا طبقه ­بندی شدند. جدول (۵-۲۲) نشان دهنده توزیع پاسخگویان بر حسب نگرش نسبت به داشتن فرزند است. نمرات پاسخگویان بر اساس حداقل و حداکثر نمرات برای مجموع گویه ­ها، به سه طبقه پایین، متوسط و بالا تقسیم ­بندی گردید. بر این اساس پاسخگویانی که نمره آن­ها در طبقه اول قرار داشت، نگرش سطح پایینی نسبت به داشتن فرزند داشتند. افرادی که نمره آن­ها در سطح متوسط بوده، در طبقه دوم قرار گرفتند و نگرش متوسطی نسبت به داشتن فرزند داشتند. پاسخگویانی که نمره آن­ها در طبقه سوم بر اساس طبقه ­بندی داده ­ها، قرار داشت، نیز نگرش بالایی یا به عبارت دیگر نگرش مثبت­تری نسبت به داشتن فرزند داشته اند. داده ­های جدول نشان می­دهد که ۸/۱ درصد از پاسخگویان نگرش پایین داشته اند؛ ۹/۲۴ درصد نگرش متوسط و ۱/۴۷ درصد نگرش بالایی نسبت به داشتن فرزند داشته اند.
جدول ۵-۲۲: توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب نگرش نسبت به داشتن فرزند

نظریه فاجعه پیشنهاد میکند :
استرس و اضطراب روی عملکرد تأثیر خواهند گذاشت.
هر ورزشکار بصورت منحصربه فرد به اضطراب ناشی از رقابت پاسخ می دهد.
اجرای هر ورزشکاری به صورت ویژه ای تحت تأثیر قرار می گیرد به همین خاطر پیش بینی از طریق قوانین کلی و عام مشکل است.
۲-۴-۳-نظریه اضطراب بهینه
بر اساس نظریه اضطراب بهینه ورزشکار اگر انگیزش و اضطرابی در محدوده عملکردی بهینه داشته باشد بهترین اجرای خود را به نمایش خواهد گذاشت. چالش مربی تشخیص محدوده بهینه ورزشکار و مهیا کردن شرایطی است که ورزشکار قبل از رقابت دراین محدوده قرار بگیرد.
۲-۵- چگونگی اندازه گیری اضطراب
طیف وسیعی از آزمون های روانشناختی و پرسشنامه های اضطراب ورزشی (SAQ) توسط روانشناسان ورزشی برای درک و اندازه گیری این عوامل استفاده شده است.اسپیلبرگر (۱۹۹۶) معتقد است بین حالت های موقتی و رفتار دائمی باید تمایز قائل شد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

حالت های اضطرابی (حالت نوع A) که پاسخ ما به موقعیت خاص است (مانند اسکی و شیرجه).
رفتارهای اضطرابی (رفتار نوع A) که مرتبط با ویژگی های شخصیتی و سطح اضطراب کلی ما است.
مارتن (۱۹۹۰) پرسشنامه اضطراب رفتاری راتوسعه دادکه با تطبیق آن با ورزش به عنوان آزمون اضطراب رقابت ورزشی (SCAT) شناخته می شود.مارتنز دریافت که اندازه گیری اضطراب ورزشی باید با توجه به اضطراب شناختی (افکارمنفی، نگرانی) واضطراب بدنی (پاسخ های فیزیولوژیک) صورت بگیرد.
۲-۶- نشانه های اضطراب
اضطراب درسه سطح قابل تشخیص است :
شناختی : بوسیله جریان خاص فکر.
بدنی : با پاسخ های بدنی .
رفتاری : بوسیله الگوی رفتاری.
۲-۷- سبب شناسی و درمان اضطراب از دیدگاه روانکاوی، رفتاری و شناختی
۲-۷-۱- نظریه روان پویشی
فروید^[۵۲] نخستین کسی بود که تلاش کرد به طور نظام داری ابتلا به رفتار فوبیایی را تبیین کند. فروید اضطراب را درد روانی نامیده است یعنی همان طور که اگر بدن دچار زخم و التهاب شود اولین نشانه آن به صورت تب ظاهر می شود، اگر فرد از نظر روانی دچار مشکل شود اولین نشانه ی آن به صورت اضطراب جلوه گر می شود (فاطمیان، ۱۳۸۸).
فروید در ابتدا معتقد بود که اضطراب در ساخت فیزیولوژیک زیست مایه ریشه دارد، اما بعدها در تعاریف مجدد، آن را هشداری حاکی از وجود خطری در ناخود آگاه دانست یعنی آن را نتیجه تعارض روانی بین خواسته های ناخود آگاه جنسی یا پرخاشگری و تهدیدهای مرتبط با آنها در فرا خود یا جهان خارج تلقی کرده. فروید در مقاله معروفش که «مهارت ها، علائم و اضطراب» نام دارد می نویسد اضطراب است که موجب واپس زنی می شود در حالی که پیش تر معتقد بود که بر عکس، واپس زنی است که موجب اضطراب می شود.
برای فهم کامل اضطراب هر کس، اغلب خوب است از منظر سلسله مراتب رشد به آن نگریسته شود. با این نگاه منبع اضطراب به مسائل رشدی، ارتباط داده می شود (کاپلان^[۵۳]، ۲۰۰۷، به نقل از گودرزی، ۱۳۸۸).
از نظر فروید اضطراب به سه دسته تقسیم می شود :
الف – اضطراب واقعی که تجربه آن به تهدیدهای بیرونی است.
ب- اضطراب نوروتیک : زمانی تجربه می شود که تکانه های نهاد موجب تهدید فرد می شود.
ج- اضطراب اخلاق : وقتی ظاهر می شود که فرد عملی بر خلاف وجدان اخلاقی انجام داده است.
۲-۷-۲- نظریه رفتاری
طبق نظریه یادگیری یا رفتاری، اضطراب پاسخی شرطی به یک محرک محیطی معین است، در مدل شرطی سازی کلاسیک، دختری که توسط پدر بدرفتار بزرگ شده است به محض دیدن وی ممکن است دچار اضطراب شود. مهمترین تبیین رفتار فوبی آن است که فوبی از راه یادگیری کسب می شود. مکتب رفتار گرایان معتقد است که اضطراب اجتماعی به محرک و محیط وابسته است و بر فرایند های ناآگاه تاکید ندارد. رفتارگرایی برای آن که از رفتار دید عینی بدهد بر شاهد رفتار و تعامل بین آنها و محیط تاکید کرده است.
محرک ارگانیسم پاسخ
از دیدرفتارگرایان اضطراب اجتماعی رفتاریاست که مثل سایر رفتارها آموخته شده است (گنجی، ۱۳۸۰).
۲-۷-۳- نظریه شناختی
نظریه شناختی بر این اساس است که پردازش اطلاعات برای بقای انسان یک امر ضروری است (بک^[۵۴]، ۱۹۸۹).
اختلال هیجانی بر این اشاره دارد که سوگیری های پردازش اطلاعات نقش تعیین کننده در تداوم و احتمالا شکل گیری اختلال های خلقی و اضطرابی دارد.
نظریه شناختی در باب اختلال اضطرابی مبتنی بر این انگاره هستند که عوامل شناختی همچون باورهای ناکارآمد و افکار غیر منطقی در سبب شناسی و تداوم اضطراب نقش اساسی بازی می کنند. در چند سال اخیر رویکرد شناختی به اختلال های روانی بیشتر بر پردازش اطلاعات یعنی شیوه ای که افراد محرک های برخاسته از محیط را درک می کنند تمرکز یافته است (لیپن^[۵۵]، ۲۰۰۰).
کلی^[۵۶](۱۹۵۲) نقش ساختارهای شخصی که منعکس کننده نحوه تعبیر و تفسیر و ایجاد اندیشه‌های فرد نسبت به خویش و جهان و رویداد های آینده را به عنوان علل واکنشهای هیجانی مورد تاکید قرار می دهد وقتی که شخص نمی داند چگونه به یک موقعیت مخصوص پاسخ دهد و هنگامی که احساس می کند نظام ساختارهای شخصی وی قادر به حل مسئله ایجاد شده نیستند، احساس اضطراب می کند (هیلگارد^[۵۷]، ۲۰۰۰، نقل از براهنی، ۱۳۸۲).
راتر^[۵۸](۱۹۹۸) معتقد است که ریشه ناراحتیهای افراد ناسازگار را باید در روابط آنها با سایر افراد جستجو کرد او به نحوئ تفکر افراد درباره محیط توجه می نماید و معتقد است افرادی که دارای تمرکز با کنترل درونی هستند فکر می کنند که قدرت تاثیر گذاری بر وقایع را دارند و افرادی که دارای تمرکز با کنترل بیرونی هستند فکر می کنند که قدرت کنترل کمی بر رویداد های زندگی دارند و بیشتر مستعد اختلالات روانی هستند (شولتز^[۵۹]، ۱۹۹۰، نقل از کریمی، ۱۳۸۱).
این نظریه ها مطرح کرده اند که سوگیری های پردازش اطلاعات نقش تعیین کننده در تداوم و احتمالا پدید آیی اختلال های خلقی و اضطرابی دارند. شواهد پژوهشی نشان می دهد که سوگیری های شناختی بویژه ترس از ارزیابی منفی دیگران در تعاملات اجتماعی ویژه اختلالات اضطراب اجتماعی است^[۶۰](اسپوکاس رودباخ، هیمبرگ، ۲۰۰۷).
برای مثال آنان ممکن است که بخواهند به صورت فردی شایسته در موقعیت توسط دیگران دیده شوند اما تردید دارند که چنین رخ دهد.
اضطراب اجتماعی زمانی بروز می کند که افراد برانگیخته می شوند برای ایجاد تاثیر مطلوب بر روی دیگران اما در مورد ایجاد این تاثیر تردید است. ناتوانی ادراک شده برای پیش بینی کنترل و کسب پیامدهای مطلوب را پیشایندهای اصلی اضطراب در نظر گرفته است^[۶۱](سلیکمن، ۱۹۷۵).
یکی از رویدادهای شناخت در زمینه اضطراب آن است که اضطراب با پیش بینی رخداد یک رویداد منفی یا زیان بار و یا ادراک تهدید (بک و همکاران، ۱۹۸۵) فرا خوانده می شود.
ادراک افراد از تهدید بوسیله قضاوت ذهنی اشان از پیش بینی یک رویداد منفی و پیامد یا تنفر از آن رویداد تبیین می شود^[۶۲](کار، ۱۹۷۴).
مطابق نظریه شناختی افراد دارای اختلالات اضطرابی خطاهای شناختی زیادی در فرایند پردازش دارند یعنی افراد به طور فعال واقعیت ها را در مورد خودشان و محیط اطرافشان دریافتمی کنند^[۶۳](کلارک و ولز ۱۹۹۵).
اسکلنکرو لیری^[۶۴](۱۹۸۲) برنقش ایفا شده توسط باورهای خودکارآمدی در احتمال اضطراب اجتماعی تاکید کرده اند.
و اینکه اضطراب اجتماعی زمانی بوجود می آید که افراد برای موقعیت های تهدید کننده احساس ناکارآمدی می کنند افراد در موقعیت های اجتماعی زمانی احساس ایمنی خواهند کرد که :
آنها هدفی برای ایجاد تاثیر مطلوب روی دیگران نداشته باشند، بنابراین در این صورت در مورد واکنش های ارزیابی دیگران نگران نیستند.
آنها برای ایجاد یک تاثیر مطلوب روی دیگران تلاش می کنند و معتقدند افراد چنین احساس امنیتی ندارند اگر چه آنها ممکن است، بخواهند چنین تاثیر مطلوبی ایجاد کنند آنها ممکن است :
درباره چگونگی انجام آن مطمئن نباشند.
باوری که آنها قادر نیستند واکنش های مطلوب از سوی دیگران دریافت کنند.
کلارک و ولز (۱۹۹۵)برپایه الگوهای شناختی به شکل های تخصصی شناخت درمانی دست یافته اند در این شیوه درمانی آمیزع ای از فنون شناختی و رفتاری طراحی شده است که افراد مضطرب اجتماعی را در راستای شناسایی و اصلاح افکار و باورهای تحریفی و اضطراب زا یاری می رساند. این روش درمانی می تواند کاهش احتمال پیامد برآورد رخداد های منفی اجتماعی را به دنبال داشته باشد. فوا^[۶۵] و همکاران (۱۹۹۶) دریافتند احتمال و پیامد برآورد رویدادهای منفی اجتماعی پس از ۱۲ هفته رفتار درمانی شناختی کاهش می یابد.
بطور کلی هر الگوی شناختی اضطراب (کلارک ولز،۱۹۹۵، بک، ۱۹۸۵، راپی^[۶۶] و هیمبرگ، ۱۹۹۷) تاکید می کنند که افراد مضطرب اجتماعی نگران این موضوع هستند که چگونه آنها بوسیله دیگران ادراک و ارزیابی می شوند.
۲-۷-۴- نظریه طرحواره بک (۱۹۹۸)

