این دیدگاه رفتار خرید اینترنتی را با آزمودن ویژگی­های تکنیکی فروشگاه الکترونیکی از قبیل کیفیت سیستم، نحوه ارائه اطلاعات و خدمات، قابل استفاده بودن، ایجاد ارتباط با مشتری و معیارهای ایمنی نشان می­دهد.

• • دیدگاه مشتری محور

این دیدگاه واکنش مشتری را در برابر خرید الکترونیکی بررسی می­ کند و در واقع نقش عوامل آمیخته بازاریابی را در شکل­ گیری ادراکات، نحوه نگرش، اطمینان و رضایت مصرف ­کننده از شیوه خرید، ارزیابی می­ کند. این دیدگاه باور دارد که عوامل اجتماعی و جمعیت­شناختی نقش مهمی در پذیرش خرید اینترنتی دارند. بر اساس دیدگاه مشتری محور موفقیت فروشگاه الکترونیک به باور و نگرش مشتری به این روش خرید وابسته است. لذا مشتری باید انگیزه، فرصت و امکان دسترسی به اینترنت را داشته باشد تا خریدهای الترونیکی انجام دهد و در نتیجه این نوع تجارت به موفقیت برسد (اَهن و همکاران، ۲۰۰۴، به نقل از زادون، ۱۳۸۵).

۲-۱- ۵-۶ خرید آنلاین^[۱۵۶]

خرید آنلاین فرایندی است که توسط آن مصرف ­کننده به طور مستقیم از فروشنده بدون وجود هیچ نوع واسطه فیزیکی، و در یک زمان، کالا یا خدمات خریداری می­ کند.
امروزه روش های سنتی فروش با ظهور اینترنت تغییر کرده ­اند. اینترنت به ابزاری مفید برای تامین کالا و خدمات برای مصرف­ کنندگان مبدل شده است. خرده فروشی و بارازیابی مستقیم به دلیل وجود اینترنت دگرگون شده است. مصرف­ کنندگان دیگر نیازی ندارند برای تامین خواسته­ های خود به مغازه­ها و فروشگاه­ها مراجعه کنند؛ آنها گزینه­ های بیشتری از کانال­های توزیع را در اختیار دارند. آنها خرید آنلاین را به چندین دلیل انجام می­ دهند که در زیر به بررسی آنها خواهیم پرداخت (جاتوراویث، ۲۰۰۷)

