روش تحقیق :
این تحقیق از نوع پی رویداد ودر قالب روش میدانی جمع اوری داده ها انجام شد .
جامعه آماری :
جامعه اماری این پزوهش کلیه دانشجویان پسر و دختر رشته روانشناسی دانشگاه آزاد می باشد .
نمونه پژوهش :
نمونه شامل ۶۰ (۳۰ فرد پسر و ۳۰ دختر ) نفر از دانشجویان روانشناسی که با روش نمونه گیری به صورت تصادفی انتخاب شدند .
ابزار پژوهش :
ابزار پژوهش در این تحقیق که برای سنجش میزان استرس بکار بردیم ، پرسشنامه کنار امدن لازاروس می باشد . این پرسشنامه برای شناسایی افکار و اعمالی طراحی شده که فرد از انها برای مقابله با حوادث استرس بر انگیز خاص استفاده کرده است . این پرسشنامه فرآیندهای کنار امدن را می سنجد ، نه گرایشها یا سبک کنار امدن را .

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در پاسخ دهی به سوالات پرسشنامه افراد به هر ماده بر اساس یک مقیاس چهار گزینه ای لیکرت پاسخ می دهند که نشان دهنده فراوانی هر یک از راهبردهای مورد استفاده است : صفر نشانگر » بکار بردم » ۱- نشانگر « تا حدی بکار بردم » ۲- نشانگر « بیشتر مواقع بکار بردم » ۳-نشانگر «زیاد بکار بردم» می باشد . پرسشنامه روش های کنار آمدن لازاروس شامل ۶۶ سوال است که ۵۰ سوال آن در ۸ مقیاس روش های کنار آمدن رویارویانه ، دوری جویی ، خویشتن داری ، جستجوی حمایت اجتماعی ، مسئولیت پذیری ، گریز اجتناب ، حل مدبرانه مسئله ، ارزیابی مجدد مثبت) طبقه بندی شده و به ۱۶ سوال آن نمره ای تعلق نمی گیرد . بنابراین این مقیاس را به ۶۰ نفر از دانشجویان روانشناسی مقطع کارشناسی واحد گرمسار ارائه می دهیم .
چگونگی جمع اوری اطلاعات :
پرسشنامه را به ۶۰ نفر از دانشجویان پسر و دختر به صورت مساوی به هر گروه ۳۰ نفر می دهیم و ضرورت این تحقیق را برای آنها توضیح داده و از آنها تقاضا می نماییم که به پرسشهای مطرح شده با کمال دقت پاسخ دهند .
تجزیه و تحلیل داده ها :
در این تحقیق برای تجزیه و تحلیل داده از شاخص های آمار توصیفی و استنباطی شامل فراوانی ، میانگین ، انحراف استاندارد و تفاوت میانگین ها به روش تجزیه و تحلیل از طریق مقایسه میانگین دو گروه از دانشجویان پسر و دختر روانشناسی . انحراف استاندارد و بعد از T بر اساس میانگین و انحراف استاندارد بدست آمده محاسبه شده است . روش آماری استفاده شده در این پژوهش T مستقل می باشد .
فصل چهارم
جدول شماره ۱ : فراوانی و درصد فراوانی دانشجویان

جنسیت

تعداد دانشجویان

درصد

پسر

۳۰ نفر

۵۰%

دختر

۳۰ نفر

۵۰%

جدول بالا به ما نشان می دهد که ۵۰ درصد آزمون شوندگان پسر و ۵۰ نفر هم دختر می باشند .
جدول شماره ۲ : تعداد شرکت کننده و نمرات تجربه استرس

شاخصهای آماری

فراوانی

میانگین

انحراف استاندارد

انحراف معیار

پسر

۳۰

۶۵۲

۴۳۴/۱۰۶

۷۹۹/۲۳

۳-۷- خلاصه و جمع بندی

در فصل سوم، پیشینه موضوع، مطالعات داخلی و خارجی انجام شده در راستای موضوع رساله و مبانی نظری ارائه شد. در مطالعات انجام شده مشخص شد که تعداد بسیار کمی از مطالعات در زمینه صادرات گاز با رویکرد نظریه بازی انجام شده است و هیچ مطالعه‌ای که در چارچوب نظریه بازی به طور مختص به خط لوله نابوکو و نقش انتقال گاز کشورهای حاشیه خزر و عراق بپردازد تا زمان نگارش این رساله، وجود ندارد. در مبانی نظری نیز در خصوص نظریه بازی و تفکیک انواع بازی‌ها و همچنین نظریه بازی همکارانه و انواع راه حل‌های این نوع بازی مطالبی ارائه شد.

فصل چهارم

تعریف بازی و نتایج محاسبات

۴-۱- مقدمه

در فصل حاضر بازی مورد نظر در رساله، تعریف و ارائه می‌شود. برای تعریف بازی باید بازیگران، استراتژی ها و پیامدهای بازیکنان بررسی شوند. بعد از معرفی بازی، با بهره گرفتن از راه حل های ارائه شده در فصل پیش، بازی ائتلافی مورد نظر حل و قدرت چانه‌زنی هر کدام از کشورها مشخص می‌شود.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۴-۲- تعیین بازی

۴-۲-۱- بازیگران

از آن جایی که مسأله اصلی، چانه‌زنی میان کشورهای صادرکننده جهت صادرات از طریق خط لوله نابوکو می‌باشد و همچنین به دلیل اینکه خطوط لوله از ترکیه به سمت اروپا اجرا شده یا در حال اجرا می‌باشد و مشکلی از این بابت وجود ندارد، بدین ترتیب مجموعه بازیگرانی که در شبکه درگیر هستند، N = {.. , ..i , .. } است که در آن N تعداد کل بازیگران می‌باشد. شبکه N= {TU,IR,IQ,TN,AZ } شامل ایران، عراق، ترکمنستان، آذربایجان، ترکیه است. بازیگران ائتلاف‌هایی را تشکیل می‌دهند.
مهمترین کشوری که در این زمینه فعال می‌باشد، کشور ترکیه (TU) می‌باشد و پل ارتباطی کشورهای تولیدکننده با مصرف کننده می‌باشد و بدون این کشور، اجرای خط لوله نابوکو امکان پذیر نمی‌باشد. لذا، درآمدی را که این کشور به عنوان منتقل کننده از این پروژه، کسب می‌کند، به عنوان منفعت این کشور، در نظر می گیریم. در کنار ترکیه، کشورهای تأمین کننده گاز می‌باشند (IR, IQ, TN, AZ) و امکان اینکه هر کدام یا برخی از این کشورها بتوانند به تنهایی وارد پروژه شوند، وجود دارد. در بازی مورد نظر، ایران و ترکمنستان برای تشکیل ائتلاف گازرسانی به کشورهای اروپایی از طریق ترکیه رقابت می‌کنند و هر کدام بتوانند منافع بیشتری را برای کشورهای تقاضاکننده داشته باشند، می‌توانند ائتلاف را تشکیل بدهند.

۴-۲-۲- تعریف توابع مشخصه

در این نوع بازی، برای کمی کردن، نیاز است که توابع مشخصه تعریف شوند تا بتوان منافع بازیگران را بدست آورد. برای کشورهای ایران و ترکمنستان، تابع مشخصه به شکل تابع سود گازرسانی به کشورهای اروپایی مطرح می‌باشد. با توجه به فاصله ای که کشورها برای گازرسانی دارند و فروض کمی محاسبه سود، می توان ارزش حال گازرسانی هر کدام از کشورها را محاسبه نمود و به عنوان منفعت نهایی ائتلاف، در نظر گرفت. همچنین، ارزش منافع هر بازیگر به تنهایی، صفر می‌باشد، زیرا در ائتلاف گازرسانی، باید حداقل یک مصرف کننده و یک منتقل کننده وجود داشته باشد، لذا حداقل تعداد لازم برای تشکیل یک ائتلاف دو بازیگر می‌باشد.