بعد از جنگ جهانی دوم به مدت تقریباً۴۰ سال ژئوپلتیک به عنوان یک مفهوم و یا روش تحلیل، به علت ارتباط آن با جنگ‎های نیمه اول قرن بیستم منسوخ گردید، هر چند ژئوپلیتیک در این دوره از دستور کار دولت ها در مفهوم قبلی خود خارج شد، اما همچنان در دانشگاهها تدریس می­شد. برای تبدیل شدن نقش فعال جغرافیا در تعریف ژئوپلیتیک به نقش انفعالی سه دلیل عمده قابل ذکر است:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

اول اینکه جغرافیدانان بعد از شکست آلمان در جنگ، ژئوپلیتیک خاص آلمان را مقصر اصلی عنوان کردند و سیاست‎های آلمان نازی را متأثر از این مکتب می‎دیدند. خود را از مطالعات در مقیاس جهانی کنار کشیده، توجه خود را به دولت ها و درون مرزهای سیاسی بین المللی معطوف داشتند و واژه ژئوپلیتیک بر چسب غیر علمی‎به خود گرفت و از محافل علمی‎و دانشگاهی طرد شد.دلیل دیگری که موجب افول نقش جغرافیا در جنگ سرد شد ظهور استراتژی باز دارندگی هسته ای بود. توانایی پرتاب سلاح‎های هسته ای بوسیله هواپیما و موشک به فاصله‎های دور،باعث شد که دیگر نه فاصله و نه عوامل جغرافیایی مثل ناهمواری ها و اقلیم چندان مهم تلقی نمی‎شدند. دلیل سوم، ظهور ایدئولوژی به عنوان عامل تعیین کننده ی جهت گیری سیاست ها بود. ژئوپلیتیک جنگ سرد و ژئوپلیتیک عصر هسته ای از مشخصات دوره افول ژئوپلتیک هستند (زین العابدین، ۱۳۸۹ : 13).
۲-۱-۳- دوره احیا
بعد از پایان جنگ جهانی دوم جغرافیدانان شرمنده شدند و از آن پس تلاش نمودند جغرافیدانانی که ژئوپلیتیک را در اختیار آلمان نازی (هیتلر) گذاشته اند،کنار گذارند، و نتیجه اینکه حدود ۴۰ سال ژئوپلیتیک طرد شد. تا اینکه در دهه 1980 در جنگ ویتنام^[2] و کامبوج^[3] بر سر تصاحب منطقه ی مکنگ^[4]، گر چه هر دو کشور از بلوک شرق بودند، ایدئولوژی نتوانست جنگ را از بین ببرد. بنابراین، در گزارش این مناقشه و روابط دو کشور، مجدداً از مفهوم ژئوپلتیک استفاده شد و سپس کسینجر^[5] بصورت تفننی از واژه ی ژئوپلیتیک در مسائل جهان استفاده نمود. علاوه بر آن در جنگ ایران و عراق (1988-1980) و اشغال کویت توسط عراق (1991-1990 ) و به ویژه سقوط پرده آهنین در اروپا از سال 1989 موجب پر رنگ تر شدن این مفهوم شد و به خصوص فروپاشی شوروی (سابق) و برجسته شدن ملیت ها این مفهوم را به صورت یک مفهوم کلیدی در عرصه بین المللی قرار داد (زین العابدین،۱۳۸۹ :۲۸).
در حالیکه نامداران جغرافیای سیاسی چون ریچارد هارتشورن و استیفن جونز سخت در تلاش شکوفا ساختن جغرافیای سیاسی در جهان دوران میانه ی قرن بیستم شدند و سیاستمدارانی چون هنری کیسینجر واژه ژئوپلیتیک را دوباره به زبان روزمره سیاسی نیمه دوم قرن بیستم باز گرداند، جهانی اندیشانی چون ژان گاتمن و سوئل کوهن پیروزمندانه جهانی اندیشی جغرافیایی(ژئوپلتیک) را به بستر اصلی مباحث دانشگاهی باز گرداندند.در این زمینه ژان گاتمن^[6] با طرح تئوری «آیکنوگرافی^[7]– سیروکولاسیون^[8]» «حرکت» را در مباحث ژئوپلیتیک در معرض توجه ویژه قرار داد و عوامل روحانی یا عامل «معنوی» را در جهانی اندیشی «اصل» یا «مرکز» دانست و «ماده» یا «فیزیک» را تأثیر گیرنده قلمداد کرد (مجتهد زاده،۱۳۸۶:۹۶).
سائول بی کوهن می‎گوید: موضوعات ژئوپلیتیکی مهمتر از آن بودند که جغرافیدانان آنها را کنار بگذارند و اکنون خیلی از جغرافیدانان با یک تأخیر به او ملحق شده اند و از باز گشت و تجدید حیات ژئوپلتیک به اندازه او استقبال کرده اند.
2-2-رویکردهای جدید ژئوپلیتیک
همه نظریه‎های ژئوپلیتیکی جنبه ژئواستراتژیکی داشته و برای کسب قدرت بر فضای جغرافیایی تأکید داشتند. اما پس از پایان جنگ سرد و با مطرح شدن نظام نوین جهانی بسیاری از دیدگاه های ژئوپلیتیکی جنبه ی کمی‎پیدا کرد و حتی بعضی از این دیدگاه ها در عالم سایبر اسپیس مطرح شدند. در نظام نوین جهانی عده ای در تحلیل ژئوپلیتیکی خود، رویکرد انرژی را مد نظر قرار دادند،عده ای به مسائل زیست محیطی معتقد بودند، بعضی فرهنگ را عامل اصلی ژئوپلیتیک دانستند و بالاخره، عده ای مسائل ژئواکونومی‎را در تحلیل ژئوپلیتیکی خود مورد توجه قرار دادند. می‎توان گفت که معیار‎های قدرت که نظامی‎گری بود، به طور کلی جای خود را با معیار‎های مذکور تغییر داد. یعنی، قبل از پایان جنگ سرد، معیار اصلی قدرت نظامی‎گری بوده و تمام عوامل اقتصادی، اجتماعی به صورت ابزار مورد توجه بوده است.به علاوه مشخصه ی اصلی ژئوپلیتیک دوره جنگ سرد جهان دو قطبی، جهان سوم و کشورهای عدم تعهد بودند، اما در نظریه ی جدید ژئوپلیتیکی، جهان چهارم مطرح است (زین العابدین، ۱۷۱:۱۳۸۹).
۲-2-۱-رویکرد نظم نوین جهانی
اولین بارجورج بوش پدر^[9] رئیس جمهور اسبق آمریکا در جریان جنگ خلیج فارس در1990م نظام نوین جهانی^[10] را مطرح نمود. و در سال 1991 پس از مذاکرات خود در هلسینکی^[11] با گورباچف^[12] و مارگارت تاچر^[13]، رهبران اروپا، سازمان ملل متحد،کشورهای عربی به ویژه خلیج فارس و سایر هم پیمانان خود، نظریه نظام نوین جهانی خود را اعلام نمود (حافظ نیا،۵۳:۱۳۸۵).
این نظام دیدگاه‎های جدید آمریکا را بیان می‎کند. با فروپاشی نظام سیاسی اتحاد جماهیر شوروی و بلوک شرق و از بین رفتن رقابت قدرت ها، جهان از این پس صاحب نظام نوینی شود که بر قدرت همه جانبه آمریکا استوار است. قدرت و سلطه آمریکا بر جهان بدون تسلط بر خلیج فارس ممکن نبود. نظام نوین جهانی طرحی جدید برای سلطه بر مناطق مهم جهان توسط آمریکا بود. این نظام به رغم عنوان گول زننده آن، شکل جدیدی از استعمار نو است که جهان را به سوی مخاصمه و تلاطم سوق می‎دهد. جورج بوش پدر نظم نوین جهانی را این چنین تعریف می‎کند: «نظم نوین جهانی می‎گوید که بسیاری از کشورها با سوابق متجانس و همراه با اختلافات، می‎توانند دور هم جمع شوند تا از اصل مشترکی پشتیبانی کنند و آن اصل این است که شما با زور کشور دیگری را اشغال نکنید…» اما آمریکائیها از زمان پی ریزی چنین نظریاتی، کمترین توجهی به آنچه خود معتقدند نداشته اند و تعبیر «نوام چامسکی» نظم نوین جهانی تعبیر تازه ای از توسل به زور و انقیاد مضاعف ملت ها است.تمام ابعاد نظم نوین جهانی بر پایه منافع و توسعه طلبی آمریکا استوار است در عصر نظم نوین جهانی، ثبات و امنیت تقریباً به طور کامل برای هیچ کشوری- حتی آمریکا- وجود ندارد.
2-2-2-رویکرد ژئواکونومی
پایه و اساس ژئواکونومی‎استدلالی است که از طرف ادوارد لوتویک^[14] ارائه شده است. او خبر از آمدن نظم جدیدبین المللی در دهه نود می‎داد که در آن ابزار اقتصادی جایگزین اهداف نظامی‎می‎شوند. به عنوان وسیله اصلی که دولت ها برای تثبیت قدرت و شخصیت وجودی شان در صحنه بین المللی به آن تأکید می‎کنند و این ماهیت ژئواکونومی‎است (عزتی،۱۰۷:۱۳۸۸)
ژئواکونومی‎عبارت ازتحلیل استراتژی­ های اقتصادی بدون درنظر گرفتن سودتجاری،که ازسوی دولتها اعمال می­ شود،به منظورحفظ اقتصادملی یا بخشهای حیاتی آن وبه دست آوردن کلیدهای کنترل آن ازطریق ساختارسیاسی وخط مشیهای مربوط به آن پرداخت. (عزتی،1387: 110)
ژئواکونومی‎رابطه بین قدرت و فضا را مدّ نظر دارد و هدف اصلی آن کنترل سرزمین و دستیابی به قدرت فیزیکی نیست بلکه دست یافتن به استیلای اقتصادی فناوری و بازرگانی است بدین ترتیب به نظر می‎رسد مفاهیم ژئواکونومی‎در رویارویی با مسائل قرن 21 از کارآیی مناسبی در مقیاس جهانی برخوردار خواهد بود (واعظی،1388 :32)
ژئواکونومی‎رابطه بین قدرت وفضا را بررسی می‎کند. فضای بالقوه ودرحال سیلان همواره حدود ومرزهایش درحال تغییروتحول است،ازاین رو آزادازمرزهای سرزمین وویژگیهای فیزیکی ژئوپلیتیک است.درنتیجه تفکر ژئواکونومی‎شامل ابزارآلات لازم وضروری است که دولت می‎تواندازطریق آنها به کلیه اهدافش برسد.(عزتی،1387: 110)
ژئواکونومی‎و ژئوپلیتیک دارای تفاوتهای اساسی با هم می‎باشند،اول اینکه ژئواکونومی‎محصول دولت ها وشرکتهای بزرگ تجاری با استراتژیهای جهانی است درحالی که این خصیصه در ژئوپلیتیک نیست. نه دولت ونه شرکتهای تجاری هیچ نقشی درژئوپلیتیک ندارندبلکه یکپارچگی اتحادیه ها،منافع گروهی وغیره برپایه نمونه‎ های تاریخی با عملکردی نامرئی دراستراتژیهای ژئوپلیتیکی پایه واساسی برای همه صحنه‎های ژئوپلیتیکی هستند.
دوم اینکه هدف اصلی ژئواکونومی‎کنترل سرزمین ودستیابی به قدرت فیزیکی نیست بلکه دست یافتن به استیلای تکنولوژی وبازرگانی است. ازلحاظ کاربردی بایدگفت که مفهوم وعلم ژئوپلیتیک می‎تواند درنشان دادن راه وروش‎هایی برای پایان دادن به نزاعها ودرگیری ها ودرمجموع اختلافات نقش اساسی داشته باشددرحالی که ژئواکونومی‎ازچنین ویژگی برخوردارنیست(عزتی،1387: 112)
2-2-3- رویکرد ژئوکالچر
ژئوکالچر یا ژئوپلیتیک فرهنگی فرایند پیچیده ای از تعاملات قدرت،فرهنگ، و محیط جغرافیایی است که طی آن فرهنگها همچون سایر پدیده‎های نظام اجتماعی همواره در حال شکل­ گیری، تکامل،آمیزش، جابجایی در جریان زمان و در بستر محیط جغرا فیایی کره زمین اند.به عبارت دیگر ژئوکالچر ترکیبی از فرایند ‎های مکانی – فضایی قدرت فرهنگی میان بازیگران متنوع و بی شماری است که در لایه‎های مختلف اجتماعی و درعرصه محیط یکپارچه سیاره زمین به نقش آفرینی پرداخته و در تعامل دائمی‎با یکدیگر بسر می­برندو بر اثر همین تعامل مداوم است که در هر زمان چشم انداز فرهنگی ویژه خلق می‎شود.از این رو ساختار ژئو کالچر جهانی بیانگر موزاییکی از نواحی فرهنگی کوچک و بزرگی است که محصول تعامل‎های مکانی – قضایی قدرت فرهنگی اند که در طول و موازات یکدیگر حرکت می‎کنند (دیلمی‎معزی،2:1387).
ژئوکالچر پدیده ای است که بر شالوده نظام اطلاع رسانی نوین و یا صنایعی استوار است که به تولید محصولات فرهنگی مبادرت می‎ورزد وظیفه این صنایع تولید انبوه محصولات فرهنگی است. نظام سلطه فرهنگی در جهان کنونی در کنار نظام سلطه اقتصادی یا سیاسی از عناصر اصلی نظام ژئوپلیتیک جهانی می‎باشند. امروزه منطق حاکم بر فرایند‎های ژئوکالچر جهانی بر اشکال پیچیده و تکامل یافته تر شیوه‎های رقابتی مبتنی است. این فرایند در عین نافذ بودن، مدام در تکامل می‎باشد
پدیده‎های فرهنگی به دلیل خصیصه‎های مکانی شان همواره میل به ثبات و پایداری در مقابل نوآوری ها دارند که می‎توان به تلاش جوامع سنتی و حفظ میراث فرهنگی و آداب و سنن و نمادهای تاریخی و … اشاره کرد. از طرفی الگوهای تمدنی به واسطه ماهیت فضائیشان در جهت سرعت بخشیدن به تغییرات فرهنگی و زدودن مرزهای قراردادی هستند(حیدری،۱۳۸1 :۱۶۸).
۲-2-4- رویکرد ژئوپلیتیک زیست محیطی
مسایل ژئوپلیتیک زیست محیطی از اواخر قرن بیستم به موضوع اصلی فعالیت­ها و نگرانی­ها بین گروه‎های انسانی و بازیگران ملی و فراملی در سطوح منطقه ای و جهانی تبدیل شده است. محیط زیست بشری در سطوح محلی، ملی، منطقه ای و جهانی دستخوش مخاطرات گردیده است. این مخاطرات در سه بعد: کاهش و کمبود منابع، تخریب منابع و آلودگی محیط زیست تجلی یافته است. از دید ژئوپلیتیک، کمبود منابع زیست محیطی یا محروم کردن انسانها از زیستن در مکان مورد علاقه آنها رقابت و کنش متقابل بین گروه‎های انسانی و بازیگران سیاسی در سطوح مختلف را در پی دارد.(www.civilica.com).