الف) مزایای خرید آنلاین

در حال حاضر، دلایل بسیاری برای استفاده از خرید آنلاین توسط مصرف­ کنندگان وجود دارد. یکی از دلایلی که موجب می­ شود تا مصرف­ کنندگان خرید آنلاین را بر سایر کانال­های توزیع ترجیح دهند قیمت پایین­تر کالاها و خدمات در اینترنت است. آنها باور دارند که اگر از اینترنت خرید کنند نسبت به روش سنتی خرید، مبلغ کمتری را برای کالا و خدمات مورد در نیاز خود خواهند پرداخت (کوچ، ۲۰۰۳ به نقل از جاتوراویث، ۲۰۰۷). تحقیق انجام شده توسط هریس و آباته^[۱۵۷] (۲۰۰۰) عنوان می­دارد که قیمت­ بیشتر کالاها و خدمات فروخته شده در اینترنت حتی با احتساب قیمت حمل، نسبت به روش سنتی ارزان­تر هستند. درکل، قیمت ۹۳ رقم محصول، ۱۳% پایین­تر از قیمت آن در مغازه­ها و فروشگاه­ها بود. اگرچه، قیمت پایین­تر به اطلاعات رفتار جستجوی مصرف ­کننده بستگی شدید داشت. اگر مصرف ­کننده زمان بیشتری را صرف جستجو می­کرد، احتمال بیشتری وجود داشت تا بتواند کالا یا خدمت مورد نظر خود را با قیمت پایین­تر و یا کیفیت بهتر پیدا کند. قیمت­های موجود در اینترنت عموماً به دلیل ویژگی­های متفاوت خرده فروشی­های اینترنتی نسبت به روش سنتی فروش، مانند هزینه­ های بالای انبارداری، ارزان­تر هستند (جاتوراویث، ۲۰۰۷).
البته تحقیق انجام شده توسط بیلی^[۱۵۸] (۱۹۹۸) خلاف این امر را اثبات می­ کند. او دریافت که قیمت کالاهای آنلاین بالاتر از قیمت همان کالاها در فروشگاه­های سنتی است. علت این نتیجه نیز می­توان به دلیل بالغ نبودن بازار اینترنت و محدویت رقابت باشد. علاوه بر این، تنوع کالاها می ­تواند بر روی قیمت اینترنتی آنها موثر باشد. برای برخی کالاها، قیمت اینترنتی بالاتر از قیمت آنها در فروشگاه­های سنتی خواهد بود. در بعضی موارد نیز لیست قیمت­ها در اینترنت پایین­تر هستند، اما با احتساب هزینه حمل و مالیات، قیمت نهایی بالاتر خواهد بود. اگرچه، بیشتر محققین نسبت به پایین­تر بودن قیمت­ها در اینترنت نسبت به روش سنتی فروش، دارای اتفاق آراء هستند(جاتوراویث، ۲۰۰۷).
تحقیقات پیشین نشان می­ دهند که سهولت و صرفه­جویی در زمان، از دیگر ویژگی­های جذاب خرید آنلاین در مقایسه با خرید به روش سنتی هستند (جاتوراویث، ۲۰۰۷).
فروشگاه­های آنلاین معمولاً به صورت ۲۴ ساعته در دسترس هستند و بسیاری از مصرف­ کنندگان نیز هم در خانه و هم در محل کارشان به اینترنت دسترسی دارند و این در حالیست که بازدید از یک فروشگاه خرده فروشی سنتی گاهی نیاز به انجام سفر­های طولانی شهری در ساعات کاری و صرف هزینه بیشتر است. جستجو و مرور کاتالوگ­های آنلاین می ­تواند سریع­تر و راحت­تر از جستجو در راهروهای شلوغ یک فروشگاه فیزیکی باشد. می­توان با بهره گرفتن از امکانات اینترنت و فروشگاه­های آنلاین، از ایستادن در صف­های طولانی پرداخت، به دنبال محل پارک مناسب گشتن و گرفتار شدن در ترافیک و آلودگی شهر اجتناب کرد.
مصرف­ کنندگان به اینترنت به عنوان یک ابزار در بر دارنده سهولت می­نگرند. خرید آنلاین به نظر لذت بخش می ­آید، وقتی مصرف­ کنندگان حداقل تلاش را برای خرید کالا و خدمات مورد نظرشان را از طریق اینترنت می­ کنند (پارک و کیم، ۲۰۰۵). در پژوهشی که داریان (۱۹۸۷) انجام داد، توانست ۵ نوع سهولت را بیابد که خریداران داخل خانه به دنبال آن بودند: ۱٫ کاهش زمان خرید ۲٫ انعطاف­پذیری در زمان ۳٫ صرفه­جویی در تلاش­ فیزیکی ۴٫ صرفه­جویی در خریدهای اضافه ۵٫ فرصت برای انجام خرید آنی و یا پاسخ مستقیم به یک آگهی.
خرید اینترنتی راحتی و سهولتی را به مصرف ­کننده اهدا می­ کند که یکی از اصلی­ترین دلایل خرید آنلاین محسوب می­ شود. اینترنت به مصرف­ کنندگان این اجازه را می­دهد تا در یک چارچوب زمانی معین مقایسه انجام دهند. برای خرید سنتی از فروشگاه­ها، مصرف­ کنندگان با هزینه­ های مالی و زمانبر مواجه می­شوند. با بهره گرفتن از خرید آنلاین، خریداران قادر خواهند بود تا موجود بودن و قیمت کالاها را با سایر خرده­فروشان اینترنتی مقایسه کنند. مصرف­ کنندگان می­توانند به سادگی قیمت و اطلاعات مربوط به کالا را در سراسر اینترنت جستجو کرده و آنها را مقایسه کنند.
بازار الکترونیکی توانایی مصرف­ کنندگان را برای یافتن آسان­تر اطلاعات، از طریق کاهش مشکلات مربوط به اطلاعات ناقص، تسهیل می­ کند. خرید اینترنتی نه تنها به مصرف­ کنندگان در صرفه­جویی زمان فرایند جستجوی اطلاعات کمک می­ کند، بلکه موجب کاهش هزینه­ های جستجوی مصرف­ کنندگان نیز می­ شود (جاتوراویث، ۲۰۰۷).
به طور خلاصه، خرده فروشی اینترنتی به مصرف­ کنندگان این اجازه را می­دهد تا کالا و خدمات را یا قیمت پائین­تری خریداری کرده، تلاش­ های مربوط به فرایند خرید را کاهش دهد (از طریق تامین دامنه وسیعی از انتخاب کالاها، غربال اطلاعات، قابلیت اطمینان و مقایسه کالا). به علاوه، اینترنت به مصرف ­کننده اجازه می­دهد تا اطلاعات مربوط به کالا و خدمات را جستجو کرده و آنها را مقایسه کند و از طریق فراهم کردن لذت آنی دانلود کردن محصولات، خریدها را تسهیل می­ کند.