۴-۲-۳- فروض کمی

برای محاسبه سود کلی اجرایی شدن صادرات گاز به اروپا، ارزش حال پروژه فوق محاسبه می‌شود. اطلاعات هزینه، به شرح ذیل استخراج شده است^[۱۵۵].
جدول۴-۱- هزینه‌های سرمایه‌گذاری برای صادرات گاز به اروپا

عنوان

واحد اندازه گیری

مقدار

ظرفیت خط لوله

میلیارد مترمکعب در سال

۳۰

طراحی بخش پایین دستی (CAPEX)

میلیون دلار

۳۰۰

هزینه هر اینچ خط لوله در خشکی (CAPEX)

هزار دلار

۸۶٫۸

هزینه هر اینچ خط لوله در مناطق فراساحلی (CAPEX)

هزار دلار

۱۰۱٫۹

هزینه عملیاتی سالانه (OPEX)

درصد از هزینه سرمایه ای کل

۸%

Source: Oil and Gas Journal’s Annual Pipeline Economics Special Report 2013
قیمت نیز بر اساس ارزش گاز تحویلی به اروپا محاسبه می‌شود. به این صورت که قیمت گاز تحویلی آلمان در سال‌های اخیر گرفته شده است. بیشتر واردات گاز آلمان از روسیه می‌باشد و خط لوله نابوکو رقیبی برای خط لوله روسیه محسوب می‌شود، لذا می توان حداکثر قیمت دریافتی را بر مبنای قیمت گاز تحویلی آلمان لحاظ کرد. البته، قیمت گاز صادراتی از روسیه به آلمان به دلیل انحصار روسیه بالا است و در صورت اجرا شدن نابوکو این قیمت کاهش خواهد یافت. قیمت گاز تحویلی آلمان در سال ۲۰۱۳، به طور میانگین ۱۰٫۶ دلار در هر میلیون بی تی یو می‌باشد. منتهی باید تغییرات این قیمت را نیز در سال‌های گذشته در نظر گرفت. نکته جالب اینکه قیمت گاز انگلستان NBP که در رقابت تعیین می‌شود، به همین قیمت گرایش ها پیدا کرده است که نشان از درستی این قیمت در تعیین ارزش گاز می‌باشد. بنابراین، برای پروژه در نظر گرفته شده، قیمت گاز را میانگین قیمت گاز تحویلی آلمان از روسیه برای پنج سال گذشته در نظر گرفت که برابر با ۹٫۵ دلار در هر میلیون بی تی یو یا ۳۶۰ دلار در هر هزار متر مکعب می‌باشد. همچنین هزینه انتقال گاز را نیز معادل هزینه انتقال گاز اعمال شده در کشور اکراین لحاظ می کنیم که ۳٫۰۵ دلار به ازای هر میلیون مترمکعب در۱
۰۰ کیلومتر در سال ۲۰۱۳ بوده است^[۱۵۶].