طی چند دهه گذشته، افزایش جمعیت، گسترش دامنه مداخلات بشر در طبیعت برای تأمین نیازهای فزاینده از منابع کمیاب طبیعی، گسترش رویکرد سودانگاری در غالب طرح‎های توسعه ای، بی پروایی نسبت به جستار پایداری محیط زیست در ساخت سازه ها و زیر ساخت ها و مانند آن،پیامدهای ناگواری همانند گرمایش کروی، ویرانی لایه ازن، پدیده ال نینو، طوفانهای سهمگین، بالا آمدن سطح آب دریاها، گسترش گازهای گلخانه ای، خشکسالی، سیل، فرو نشست زمین، کاهش آب شیرین، بیابان زایی، کاهش خاک مرغوب، آلودگی هوا، باران‎های اسیدی، جنگل زدایی و نابودیت تنوع زیستی، نشانه‎هایی از جهانی شدن پیامدهای فروسایی محیط زیست در سطح فروملی و فراملی و جهانی بودن بوده اند. تداوم وضعیت موجود،آینده زیست و تمدن فراروی بشر را مبهم و نامطمئن کرده است.نگرانی از این وضعیت به همراه شرایط نا مطلوب کنونی، در طرح رویکردهایی همانند امنیت زیست محیطی، ژئوپلیتیک انتقادی، ژئوپلیتیک زیست محیطی، توسعه پایدار بسیار اثر گذاشت. با توجه به این که مفهوم «جهان» از مقیاس‎های مطالعاتی دانش یاد شده است، مرزهای محلی و ملی را در نوردیده اند، محیط زیست سویه ای ژئوپلیتیک یافته است (کاویانی،۱۳۹۰: ۸۵).
2-2-5-رویکرد ژئوپلیتیک انتقادی
در مورد ماهیت و چیستی ژئوپلیتیک انتقادی نظریه‎های مختلفی ارائه شده است. عده ای از نظریه پردازان، ژئوپلیتیک انتقادی را در مقایسه با ژئوپلیتیک سنتی، که به دلیل سوء استفاده از شواهد جغرافیایی به نفع مقاصد امپریالیستی لکه دار گردیده، از لحاظ علمی‎مستقل و بی طرفانه می‎دانند که می‎تواند با دیدگاهی متعالی به امور جهانی نگریسته و تحقیق عینی بپردازد(مویر،220:1379). عده ای را باور بر این است که ژئوپلیتیک انتقادی در جستجوی آشکار کردن سیاست­های پنهان دانش ژئوپلیتیک است (میرحیدر،42:1386)
از اوایل1970، شاهد ظهوررویکردی نوین به نام «ژئوپلیتیک انتقادی^[15]»هستیم.دانشمندان ژئوپلیتیک چون اتوتایل^[16] ومیشل فوکو را می‎توان ازپیشگامان این حرکت نوین دانست. این دانشمندان به طور همزمان، هم از ژئوپلیتیک انتقاد کردند و هم خود از اندیشمندان این عرصه بودند. این افراد، سیاست اندیشمندانه خود را بر «ضد ژئوپلیتیک» تعریف کرده و با وجود این، در چارچوب زیر بنایی مفاهیم ژئوپلیتیک کار می‎کردند (مویر،۳۷۸:۱۳۷۹).
محققین ژئوپلیتیک انتقادی تمایل دارند بجای تمرکز بر شناسایی عوامل جغرافیایی مؤثر بر شکل گیری قدرت دولتها و سیاست خارجی ایشان، از یک سو دریابند که سیاستمداران چگونه «تصاویر ذهنی» خود را از جهان ترسیم نموده اند و این بینش ها چگونه بر تفاسیر آن ها از مکان‎های مختلف تأثیر می‎گذارند؟ ژئوپلیتیک انتقادی به عنوان نظریه ای نسبتاً جدید که توانسته است خود را بر اساس مؤلفه‎های حاکم میان بازیگران روابط بین الملل، نظام مند سازد، چارچوبی مناسب برای فهم ژئوپلیتیکی جدید، به دور از عناصر سختی هم چون مرز و مکان ایجاد کرده است. بر اساس فهم برخی از موضوعات، بدون توجه به بعضی مسائلی که طبق نظریات سنتی غیرمرتبط می‎نمودند، امری ناقص خواهد بود. از منظر ژئوپلیتیک انتقادی، استراتژی قدرت همیشه نیازمندبه کارگیری فضا وهمین سبب گفتمان می­باشد. (www.javanemrooz.com)
رویکرد انتقادی، کوشش منتقدانه برای کشف ساختارهای جامعه معاصر است که ضمن نقد زیربنایی رویکردهای رایج در شناخت جامعه به تبیین کاستی ها ی روش شناسی آنها می‎پردازند و شیوه‎های اثبات گرایی (پوزیتیوسیتی) را در مطالعه جامعه نقد می‎کند و بر این انگاره استوار است که صرف تجربه و روش‎های تجربی کافی نیست و نباید مطالعه جامعه را همسان با مطالعه طبیعت انگاشت. هدف نظریه پردازان مکتب انتقادی، ایجاد دگرگونی‎های فرهنگی و روشنگرانه برای کاهش نابرابری‎های جهانی، برقراری عدالت بین المللی، احترام به تفاوت ها و گرایش به ارزش‎های فرهنگی جدیدی است که بر فرایند تعامل موجود در صحنه‎های اجتماعی و تمدنی حاکم شود و تعامل و عمل را در چارچوب ارزشهای موجود رهبری کند (مشیر زاده،۱۳۸۴ :۲۲۱).
هر چند ژئوپلیتیک به مطالعه روابط متقابل جغرافیا، قدرت سیاست و کنش‎های ناشی از ترکیب آنها با یکدیگر می‎پردازد (حافظ نیا،۳۶:۱۳۸۵). اما امروزه گفتمان آن تابعی از چالش‎های برخاسته از «جهانی شدن‎های اقتصادی»، «انقلاب اطلاع رسانی» و«خطرات امنیتی جامعه جهانی» است (مجتهد زاده،۱۲۸:۱۳۸۱)و بالاخره ژئوپلیتیک انتقادی در جستجوی آشکار کردن سیاست‎های پنهان دانش ژئوپلیتیک است.مباحث ژئوپلیتیک مقاومت و آنتی ژئوپلیتیک از جمله مباحث مهم در پژوهش ها و نوشته‎های مربوط به ژئو پلیتیک انتقادی می‎باشد.این رویکرد توجهش را صرفاً به رویه سلطه ژئوپلیتیک معطوف نداشته بلکه به رویه دیگر ژئوپلیتیک که مقاومت می‎باشد بیشتر توجه می‎کند. و عاشورا به عنوان عالیترین و متعالی ترین صحنه ژئوپلیتیک مقاومت از چنان ماندگاری و جاودانگی برخوردار بوده و هست که امروزه و در قرن بیست و یکم وهزاره سوم نیز توان تحریک و به غلیان در آوردن جنبش‎های مقاومت را دارد. بسیاری از نهضت ها و مقاومت ها در دنیای اسلام و حتی غیر اسلام الگوی مقاومت خود را از عاشورا الهام گرفته اند. (باباخانی،38:1392)
2-3-اندیشه ملی گرایی
ملی گرایی مفهومی‎کاملا سیاسی دارد. این مفهوم به عنوان یک اندیشه و فلسفه سیاسی تلقی می­ شود. اندیشه‎ای که در هر ملتی ریشه در هویت ملی و میهن دوستی آن ملت دارد. در حالی که مفهوم میهن دوستی و دلبستگی به هویت میهنی مفاهیم غریزی و کهن هستند، ناسیونالیسم پدیده ای فلسفی و نوین محسوب می‎شود که از سوی اروپای بعد از انقلاب صنعتی به جهان بشری معرفی شده است. در این راستا هنگامی‎که جنگ جهانی اول و جنگ‎های بزرگ قبل از آن بیشتر با انگیزه میهن دوستی شروع شده بود، جنگ جهانی دوم حاصل برخورد اندیشه‎های ناسیونالیستی بود.(حافظ نیا و همکاران،210:1389)
ناسیونالیسم به وابستگی مردم یک منطقه که براساس یک احساس مشترک به وجود آمده گفته می­ شود این احساس مشترک ممکن است علل تاریخی، فرهنگی، نژادی، جغرافیایی و غیره داشته باشد. ناسیونالیسم در حقیقت ملاتی است که گروه‎های مختلف را به هم پیوند داده و واحدی به نام ملت را به وجود می‎آورد. (روشن و فرهادیان،242:1385)
میهن دوستی و دلبستگی به هویت میهنی مفاهیم غریزی و کهن هستند. ناسیونالیسم یا ملی گرایی مفهومی‎کاملاً سیاسی است که از سوی اروپای بعد از انقلاب صنعتی به جهان بشری معرفی شد. از نظر واژه شناسی ناسیونالیسم از ریشه ناسی(Nasci)آمده است این واژه لاتین متولد شدن معنی می‎دهد و نظریه تکاملی ایده ناسیونالیسم را تأیید می‎کند.(حافظ نیا و همکاران،210:1389)
اگر ناسیونالیسم بر مبنای برگشت به ارزشهای جاهلی و اساطیری باشد، ارتجاعی محسوب می‎شود و اگر بر مبنای یک احساس انسانی و فرهنگ خلاق باشد، مترقیانه خواهد بود. مفهوم ناسیونالیسم در قرن نوزدهم و بیستم به طور گسترده ای از اروپا به سایر نقاط و از جمله خاورمیانه انتشار یافت. افکار ناسیونالیستی به دلایلی چند در نیمه دوم قرن نوزدهم در خاورمیانه، گسترش یافت.
اول: افتتاح مدارس جدید درمصر، لبنان وسوریه
دوم: اختراع چاپ که به دنبال خود آگاهی از امور سیاسی را افزایش داده و مشوق احیای فرهنگی- ادبی شد.
سوم: تجزیه امپراطوری‎های قدیم که به دنبال خود، خود مختاری گروه‎های ملی را به دنبال داشت.(درایسدل و بلیک،77:1386)
با شروع قرن بیستم ناسیونالیسم به یک قدرت عمده سیاسی در خاورمیانه تبدیل شد و تأثیرات آن زمانی به اوج خود رسید که ناسیونالیسم ترک، عرب، ایرانی و یهود به طور همزمان در این منطقه ظهور کردند، از عوامل اصلی که سبب بروز شکاف و اختلاف در میان شیعیان منطقه خاورمیانه شده، اندیشه‎های ناسیونالیستی پیروان این مذهب در کشورهای مختلف می‎باشد. تنوع نژادی و قومی‎شیعیان ساکن در منطقه خاورمیانه الهام بخش اندیشه‎های ناسیونالیستی در میان آنان گردیده و این امر واگرایی و فقدان وحدت مذهبی در بین آنان را به دنبال دارد. ویژگی عمومی‎ناسیونالیسم تأکید بر برتری هویت ملی بر دعاوی مبتنی بر طبقه، دین و مذهب است و بر این اساس عوامل زبانی، فرهنگی وتاریخی مشترک به همراه تأکید بر سرزمین خاص، هویت بخش گروهی از مردم می‎شود.
بدین ترتیب ایدئولوژی ناسیونالیسم با تأکید بر نژاد و زبان در جهان اسلام که مرکب از انواع زبانها و نژادها ی گوناگون است، یکی از عوامل اصلی واگرایی تلقی می‎گردد. تجارب تاریخی گویای این واقعیت است که حتی پان عربیسم از ادعای نهضت وحدت سراسری اعراب نتوانست در جوامع و کشورهای عربی ایجاد وحدت نماید و طی جنگهای اعراب اسرائیل و با شکست اعراب اعتبار خود را از دست داد. به طوری که در جریان جنگ 1991 آمریکا و متحدین با عراق برخی کشورهای عرب برای آزادی کویت به یک کشور دیگر عرب(عراق)، حمله ور شدند(صفوی،202:1387).
2-4-میهن خواهی
میهن خواهی یا وطن دوستی فلسفه سیاسی ویژه ای نیست، بلکه غریزه ای است که از حس اولیه ی تعلق داشتن به مکان و هویت ویژه ای آن و حس دفاع از منافع اولیه ی فردی در آن مکان ویژه ناشی می‎شود. گونه ی اولیه ی خودنمایی این غریزه کم و بیش در همه ی حیوانات قابل مشاهده است. بیشتر حیوانات محدوده‎های مشخصی را برای جولان دادن و منافع اختصاصی، فردی یا گروهی خود در نظر گرفته و به آن دلبستگی و تعلق می‎یابند و دخالت و تجاوز دیگران را در آن با سرسختی دفع می‎کنند. (مجتهدزاده،70:1381). مفهوم میهن از انگیزه‎های سیاسی دور است و از حد غریزه ی طبیعی خارج نمی‎شود. میهن خواهی یا میهن دوستی تا آن اندازه طبیعی و غریزی است که با تعلقات معنوی انسان درآمیخته و جنبه ی الهی به خود می‎گیرد و به گونه ی مفهوم مقدس خودنمایی می‎کند.
2-5- مفهوم ملت
جمع افرادی که از پیوندهای مادی و معنوی ویژه و مشخصی برخوردار باشند و با مکان جغرافیایی ویژه ای، «سرزمین سیاسی یکپارچه و جداگانه» همخوانی داشته باشند و حاکمیت حکومتی مستقل را واقعیت بخشند، ملت آن سرزمین یا کشور شناخته می‎شوند. بدین ترتیب ملت و ملیت پدیده‎های سیاسی هستند که در رابطه مستقیم با سرزمین واقعیت پیدا می‎کنند و این اصطلاحات در حالی که مباحث سیاسی هستند، جنبه ای کاملاً جغرافیایی به خود می‎گیرند. (مجتهدزاده،65:1381).
در زبان‎های اروپایی واژه ملت از کلمه(natio) مشتق شده و بر مردمانی دلالت دارد که از راه ولادت با یکدیگر نسبت دارند و از یک قوم و قبیله هستند. ملت به مجموعه ای از افراد ساکن در فضای جغرافیایی مشخص و محدود از حیث سیاسی اطلاق می‎شود که بر اساس عوامل و خصیصه‎هایی نظیر تبار، تاریخ، فرهنگ، دین، مذهب، سرزمین، قومیت، زبان و …نسبت به یکدیگر احساس همبستگی می‎کنند و خود را متعلق به یک ما می‎دانند.(حافظ نیا و همکاران،108:1389)