ب) معایب خرید آنلاین

بسیاری از محققان اشاره به این امر داشته اند که مصرف­ کنندگان سطوحی از مخاطره را در رابطه با خرید اینترنتی درک می­ کنند که احتمال دارد موجب سست شدن آنها برای خرید از طریق اینترنت شود. عموماً، ریسک ادراک شده برای تصمیماتی که مستلزم درگیری بیشتری، عدم اطمینان بالاتر و یا صرف هزینه مالی بالاتر است، بیشتر خواهد بود (گریوال و همکاران، ۲۰۰۳). بعلاوه، تحقیقات پیشین بیان می­دارند که مصرف­ کنندگان بسته به انواع شیوه ­های فروش، دارای درجات مختلفی از ادراک ریسک هستند (هانگ و همکاران، ۲۰۰۴ به نقل از جاتوراویث، ۲۰۰۷). برای مثال، دریافته­اند که وقتی خرید کالاها و خدمات از طریق اینترنت انجام می­ شود نسبت به زمانی که از روش سنتی خرید می­ شود، مصرف­ کنندگان دارای درجه بالاتری از ریسک ادراک شده هستند. در روش خرید اینترنتی، درجه ریسک ادراک شده احتمال دارد بالاتر باشد. چون مصرف­ کنندگان ممکن است با فرایند خرید اینترنتی آشنا نباشند. از آنجائیکه این واسطه خرید نسبتاً جدید است و بیشتر مصرف­ کنندگان تجربه کمی در رابطه با آن دارند، خرید از آن برای بسیاری از مصرف­ کنندگان یک چالش به حساب می ­آید. بر اساس تحقیقات گسترده، دو دسته اصلی ریسک ادراک شده برای خریداران اینترنتی وجود دارد: ریسک امنیتی^[۱۵۹] و ریسک حریم شخصی^[۱۶۰] (جاتوراویث، ۲۰۰۷).
نگرانی­های مربوط به حریم شخصی را می­توان به ۴ حوزه تقسیم کرد (جورج^[۱۶۱]، ۲۰۰۲): ۱٫ کسب اطلاعات غلط (برای مثال، ردیابی ترجیهات) ۲٫ استفاده غلط از اطلاعات (برای مثال، توزیع اطلاعات به نفر سوم) ۳٫ تجاوز به حریم شخصی (برای مثال، ارسال نامه الکترونیکی مستقیم) ۴٫ ذخیره سازی غلط اطلاعات.
علاوه بر ریسک حریم شخصی، ریسک امنیتی نیز یک نگرانی مهم دیگر خریداران اینترنتی است. ریسک امنیتی شامل ریسکی می­ شود که انتقال اطلاعات حساس، مانند شماره کارت اعتباری را از طریق اینترنت در بر می­گیرد. تحقیقات پیشین دریافتند که نگرانی در رابطه با کارت اعتباری مهم­ترین مانع برای خرید آنلاین محسوب می­ شود (گریوال^[۱۶۲] و همکاران، ۲۰۰۳). هک کردن^[۱۶۳] رایانه ­ها، دیگر تهدید مرتبط با امنیت مصرف­ کنندگان به حساب می ­آید.
صرف نظر از ریسک امنیتی و حریم شخصی، ریسک­های دیگری نیز در ارتباط با خرید اینترنتی وجود دارد. پیرس^[۱۶۴] و همکاران (۲۰۰۴) بیان کرده ­اند که خریداران اینترنتی تحت تاثیر ۷ نوع ریسک هستند:
۱٫ریسک مالی^[۱۶۵]: احتمال متحمل شدن یک زیان مالی بر اساس هزینه­ های پنهان، هزینه­ های نگهداری، یا عدم وجود ضمانت در صورت خرابی،
۲٫ ریسک عملکرد ^[۱۶۶]: احتمال اینکه کالا یا خدمت نتواند با عملکرد مقتضی­ای که کالا به همان نیت خریداری شده است مطابقت داشته باشد،
۳٫ ریسک فیزیکی^[۱۶۷]: احتمال اینکه کالای خریداری شده آسیب ببیند یا دچار جراحت فیزیکی شود،
۴٫ ریسک روانشناختی^[۱۶۸]: احتمال اینکه خریدی مشخص با تصور شخصی مصرف ­کننده تطابق نداشته باشد،
۵٫ ریسک اجتماعی^[۱۶۹]: احتمال اینکه خرید در ذهن سایر مصرف­ کنندگان مطلوبیت کمتری پیدا کند،
۶٫ ریسک آسودگی^[۱۷۰]: احتمال اینکه تحویل، تجهیز یا شخصی سازی، یا تعمیر و ازکارافتادگی کالا منجر به از دست رفتن زمان شود،
۷٫ ریسک کلی^[۱۷۱]: احتمال اینکه خرید اقلام منجر به عدم رضایت مصرف ­کننده شود.
هانگ و همکارانش (۲۰۰۴) نیز ریسک مالی، عمکلرد، روانشناختی، اجتماعی و فیزیکی را تائید کرده ­اند اما ریسک سهولت و ریسک کلی را در نظر نگرفته­اند.
سطح ریسک ادارک شده ممکن است به طبقه ­بندی کالا بستگی داشته باشد (یوه و همکاران، ۲۰۰۳).کالاهایی که سطح بالایی از مشارکت^[۱۷۲] مصرف ­کننده را می­طلبند، مانند پوشاک، نسبت به کالاهایی که سطح پایین­تری از مشارکت در خریدشان مورد نیاز است، مانند کتاب، لوح فشرده و یا بلیط هواپیما، ممکن است ترس بیشتری را برای خریداران اینترنتی ایجاد کنند. افراد برای خرید آنلاین کالاهایی با مشارکت بالا بی­میل هستند به این علت که آنها نمی ­توانند کالا را لمس کنند و آنرا قبل از استفاده حس کنند. علاوه بر این، آنها ممکن است برای بازگرداندن کالایی که اشتباهی ارائه شده یا اشتباهاً درک شده دچار مشکل شوند. تحقیقات گذشته دریافتند که کالاهایی مانند پوشاک دارای ریسک­هایی متفاوت از قبیل ریسک زیبایی شناختی^[۱۷۳]، ریسک عملکرد، ریسک مراقبت از کالا^[۱۷۴]، ریسک روانشناختی و ریسک سهولت هستند (جاتوروایث، ۲۰۰۷).

ج) خرید گروهی آنلاین^[۱۷۵]