همچنین وی را متهم کردند اشیاء مقدس را فروخته و مرتکب رباخواری شده و مغان را به آزار و قتل نصارا تحریک کرده است. به همین دلیل به دستور بهرام وی زندانی شد و بعداً در نتیجه اقدامات «تئودوسیوس» دوم قیصر روم آزادشد و از مقام خود متنفر شد و می خواست استعفا کند ولی پیروان وی واسطه شدند و مجمعی در شهری از منطقه عرب نشین متشکل از سی اسقف تشکیل دادند. این مجمع به این دلیل اهمیت داشت که در آن استقلال فرقه عیسوی ایران از کلیسای بیزانس اعلام شد. ^[۱۳۶]
این تصمیمات به معنای آزادی قانونی بالفعل از انطاکیه بود و بدین ترتیب کلیسای ایرانی خود را بیرون از اتحادیه پنجگانه رم، قسطنطنیه، اسکندریه، انطاکیه و اورشلیم قرارداد. انگیزه سیاسی این کار چندان زیاد نبوده است. دوستی با غرب گسیخته نشد و تنها چشم پوشی از تمامی تعالیم مسیحی می توانست تأثیر سیاسی داشته باشد. مسئله اساسی یافتن راهی برای دعوی مقتدرانه و اگر ضرورت می یافت تحمیل کردن صلح داخلی بدون دخالت بیگانه بوده است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در عین حال چنین تحولی را باید برآیند نفوذ تدریجی آن دسته از مسیحیان دانست که در محیط زرتشتی رشد کرده بودند. پیدا شدن نامهای ایرانی فراوان از مردم عادی و روحانی در اسناد کلیسایی گوناگون سده پنجم میلادی دلیل پیروزیهای تبلیغاتی کلیسای سریانی در میان هم میهنان ساسانیان است. ^[۱۳۷]
به این ترتیب در زمان بهرام پنجم مسئله عیسویان ایران حل شد و امتیازی نصیب حکومت ساسانی گردید که «جاثلیق» جدید را وادار به تشکیل مجلسی از کشیشان کرد که در آن مجمع کلیسای مسیحی ایران به کلی همانطورکه گفته شد از کلیساهای بیزانس جدا گردید و بدبینی های منسوب به ایرانیان مسیحی که متهم به توطئه به نفع رومیان بودند می بایست خاتمه پذیرفته باشد.^[۱۳۸]
۳-۵-۵. کرتیر و مسیحیان:
تمام منابعی که در اختیارداریم تأیید می کند که دوره ی صلح و نیکبختی مسیحیان تا زمان سلطنت بهرام دوم (۲۷۶-۲۹۳ م) طول کشید و دراین دوره بود که نخستین آزارها شروع شد.
شاید فشارموبدان و درباریانی که درآیین زرتشتی تعصب داشته اند، عامل اصلی تغییرسیاست شاهنشاهان ساسانی نسبت به مسیحیان بوده باشد. زجر و شکنجه هایی که گروهی ازمسیحیان درزمان سلطنت برخی از شهریاران ساسانی متحمل شده اند درکتب محققان مسیحی آن چنان بزرگ جلوه داده شد که حدی برآن متصورنیست.^[۱۳۹].
در کتیبه کرتیر بر کعبه زرتشت که حدود ۲۸۰ میلادی و در روزگار پادشاهی بهرام دوم (۲۷۶-۲۹۳ م) نوشته شده، خود دلالت برحضور قابل ملاحظه ی جماعت مسیحی دارد.موبد کرتیرکه رهبری دستگاه دینی را برعهده داشت، دراین کتیبه به تعقیب و آزار و کشتن (=زتن) مسیحیان (نصرانیان و کریستیان) اشاره می کند.مسلماً در کتیبه ای رسمی از اقلیتی بی اهمیت و غیرقابل اعتناد دربرابر اکثریت زردشتیان یاد نمی شود. با توجه به دشمنی و تعصبی که از کرتیر گزارش شده، قطعاً وی از جانب این جمع احساس خطرجدی نمود که به کشتارایشان دست زده است، مخصوصاً آنکه برای پیروان این دین دو اصطلاح را به کار برده است؛ این برمسیحیان سریانی اطلاق می شده و مسیحیان (کریستیان) بر مسیحیان یونانی زبان. ^[۱۴۰]
متن کتیبه بدین شرح است: « و برهمن و نصارا و کریستیان و مغتسله و زندیق درشهرزده شدند و بت ها شکسته شدند و لانه دیوان ویران شده و گاه و نشستنگه ایزدان شد و شهر به شهر و جای به جای، اعمال مربوط به ایزدان افزایش یافت و بسیاری آتش بهرام نشانده شد و بسیاری مغ مرد شادمان و کامروابودند….»^[۱۴۱]
از اشارات کتیبه ی کرتیر به دو فرقه ازمسیحیان و نیزازاسناد منابع سریانی این زمان برمی آید که جوامع مسیحی در نیمه دوم سده سوم میلادی پایگاه محکمی در اراضی اطراف دجله و فرات در بین جوامع آرامی زبان پیدا کرده است. در نتیجه فعالیت های این جوامع هیأت های مذهبی این دوره پیش آمد، مسیحیت در سرتاسر ایران و حتی فراتر از آن پراکنده شدند. ^[۱۴۲]
۳-۵-۶. گسترش کلیسا و مراکز مهم کلیسایی:
هنگامی که آموزه های اعتقادی نسطوریان تثبیت شد و نظام سازمانی کلیسای نسطوری در ایران قوت و استحکام یافت، کلیسا در صدد برآمد تا در مناطق دورتر به فعالیت بپردازد و حوزه های کلیسایی را گسترش دهد. مجموع شرایط درونی و بیرونی در تحقیق این امر مؤثر بود. در وهلۀ نخست، استقرار نسطوریان در ایران و بیرون از مرزهای بستۀ امپراتوری روم آنها را از درگیری و مناقشات میان یعقوبیان و ارتدوکس ها که از انطاکیه و قسطنطنیه نشأت می گرفت به دور نگه می داشت.
به این ترتیب آنها درگیر مشاجرات و مناقشات نظری نبودند. میان منوفیزیت های کلیسای قدیم اسکندریه و انطاکیه، که در یک جناح قرار داشتند، و ملکانی ها که پیرو مصوبات کالسدون و موافق با آرای کلیسای قسطنطنیه و روم در جناح مقابل بودند وجود داشت. از جریان کلی رشد و توسعۀ کلیسا این گونه برمی آید که در دوره های کشتار نیز همچنان مسیحیان در نقاط مختلف از صلح و امنیت و آزادی عمل به اعتقادات، البته به طور نسبی برخوردار بوده اند. آنچه در شرق عمومیت داشته، استبداد دولتمردان و شاهان بوده که گاه در کشتارها چندان میان مسیحیان و غیره مسیحیان شرایط متفاوت نبوده است. همچنین حکم پرداخت مالیات بیشتر از سوی مسیحیان از دیگر موارد فشار بوده که این رویه در روم نیز بی سابقه نبوده است.
از سویی دیگر، سرزمین وسیع پادشاهی ایران، افق هایی نوین را پیش روی کلیسا و توسعۀ آن گشوده بود. شهر سلوکیه و تیسفون محل آمد و شد کاروان های تجاری از عربستان، آسیای مرکزی، هند و چین بود. در آنجا امکان آشنایی نسطوریان با مردمان مختلف سرزمین های شرقی فراهم آمده بود و این سرآغاز فعالیت کلیسا در میان این مردمان بود. اما موفقیت حیرت آور کلیسای نسطوری برخاسته از مجموعه عوامل مختلفی بود. آنها با نظام کارآمد کلیسایی و رهبانی که نزد عموم مردم مقبولیت می یافت شروع به فعالیت کردند. آنها در فعالیت های تبشیری بسیار ابتکار عمل داشتند و مطابق با ضوابط زندگی جدید عمل می کردند.