همان‌طوریکه وب اعمال بازاریابی راتغییر داده است. عوامل مهم زیر را نیز تغییر داده است:
الف) همکاری^[۱۳۶]
با افزایش استفاده از اینترنت، نقش مشتریان در فرایند ارضاء نیازهایشان ^[۱۳۷] افزایش می‌یابد.یعنی منجر به همکاری(بین مشتریان وبازاریابان ‌می‌شود). به عبارت دیگر همکاری عبارت است از:تعامل مشتریان و بازاریابان در مواردی از قبیل طراحی، تولید و مصرف محصول و خدمت. این فرایند‌ها را درخدمات دیده می‌شود (مانند اصلاح سر) اما برای محصولات فیزیکی بیشتر. برای مثال در سالهای آتی، مشتریان جنرال موتور GM قادرخواهند بود تولید اتومبیل دلخواهی خود را بر اساس ویژگیهای مورد نظرشان سفارش دهند. جنبه کلیدی بازاریابی همکاری تعامل مشتری -شرکت به واسطه زیرساختار کلیدی اینترنت خواهد بود.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

ب) قابلیت دسترسی جغرافیایی د رمقابل قابلیت دسترسی جهانی^[۱۳۸] :
زمانی که در یک جهان فیزیکی (بدون اینترنت) زندگی می‌‌کنیم، موقعیت یا محل جغرافیایی منابع برای مصرف کنندگان حیاتی است. هنگامی که بازارها از بازارهای محلی به بازارهای ناحیه‌ای یا ملی تکامل می‌یابند معمولا خریداران و فروشندگان نیزتغییر می‌کنند و در محل جغرافیایی یکسانی نخواهند بود.
این جدایی جغرافیایی منجر می‌شود مشتریان به دنبال واسطه هایی در محل جغرافیایی باشند که در برآورده‌ کردن علائق مصرف‌کنندگان در زمینه‌های اطلاعات، ارتباطات،معاملات، جابه ‌جایی کالاها و خدمت به مشتری پیشگام ‌باشند. سختی و هزینه‌های بدست آوردن دارایی‌های محلی (که مشتریان می‌باشند) به ظهور مجموعه‌ کوچکی از واسطه‌ها و خرده‌ فروشان بزرگ منجرشده است. مشتریانی که از اینترنت استفاده می‌نمایند، مقداری از وابستگی‌های محلی‌شان را کاهش داده‌اند. اینترنت به مشتریان سازمانی (علی‌رغم تاکید بر نیروهای فروش محلی یاجغرافیایی) اجازه داده است که به سرعت آماده سفارش دهی، پشتیبانی فنی مستقیم باشند.
به طور مشابه بیشتر تبلیغات فعلی مشتریان، به صورت محلی خاص (مانند روزنامه‌های محلی،رادیو و تلوزیون محلی) و ملی خاص (مانند بیشتر مجلات، رادیو و تلوزیون ملی) است. با اینترنت، مشتریان وارد سبز فایل اطلاعات مستقیم ^[۱۳۹]می‌شوند. چون آنها می‌توانند صفحات وب را جستجو کرده و به طور مستقیم با بازاریابان (بر اساس نیازشان) ارتباط برقرار کنند.
ج) دسترسی شخصی در مقابل دسترسی با واسطه اطلاعاتی^[۱۴۰] :
مشتریان با تهدید اطلاعات مازاد روی اینترنت، مواجه می‌باشند. بنابراین به دنبال واسطه‌های جدید و واسطه‌های اطلاعاتی می‌باشند. واسطه اطلاعاتی یک واسطه اینترنتی (مبتنی بر وب) می‌باشند که اطلاعات مورد علاقه مشتریانشان را جمع‌ آوری کرده و در اختیار آنها قرار می‌دهند.از دید مشتریان(برای مشتریان)، واسطه‌های اطلاعاتی مانند یک خرده فروش اینترنتی (روی وب) می‌باشند، به آنها اجازه می‌دهند تا اطلاعات بدست آورده و اطلاعاتشان را بر حسب مورد مقایسه نموده و معاملاتشان روی وب را انجام دهند،آمازون مثالی از یک واسطه اطلاعاتی است.
د) زمان ثابت در برابر زمان متغیر^[۱۴۱]:
هرچند که قبلا بازاریابان، خرده فروشان یا خریداران به طور سنتی زمان معامله را تعیین می‌کردند. ولی امروزه زمان برای مشتریان نیز حیاتی و مهم می‌باشد. مشتریان خواهان انعطاف‌پذیری بیشتری در تعاملاتشان با بازاریابان می‌باشند.مشتریان به طور فزاینده ای از اینترنت استفاده می‌کنند تا معاملات فوری (بدون صرف وقت) را انجام دهند. تحقیقات نشان می‌د‌هد که بیشتر مشتریان تمایل دارندکه به اطلاعات، ارتباطات، معاملات و خدمات اساسی مشتریان دسترسی ۲۴ ساعته داشته باشد. بعلاوه،اینترنت به مشتریان اجازه می‌دهد تا دسترسی سریعتری به اطلاعات داشته باشند. مشتریان پی برده‌اند که اعمال سنتی بازاریابی در عصر وب،(از قبیل تبلیغات انبوه) کارایی کمتری دارد و برای اهداف”اقتصاد دانشی^[۱۴۲]” ایده‌آل نیست.
ه) قیمت گذاری بسته در مقابل قیمت گذاری بازار^[۱۴۳] :
مشتریان معمولاً قیمتهای محصولات و بازار را بایکدیگر مقایسه می‌نمایند.اینترنت به مشتریان اجازه می‌دهد به سادگی به داده‌های قیمت ‌گذاری دسترسی داشته ‌باشند. از طریق سایتهای مزایده، سایتهای مستقل صنعت عمومی و سایتهای مالکیت صنایع، مشتریان دسترسی بیشتری به اطلاعات قیمت ‌گذاری خواهند داشت. بنابراین مصرف کنندگان،الگوهای قیمتی مشابه رقبا را یافته و محصولات مورد نیاز خود را بر اساس ویژگیهایی غیر از قیمت انتخاب می‌کنند. هرچه تعداد شرکتهایی که خدمات مشابهی را روی وب ارائه می‌دهند افزایش یابد، مشتریان بیشتری به سایتهای دیگر میروند، بنابراین، مشتریان بیشتر تفکیک یا متمایز می‌شوند (دهقان، ۱۳۸۳).