خرید گروهی به صورت آنلاین یک روش بازاریابی،موثر است و با بهره گرفتن از این نوع خرید مشتریان از تخفیفات غیر قابل باوری برخوردار می شوند.این امر نه تنها به تقاضای مشتریان پاسخ می دهد بلکه به فروشندگان نیز کمک تا راه هایی را برای فروش محصولاتشان بیابند و مدل های کسب و کار جدیدی را ایجاد نمایند.در این روش ها تمامی طرفین معامله سود می برند(لیو و همکاران، ۲۰۱۱).
در این دوران سخت اقتصادی نه تنها یافتن منابع جدید درآمد، بلکه کاهش مخارج نیز مهم است.با بهره گرفتن از خرید گروهی اینترنتی یافتن افراد بیشتر در زمان کوتاه تر برای خرید حجم زیاد و کاهش هزینه حمل و نقل و قیمت آسان شده است.
در گذشته خرید گروهی محدود به اعضای شرکت ها،دوستان و اقوام بود.از زمانی که اینترنت گسترش یافت این روش شبکه ای بسیار موفقی برای تجارت های مختلف شد.به علاوه مراکز خرید بسیار شبیه بازارهای خرید اینترنتی هستند.آنها تخفیف خرید گروهی و تخفیف بابت جذب بیشتر کاربرها برای دیدن و خرید کردن را ایجاد کردند.هرچه کاربرها بیشتر شوند کالاهای بیشتری نیز به نمایش گذاشته و فروخته می شوند (لیو و همکاران، ۲۰۱۱).
با بهره گرفتن از خرید گروهی به صورت آنلاین، پیدا کردن افراد سریعتر و راحت تر است و لذا می توان با ارائه تخفیفات وسوسه انگیز آنها را به خرید مشتاق نمود و آنها نیز از این خرید منفعت میبرند.هم چنان که خرید گروهی آنلاین افزایش می یابد و کالاهای بیشتری از این طریق در اختیار قرار میگیرد تقاضای مشتریان به سرعت تغیر میکند و این دلالت بر این موضوع دارد که به صورت تلویحی،چرخه عمر محصولات کوتاهتر میشود(لیو و همکاران، ۲۰۱۱).
به علاوه در محیط بازار الکترونیکی خرید گروهی به عنوان شکل موثری از تجارت الکترونیکی محسوب میشود. به دنبال افزایش بازارهای اینترنتی،خواسته های مشتریان نیز سریع تغییر می کند.ارزیابی روشنی موجود است که در استراتژی فروش،خرید گروهی اینترنتی اثر مثبتی داشته است.در سال ۲۰۰۹ حدود ۳/۵۰ % از فروشگاه های اینترنتی ضرر و زیان دیدند در حالیکه در تایوان فروش ۳/۵% افزایش داشته است (لیو و همکاران، ۲۰۱۱).

۲-۱-۶ عوامل موثر بر رفتار خرید اینترنتی

در سال­های اخیر در خصوص استفاده و کاربرد فن آوری اطلاعات و خرید از طریق اینترنت تحقیقات و مطالعات مختلفی انجام شده است. از این رو نظریه­ های متعددی در این حوزه مورد استفاده قرار گرفته و عوامل موثرگوناگونی ارائه شده است که در زیر مهمترین آنها تشریح شده است:

• • چنگ، چئونگ و لای (۲۰۰۵) در تحقیق خود به بررسی و مرور مقالات مرتبط با خرید آنلاین پرداختند. آنها با بررسی ۴۵ مقاله مرتبط در زمینه خرید اینترنتی عواملی را شناسایی کردند که بر تصمیم مصرف­ کنندگان به تمایل خرید و پذیرش خرید آنلاین تاثیرگذار بودند. عواملی که در این تحقیق مورد مطالعه قرار گرفته­اند بر اساس شباهت­ در یافته­هایشان مشخص، دسته­بندی و تحلیل شده ­اند. آنها در این تحقیق عوامل موثر بر تمایل استفاده از خرید اینترنتی را به سه دسته اصلی تقسیم کرده ­اند. این عوامل در شکل ۲-۷ نشان داده شده ­اند.

تمایل یا استفاده از خرید اینترنتی
ویژگی­های ادراک شدۀ وب به عنوان یک کانال خرید
ویژگی­های محصول و وب­سایت
ویژگی­های مصرف کننده
شکل ۲-۷ :مدل خلاصه شده عوامل موثر بر خرید آنلاین(چنگ و همکاران، ۲۰۰۵)

• • سی.اچ. پارک و کیم^[۱۷۶] (۲۰۰۳) به مطالعه ارتباط میان ویژگی­های مختلف خرید آنلاین و رفتار خرید مصرف­ کنندگان پرداختند. ویژگی­های خرید آنلاین بدست آمده متشکل از، کیفیت ظاهری وب، کیفیت اطلاعات محصول، کیفیت اطلاعات خدمات، ادراک از امنیت و آگاهی از سایت می­باشد. محققان دریافتند که تعهد مصرف­ کنندگان به یک فروشگاه آنلاین، به طور قابل ملاحظه­ای با مزایای نسبی و رضایت از اطلاعات در ارتباط است. همچنین مزایای نسبی و رضایت از اطلاعات به شدت تحت تاثیر کیفیت ظاهری وب، کیفیت اطلاعات محصول، کیفیت اطلاعات خدمات و ادراک از امنیت بودند. تأثیر مثبت تمامی متغیرها بر رفتار خرید، منجر به استفاده از اینترنت به عنوان یک واسطه خرید می­ شود.

ماده ۱قانون تجارت‌: تاجر کسی است که شغل معمولی خود را معاملات تجارتی قرار بدهد. در این ماده منظور از«کس» همه اشخاص عم از حقیقی یا حقوقی است.به نظر بعض حقوقدانان«معاملات تجاری به عملیاتی گفته می‌شود که برای تجاری تلقی شدن نیاز به تکرار ندارند، یعنی تجاری است – حتی اگر یک بار هم انجام شود(مثل صدور برات) – و فعالیتهای تجاری عملیاتی است که شرط حتمی وجود آن استمرار است(مثل تصدی به حمل و نقل).^[۱۹]