هر اسقفیه جدید که بنا می شد، در کنار آن مدرسه ای همراه با کتابخانه و بیمارستان دارای تجهیزات درمانی و دارویی نیز تأسیس می شد. نسطوریان بسیار برای توان فنی، تعلیم و تربیت و مهارت های طبی اهمیت قائل بودند. عملکرد آنها نظیر فعالیت های هیئت های تبشیری در چند قرن اخیر بود؛ این فعالیت از نظر بسیاری از مورخان تاریخ کلیسای نسطوری اعجاب آور تحسین برانگیز است.
۳-۵-۷. زمینه های نسطوری شدن کلیسای ایران و ایجاد شورای مذهبی:
از نظر سازمان کلیسایی، کلیسای ایران زیر نظر بطرک نشین قسطنطنیه به شمار می رفت. اما عملاً کلیساهای ایران از دو جهت کاملاً از بخش اعظم جهان مسیحیت جدا بود، یکی از نظر زبانی و دیگری از جهت مرزهای جغرافیایی و سیاسی که به تبع آن اقوامی با ملیت های متفاوت را زیر پوشش داشت. مسلماً اسقف مهم ترین کلیسا می توانست سمت رهبری را برعهده بگیرد، اسقف نشین سلوکیه و تیسفون (مدائن یا بیت اردشیر) بر ساحل رود دجله، مرکز حکومت ساسانیان از قدرت بیشتری برخوردار بود. درسال ۳۱۵ میلادی « پاپابارآگایی» اسقف سلوکیه و تیسفون ریاست خود را بر دیگر اسقف های کلیسای ایران اعلام کرد. ادعاهای او نه تنها پذیرفته نشد، بلکه منازعات در این باره بسیار بالا رفت. ظاهراً مخالفت شدید کلیسای نصیبین که برخاسته از رقابت جماعت مسیحی سریانی زبان این کلیسا با جماعت یونانی زبان کلیسای سلوکیه و تیسفون بود، بیش از هر چیز سبب اختلاف و انشقاق در کلیساهای ایران شده بود.^[۱۴۳]
گسترش مسیحیت در دوران ساسانی بود. دستگاه روحانی نسطوری در همه جای شاهنشاهی اسقف نشین داشت و منابع ما پراست از داستانهای برجسته ای از ایرانیانی که به مسیحیت گرویدند و حتی شربت شهادت نوشیدند. در باز پسین سدۀ فرمانروایی ساسانیان مسیحیان یعقوبی نیرو گرفتند و در میان پیروان نسطوریوس رخنه کردند و مسیحیت در ایران چنان ریشه دوانده بود که بعضی برآنند که اگر اسلام نرسیده بود مسیحیت جایگزین آیین زرتشت می شد.^[۱۴۴]
۳-۵-۸. نقش بارصوما در نسطوری کردن کلیسای ایران و استقلال نسطوریان از کلیسای روم شرقی:
درگزارش ها دربارۀ بارصوما و عملکرد او بسیار اختلاف نظر است. در یک طرف گزارش هایی حاکی از سوءِ نیت وی وجود دارد و اقدامات او ناشایست و خائنانه توصیف شده، و از طرف دیگر بر شخصیت پرنفوذ و تأثیرگذار وی در کلیسای ایران و ثمرات آن تأکید شده است. شاید بتوان با تفکیک دو مسأله در مورد بارصوما به گزارشی نزدیک به واقع دست یافت؛ یکی اقدام وی در نسطوری کردن کلیسای ایران در سال۴۸۴ میلادی و دیگری سلوک و منش و خصلت های شخصی او.
همزمان با افول قوت و اقتدار مذهب نسطوری در مرکز فرهنگی نسطوریان ادسا و نیز به طور کلی در امپراتوری روم این اعتقادات در ایران بیش از پیش اعتلاءِ پیدا کرد و پیروانی کثیر یافت. اکثر کشیش های ایرانی سال ها در مدرسه ادسا تحصیل کرده و فارغ التحصیل شده بودند، از این رو آرای نسطوری در ایران نقشی ویژه را در گسترش آن ایفا کرد. او از شاگردان و دوستان هیب ها در دوره ای بود که ربولا اسقف ادسا بود و هیب ها مدیریت مدرسه را بر عهده داشت. ربولا، صوما را به سبب طرفداری صریح و قاطع از مذهب نسطوری از شهر اخراج کرد، وی به نصیبین در مرز ایران رفت و مورد استقبال قرار گرفت.^[۱۴۵]
نسطوریان در اندیشۀ گرویدن به آیین زرتشتی نبودند، لیکن بارصوما به خوبی دریافت که برای آن که از آزاری که دیر یا زود در انتظار آنها است برهند لازم بود که در زمرۀ مسیحیان ایرانی یعنی مخالفان مسیحیان روم شرقی درآیند و سخنرانیش را در برابر پیروز چنین آغاز کرد.
« مسیحیان سرزمین های تو فقط در صورتی از جان و دل هواخواه تو خواهند بود که مذهبی غیر از مسیحیان سرزمین های رومیان داشته باشند.»^[۱۴۶]
اعلام رسمی نسطوری کردن کلیسای ایران، هر چند با پیگیری ها و اقدامات بارصوما به مرحلۀ نهایی رسید، اما در واقع خیلی پیش از این، مقدمات و زمینه های این اقدام در کلیسای ایران شکل گرفته بود.
اما در دورۀ بارصوما، که پیروز(۴۵۷تا ۴۸۴ م) برمسند قدرت بود شرایط تغییر کرد. پس از شورای کالسدون و محکومیت نسطوریان آنها طرد و جدا شده بودند، دیگر تهدیدی به شمار نمی آمدند و چه بسا حمایت از آنها در ایران و ترغیب مذهب نسطوری در جدا سازی مسیحیان و کلیساها از امپراتوری روم برای حاکمان سودمند می نمود. پیروز بر این اساس به حمایت از بارصوما پرداخت تا به صورت رسمی کلیسای ایران نسطوری بود. ظاهراً در دوره های بعد، کشتار مسیحیان بیشتر برای وحدت بخشیدن و یک دست کردن کلیسای ایران بود تا اینکه مانعی برای گسترش مسیحیت. ^[۱۴۷]
بارصوما به فرمان پیروز، مطران نصیبین گردید و در اینجا از جهت حفظ سرحد ایران و روم غالباً نقش مرزبانی را بازی کرده است. بارصوما با عده ی سپاهی که از فیروز در اختیارش قرار داده بود تمام مسیحیان مخالف خود را در شهرهای مسیحی نشین متصرفی ایران از میان برد و۷۷۰۰ تن را به قتل رساند؛چنانکه نسطوریان در بسیاری از سرزمین های ایران به تبلیغ آئین خود پرداختند و کلیساهایی تأسیس کردند. ^[۱۴۸]
بنابراین ظهور فرقه نسطوری به عنوان شکل قطعی مسیحیت در ایران متعلق به دورۀ پیروز بوده است؛ در حالی که پیروز شخصاً پیرو سرسخت آئین زرتشت بوده است. ^[۱۴۹]
معلمین کلیساهای نسطوری در ایران همان روش کار دبستان ایرانیان رها را دنبال کردند و چون به آثار ارسطو توجه داشتند در کلیساهای خود که در ایران ترتیب دادند به قوت بسیار به تحقیق در روش این استاد یا شراح اسکندرانی او توجه کردند و بسیاری کتب سریانی تألیف و عده ای از آثار فلسفی و منطقی را هم به پهلوی ترجمه نمودند. ^[۱۵۰]
تعدیل نسطوری از الوهیت عیسی و به ویژه ضدیت آن با زهد و فقرپرستی نیز این شاخه از مسیحیت را در نظر زرتشتیان قابل گذشت تر می کرد. ^[۱۵۱]