۲-۱- ۵-۲ دلایل مطالعه رفتار مصرف ­کننده

داشتن درک صحیح از مصرف کنندگان و فرایند مصرف، مزیت­های متعددی را در بردارد؛ این مزیت ها شامل کمک به مدیران درجهت تصمیم گیری، تهیه یک مبنای شناختی از طریق تحلیل مصرف کنندگان، کمک به قانون گذاران و تنظیم کنندگان برای وضع قوانین مربوط به خرید و فروش کالاها و خدمات و درنهایت کمک به مصرف کنندگان در جهت تصمیم گیری بهتر می باشد. به علاوه مطالعه رفتار مصرف کننده می تواند در فهم عومل مربوط،به علوم اجتماعی که رفتار انسان را تحت تاثیر قرار می دهند، به ماکمک نماید. همچنین یکی از دلایل اصلی مطالعه رفتار مصرف کننده این است که این رشته دارای نظریات متعددی است که از پشتیبانی تحقیقاتی برخوردارند و می توان آنها را برای شناخت و حل مشکلات مربوط به مدیران و سیاست گذاران عمومی بکار برد (عابدی،۱۳۸۸).

۲-۱-۵-۳ خریدار اینترنتی یا مرورگر اینترنتی

اکثر تحقیقات به این حقیقت که خرید آنلاین می ­تواند به مرور و خرید به عنوان دو فعالیت مجزا تقسیم شود­ توجه کمی کرده ­اند. تحقیقات معمولا بر تصمیمات درباره انجام خرید آنلاین یا انجام نشدن آن تمرکز کرده ­اند.
به عنوان استفاده کننده از خرید اینترنتی، مرورگران در مقایسه با آنهایی که خریداران آنلاین هستند نیازهای متفاوتی دارند. مثلاً در بازدید از وب سایت یک خرده فروش و تصمیم گیری در مورد خرید یک برند از محصول، مرورگران به اطلاعاتی در مورد مکان جغرافیایی فروشگاه برای خرید محصول نیاز دارند. در حالیکه خریدار آنلاین در مورد مکان فیزیکی فروشگاه نگرانی­ای ندارد (سوپرامانیِن و رابرتسون، ۲۰۰۷). مرور یا جستجو برای اطلاعات در وب، فرایندی است که توسط آن مصرف­ کنندگان اطلاعات مربوط به کالا و خدمات را قبل از اقدام به خرید جمع­آوری می­ کنند. از آنجا که مقدار حجیمی از اطلاعات در اینترنت فراهم می­باشد، مرور اطلاعات در وب عنصر حیاتی در تصمیم ­گیری مصرف­ کنندگان آنلاین به شمار می­رود. چراکه تصمیم ­گیری در زمانیکه که اطلاعات کافی از محصول یا خدمت در دسترس باشد، انجام می­ شود. ها و استِوئِل^[۱۴۴](۲۰۰۴) این موضوع را که آیا مرور اطلاعات می ­تواند مستقیما به تمایل خرید مرتبط باشد یا نه در حالیکه تمایل خرید آنلاین فعالیتی است که با آن مصرف ­کننده واقعا برای خرید کالا در اینترنت پول پرداخت می­ کنند، بررسی کردند. بنابراین نگرش به وب – چه مصرف ­کننده وب سایت را به قصد خرید مرور کند یا فقط برای اطلاعات جستجو کند- به خرید آنلاین حقیقی مرتبط است (یوون، ۲۰۰۷).

۲-۱- ۵-۴ خصوصیات مصرف ­کننده

مطمئناً بسیاری از مشتریان به منافع و مزایای خرید از طریق اینترنت واکنش نشان خواهند داد. اما با وجود این بسیاری دیگر از مشتریان با این شیوه­ جدید خرید راحت نیستند و مایلند به روش­های قدیم خرید نمایند. عمل خرید تحت تاثیر بسیاری از خصایص مشتریان است. مانند: کاراکترهای شخصیتی، سبک زندگی، دانش و مهارت ­ها، عوامل اجتماعی، عوامل روانی و عوامل جمعیتی. یافته­های پژوهشگران بیانگر آن است که مشتریان به عنوان کاربران فن آوری اطلاعات بایستی اعتقاد راسخی به استفاده و کاربردهای فن­آوری اطلاعات و اینترنت داشته باشند، تا بتوانند آن را در عمل پیاده نمایند. ذهنیت و باور افراد در مورد استفاده از تکنولوژی اطلاعات، بر اساس ویژگی­های شخصیتی آنها مانند نوآور بودن و خودکارایی، و محیط سازمانی و اجتماعی که با آن در تعامل هستند، شکل می­گیرد. علاوه بر آن، مطالعات دیگر دال بر آن است که بین نوآور بودن مشتریان و پذیرش خرید اینترنتی همبستگی مثبتی وجود دارد. خرید اینترنتی را می­توان به عنوان یک نوآوری و سازگاری که متأثر از ویژگی­های درونی می­باشد، نگاه کرد (زادون، ۱۳۸۵).
گلداسمیت، مهم­ترین دلیل خرید از اینترنت را شخصیت نوآور افراد می­داند و جارونپا، دریافت که اعتماد به فروشگاه اینترنتی و نگرش مثبت، از عوامل تعیین کننده است. همچنین افرادی که تنوع­طلب، تحریک­پذیر و ریسک­پذیر هستند، احتمال بیشتری دارد که خرید آنلاین انجام دهند. خریداران از لحاظ گرایش به خرید نیز در دسته­های مختلفی قرار می­گیرند و واکنش آنها به خرید الکترونیکی متفاوت خواهد بود.
سیلور خریداران را به شش گروه تقسیم کرده است:
خریداران اجتماعی^[۱۴۵]: این گروه از مشتریان، از مراجعه به فروشگاه لذت می­برند و از خرید احساس راحتی می­ کنند. خرید برای آنها فرصتی است تا از خانه خارج شوند و با دیگران ملاقات کنند.
تجربه­کنندگان^[۱۴۶]: این دسته از مشتریان از انجام کارهای جدید (تجربه کردن چیزهای جدید) لذت می­برند و از انجام این کار احساس خوشحالی می کنند. آنان اولین کاربران و استفاده کنندگان اینترنت هستند و به خرید از این طریق روی می آورند.
خریداران راحت طلب^[۱۴۷]: این گروه از مشتریان معمولاً از کمبود وقت رنج می­برند. آنها به خرید به عنوان یک امر روزمره و عادی نگاه می­ کنند و به هر ابتکاری که نحوه زندگیشان را بهبود بخشد و هزینه زیادی هم برایشان نداشته باشد پاسخ می­ دهند. مشتریان راحت طلب^[۱۴۸] احتمال بیشتری دارد که خرید آنلاین انجام دهند.
مشتریان عادت­گرا^[۱۴۹]: این­ها ابزارهای سنتی خرید را ترجیح می دهند و از کار کردن با کامپیوتر خسته و کسل می­شوند. این دسته از مشتریان آخرین کسانی هستند که به انقلاب الکترونیک روی می­آورند.
خریداران ارزشی^[۱۵۰]: این گروه از افراد، ارزش را در منفعت جستجو می­ کنند. برای آن وزن زیادی قائل هستند. آنها به هر ابتکاری که در بازار صورت گیرد و بهترین ترکیب از قیمت، کیفیت و خدمات را در محصول ارائه کند واکنش مثبت نشان خواهند داد.
خریداران اخلاقی^[۱۵۱]: اقلیتی وجود دارد که اخلاق را به عنوان مهمتریم معیار ورای عوامل برانگیزاننده رفتار خرید پذیرفته­اند، تصمیم ­گیری این افراد برای خرید بسته به اینکه محصول به صورت فیزیکی یا مجازی ارائه شود متفاوت خواهد بود (زادون، ۱۳۸۵).
اِستون^[۱۵۲] (۱۹۵۴) پیشنهاد کرد که رفتار خرید منشا روانشناختی-اجتماعی دارد و خریداران را در چهار دسته طبقه ­بندی نمود:

1. 1. خریداران اقتصادی

1. 1. خریداران سفارشی­شده

1. 1. خریداران اخلاقی

1. 1. خریداران بی­تفاوت^[۱۵۳] (اسوامیناتان^[۱۵۴] و همکاران، ۱۹۹۹)

۲-۱- ۵ -۵ پذیرش خرید اینترنتی توسط کاربران

۲-۱- ۵-۵-۱ فرایند پذیرفته شدن فناوری

تازمانیکه کاربران یک فناوری از آن استفاده ننمایند، هدف از طراحی آن یعنی تسهیل انجام امور مربوطه و دستیابی به صرفه­جویی­های زمانی و هزینه­ای برآورده نخواهد شد. به همین دلیل پژوهشگران به دنبال دستیابی به عواملی هستند که بر پذیرش فناوری تاثیر می­ گذارد. چراکه تداوم استفاده از یک فناوری به پذیرفته شدن آن فناوری توسط کاربران بستگی دارد. چِئونگ^[۱۵۵] و همکاران (۲۰۰۳) معتقدند که پذیرش توسط مصرف ­کننده منجر به موفقیت کلی خواهد شد و شرکت­های الکترونیکی که در پذیرش اولیه موفق بوده ­اند می­توانند روابط بلند مدت با مشتریان را ایجاد و حفظ نمایند (یوون، ۲۰۰۷). شکل زیر فرایند پذیرفته شدن فناوری توسط کاربران را نمایش می­دهد.
شکل ۲-۶: فرایند پذیرش فناوری خانلری لاریمی، (۱۳۸۸)
آگاه شدن: در ابتدای امر، فرد در معرض یک نوآوری قرار می­گیرد و با آن روبرو می­ شود، اما در مورد آن اطلاعات کاملی ندارد.
ایجاد علاقه: در مرحله دوم، فرد به فناوری مذبور علاقه­مند می­ شود و به جستجوی اطلاعات بیشتر درباره آن برمی­آید.
ارزیابی: سپس به صورت ذهنی، نوآوری مذبور را در موقعیت فعلی و آینده به کار می­گیرد و در مورد امتجان کردن یا نکردن آن تصمیم ­گیری می­ کند.
امتحان کردن: در صورتیکه تصمیم به امتحان کردن آن نوآوری مذبور اتخاذ گردد، آن را بصورت کامل مورد استفاده قرار می­دهد.
پذیرش: در مرحله آخر، ممکن است فرد پس از امتحان کردن، تصمیم بگیرد استفاده از آن را همیشگی کند.
آنچه که در نهایت منجر به موفقیت سیستم­های اطلاعاتی می­ شود، استفاده مداوم کاربران از آنهاست که با رخداد آن فرایند پذیرش کامل می­گردد (خانلری لاریمی، ۱۳۸۸).