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

اگر چه عبارت قانونگذار در ماده ۲ ق.ت. تحت عنوان معاملات تجاری مصادیقی را عنوان می کند که مصداق عملی فعالیت تجاری هستند^[۲۰]
واز طرف دیگر وبه تبعیت از تعریف مفهوم شخصی، شخص تاجر را معرفی می‌کند وهراقدامی که این شخص انجام دهد راتجاری می‌داند، قاعده ای که در مواد ۳قانون تجارت و ۲ لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب۲۴ اسفند ۱۳۴۷ به دست داده می شود.^[۲۱]
ملاحظه میگردد که قانونگذاربابه دست دادن دومعیاردرصد شناسایی تاجر می‌باشد، ودر واقع باعنوان کردن اعمال تجاری ذاتی وپیش بینی اعمال تجاری تبعی (تجاری دانستن اعمال به تبع تاجربودن عامل) از سیستم موضوعی اتخاذ شده درماده ۲ ق.ت در ماده سوم همان قانون عدول کرده وسستم مختلط (شخصی-موضوعی)را پذیرفته است.
اگرچه حسب ظاهر بندهای ماده ۳ق.ت معاملات بین تجار حتی اگر برای امور غیر تجاری باشد، تجاری محسوب می‌شودلکن همچنان که برخی از حقوق دانان متذکر شده اند، باید قائل به این بو.د که معاملات بین تجاروتنها در صورتی تجاری محسوب می‌شود که برای امور (حوائج)تجاری انجام گرفته باشند.
نظریه به متابعت قانونگذار از سیستم مختلط (شخصی-موضوعی)رویه قضائی نیز از این روش متابعت نموده است، چنانکه در حکم شماره ۲۷۷۴-۱۹/۱۲/۱۶، صادره از شعبه چهارم دیوان در مقام بدست دادن ملاک تاجر بودن آمده است که:
نظر به اینکه مطابق ماده ۱ قانون تجارت، تاجر کسی است که شغل معمولی خود را معاملات تجارتی قرار بدهد بنابراین مجرد بستن قرارداد وشرکت تجارتی کسی با دیگری برای امری (در صورتی که شغل معمولی خود را تجارت قرار نداده باشد) موجب نمی شود که آن شخص تاجر شناخته شود ونتواند دادخواست اعسار بدهد.^[۲۲]
به نظر می‌رسد در تعریف تاجر باید گفت تاجر کسی است که به قصد انتفاع معاملات موضوع ماده ۲ق.ت. را شغل معمولی خود قراردهدواینکه قاتنونگذار در ماده ۳ق.ت پاره‌ای اقدامات را به اعتبارتاجر بودن متعاملین تجارتی قلمداد نموده است ارتباطی به تعریف تاجر ندارد چرا که نخست تاجر بر اساس ماده ۲ق.ت وانجام فعالیتهای موضوع آن راشناسائی وتعریف می‌شود سپس اقدامات تبعی او تجاری قلمداد می‌کردد لذا قانونگذار از همان سیستم موضوعی تبعیت نموده است نه مختلط.
ه- رویه قضائی
در فرهنگ حقوقی رویه قضائی اینگونه شناسنانده شده: «آراء صادرشده در هیأت عمومی تمیزراخواه بصورت اصراری باشدخواه بصورت لازم الاتباع رویه قضائی ورویه تمیزی گویند.»^[۲۳]
ولی عمده این است که بدانیم رویه قضائی در هرشکل ونوعی که باشد ساخته فکروعمل قضات است وهیمن امر نیزوجه تمیزآن از قانون است چرا که قانون ساخته وپرداخته قانونگذار است وعموماً جایگاه عرض اندام کردن رویه قضائی بعنوان یک منبع صدور حکم در کنار قانون وعرف، مواردی همچون تفسیرتناقض یا تعارض قانون، تزاحم دوقانون، نقص قانون ویا احمال قانون است.
بنابراین در تعریف رویه قضائی گفته شده: «شکل کلی تصمیم مکرر قضائی که در موارد مشابه به لحاظ الزام معنوی ویا الزام قانونی مبنای حکم مرجع قضائی قرار گیرد رویه قضائی است.^[۲۴] با این تعریف می‌توان عناصر ذیل را در رویه قضائی شناسائی نمود:
۱- رویه قضائی شکل کلی تصمیم قضائی است. یعنی با رأی قضائی تفاوت دارد قاضی در هر پرونده اعم از حقوقی یا جزائی تصمیمات مختلفی می‌گیرد، دستور اداری می‌دهد، انواع قرارها را صادر می‌کند وبالاخره با رای نهایی خود پرونده را در آن مرحله از رسیدگی مختومه می‌سازد. همه این تصمیمات مربوط به یک پرونده است اما هیچ یک از این اقدامات عنوان رویه قضائی را ندارد. همه نظریات ودستورات قاضی پرونده جزئی است وخاص همان پرونده، رویه قضائی شکل کلی دارد، نظیر قاعده حقوقی وقانون که مربوط به یک پرونده نمی باشد رویه قضائی هم تنها به یک پرونده ارتباط ندارد.^[۲۵]
۲-رویه قضائی شکل کلی تصمیم مکرر قضائی است، رویه قضائی فقط با حالت کلی پیدا نمی شود، مربوط به یک رای وتصمیم قضائی نیست. رای قاضی باید در مورد مشابه تکرار شود. ریشه رویه قضائی، رای ونظر ودستور متکی به قانون دارس است، ولی نه یک رای. بنابراین اگر قاضی در یک پرونده را به به شکلی کلی دربیاوریم ودر موارد مشابه از آن استفاده کنیم به رویه قضائی می‌رسیم.^[۲۶]
۳ – وجود حالت الزام در رویه قضائی حالت الزام وجود دارد یعنی رویه قضائی باید دارای آنچنان ارزش علمی ویا عدالت جویی باشد که در موارد مشابه قاضی به آن رغبت وتمایل والزام معنوی پیدا کندوآن را به کارگیرد یا قانون استفاده از آن را اجباری استفاده ساخته باشد. با این ترتیب حالت الزام به یکی از دوصورت در رویه قضائی تجلی پیدا می‌کند. الزام معنوی به این معنا که قضات دیگری آن را مبنای استنباط خود قرار می‌دهند والزام قانونی مثل آراء وحدت رویه دیون عالی کشورکه همچون قوانین لازم الاتباع هستند.»^[۲۷]