پناهندگی نسطوریان در ایران و اعلام استقلال و جدایی از کلیسای روم، باعث عبرت مسیحیان دیگر ایران شد که درحال محدودیت به سر می بردند روی این مبنا آنها در استقلال خود از روم از نسطوریان پیروی کردند. ^[۱۵۲]
۳-۵-۹. مسجد سنگی داراب، آتشکده آذرخش:
مسجد سنگی داراب، در جنوب کوه پهناور نزدیک شهرستان داراب در ۱۱۱ کیلومتری جنوب شرقی نسا واقع شده و به صورت کامل در دل صخره کوه کنده شده است. محققان بر این عقیده اند که بنای اولیه مسجد سنگی داراب، مربوط به دوره ساسانیان بوده و در دوره اتابکان فارس- ۶۵۲ هجری قمری – با تعبیه محراب و تغییراتی، به مسجد تبدیل شده است.
نقشه بنای مسجد، عبارت از محوطه صلیبی شکل است که در اطراف آن، دور تا دور، با جرز، ستون و دهانه های طاقدار قرار گرفته است. پوشش چهار بازوی محوطه صلیبی شکل، به صورت طاق گهواره ای ساخته شده اما پوشش بخش میانی را به صورت مربع بریده و فضای رو باز تهیه دیده اند و در زیر آن و در وسط تالار،حوض چهار گوش کم عمقی ساخته اند.
با توجه به شکل صلیبی شکل پلان مسجد می توان به این فرضیه دست یافت که مسجد سنگی داراب در دوران ساسانیان یک کلیسای نسطوری بوده است؛ همان طور که گفته شد، دارابگرد منطقه اسقف نشین نسطوری در این عصر بوده است. ^[۱۵۳]
۳-۵-۱۰. کلیسای نسطوری خارک:
کهن ترین کلیسای نسطوری در ایران در جزیرۀ خارک واقع شده است، که متعلق به سدۀ پنجم و ششم میلادی است.^[۱۵۴]
کلیسای نسطوریان در مغرب جزیره و مشرف به دریا و در مجاورت قنات و باغچه ساسانیان از لاشه سنگ های محلی و ملاط گچ ساخته شده است.
مشخصات کلیسا به اختصار به شرح ذیل است :
تراسی به طول ۱۲ و پهنای کمتر با پله ای پهن که در جلوی دهلیز قرار گرفته به آن راه می یابد. دهلیز کلیسا که ۱۳مترطول و ۴ مترعرض دارد واطراف ورودی آن را که مدخل اصلی است با دو نیم ستون استوانه ای شکل تزئین نموده اند. صحن مرکزی کلیسا که محل نیایش و اجرای مراسم خاص مذهبی بوده است. تالارهای اطراف صحن مرکزی که دارای پهنای کمتری است. محراب کلیسا که در درون دیوار ایجاد شده و محوطه محراب دارای دو طاقچه مستطیل شکل کوتاه در جهات شرقی و غربی و دو پنجره در جهت غرب و در جهت جنوب و اطراف طاقهای مستطیل شکل آن می باشد. ^[۱۵۵]
قسمت بالای برخی از دیوارها، با نقوش برگ خرما به سبک ساسانی آراسته و بر روی آنها را با یک رشته نقوش هندسی و برگ ها وگل های برجسته و گرد که بالای آن کنگره هایی نقش گردیده تزئین کرده اند. ^[۱۵۶]
پشت محراب دو تالار بزرگ و دراز به موازات یکدیگر ساخته شده. رف های فراوان به سه ردیف نشانه آن است که این تالارها کتاب خانه بوده است. صومعه دارای تقریباً شصت حجره است که هر یک دارای سه قسمت کوچک می باشد که یکی از آنها جای خواب بود. خانه های کشیشان در چند صد متری کلیسا به شکل ویرانۀ کوچک به فواصل زیاد از یکدیگر دیده می شود. این مسکنی است با چهار اتاق در اطراف راهرویی و چند پستو برای انبار و آشپزخانه، گرداگرد خانه و حیاط دیوار است. همان طور که گفته شد کشیشان نسطوری باید ازدواج می کردند. وضع کلیسائیان که با خانواده شان به فاصله ای از صومعه مسکن داشتند و فرایض الهی را فقط در کلیسا می توانستند به جای آورند بی شک چنین بوده است. ^[۱۵۷]
محوطه کلیسا حداقل هشت هزار متر مربع مساحت داشته و خود بنای کلیسا به ابعاد ۱۵- ۳۰ متر بوده است. گیرشمن تخمین زده است که محل زیست صومعه گنجایش قریب یکصد نفر را داشته است.
طبق آداب و سنن، ناخدایانی که به بصره نزدیک می شدند در خارک توقف می کردند تا قبل از ورود به رودخانه، یک نفر راهنما را با خود ببرند و بدین ترتیب جزیره خارک در بازرگانی دریایی خلیج فارس اهمیت بسزایی داشته است.
با توجه به این موضوع و اینکه نسطوری ها به لورتبشیری اهمیت خاصی می داده اند و اینکه اسقف اعظم « ریو اردشیر» بر کلیسای هندوستان نظارت داشته است، به این نتیجه می رسیم که ممکن است صومعۀ خارک مرکز مبشرین برای انجام در خارج بوده باشد.^[۱۵۸]
تعداد مقابر مسیحی با مدخل مستطیلی شکل که در سردر آن صلیبی ساده به شکل صلیب نسطوری ها حک کرده اند، نشان می دهد که در عصر ساسانیان جماعت بزرگی از نسطوریان در خارک وجود داشته اند.^[۱۵۹]
آگاهی بر وضع جغرافیایی بخش های اسقفی نسطوریان برای پی بردن به جغرافیای سازمان اداری شاهنشاهی ساسانی مهم است، زیرا کلیسا غالباً از تقسیمات کشوری پیروی می کرد. ^[۱۶۰]
بخش هفتم : ۳ -۷. منابع و خط مسیحی
۳-۷-۱. اسناد و منابع خط سریانی:
منابع سریانی بر جای مانده درباره تاریخ ایران در عهد سلوکی، اشکانی و ساسانی و برخی سرزمینهای آسیای میانه حاصل فعالیتها و مکاتبات مسیحیان سوری نستوری مذهب است. این گروه از مسیحیان به دلیل گریز از مجازاتهای دینی و مشکلاتی که روحانیون متعصب ارتودوکس آسیای صغیر برای آنان ایجاد می کردند، به بین النهرین و ایران پناهنده می شدند. این گروه از مسیحیان نستوری مسیر خود را به سوی شرق تا ترکستان و چین و حتی هندوستان نیز ادامه داده اند.
افزون بر این گروه از مسیحیان، اقوام دیگری نیز بودند که به کیش مسیح در آمده بودند و به زبان سریانی می نوشتند. تألیفات و آثار بر جای مانده از این اقوام به واسطه اطلاعات دقیق و ارزنده ای که از مسائل تاریخی، اجتماعی، سیاسی و دینی داشته اند حاوی منابع سودمندی درباره تاریخ ایران و دیگر اقوام ساکن در محدوده ای از بین النهرین تا شرق آسیای میانه است.^[۱۶۱]
۳-۷-۲. فارسی میانۀ مسیحی :
مسیحیان ایران در دورۀ ساسانی، کتابهایی به فارسی میانه، یا ترجمه هایی از کتابهای دینی خود نوشته بودند. از نوشته ها و ترجمه های آنان تنها ترجمۀ فارسی میانه بخشی از زبور از ترفان همراه با نوشته های مانوی به دست آمده است. متن اصلی متعلق به سدۀ ششم و دستنویس آن متعلق به سدۀ هشتم میلادی است. الفبایی که زبور بدان نوشته شده، حد فاصل میان الفبای فارسی میانۀ کتیبه ای و فارسی میانۀ زردشتی است. در این الفبا هزوارش به کار رفته است و الفبای آن از راست به چپ نوشته می شود.^[۱۶۲]
فصل چهارم