۲-۱-۵- ۵-۲ دو دیدگاه کلی در فرایند پذیرش خرید اینترنتی

در فرایند پذیرش خرید اینترنتی، دو دیدگاه کلی مطرح است:

• • دیدگاه تکنولوژی محور

قانون حمورابی کیفر قتل را در برابر قتل قرار داده به شرط اینکه بزهکار سابقه اصرار به قتل داشته باشد و اگر سابقه نداشته باشد، کیفر آن را زندان‏های طولانی قرار داده است و در کیفر جنایت بر اعضاء میان آزادگان و بندگان تفاوت گذاشته است^[۶۸]. به نمونه‏ی زیر توجه کنید: هرگاه چشم دیگری را کور کند، چشمش کور می‏شود. هرگاه چشم بنده‏ای را درآورد یا استخوان او را بشکند، یک مینا نقره تاوان می‏دهد^[۶۹]. این نمونه تفاوت و جدایی میان طبقات در قانون حمورابی را به وضوح نشان می‏دهد.
د) قانون آشور: این قانون که تقریباً هزار سال پس از قانون حمورابی وضع گردیده هم نظام دیه و هم کیفر بدنی همانند شلاق را پذیرفته است و مجازات هایی همچون اعدام، کندن گوش، تازیانه، قطع انگشتان، و درآوردن تخم چشم و دیه‏ی مالی در این قانون مطرح شده است^[۷۰].
۲-۱-۲٫ دیه در شرایع آسمانی
با بررسی‏های تاریخی انجام شده مشاهده می‏گردد که نمودهایی از دیه در شرایع مختلف آسمانی وجود داشته است؛ مثلاً داود پیامبر به دیه حکم می‏کرده است. قبل از ظهور اسلام در عصر عبدالمطلب مسأله‏ی دیه مطرح بوده و قبل از او نیز در بین فرزندان ابراهیم و… بدان عمل می‏شده است و به عنوان نمونه در قوانین عصر فرعون قصاص، شلاق، کیفر با اعمال شاقه، و پرداخت مال به عنوان دیه آمده است. یکی از ویژگی‏های قانون عصر فرعون این بود که اگر پدری فرزندش را بکشد، باید سه شبانه روز نعش او را در بغل بگیرد. یکی دیگر از قوانین عصر فرعون دار زدن جانی بوده است که قرآن از قول حضرت یوسف (ع) نقل می‏کند فَیُصْلَبُ فَتَأکُلُ الطَّیْرُ مِن رَّأسِهِ ؛^[۷۱] یعنی پس به دار آویخته می‏شود و پرندگان سر او را می‏خورند. گفته شده این قانون به دار آویختن از قبل بوده که یوسف (ع) طبق آن حکم کرده است. ^[۷۲] بنابراین ملاحظه می‏شود که نمودهایی از دیه به صور مختلف در بین شرایع آسمانی قبل از ظهور دین مبین اسلام وجود داشته است. از جمله شرایع آسمانی که دیه در آنها مورد توجه ضمنی بوده، آیین یهود و مسیح می‏باشند. یهود و مسیحیت از ادیان بزرگ الهی پیش از ظهور دین مبین اسلام هستند. کتاب آسمانی یهود تورات و کتاب آسمانی مسیح انجیل نام دارند در این بخش گذرا اشاره‏ای به صورت‏های مختلف دیه و نمودهای آن در کتاب تورات و انجیل می‏نماییم.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