در یک تعریف دیگر گفته شده‌: «رویه قضائی وسیله جذب داده های نو ورفع نهادهای کهنه وزیان بار است وباید آن را به جهازتنفس نظام حقوق مانند کرد وانگهی برای رفع اجمال وتضادهای موجود در متون قوانین تنها راه رسمی وموثر دخالت رویه قضائی است که باید قانون را تفسیر کند وبه وازه های مکتوب جان بخشد وبنابراین بی اعتنایی به جمع آوری ونقد قضائی گناهی است نابخشودنی که هر چه بر عمرآن می‌گذرد سنگین تر می‌شود».^[۲۸]
واز این تعاریف که بگذریم عمده دلیل بر اهمیت رویه قضائی این است که احد از حقوقدانان معتقدند که: «رویه قضائی چکیده حقوق زنده وپالایشگاه قوانین است واز این دریچه است که اراده دولت آمیخته وتعدیل شده با معجون جادوئی پنهان عدالت به زندگی اجتماعی تزریق می‌شود وسلامت ونظم حقوق را تامین می‌کند پس بی اعتنایی به آنچه در دادگاه ها می‌گذرد پشت کردن به واقعیت است. همان گونه که در همه کشورهای پیشرفته مرسوم است باید آراء بدیع وجالب تمام محاکم با دقت تمام جمع آوری شود وهر رای از طرف یکی از بزرگان ومحققان مورد انتقاد قرار گیرد ودر مجموعه های دوره‌ای منتشر شود تا با مراجعه به این گونه مجموعه ها دادرسان بتوانند به آسانی فواید وزیان های آرای گذشته را دریابند وبرای ایجا یک رویه ثابت واستوار از آن الهام بگیرند.»^[۲۹]
درنتیجه رویه قضایی را می‌توان به رویه قضایی با منشأ الزام قانونی ورویه قضایی با منشأ الزام معنوی تقسیم کرد که عموماً رویه قضایی با منشأ الزام قانونی شامل آراء وحدت رویه می‌شود ورویه قضائی با مشنأ الزام معنوی متکی به دلایل موجب قناعت وجدان دادرس است، گرچه راجع به آن موضوع رأی وحدت رویه‌ای صادر نشده است لذا نظریات مشورتی می‌تواند مصداقی از آن باشد یا با اینکه اماره رشد با این تحلیل که اگرچه قانون رشد متعاملین نسخ ضمنی شده است وقانون سن خاصی برای رشد ندارد اما محاکم ۱۸سال را سن رشد می‌دانند.
گفتار دوم: اعسا وانواع آن و اعطاء مهلت
الف-اعسار
اعسار از ریشه «عسر»که واژه عربی است ونقیض «یُسر» می‌باشد، مشتق شده است که به معنای نیازمندشدن وتهی دستی است. علامه دهخدا نیز در لغت نامه درباره اعسار چنین می‌گوید:«اعسار ناتوان بودن شخصیتهای حقیقی وحقوقی از پرداخت دین یا محکوم‌به هزینه دادرسی غیر تجاری در عرف حقوقدانان، واگربازرگان که از پرداخت وانجام تعهدات خود در موعد مقرر برنیایدواسناد وی واخواست شود او را متوقف ومفلس و ورشکسته گویند واگر افراد غیر بازرگان بواسطه عدم کفایت دارائی یا عدم دسترسی به مال خود از پرداخت بدهی یا تأدیه هزینه دادرسی برنیاید آنان را معسروآن حالت را اعسار گویند….)^[۳۰]
در فقه ناتوانی شخصی از پرداخت حقوق ودیون خود را به دلیل عدم دارایی اعسار می‌گویند.
مشهور فقها رابطه واصطلاح اعساروافلاس را تساوی می‌دانند وفرقی بین دو اصطلاح قائل نیستندوکسی راکه معسر می‌شود «محجور» دانسته اند.
اعسار در حقوق صفت کسی است که تاجر نباشد وبه جهت کافی نبودن دارایی یا دسترسی نداشتن به آن قدرت دادن بدهی های خود ویا هزینه های دادرسی را نداشته باشد، ودر ماده ۵۰۴ قانون آئین دادرسی مدنی نیز همین مفهوم بیان شده است. در حقوق انگلیس واژه «insolvency » ودر حقوق فرانسه واژه «Deconfitur» قابل انطباق بر اعسار می‌باشد.
به عبارتی دیگر، اعسار صفت غیر بازرگانی است که بواسطه عدم کفایت دارائی یا دسترسی نداشتن به مال خود قدرت پرداخت هزینه دادرسی یا دیون خود را نداشته باشد، ولی بازرگانی که از جمله کسبه جزء باشد می‌تواند دارای صفت اعسار باشد ومشمول مقررات اعسار است نه مقررات ورشکستگی.^[۳۱]
ملاک اعسار این است که مدیون دفعه واحده نتواند بدهی دادرسی را بدهد لذا تقسیط واعسار قابل جمع هستند.^[۳۲]
ب- انواع اعسار
باتوجه به قوانین ومقررات فعلی، انواع اعسار از حیث موضوع به چهاردسته تقسیم می‌شوند.
۱-اعسار از تأدیه دین (ماده ۲۴قانون اعسار): این درخواست باید به موجب دادخواست باشد. حکم تمیزی شماره ۶۸۶۳-۸۷۵ مورخ ۲۶/۱۲/۱۳۰۹ در این خصوص مقرر می‌دارد:
«قبول دعوی اعسار در قبال دعوی طلب به عنوان دفاع، مجوز قانونی ندرد وبنابراین باید به موجب درخواست جداگانه مطرح شود، حکم قبول یاردّ اعسار قطع نظراز میزان ومبلغ دین فقط قابل پژوهش است ومدعی اعسار می‌تواند از حکم ردّ اعسار وداین می‌تواند از حکم قبول اعسارپژوهش بخواند»^[۳۳] البته باید عنایت داشت با توجه به ملغی شدن فصل اول قانون اعسارماده ۲۴ نیز ملغی الاثرخواهد بود، اگر چه ظاهرا به موجب رأی وحدت رویه اخیر به شماره ۷۲۲-۱۳/۱۰/۱۳۹۰ اعسار از خواسته نیز مسموع خواهد بود و بااعطاء مهلت موضوع ماده ۲۶۹ ق.ت.متفاوت خواهد بود.
۲- اعسار از محکوم به: این درخواست نیز با تقدیم دادخواست انجام می‌گیرد (ماده ۲۳قانون اعسار) بدین توضیح که ادعای اعسار ممکن است مربوط به محکوم‌به باشد ومحکوم علیه پس از آنکه به موجب حکم دادگاه محکوم‌به پرداخت مالی به محکوم‌له شود، ادعا نماید که قادر به پرداخت آن به صورت یک جا ویا بطورکلی نمی باشد واز دادگاه تقاضای اصدارحکم بر قبول اعسار ویا تقسیط را بنماید.