جدول ۴-۴– الگوهای اندازه‌گیری نیکویی برازش

df

p

NFI

CFI

GFI

RMSEA

الگوی اول

۲۰۴/۱۰۳۵

۱۷۱

۰۵۴/۶

۰۰۰/۰

۰۰۰/۰

۰۰۰/۰

۶۴۰/۰

۱۲۸/۰

الگوی دوم

۸۱۵/۱۵۵

۱۳۵

۱۵۴/۱

۱۰۶/۰

۸۴۹/۰

۹۷۶/۰

۹۵۰/۰

۰۲۲/۰

نتایج مشاهده شده در جدول ۴-۴ حاکی از آن است که در الگوی دوم مربع خی نسبی یعنی نسبت مربع خی به درجه آزادی(۱۵۴/۱) بین ۱ و ۲ است که حاکی از یک وضعیت قابل قبول برای الگوی دوم است. مقادیر بالاتر از ۹۰/۰ شاخص‌هایی مانند ” شاخص برازندگی تطبیقی” (CFI) و” شاخص خوبی برازندگی” (GFI) و مقدار کمتر از ۱/۰ شاخص عمومی ریشه دوم میانگین مربعات باقی مانده (RMSEA ) نیز حاکی از برازندگی نسبتا خوب الگوی دوم است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱-۴ نمودار مسیر الگوی دوم برای مقیاس سرشت
نمودار بالا مسیر الگوی دوم را نشان می دهد. پس از تعیین مدل های اندازه گیری(پرسش های مربوط به هر عامل که در مستطیل نمایش داده می شود) متغیر مکنون سرشت که بر پایه خرده مقیاس های سرشت با بیضی نمایش داده می شود در مدل تاییدی بررسی شده. ﭘﻴﻜﺎنﻫﺎی ﻳﻜﺴﻮﻳﻪ از ﺑﻴﻀﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻄﻴﻞﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﻪﻫﺎ روی ﻛﺪام ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺎر ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ و ارزشﻫﺎی ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه روی ﭘﻴﻜـﺎنﻫـﺎ، آن ﻣﻴـﺰان از وارﻳﺎﻧﺲ عاملﻫﺎ را ﻛﻪ از ﺳـﻮی مقیاس ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﻮﺿـﻴﺢ اﺳﺖ، ﻧﺸﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ. ﭘﻴﻜـﺎنﻫـﺎی ﻛﻮﭼـﻚ وارﻳـﺎﻧﺲ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه(ﺧﻄﺎ) را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑـﻪ وﺳـﻴﻠﻪی ﻋﺎﻣـﻞﺗﺒﻴﻴﻦ ﻧﻤﻲﺷﻮد وپیکان های دوسویه همبستگی بین خطا ها را نمایش می دهند
۴-۲-۴ تحلیل عاملی تاییدی مقیاس منش
با بهره گرفتن از روش “تحلیل عاملی تاییدی” این مقیاس با این فرضیه‌ها که آیا ” مقیاس منش ” در یک الگو با چهار عامل ناهمبسته بهتر با داده‌ها برازش دارد یا در الگوی دیگر شامل چهار عامل همبسته با یک الگو عامل مرتبه بالاتر مورد آزمون فرضیه قرار گرفت. برای قبول روایی یک الگو و در نتیجه روایی نشانگرها و یا متغیرهای آن سازه(در این مورد گویه‌ها) لازم است نشان دهیم که بین متغیرها هماهنگی و همسویی وجود دارد.جهت آزمون فرضیه چهار عاملی “ نسخه فارسی مقیاس منش در شهرشیراز ” روش تحلیل عامل تاییدی و روش “برآورددرست نمایی بیشینه” به منظور برازندگی داده‌ها با الگوی مورد استفاده قرار گرفت و دو الگو آزمایش شد. الگوی اول با چهار عامل ناهمبسته و الگوی دوم چهار عامل با یک عامل مرتبه بالاتر(منش)، هر عامل به عنوان یک متغیر نهفته و هر گویه به عنوان یک نشانگر در نظر گرفته شده است. نتایج نشان داد که الگوی دوم با داده ها برازندگی مناسبتری را دارا می‌باشد. محاسبه شده در الگوی اول (۰۰۰/۰= ,p153= ,df 908/858 =²x) معنادار می‌باشد و در در الگوی دوم (۰۹۰/۰= ,p127= ,df 835/148 =²x) معنادار نمی‌باشد. معنادار حاکی از عدم برازش الگو برای جامعه است.
علاوه بر شاخص خوبی برازندگی که به منظور تعیین مناسب بودن برازش الگو با داده‌ها به کار می‌رود باید “شاخص برازندگی بهنجار نشده” (NNFI)، “شاخص برازندگی بهنجارشده” (NFI)، “شاخص برازندگی تطبیقی” (CFI) نیز محاسبه شوند. اگر شاخص‌های مذکور برابر یا بیشتر از ۹/۰ باشد، الگو با داده‌ها برازندگی مناسب دارد. “شاخص برازندگی بهنجارشده” تحت تاثیر حجم نمونه قرار می‌گیرد و گاهی اوقات مقدار آن کمتر از ۹/۰ می‌شود برای اطمینان بیشتر “شاخص خوبی برازندگی ” (GFI) محاسبه می‌شود که بر اساس پارامتر جامعه می‌باشد و تحت تاثیر حجم نمونه قرار نمی‌گیرد.
این شاخص‌ها در الگوی اول ۰۰۰/۰ = ,CFI 000/0 = ,NFI 43/0 = ,NNFI 697/0 = GFI و در الگوی دوم ۹۳/۰ = ,CFI 87/0 = ,NFI 753/0 = ,NNFI 952/0 = GFI برآورد گردید که همگی حاکی از برازندگی مناسب الگو با داده‌ها در الگوی دوم می‌باشد.
میزان خطا در دو الگو محاسبه گردید که نتایج نشان داد که میزان خطای میانگین مجذورات در الگوی اول ۱۲۲/۰= RMSEA و در الگوی دوم ۰۲۴/۰= RMSEA می‌باشد. جدول زیر الگوهای اندازه‌گیری نیکویی برازندگی را در الگوها نشان می‌دهد.