الف) دیه در آیین یهود: در آیین یهود اصل بر قصاص بوده است و در این آیین هیچ نص صریحی وجود ندارد که اخذ دیه را مباح کرده باشد. تنها مظهر اخذ دیه در سقط جنین مشاهده می‏شود. در قسمتی از سفر خروج باب بیست و یکم تورات آمده است:^[۷۳] هرگاه دو مرد با یکدیگر گلاویز شدند و هر دو به زن آبستنی صدمه وارد کردند که زن سقط جنین کرد ولی به خود او آسیبی نرسید تاوان و غرامتی که شوهر او آن را معین کند به او پرداخته می‏شود یا به حکم قاضی غرامت معین خواهد شد. از عبارت مذکور روشن می‏شود که در دیانت یهود در مورد جنایت موجب سقط جنین که غرامتی از سوی شوهر تعیین می‏شود درباره‏ی دیه سخن گفته شده است. در جای دیگر نیز آمده است که اگر گاو یک فرد، کسی را بکشد و صاحب گاو از عیب گاو مطلع بوده و دقت در نگهداری آن نکرده باشد، باید کشته شود؛ ولی صاحب گاو می‏تواند دیه بدهد. اگر مقتول بنده باشد، خونبهای او سی مثقال نقره خواهد بود، لکن در هر صورت قاتل باید در میدان سنگسار و کشته شود؛ زیرا کفاره‏ی خون، خون است. مجازات اعدام ناشی از قاعده‏ی کلّی قصاص است؛ همان قاعده‏ای که در مورد جنایت نسبت به اشخاص مقرر می‏دارد: چشم به جای چشم، دندان به جای دندان، دست به جای دست، پا به جای پا، داغ به جای داغ، زخم به جای زخم، لطمه به جای لطمه و… ^[۷۴]. به جز موارد مذکور در تورات راجع به دیه ذکری به میان نیامده است. به نظر می‏رسد که حضرت موسی (ع) این عرف را که پرداخت دیه یا خونبها به اولیاء مقتول خاتمه پیدا کند از میان برده است؛ زیرا ایشان در جایی گفته است: از کسی که خواهان بازخرید مرگ خود شود، یعنی بخواهد به جای قصاص خونبها بدهد، به هیچ وجه خونبها از او پذیرفته نشود، بلکه او باید فوراً بمیرد. ^[۷۵]
ب) دیه در آیین مسیح: اگرچه در آیین انجیل نیز هیچ نصی درباره‏ی اخذ دیه وجود ندارد، اما با بررسی در کتاب مقدس انجیل مشاهده می‏شود که دعوت به گذشت و آسان گیری و چشم پوشی از بدیهای مردم در مسیحیت امری نیکو و مستحب شمرده شده است. در کتاب انجیل از حضرت عیسی (ع) نقل شده که فرموده است: شما شنیده اید که گفته شده است چشم در برابر چشم و دندان در برابر دندان، اما من به شما می‏گویم: در برابر بدی با بدی ایستادگی نکنید؛ بلکه کسی که گونه‏ی راست شما را سیلی زد، گونه چپ صورتتان را نیز در برابر او قرار دهید و… ^[۷۶] در هر صورت در هیچ حالتی از حالات جنایت بر نفس و اعضا، هیچ صراحتی به اخذ دیه در انجیل وجود ندارد؛ اما دعوت به مصالحه بین طرفین در کتاب مقدس حاکی از این است که معمولاً مصالحه و سازش بین طرفین، با مقداری از مال تحقق می‏یابد؛ زیرا اصولاً این امر منطقی نیست که صاحب حق را هم از عین حق و هم از عوض محروم گردانند. ^[۷۷]
ج) دیه در دین مبین اسلام: قبل از آنکه به سیر تاریخی دیه در دین اسلام بپردازیم اشاره‏ای کوتاه به پیشینه‏ی آن در اصل جاهلیت در نزد اعراب قبل از اسلام، ‌خالی از فایده نخواهد بود. در قوانین حاکم بر عرب جاهلی اقسام و انواع متعددی از کیفرهای مالی و جانی در شکل‏های مختلف وجود داشته است. از آنجا که زندگی آنها به شکل قبیله‏ای بوده کیفرهای مربوط به بزهکاران در داخل قبیله با بزهکاران خارج از قبیله تفاوت داشته است؛ از باب مثال برای کیفر جنایت همانند قتل، قطع اعضاء و مانند آن در صورتی که جانی خارج از قبیله بوده اجرا می‏شود و برای افراد داخل قبیله مجازات‏های دیگری اجرا می‏گردید دیه یکی از کیفرهای مورد قبول عصر جاهلی بوده است؛ به عنوان نمونه شخصی به نام کلیب به دست شخصی به نام جاس کشته می‏شود به عنوان دیه ۱۰۰۰ شتر سیاه چشم سرخ مو به او پیشنهاد می‏شود، ولی از آنجا که پذیرش دیه را ننگ می‏دانسته اند، این پیشنهاد پذیرفته نمی‏شود. دیه در عصر جاهلیت اولاً اختیاری بوده نه اجباری؛ ثانیاً به میزان شخصیت مقتول دیه نیز تغییر پذیر بوده است. ^[۷۸]
در این دوران اصطلاحی مانند دیه ملوک، دیه صریح، دیه حلیف، دیه هجین و… متداول بوده است. اما دین مقدس اسلام درباره‏ی نظام دیات روش جدیدی بنا نکرده است؛ بلکه آن را به همان مفهوم عرفی و عقلایی که متداول بوده است پذیرفت. البته این بدان معنی نیست که اسلام برای نظام دیات توسعه قائل نشده است؛ بلکه اسلام با قرار دادن مقررات ویژه ای، قانون دیه را مضبوط ساخت تا از اعمال سلیقه‏های شخصی و سنت‏های قبیله‏ای ممانعت به عمل آورد؛ به عنوان مثال در عصر اعراب جاهلی، حسب و نسب اشخاص موجب افزایش مقدار دیه بود، ولی اسلام درباره‏ی دیه نفس، دیه جراحات و دیه‏ی اعضاء و جوارح نسبت به همه به طور یکسان قانون وضع کرده است. در هر صورت دیه از عناوین امضایی در دین اسلام بوده نه تأسیسی؛ زیرا دین مبین اسلام نظام دیات را که در مجموعه قوانین دوران باستان و حقوق رومی‏ها و آنگلوساکسونها و دوران اعراب جاهلی حکم امضایی بوده است، اسلام هم همین حکم عقلایی را که بدون شک اثر مثبت در نظم عمومی و امنیت جامعه و تا حدودی جبران خسارت‏های بدنی و جانی دارد به همان مفهوم عرفی و عقلایی آن امضاء فرموده و مورد تأیید قرار داده است. ^[۷۹]
خداوند متعال در قرآن کریم به صراحت از دیه نام برده است و این جزء نصوص قرآنی است که شک و شبهه‏ای در آن راه ندارد و مخالفت با آن مخالفت با قوانین صریح خداوندی است. قرآن کریم در آیه‏ی ۹۲ از سوره‏ی مبارکه نساء به تشریع حکم دیه پرداخته و می‏فرماید: وَ مَا کَانَ لِمُؤْمِنٍ أَن یَقْتُلَ مُؤْمِنًا إِلاَّ خَطَئًا وَ مَن قَتَلَ مُؤْمِنًا خَطَئًا فَتَحْرِیرُ رَقَبَه مُّؤْمِنَه و دَیِهَ مُسَلَّمَه إِلَی أَهْلِهِ إِلاَّ أَن یَصَّدَّقُواْ… .
هیچ مؤمنی حق نداشته و ندارد که مؤمن دیگری را بکشد؛ مگر آنکه از روی خطا باشد و هر کس مؤمنی را از روی خطا کشت باید یک بنده‏ی مؤمن را آزاد و دیه‏ی شخص مقتول را تسلیم اهلش کند؛ مگر آنکه گیرندگان دیه گذشت کنند. ^[۸۰]
در شأن نزول این آیه آمده است که این آیه در شأن عیاش بن ابی ربیعه المخزومی برادر مادری ابوجهل نازل شده است. جریان از این قرار بوده که او حارث بن یزید بن نبیشه را که در گذشته او را به جهت اسلام آوردنش شکنجه می‏داد به گمان اینکه هنوز ایمان نیاورده و کافر است به قتل می‏رساند و بعد به حضور پیامبر اکرم (ص) می‏رسد و جریان را نقل می‏کند که این آیه درباره‏ی او نازل می‏شود. ^[۸۱]
درهر صورت با نزول این آیه، دیه در دین اسلام تشریع گردیده است. در روایات مختلف در متون روایی و در کتب فقهی متعددی از پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) به بیان تشریع و مقادیر دیات پرداخته شده است. بدینسان اسلام سنت اخذ دیه را – که معمول بین اعراب جاهلی بوده و حتی قبل از دوران اعراب معمول بین تمدن‏های بشری بوده و در شرایع مختلف آسمانی نیز مورد توجه بوده است- امضاء نموده و با قرار دادن مقررات ویژه‏ای آن را منظم و مضبوط ساخت و عدالت را در احکام دیه مورد تأکید قرار داد.
۲-۱-۳٫ دیه در نظام حقوقی غرب
در دوران باستان اشاره‏ای گذرا به نمودهای دیه و سابقه تاریخی آن در قانون گذاری‏های کهن شرقی داشتیم و در این بند اشاره‏ای به دوره‏ی قانون گذاری‏های غربی و یا نظام حقوقی غرب در دوران قدیم و دوران معاصر خواهیم داشت. وقتی به دوران غرب در قدیم نگاه می‏کنیم در برابر خود کشور یونان را می‏بینیم که دارای حکومت‏ها و دولت‏های منظمی بوده و سپس در کنار آن امپراطوری روم و سرانجام جزایر بریتانیا و یا همان قبایل انگلوساکسون را مشاهده می‏کنیم. ذکر این نکته در اینجا لازم و ضروری است که از نظر حقوق غرب دیه که از طریق پیمان آشتی مشخص می‏شود برای ما به دلیل نظام ترکیبی حقوق ژرمن‏ها کاملاً شناخته شده است.
در قانون یونان کیفر قتل عبارت بوده از قصاص و خونخواهی و اخراج قاتل از شهر و اسکان او در شهر قاتلان و گرفتن اموال او. اما با این وصف خانواده‏ی مقتول حق داشتند از قصاص و اعدام صرف نظر کنند و به جای آن دیه‏ی مالی را بگیرند.^[۸۲] البته در قانون یونان نکته مشخصی درباره‏ی دیه یافت نمی‏شود و در قوانین روم که از قدیمی ترین و مهم ترین حقوق‏های قضایی به شمار می‏رود و می‏توان از آن به عنوان منبع تاریخی بیشتر قوانین امروز غرب نام برد و این قانون در واقع سال‏های طولانی در تدوین قانون، الهام بخش حقوقدانان اروپایی بوده است برای سه نوع جرم کیفر در نظر گرفته بود:
الف) بریدن عضوی از اعضاء بدن که کیفر آن مقابله به مثل بود و با توافق تبدیل به دیه مالی می‏شد.
ب) شکستن استخوان مجنی علیه که کیفر آن دیه مالی بود و مقدار آن به حسب افراد متفاوت بود.
ج) کیفر تعدی ساده به مجنی علیه، مانند سیلی زدن ۲۵ اس بوده است. ^[۸۳]
اما در مورد کیفرهای قتل افزون بر کیفر اعدام، مجازات‏های مالی مانند گرفتن سه گاو نر و دو رأس میش و یا ۲۰ تا ۳۰ اس در نظر گرفته شده است.^[۸۴] در مشهورترین قوانین رومی که قانون الواح دوازده گانه است دیه در آن پذیرفته شده است. با بررسی قوانین روم مشاهده می‏شود که در حقوق روم بیشتر تلاش بر قصاص است و اخذ دیه استثناء محسوب می‏شود و بر دیه نفس نصی وجود ندارد. ^[۸۵] در حقوق انگلوساکسونها نظام کاملی جهت جبران ضررهای بدنی بیان شده که در جامعه‏ی انگلیسی به صورت یک عرف پذیرفته شده درآمده است. در این حقوق مجنی علیه در گرفتن دیه یا خونخواهی مختار است. و بهای دیه نفس از راه مصالحه میان اطراف قضیه و رضایت آنان معین می‏گردد^[۸۶]. دیه مقتول در این دوران به سه جزء تقسیم می‏شده است: یک جزءِ آن به دلیل از دست دادن یکی از افراد رعایای پادشاه داده می شد، جز دیگر آن را مالک (فئودال) به دلیل از دست دادن یکی از خود بر می‏داشت، و جزء سوم آن بین افراد خانواده مجنی علیه تقسیم می‏گردید. ^[۸۷] یکی از اقسام دیه (ورگیلد) (Vergild) بهای انسان بوده است و آن مبلغی بوده که قاتل به خانواده‏ی مقتول می‏پرداخته است. پرداخت ویرگیلد در همه‏ی فرهنگ‏های ژرمنی از جمله در دوران انگلوساکسون‏ها در جزایر بریتانیا وجود داشته و در بسیاری از ممالک دیگر نیز رایج بوده است. ^[۸۸]
فرانسویان قدیم و ژرمن‏های مجاور آنان برای ارتکاب قتل، دیه پرداخت می‏کردند. قاتل فرانسوی باید دویست فرانک پرداخت می‏کرد و قاتل رومی می‏بایست صد فرانک پرداخت می‏کرد. ^[۸۹] ولی امروزه در حقوق غرب از دیه به عنوان خسارت و غرامت تعبیر گردیده و به عنوان کیفر مطرح می‏شود و دیه در این حقوق به صورت رسمی جایگاهی ندارد در حقوق امروز غرب از دیه تحت عنوان (Bloodmoney) یا همان خونبها بحث می‏شود.
۲-۱-۴٫ دیه در نظام حقوقی ایران
بدون شک بررسی پیشینه‏ی دیه در نظام حقوقی ایران از جهاتی در رسیدن به صواب و واقع و تشخیص جایگاه مسئله نقش بسزایی دارد و چون موضوع این پایان نامه بررسی مسئولیت بیت المال مسلمین در قبال دیه‏ی بیگانگان و غیر مسلمانان از دیدگاه فقه جزایی و حقوق کیفری جمهوری اسلامی ایران است، لذا به نظر می‏رسد که بررسی پیشینه‏ی دیه در نظام حقوقی ایران چه در دوران قبل از انقلاب اسلامی و چه در دوران بعد از انقلاب اسلامی ایران تأثیر اساسی در شناختِ مسأله و موضوع این پایان نامه خواهد داشت. اینک به بررسی پیشینه‏ی دیه در قبل از انقلاب اسلامی و سپس اشاره‏ای گذرا به سیر تاریخی آن در قوانین بعد از انقلاب اسلامی ایران خواهیم داشت.
۲-۱-۴-۱٫ پیشینه‏ی دیه قبل از انقلاب اسلامی ایران
برای اینکه به گذشته‏ی کشور خود برگردیم و ببینیم که گذشتگان ما در این مملکت در خصوص دیه چگونه عمل می‏کردند، لازم است به قوانین موضوعه توجه کنیم. در قانون اساسی پیشین مصوّب ۱۲۷۶ شمسی و متمّم آن در اصل دهم آمده است: غیر از ارتکاب جُنحه و جنایات و تقصیرات عمده هیچ کس را نمی‏توان فوراً دستگیر نمود، مگر به حکم کتبی رئیس محکمه .
در اصل دوازدهم آمده است: حُکم اجرای هیچ مجازاتی نمی‏شود مگر به موجب قانون و در قانون مجازات عمومی سابق مواد ۱۷۰-۱۹۲ در مورد ضرب و جرح و قتل صحبت می‏کند؛ ماده‏ی ۱۷۰ تصریح می‏کند: مجازات مرتکب قتل عمدی اعدام است، مگر در مواردی که قانوناً استثناءِ شده باشد. که به مسأله‏ی قصاص مربوط می‏شود و به بحث ما که راجع به دیه است ارتباطی ندارد. در مورد ضرب و جرح مقرّر گردیده که اگر سبب مرض دایمی با فقدان یکی از حواس شود به دو تا ۱۰ سال حبس محکوم می‏شود و در مواردی که شدّت ضرب و جرح کمتر است مجازات، زندان کمتری دارد. ماده‏ی چهلم قانون آیین دادرسی کیفری مصوّب سال ۱۲۹۰ مقرّر داشته است: دادگاه جنایی مکلّف است در صورت صدور رأی بر محکومیت متّهم، ضمن حکم مزبور حکم ضرر و زیان مدعی خصوصی را با توجه به ادلّه و قرائن و اوضاع و احوال امر به نظر خود صادر کند. با ملاحظه‏ی قانون اساسی سابق و قانون مجازات عمومی و آیین دادرسی کیفری مسئله دقیقاً روشن شده است که در قانون گذشته اصلاً مسأله‏ی دیه مطرح نبوده و آنچه مطرح بوده است مجازات به صورت زندان و یا جریمه می‏باشد و به تبع محکومیت متهم در محاکم کیفری دادگاه به جبران ضرر و زیان ناشی از جرم حکم می‏کرد. البته در مورد قتل حتی ضرر و زیان مطرح نبوده فقط در جراحت‏ها و ایراد ضرب‏ها مسأله‏ی خسارت مطرح شده است. و در قتل فقط مجرم مجازات می‏شد که در عمد اعدام، و در غیر عمد زندان و….