۳-اعسار از پرداخت هزینه دادرسی: «مواد ۵۰۴ تا۵۱۴ قانون آئین دادرسی دادگاه عمومی وانقلاب در امور مدنی مصوب ۱۳۷۹ » در مواردی که خواهان از پرداخت هزینه دادرسی اظهار عجز نماید واز دادگاه بخواهد که او را بطورموقت از پرداخت هزینه دادرسی معاف نماید وبه این ادعا در دادگاهی رسیدگی می‌شود که به دعوای اصلی رسیدگی نموده است. شایان ذکر است شعبه یک دیوان کشور به موجب حکم تمیزی ۹۶۵-مورخ ۲۹/۴/۱۳۱۶ اعسار در مقابل عشریه را نیز مانند مخارج عدلیه دانسته است.^[۳۴]
۴-اعسار از تأدیه اجرائیه های ثبتی (دیون ثبتی): که در مواد ۳۰و۳۷ قانون اعسارودرباره اوراق لازم الاجرائی که منجر به صدور اجرائیه گردیده است مورد اشاره واقع شده است وچنانچه پس از صدور اجرائیه از مراجع اجرای اوراق لازم الاجراء (دفاتراسناد رسمی –دفاتر ثبت ازدواج وطلاق واداره ثبت محل) مدیون قادر به پرداخت مبلغ اجرائیه نباشدبر اساس ماده ۲۰ قانون اعسار می‌تواند دادخواست اعساربه دادگاه محل اقامت خود بدهد. بدیهی است که قبل از صدور اجرائیه تقاضای اعسار قابل رسیدگی نخواهد بود.
آنچه در این تحقیق مد نظر است شق دوم انواع اعسار(اعسار از پرداخت محکوم‌به )می باشد، هرچند نظر به اینکه چک از جمله اسناد تجاری واجد لازم الاجراء بودن اسناد است که از طریق مراجع ثبتی نیز مبلغ مندرج در آن از صادرکننده قابل وصول است، لذا گریزی نیز به امکان اعسار از تأدیه اجرائیه های ثبتی در خصوص چک نیز خواهیم زد.
ج-تأسیسی بودن حکم اعسار
حکم تأسیسی عموماً در مقابل حکم اعلامی استعمال می‌شود، حکم اعلامی حکمی است که با صدور حکم از جانب دادگاه وضعیت حقوقی جدیدی ایجاد نمی شود، بلکه وضعیتی که در گذشته وجود داشته به موجب حکم صادره احرازواعلام وآثار قانونی در محدوده خواسته خواهان برآن مترتب می‌گردد، برای مثال حکمی که به موجب آن خوانده، محکوم‌به پرداخت مبلغی بابت دین می‌گردد، به موجب آن دینی که در گذشته داشته احراز واعلام وآثار قانونی لازم، که الزام مدیون به پرداخت است برآن مترتب می‌گردد؛چنین حکمی خوانده را مدیون نمی نماید بلکه دین او را که قبل از صدور حکم وجود داشته احراز واعلام می کند، به همین خاطر است که گاهاً به حکم اعلامی حکم کاشف حق نیز می‌گویند، اما در مقابل گاهاً«احکامی از دادگاه ها صادر می‌شود که با صدور آنها وضعیت حقوقی جدیدی به وجود می‌آید. این احکام تأسیسی نامیده می‌شوند. برای مثال حکمی که بر اساس آن توقف تاجر اعلام می‌شود وبه حکم ورشکستگی معروف است، باصدور آن وضعیت حقوقی جدیدی برای تاجر تاسیس می‌شود که همان ورشکستگی است»^[۳۵] حکم اعسار نیز از دسته احکام اخیر است چرا که با صدور حکم اعسار وضعیت حقوقی جدیدی برای مدیون به وجود می‌آید، مثلاً یا اینکه بطور کلی مدیون نیست واز تعقیب عملیات اجرایی حکم صادره فعلاً در امان است ویا اینکه از پرداخت یکجای دین معاف می‌گردد ومحکمه به موجب اختیار مقرر در ماده ۳۷قانون اعسار اقساطی برای پرداخت دین توسط او یامهلتی مناسب برای پرداخت دین مقرر می نماید.
عموماً زمان تحقق این وضعیت جدیدِ اعسار برای معسر، که ادعایی خلاف وضعیت قبلی ِ یسرخود دارد، زمان قطعیت حکم اعسار است ورویه قضایی نیز متمایل به این امر می‌باشد، چنانکه در نشست قضایی استان هرمزگان اکثریت مخالف این امر استدلال نموده ولی کمیسیون حقوقی لزوم قطعیت حکم اعسار را تائید نموده است.^[۳۶]
اگر چه صراحت ماده ۹ شیوه نامه اجرایی مطالبه مهریه و اعسار گویای اجرای فوری حکم اعسار از مهریه است.^[۳۷]
د-اعطاء مهلت
مهلت در فرهنگ لغت فارسی به معنی «زمان دادن. درنگ وآهستگی ورفق ومدارا»^[۳۸] است ودر عبارت حقوقی مرادف موعد می‌باشد ومهلت قضائی عبارتست از: مهلتی که برای پرداخت دین (ویا تعهد)حال از طرف دادگاه نظر به وضع مدیون به اوداده می‌شود.^[۳۹]
بنابریان ومستنبط از مواد ۲۷۷ و۶۵۲ق.م وماده ۲۶۹ ق.ت. اصولاً اعطاء مهلت به مدیون در اختیار دادگاه رسیدگی کننده به دعواست وظاهراً مقتضای اعطاء مهلت نیز تقسیط دین نیست چرا که قانونگذار عموماً آنرا به عنوان قسیمی از اعسار وتقسیط نیاورده است بلکه در ماده ۲۷۷ و۶۵۲ ق.م اعطاء مهلت را بعنوان یک مقسم جداگانه در کنارامکان تقسیط دین آورده است.^[۴۰]
مبحث دوم :مفاهیم مورد استناد
دراین مبحث اصولی همچون مفهوم اولویت، قیاس و موافقت که در راستای بحث ما ونهایتاَ نتیجه نهایی از بحث مورد استناد قرار میگیرد در حد مختصر و موجز مورد شناخت کلی قرار گرفته واز آنجایی که عمده بحث تحقیق اسناد تجاری هستند با شناختی اجمالی از انواع اسناد رایج در روابط حقوقی، از اسناد تجاری و تمایز آن از سایر اسناد امتیازات و ویژگیهای نیز آشنا خواهیم شد.
گفتار اول:اولویت،قیاس وموافقت
الف-اولویت
اصولیون وصاحب نظران عرصه فقه واصول تقسیمات متعددی راجع به اولویت متذکر شده‌اند که از جمله آنها:
الف)اولویت عقلی واولویت عرفی
ب)مفهوم اولویت وقیاس اولویت
ج)اولویت منطوقی واولویت مفهومی
د)اولویت قطعی، اولویت ظنی واولویت اطمینانی.^[۴۱]