همینکه پای نهادب بر آستانهی عشق به دست باش که دست از جهان فروشویی(۵۸۲/۱۰)
دیگر ابیات مرتبط با پذیرش مانع: ۲۳۰/۷، ۳۸۲/۳، ۴۳۰/۱۰، ۴۳۸/۱۲، ۶۱۸/۲، ۴۳۸/۱۱، ۴۵۴/۴، ۵۱۸/۱و …
۴-۳-۱-۳٫نسبیت مانع
یکی از مهمترین ویژگیهای عشق در ادب فارسی این است که فهمیدن آن با تجربه امکان پذیر است. یعنی باید عاشق بود تا حال عاشق را درک کرد. این ادراک با خواندن و شنیدن حاصل نمیشود:
قدر مجموعهی گل مرغ سحر داند و بس که نه هر کو ورقی خواند معانی دانست(۴۸/۲)
ای که از دفتر عـقل آیـت عـشق آموزی ترسم این نکته به تحقیق ندانی دانست(۴۸/۷)
بنابراین، عشق و سختیها و موانع موجود در مسیر عاشقان را فقط خود آنان درک میکنند و نه غیر. ممکن است آنچه را که عاشق مانع به حساب میآورد، برای دیگران چندان اهمیت نداشته باشد. این مطلب را سعدی در بسیاری از ابیات مطرح کرده است: از نظر او جور خوبروی پیش طایفهای تلخ است؛ اما از معتقد باید شنید که شکر میپراکنند(۲۰۶/۴). اگر پای عاقل به سنگ برآید؛ تازه میفهمد که چرا فرهاد سنگ بریده است؛ اما آن کس که سخن گفتن شیرین نشنیده است؛ بر دل بیچارهی فرهاد رحمت نخواهد کرد (۸۲/۴-۵). علاوه بر بیتجربگان عشق، معشوق نیز سختیهای عشق و حال عاشق را در نمییابد:«بر تخت جم پدید نباشد شب دراز/ من دانم این حدیث که در چاه بیژنم»(۱۲۲/۱۰)؛«تو کجا نالی از این خار که در پای من است»(۴۳۸/۸)؛«تو سبکبار و قویحال کجا دریابی/ که ضعیفان غمت بارکشان ستمند»(۴۸۲/۱۰).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۴-۳-۱-۴٫مانع برای معشوق
در قالب دست عاشق و دامان معشوق بیان شده است. دست عاشق، دامان یا رکاب معشوق را گرفته و مانع حرکت او میشود:«دیگر به کجا میرود آن سرو خرامان/ چندین دل صاحبنظرش دست به دامان»(۱۸/۱)؛«چون تواند رفت و چندین دست دل در دامنش»(۱۴۲/۵)؛ «ما نمیداریم دست از دامن دلدار خویش»(۳۲۲/۹)؛ «باور مکن که من دست از دامنت بدارم»(۱۷۸/۷). گاهی این آرزو چنان برای عاشق دور از دسترس به نظر میرسد که آن را فقط به واسطهی خداوند و در روز قیامت محقق میبیند: «دامن او به دست من روز قیامت اوفتد»(۲۳۰/۶) و «تا دامنت نگیرد دست خدایخوانان»(۱۷۸/۴).
۴-۳-۲٫ حافظ
طرحوارهی قدرتی بهکاررفته در سخن حافظ به سه گروه متمایز تقسیم میشود: وجود مانع، پذیرش مانع و برداشت مانع.
۴-۳-۲-۱٫وجود مانع
وجود مانع در شعر حافظ را میتوان به سه گروه تصویر دام، تصویردر بسته و تصویر راهزنی تقسیم کرد.
در غزل حافظ مفهوم عاشق شدن با عبارت به دام افتادن بیان شده است . معشوق با زیبایی خود که با مجاز جزء از کل، در قالب دام زلف و دانهی خال نمود یافته است؛ در مسیر زندگی عاشق دام گسترده و مرغ دل(۱۱۰/۲ و ۳۹۵/۵)، مرغ روح(۳۱۰/۶)، مرغ خرد(۱۵۰/۲)را گرفتار کرده است:«به دام زلف تو دل مبتلای خویشتن است»(۵۰/۱)؛ «به لطف خال و خط از عارفان ربودی دل/ لطیفههای عجب زیر دام و دانهی توست»(۳۴/۲)؛ «زلف او دام است و خالش دانهی آن دام ومن…»(۶۲/۳).
زندگی یک مسیر است و معشوق چون راهزن در کمین عاشق : «مغبچهای میگذشت راهزن دین و دل»(۱۷۵/۴)؛ «شد رهزن سلامت زلف تو، واین عجب نیست/ گر راهزن تو باشی صد کاروان توان زد»(۱۵۴/۹)؛ «من سرگشته هم از اهل سلامت بودم/ دام راهم شکن طرهی هندوی تو بود»(۲۱۰/۵). مفهوم مرگ و گذر زمان نیز در قالب راهزن تصویر شده است:«به مأمنی رو و فرصت شمر غنیمت وقت/ که در کمینگه عمرند قاطعان طریق»(۲۹۸/۴)؛ «ذخیرهای بنه از رنگ و بوی فصل بهار/ که میرسند ز پی رهزنان بهمن و دی»(۴۳۰/۲).
مقصد و هدفِ عاشق که در بیشتر ابیات معشوق است، پشت در بسته تصویر میشود که عاشق به آن راه نمیبرد:«هر راهرو که ره به حریم درش نبرد/ مسکین برید وادی و ره در حرم نداشت»(۷۸/۶)؛ «زلفت … راه هزار چارهگر از چارسو ببست»(۳۰/۱)؛ «زاهد ار راه به رندی نبرد معذور است»(۱۵۸/۴)؛ «اهل کام و ناز را در کوی رندی راه نیست»(۴۷۰/۶)؛ «گفتم به نقطهی دهنت خود که برد راه»(۱۹۸/۳)؛ «به بارگاه تو چون باد را نباشد بار/ کی اتفاق مجال سلام ما افتد»(۱۱۴/۴)؛ «به نا امیدی از این در مرو بزن فالی»(۱۱۴/۷)؛ «چو بر در تو من بینوای بی زر و زور/ به هیچ باب ندارو ره خروج و دخول»(۳۰۶/۳)؛ «بگشود نافهای و در آرزو ببست»(۳۰/۲)؛ «بر اهل وجد و حال در های و هو ببست»(۳۰/۶)؛ «در میخانه ببستند خدایا مپسند/ که در خانهی تزویر و ریا بگشایند»(۲۰۲/۶).
بیتهایی هم جنبه هشدار دارند: «مبین به سیب زنخدان که چاه در راه است»(۲/۶)؛ «هر شبنمی در این ره صد بحر آتشین است»(۱۲۶/۳)؛ «در ره عشق از آن سوی فنا صد خطر است»(۳۱۴/۴)؛ «در زلف چون کمندش ای دل مپیچ کانجا/ سرها بریده بینی بیجرم و بی جنایت»(۹۴/۴).
۴-۳-۲-۲٫پذیرش مانع
حافظ بر خلاف سعدی در چند بیت از پذیرش مانع سخن میگوید. البته در این ابیات بیشتر به لزوم مانع و فلسفهی وجود آن میپردازد. او معتقد است که «خار ار چه جان بکاهد گل عذر آن بخواهد/ سهل است تلخی می در جنب ذوق مستی»(۴۳۴/۷) و میداند که روندگان طریقت ره بلا را طی میکنند و رفیق عشق غمی از نشیب و فراز ندارد (۲۵۸/۲) و «در عاشقی ز سوز و ساز گریزی نیست»، بنابراین هم خود چون شمع ایستاده (۳۳۸/۴) و سخن هاتف میخانه را به کار بسته است «که در مقام رضا باش وز قضا مگریز»(۲۶۶/۷) و هم به دیگران هشدار میدهد که «با دل خونین لب خندان بیاور»(۲۸۶/۴) و «گر رنج پیشت آید و گر راحت ای حکیم/ نسبت مکن به غیر که اینها خدا کند»(۱۸۶/۴).
۴-۳-۲-۳٫برداشت مانع
سعدی از برداشتن مانع از سر راه سخن نگفته؛ اما این موضوع دغدغهی اصلی حافظ است. موانع مطرح شده هم مختلف و متعدد است و محدود به عشق مجازی نمیباشد. عامل برداشت مانع را میتوان به دو گروه معنویت و شراب تقسیم کرد.
حافظ از تأثیر آه و دعای خود سخن میگوید که چون آتش است و خرقهی پشمینه را میسوزاند(۳۶۶/۷) و چون تیر است که نه تنها دل سنگین معشوق؛ بلکه از گردون هم میگذرد(۱۰/۶-۷)؛ حتی اگر چنین اطمینان به تأثیر دعا وجود نداشته باشد؛ باز نا امید نمیشود:«از هر کرانه تیر دعا کردهام روان/ باشد که زان میانه یکی کارگر شود»(۲۶۶/۴)؛ «دل قوی دار که از بهر خدا بگشایند»(۲۰۲/۲)؛ « بس در بسته به مفتاح دعا بگشایند»(۲۰۲/۲). به معشوق تذکر میدهد که «در سحرگاهان حذر کن چون بنالد این غریب»(۱۴/۷)؛ اما معشوق اهل حذر کردن نیست:«یا رب تو آن جوان دلاور نگاه دار / کز تیر آه گوشهنشینان حذر نکرد»(۱۳۸/۳).
گاه با تلمیح به شخصیتهای مذهبی و دینی از برداشتن موانع حرف میزند:
جان رفت در سر می و حافظ به عشق سوخت
عیسی دمی کجاست که احیای ما کند(۱۸۶/۸).
بار غــمی که خاطــــر ما خسته کرده بود عیسی دمی خدا بفرستاد و بر گرفت(۸۶/۵).
آن همه شعبدهها عقل کــه میکرد اینجا سامری پیش عصا و ید بیضا میکرد(۱۴۲/۷).
گرت چو نوح نبی صبر هست بر غم طوفان بلا بگردد و کــام هـزار سـاله برآید(۲۳۴/۶).
حافظ از دست مده دولت این کشتی نـوح ورنه طـوفان حـــوادث ببرد بنیادت(۱۸/۷).
عـزیـز مـصـر بــه رغـم بــرادران غــیـور ز قعر چـاه برآمد به اوج ماه رسید(۲۴۲/۵).
کجاست صوفی دجـال فـعـل ملحد شکل بگو بسـوز که مـهدی دینپناه رسید(۲۴۲/۶).
شراب و می نیز وسیلهای برای از میان بردنِ مانع مهمی چون غم و اندوه (غم فردی، اجتماعی، سیاسی و دینی) معرفی شده است: هوای میکده غم از دل میبرد(۱۹۸/۵)؛ شاعر گریان و دادخواه به آنجا میرود تا مگر از دست غم خلاص یابد(۲۶۶/۳)؛ جام شراب یکمنی هم بیخ غم را میکند و هم گردن سالوس و تقوی را میشکند(۴۷۸/۱ و ۵) و هم شاعر به کمک آن هول روز رستاخیز را از دل میبرد(۲۶۶/۵)؛ دور باده رنج دور گردون را برطرف میکند(۵۴/۶)؛ گشایش در میکدهها مساوی است با گره گشایی از کار فروبسته(۲۰۲/۱)؛ تأثیر مفتاح دعا نیز به صفای دل رندان صبوحیزدگان است(۲۰۲/۳) و نیز ابیات ۱۸۶/۷، ۳۶۲/۴،۲۱۴/۴، ۷۴/۱، ۲۷۸/۳ به تأثیر شراب میپردازد و در ابیات ۲۶۶/۸، ۳۴۲/۷ ، ۳۵۸/۸، ۲۷۴/۶، ۱۳۴/۴، ۳۸/۴، ۳۶۲/۷ و ۱۳۸/۲ نیز برداشت مانع مطرح شده است.