البته گفتنی است که مسأله‏ی اعدام هم با راه های متعدّدی که جهت عدم اجرای آن وجود داشت اجرا نمی‏شد و اگر هم اجرا می‏شد در مورد افراد خاصی بود. با توجه به مطالب فوق از ابتدای قانونمندی کشور که از زمان مشروطه آغاز شده، مسئله‏ی دیه اصلاً مطرح نبود. گرچه از گذشته‏های دور مطالبی نقل شده که در بعضی مواقع روحانیون در محاکم شرع بر دیه حکم می‏دادند. بلکه دادگاه‏ها به عنوان خسارت وارده به مجنی علیه حکم به پرداخت ضرر و زیان ناشی از جرم ایراد ضرب و جرح عمدی و غیر عمدی می‏نمودند.
۲-۱-۴-۲٫ پیشینه‏ی دیه بعد از انقلاب اسلامی ایران
پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران به رهبری حضرت امام خمینی (ره) به عنوان فقیهی زمان شناس در اصل چهارم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مقرر گردید کلیه‏ی قوانین و مقررات مدنی، جزایی، مالی، اقتصادی، اداری، فرهنگی، نظامی، سیاسی، و غیر اینها باید بر اساس موازین اسلامی باشد و بر این اساس مجلس شورای اسلامی قانون حدود و قصاص و دیات و تعزیرات(مجازات اسلامی) را تصویب نموده و در کشور جمهوری اسلامی ایران در حال اجرا می‏باشد. بنابراین مشخص شد که از نظر قانون هم مساله‏ی دیه یک اصل مهم و رکن اساسی نظام حقوق جزایی مملکت است و در مواردی که شرعا جای قصاص نباشد یا اجرای قصاص ممکن نباشد و یا اولیای دم و یا مجنی علیه حاضر به اجرای قصاص نباشد و یا تقاضای دیه کنند متهم را می‏توان به پرداخت دیه محکوم کرد. مواد قانون دیات پس از بحث و بررسی و کسب نظر علمای اهل فن و خبرگان امر در کمیسیون مجلس شورای اسلامی تصویب وبه تایید شورای نگهبان نیز رسید. در این بخش مختصری از سیر تدوین قانون دیه پس از پیروزی ارائه می‏گردد. در سال ۱۳۵۹ با تشکیل اولین دوره‏ی مجلس شورای اسلامی، شورای عالی قضایی از فرصت استفاده کرد و لایحه‏ای را تحت عنوان قانون حدود و قصاص و مقررات آن به مجلس شورای اسلامی تقدیم کرد که در تاریخ سوم شهریور سال ۱۳۶۱ به تصویب کمیسیون امور قضایی مجلس شورای اسلامی رسید و در تاریخ ۲۴ آذر ماه ۱۳۶۱ مقرر شد این قانون به مدت ۵ سال به صورت آزمایشی اجرا شود. این قانون ۲۱۱ ماده دارد و مشتمل بر مواردی از احکام قتل نفس(عمد) شبه عمد، خطا و ضرب و جرح و نقص عضو و در واقع جایگزینی برای قانون مجازات عمومی مصوب ۷/۱۱/۱۳۰۴ است. با تمام شدن مهلت اجرای آزمایشی این قانون قوه‏ی قضائیه قانون مجازات اسلامی را که مشتمل بر تمامی احکام مربوط به احکام جزایی اسلام، حدود، قصاص، دیات است برای تصویب به مجلس شورای اسلامی تقدیم کرد. مجلس شورای اسلامی نیز بر اساس اختیاراتی که در اصل ۸۵ قانون اساسی در این مورد داده شده در تاریخ ۷/۹/۱۳۷۰آن را با ۴۹۷ ماده و ۱۰۳ تبصره تصویب کرد. و مقرر شد تا ۵ سال به گونه‏ی آزمایشی اجرا گردد. پس از پایان دوره‏ی آزمایشی ۵ ساله نیز مجددا مجلس شورای اسلامی اجرای آزمایشی آن را به مدت ۱۰ سال تمدید کرد و در تاریخ ۲۶/۱۲/۷۵ به تایید شورای نگهبان نیز رسید. با پایان یافتن دوره‏ی ۱۰ ساله پس از مدتی کش و قوس بین مجلس و قوه‏ی قضائیه این قانون به مدت یک سال دیگر تمدید گردید تا قانون مجازات اسلامی به صورت قانونی دایمی به مجلس تقدیم شود. هم اکنون قوه‏ی قضائیه قانون مجازات اسلامی جدید را تدوین و تقدیم دولت و از طریق دولت نیز به عنوان لایحه تقدیم مجلس گردیده است تا در اسرع وقت به آن رسیدگی شود. گرچه این قانون از سوی جامعه‏ی حقوقدانان کشور با انتقاداتی اساسی و بنیادین رو به رو است، از جمله در خصوص مواد مربوط به دیات، که قانون مذکور نیاز به اصلاحاتی جدی دارد که انشاء الله از سوی مجلس محترم مورد توجه قرار گیرد.
۳-۱٫ مبحث سوم: جایگاه دیه در حقوق کیفری ایران
از آنجایی که حقوق کیفری ماهوی وشکلی دو رکن اساسی نظام عدالت جزایی و کیفری به شمار می‏روند و هنجارهای تعیین کننده جرایم و مجازات‏ها و آیین دادرسی کیفری همچون آئینه‏ای هستند که از ارزش‏های رسمیت یافته و دارای ضمانت اجرا در هر جامعه سخن می‏گویند و با توجه به اینکه دیه نیز از جمله مجازات‏های ماهوی در حقوق کیفری ایران است که نقش اساسی در جبران ضرر و زیان جسمی وارده به مجنی علیه دارد و از طرفی بررسی آیین دادرسی و روند اجرای احکام مربوط به دیات در حقوق کیفری شکلی امکان پذیر است، لذا تدقین و بررسی جایگاه دیه در حقوق کیفری ماهوی یعنی قانون مجازات اسلامی و حقوق کیفری شکلی یعنی آیین دادرسی کیفری ایران امری بایسته و ضروری است که در مبحث بعد به آن خواهیم پرداخت.
۳-۱-۱٫ جایگاه دیه در حقوق کیفری ماهوی
وقتی از حقوق کیفری ماهوی سخن می‏گوییم تعریف و تعیین مجازات و بیان شرایط مسئولیت کیفری را در نظر داریم. باید اشاره کنیم که دیه به رغم اختلافات در ماهیت آن توسط قانون گذار در مواد ۱۲ و ۱۵ و ۲۹۴ قانون مجازات اسلامی تعریف شده است. ماده‏ی ۲۹۴ قانون مجازات اسلامی مقرر داشته است:
دیه مالی است که به سبب جنایت بر نفس یا عضو به مجنی علیه یا به ولی و یا اولیای دم داده می‏شود.
موارد پرداخت دیه در ماده‏ی ۲۹۵ قانون مذکور بیان گردیده است؛ از جمله در موارد قتل که به صورت شبیه به عمد و یا خطای محض واقع گردیده و یا مواردی از جنایت عمدی که قصاص در آنها جایز نباشد. میزان دیه‏ی قتل مرد مسلمان در ماده‏ی ۲۹۷ یکی از امور ششگانه قید گردیده است. در ماده‏ی مزبور به موارد پرداخت دیه اشاره شده است. در حال حاضر قیمت اعیان شش گانه موضوعیت دارد. بر اساس ماده‏ی مذکور پرداخت دیه منحصر به انواع ششگانه‏ی شتر، گاو، گوسفند، حلّه‏های یمنی، دینار و درهم با مقادیر مشخص می‏باشد که با تراضی طرفین یا تعذر آنها قیمت هر یک از امور ششگانه پرداخت می‏شود و طی سالهای اخیر قیمت انواع سه گانه‏ی گاو، گوسفند و شتر با اجازه‏ی مقام عظمای ولایت توسط ریاست محترم قوه‏ی قضائیه جهت تسهیل در امور تعیین و اعلام می‏شود. جانی در انتخاب هر یک از انواع مذکور یا قیمت آنها مختار می‏باشد و مادام که مبادرت به پرداخت آن نکرده است مجاز به تغییر نوع انتخابی می‏باشد. اسباب تغلیظ دیه در ماده‏ی ۲۹۹ قانون مجازات اسلامی ذکر گردیده است.
در اینکه دیه ماهیت مدنی یا جزایی و یا ماهیت توأم دارد بین حقوقدانان اختلاف عمیقی واقع شده است. بر اساس ماده‏ی ۳۰۴ قانون مجازات اسلامی مسئول پرداخت دیه در قتل و ایراد ضرب و جرح عمدی و شبیه به عمد شخص جانی است ولی در قتل‏های خطای محض و یا جراحت‏های موضحه و جنایت‏های زیادتر از آن به عهده‏ی عاقله و دیه‏ی جراحت‏های کمتر از آن به عهده‏ی خود جانی است. بعضی از موارد پرداخت دیه از بیت المال در مواد ۳۱۲ و ۳۱۳ قانون مجازات اسلامی و ماده ۱۳ قانون به کارگیری سلاح توسط نیروهای مسلح منعکس گردیده است. دیه‏ی اعضاء نیز در باب نهم از مواد ۳۶۸ تا ۴۸۶ و دیه‏ی سقط جنین در ماده‏ی ۴۸۸ تا ماده‏ی ۴۹۳ و دیه‏ی جنایت بر اموات و مردگان نیز در ماده‏ی ۴۹۴ و تبصره‏ی ذیل آن مقرر گردیده است.
۳-۱-۲٫ جایگاه دیه در حقوق کیفری شکلی
وقتی می‏خواهیم جایگاه دیه را در حقوق کیفری شکلی بررسی نماییم بالضروره باید به نحوه‏ی رسیدگی شکلی و صدور رأی و تجدید نظر و اجرای احکام مربوط به دیه توجه داشته باشیم. روند رسیدگی به پرونده‏های مربوط به دیه در محاکم مانند سایر جرایم بوده و تفاوتی از حیث رسیدگی و صدور رای با سایر جرایم کیفری ندارد؛ اما به بعضی از ترتیبات تجدید نظر و روند اجرای احکام مربوط به دیه در قانون آیین دادرسی کیفری دادگاه‏های عمومی و انقلاب تصریح شده است.از نظر قابلیت تجدید نظر خواهی در بند د ماده‏ی ۲۳۲ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۷۸ در جرایمی که طبق قانون مستلزم پرداخت دیه بیش از خمس دیه‏ی کامل باشد، قابل تجدید نظر شناخته شده است. از مفهوم این بند استفاده می‏گردد در صورتی که محکومیت به پرداخت دیه به کمتر از خمس دیه‏ی کامل باشد قابل تجدید نظر نبوده و قطعی است. از طرفی چگونگی پرداخت دیه و مهلت آن را ماده‏ی ۲۹۲ قانون مذکور به ترتیبی دانسته است که در قانون مجازات اسلامی و قانون نحوه‏ی اجرای محکومیت‏های مالی پیش بینی شده است. در ماده ۲ قانون نحوه‏ی اجرای محکومیت‏های مالی آمده است: هرکس محکوم به پرداخت مالی به دیگری شود چه به صورت استرداد عین یا قیمت یا مثل آن و یا ضرر و زیان ناشی از جرم یا دیه و آن را تأدیه ننماید، دادگاه او را الزام به تأدیه نموده و چنانچه مالی از او در دسترس باشد آن را ضبط و به میزان محکومیت از مال ضبط شده استیفاء می‏نماید و در غیر این صورت بنابر تقاضای محکوم له، ممتنع را در صورتی که معسر نباشد تا زمان تأدیه حبس خواهد کرد. به هر حال در آیین دادرسی کیفری نیز دیه مورد توجه بوده است. لازم به اشاره است که قانونگذار می‏بایست مهلت پرداخت دیه را در قانون کیفری شکلی بیان می‏کرد، ولی به تبعیت از کتب فقهی آن را در قانون ماهوی آورده است که امید است در اصلاحات قانون گذاری مورد توجه قرار گیرد.
خلاصه و نتیجه گیری
با عنایت خداوندی مباحث فصل اول این رساله خاتمه یافت. در این فصل تلاش گردید که با کلیات و مفاهیم و واژه‏های کلیدی و اساسی که در درک بهتر و آسانتر مطالب این پژوهش مفید باشد، آشنا گردیده و هر یک از واژگان را از منظر لغوی و اصطلاحی وگستره‏ی موضوعی در ارتباط با عنوان این رساله مورد کنکاش قرار داده و همچنین پیشینه‏ی تاریخی و سابقه‏ی مسئولیت بیت المال و دولت را در فقه اسلامی و حقوق دوره‏ی قدیم و جدید و پیشینه‏ی دیه را که محوریت و اساس این تحقیق را تشکیل می‏دهد در ادوار مختلف تاریخ حقوق بشری و در شرایع مختلف آسمانی، حقوق غرب و حقوق کیفری ایران مورد ملاحظه و جایگاه آن را نیز در حقوق کیفری ماهوی و شکلی ایران بررسی نمودیم. اینک با فضل و کرم خداوندی با توجه به موضوع رساله‏ی حاضر فصل دوم را با بررسی مبانی نظری و قانونی مسئولیت بیت المال مسلمین در قبال دیه‏ی غیر مسلمانان و بیگانگان و طرح دیدگاه‏های موافقان و مخالفان و ارزیابی نظرات آنان در پی خواهیم گرفت.
۲-۲٫ مبحث اول: مفهوم مبانی
اصولاً وقتی می‏خواهیم از مبانی توجه کننده‏ی مسئولیت بیت المال مسلمین در قبال دیه‏ی غیر مسلمانان و بیگانگانی که در قلمرو کشور جمهوری اسلامی ایران به صورت دایم یا موقت اقامت و یا تردد می‏ نمایند، سخن بگوییم بیشتر مقصودمان دو موضوع است:
اول، مفهوم فلسفی مبانی و آن این است که چه نیرویی حکومت اسلامی یا هیأت حاکمه یا همان بیت المال را موظف و مسئول نشان می‏دهد که در قبال دیه‏ی غیر مسلمانان و بیگانگان همچون مسلمانان وظیفه و مسئولیت داشته باشد، و ناگزیر از جبران خسارت و پرداخت دیه به آنان باشد. چه توجیهی وجود دارد که دولت و بیت المال را مسئول پرداخت دیه و جبران خسارتی بدانیم که گاه نقشی در بروز حادثه و جنایت به وجود آمده نداشته است و هیچ گونه سهل انگاری و قصوری را نمی‏توان به حکومت نسبت داد.
دوم، مفهوم فقهی مبانی و آن متون دینی و یا منابع حکم است که فقیه با استناد به آنها حکم را دریافت می‏کند؛ یعنی همان ادله‏ی فقهی و یا روش‏ها و شیوه‏های معتبر در شریعت، که فقیه به کار می‏گیرد و به کمک آنها حکم را از منابع، فهم و کشف می‏کند. در هر صورت ادلّه و براهین مختلفی در توجیه و تفسیر پرداخت دیه از بیت المال در قبال مسلمانان و غیر مسلمانان و بیگانگان بیان شده است که در مباحث آتی به مهمترین آنها اشاره خواهد شد. برای تنویر ذهن مخاطب لازم است مفهوم مبانی را از نظرگاه‏های مختلف لغوی، حقوقی و فقهی مورد کنکاش و بررسی قرار دهیم.
۲-۲-۱٫ مفهوم مبانی در لغت
مبانی در لغت جمع مبنی^[۹۰] به معنی ساختمان، اساس و پی است^[۹۱]. در فرهنگ لغت المنجد مبانی را به معنای بناها و پایه هایی که روی هم قرار گرفته و لایه هایی را تشکیل داده باشد معنا کرده است. ^[۹۲] فرهنگ فارسی عمید مبانی را جمع مبنا یا مبنی و به معنای محل بنا و ریشه‏ی چیزی و یا پایه و بنیان معنا نموده است^[۹۳]. فرهنگ معین، مبانی را جمع مبنا دانسته و مبنا را محل بنا، بنیاد، شالوده و اساس معنی کرده است^[۹۴]. بالاخره دهخدا در معنی مبانی آورده است: مبنا: ریشه و اساس ^[۹۵].