۴-۳-۳٫ تحلیل شناختی: نگاهی گفتمانمدار به عشق
در آثار هر شاعر یا نویسندهای، نگرش شخصی و ذهنیت هستیشناختی، ارزشها، تلقیها، باورها، احساسات و پیشداوریهای زمانهی وی، به طور خودآگاه یا ناخودآگاه نمودار میشود(فتوحی، ۱۳۹۰: ۳۴۵) و استعاره نه تنها در تشخیص آن به ما کمک میکند؛ بلکه خود فرآیندی واقعیت آفرین است؛ یعنی واقعیتهای تازهای خلق مینماید و قسمت خودآگاه و ناخودآگاه ذهن را به هم پیوند میدهد. بنابراین برای شناسایی و تبیین محتوای ناهوشیار ذهن ابزاری قدرتمند محسوب میشود(همان: ۳۴۲-۳۴۱).
از نظر لیکاف و جانسون نیز استعاره، دیدگاه های گوناگون دربارهی جهان را منعکس میکند و واقعیتها، به ویژه واقعیتهای اجتماعی را میآفریند(رضاپور و آقاگلزاده، ۱۳۹۱: ۷۲). آن واقعیت اجتماعیای که بهواسطهی طرحوارهی قدرتی در غزلیات سعدی و حافظ آفریده میشود«پرداختن به سیاست از وجه هنری»(قاسمزاده و گرجی، ۱۳۹۰: ۳۴)میباشد.
عدهای برآنند که در عرصهی ادبیات خلاق، مفهوم ادبیات سیاسی معنا ندارد؛ اما برخی دیگر به ویژه ناقدانی که به نقد ایدئولوژیک نظر دارند، هر متنی را بازتاب ایدئولوژیهای برتر جامعه و از جملهی گفتمان غالب و برآمده از آن میدانند(همان: ۳۵-۳۴).
در قسمت قبل گفتیم که سعدی و حافظ عشق را به منزلهی مانع تصویر کردهاند. معمولاً آنچه ناخوشایند و نامطلوب است، در قالب مانع تصویر میشود و آیا عشق ناخوشایند و نامطلوب است؟ هدف این دو شاعر از تصویر عشق- با وجود تقدس و احترامی که برای این مفهوم قائلاند- در قالب مانع چیست؟پرسش دیگری که مطرح میشود این است چرا عاشق و معشوق باید رو در روی هم قرار بگیرند؟ فرضیه ما در پاسخ به این پرسش این است که معشوق نماد پادشاه است و عاشقان بسیاری که دارد نماد ملت تحت سلطهی او هستند. این دو شاعر بزرگ به دلیل عدم وجود فضای باز سیاسی، انتقاد و اعتراض خود را نسبت به ظلم و ستم پادشاهان مستبد پوشیده و در لباس تغزل عرضه کردهاند. آنان که از «اهمیت بازیهای زبانی در شکلدهی به جهان پیرامون»(قاسمزاده و گرجی، ۱۳۹۰: ۳۵) آگاه بودند؛ «ظرفیتِ جهانآفرینیِ واژهها»(همان) را به خدمت گرفتند و ایدئولوژی خود را در لباس غزل عرضه کردند و شخصیت اول غزلیات خود را فردی تصویر کردند که در ظاهر به معشوق و در باطن به پادشاه شباهت دارد و به قول سعدی«صاحب دوستروی دشمنخوی»(۲۶۶/۲) میباشد.
برای تحلیل دقیقتر دیدگاه سعدی و حافظ در این زمینه، از مباحث مطرح در حوزهی تحلیل گفتمان استفاده شده، هرچند نظریهی خاصی مبنای تحلیل قرار نگرفته است.
گفتمان در اصطلاح عبارت است از گفتار یا نوشتاری که دارای ساختار و سرشت اجتماعی باشد. از نظر نورمن فرکلاف گفتمان عبارت است از زبان به منزلهی کنش اجتماعی(فتوحی، ۱۳۹۰: ۳۴۶) و استعارهی مفهومی، یکی از راه های آشکار کردنِ انگیزهای سیاسیِ پنهان در گفتمان است(رضاپور و آقاگلزاده، ۱۳۹۱: ۷۰).
پیروان این رویکرد، ادبیات را سرشار از اظهارات فراواقع میدانند که حقیقت در پشت آنها نهفته است. این حقیقت نهفته، با انعکاس نظامهای رفتاری و اجتماعی، سند تاریخی بهشمار میآید و میتوان آن را تاریخی فعال بهشمار آورد(مقدادی، ۱۳۸۷: ۱۳۳-۱۳۱). حتی ادبیات را جدیترین قالب از نظر درآمیختگی با ابعاد اجتماعی و فرهنگی بهشمار آوردهاند که اهمیت آن زمانی آشکار میشود که جوامع دچار دگرگونیهای اجتماعی و سیاسی شوند(صالحی و نیکوبخت، ۱۳۹۱: ۷۷).
در متون سیاسی استفاده از ساختارهای گفتمانمدار بیشتر برای بیان ایدئولوژی به معنای منفی آن، یعنی ترویج گرایشهای یک گروه خاص در جامعه به کار میرود؛ اما در متون ادبی برای بیان ارزشهای فرهنگی و اجتماعی مردم جامعه استفاده میشود؛ به ویژه اینکه سعدی و حافظ وابستگی به گروه یا طبقهی خاصی نداشتند.
۴-۳-۳-۱٫ عشق به منزلهی پادشاهی
آنچه نگاه گفتمانی به عشق را قوت میبخشد تمایز و تعارض دو گروه در غزلیات سعدی و حافظ است: گروه عاشق و گروه معشوق . «گفتمانها اساساً در ضدیت و تفاوت با یکدیگر شکل میگیرند و هویت تمامی آنها منوط به وجود غیر است»(عامری و قادری، ۱۳۹۱: ۱۳۶). قطبیسازی در گفتمان عشق به کمک استعارهی «معشوق به منزلهی پادشاه»، شکل گرفته است. همانگونه که در گذشته «اجتماع به دو قطب فرماندار و فرمانبردار تقسیم میشد و قدرت ابزاری بود در اختیار عدهای خاص که در جهت منافع خود بر عدهای دیگر اعمال میکردند»(سلطانی، ۱۳۸۴: ۱۷)؛ در غزل نیز تمرکز قدرت در دست معشوق است و او هرگونه که بخواهد از آن بهره میگیرد.
پادشاه یک نفر است و در برابر توده های مردم قرار دارد. در غزلیات سعدی و حافظ، اغلب از عاشق با فعل و ضمیر جمع یاد میشود اما معشوق یکی است:
حافظ: «به لطف خال و خط از عارفان ربودی دل»(۳۱۴/۲)؛ «ای بسا مرغ خرد را که به دام اندازد»(۳۱۰/۶)؛ «یک مرغ دل نماند نگشته شکار حسن»(۳۹۵/۵)؛ « در زلف چون کمندش…/ سرهابریده بینی…»(۹۴/۴) و … سعدی: «ما سپر انداختیم گر تو کمان میکشی/ گو دل ما خوش مباش گر تو بدین دلخوشی»(۸۶/۱)؛ «بیا که ما سپر انداختیم…»(۷۴/۶)؛ «هزار صید دلت پیش تیر باز آید/ بدین صفت که تو دادی کمان ابرو را»(۴۲۶/۲)؛ «گرچه تو امیر و ما اسیریم، گرچه تو بزرگ و ما حقیریم/ گرچه تو غنی و ما فقیریم، دلداری دوستان ثواب است(۵۷۸/۱۵) و … سعدی به جای «من و تو»، نه «ما و شما»؛ بلکه «ما و تو» به کار میبرد. «منظور از «من»، فرد، آزادیها و حریم شخصی اوست». «ما» اجتماعی است که فرد در آن جای دارد»(جاهدجاه و رضایی، ۱۳۹۲: ۵۷). اگر منظور از «ما» عاشقانی باشند که به دنبال معشوق واحدی هستند. رسیدن یکی از آنان به هدف ناکامی دیگران را درپی خواهد داشت. چنین گروهی چگونه ممکن است که صدای مشترکی داشته باشند؟
۴-۳-۳-۲٫پادشاه نامیده شدن معشوق
یکی از مؤلفه های مهم در تحلیل انتقادی گفتمان، نامدهی است. فرکلاف میگوید:«گزینش واژه های یک متن به روابط اجتماعیِ میان شرکتکنندگان بستگی دارد و به تشکیل آن کمک میکند». درواقع هر متنی با بهره گرفتن از ظرفیتهای واژه های مختلفی که زبان در اختیار آنها میگذارد؛ اقدام به تولید و بازنمایی واقعیت به شیوه های خاص میکند و به این طریق سبب تقویت یا طرد گفتمانی خاص میشود»(فقیه ملک مرزبان و فردوسی، ۱۳۹۱: ۱۳).
در رابطه عاشقانهی شعر حافظ، معشوق «شهسوار»(۳۱/۴»، «پادشاه حسن»(۳۳/۳)، «سلطان خوبان»(۱۴/۱)، «پادشاه کشور حسن» که بر سر هر راه دادخواهی دارد(۷۶/۷)، «پادشاهی کامران» که از گدایی عار دارد(۷۷/۳)، «شه خوبان» که چون حافظ عاشق مفلس نمیخواهد(۱۲۱/۹-۸)، «خسرو شیرین»(۱۹۰/۴)، «شاه ترکان»(۴۷۰/۴) و … نامیده میشود.
سعدی بیش از حافظ بر پادشاه نامیدن معشوق اصرار میورزد و از رفتار خصمانهی معشوق در کنار پادشاه بودنش انتقاد میکند: «جور بکن که حاکمان جور کنند بر رهی»(۳۶۰/۲)؛ «چه مرا به از گدایی چو تو پادشاه دارم»(۱۸۰/)؛ «شهر آن توست و شاهی…»(۱۰۷/۲)؛ «.. سر بندگی به حکمت بنهم که پادشاهی»(۸۹/۱)؛ «تو صاحب منصبی جانا…»(۲۹۳/۶)؛ «چندان که خواهی ناز کن چون پادشاهان بر خدم»(۲۳۴/۵)؛ «در پای رقیبش چه کنم گر ننهم سر / محتاج ملک بوسه دهد دست غلامان»(۱۸/۵)؛ «گدایی پادشاهی را به شوخی دوست میدارد»(۶۳/۲)؛ «نوع تقصیری تواند بود ای سلطان حسن»(۵۹۰/۲)؛ «نه عجب چنین لطافت که تو پادشاه داری»(۲۸/۸)؛ «ای پادشاه سایه ز درویش وامگیر»(۱۱۰/۵)؛ «حیف باشد دست او در خون من/ پادشاهی با گدایی میزند»(۱۱۴/۷)؛ «که بار نازنین بردن به جور پادشاه ماند»(۳۸۲/۳) و …