(۱-۲)

منحنی لورنز دارای خصوصیات متفاوتی است که در اینجا به ۲ ویژگی آن اشاره میکنیم.
فاصله بین منحنی و خط برابری کامل، در سطح درآمدی برابر با میانگین درآمد جامعه به حداکثر می­رسد، این فاصله “حداکثر شکاف درآمدی” نامیده می­ شود که خود یکی از شاخص­ های نابرابری توزیع شمرده می­ شود.
وقتی دو توزیع درآمد را با یکدیگر مقایسه می­کنیم، چنانچه دو منحنی لورنز همدیگر را قطع نکنند و منحنی توزیع اول کاملاً در داخل منحنی توزیع دوم قرار گیرد، بدون هیچگونه ابهامی می­توان نتیجه گرفت که توزیع درآمد اول از درآمد دوم برابرتر است. (همان منبع، ۱۳۷۱، ۱۸)^[۱۲].
۲-۲-۳-۲ ضریب جینی
این ضریب مشهورترین و متداولترین شاخص اندازه ­گیری نابرابر توزیع درآمد می­باشد که میزان نابرابری را بر اساس منحنی لورنز محاسبه و به صورت یک عدد ارائه می­ کند. از نظر ترسیمی این ضریب برابر است با:

(۲-۲)

از آنجا که مساحت مربع برابر با واحد است. پس ضریب جینی به­ صورت دو برابر مساحت بین منحنی لورنز و خط برابری کامل تعریف می­ شود. برای به­دست آوردن ضریب جینی روش­های بسیاری ارائه گردیده است. از جمله روش مورگان و میلر^[۱۳] و نیز روش گاست ویرث۳.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

فرمول میلر که برای برآورد ضریب جینی از داده ­های طبقه ­بندی شده بسیار مناسب و مشهور است عبارت است از:

(۳-۲)

که در آن:
G: ضریب جینی
: نسبت تمعی افراد(خانوارها)در طبقه i ام
: نسبت تجمعی درآمد در طبقه i ام (kو…و۲و۱=i)
در روش پیشنهادی”گاست ویرث” حدود تحتانی و فوقانی ضریب جینی محاسبه می­ شود که ضریب جینی بین این دو واحد قرار می­گیرد. حد تحتانی با این فرض که درآمدها در هر طبقه به­ طور مساوی تقسیم شده ­اند، محاسبه می­ شود که فرمول آن دقیقاً همان فرمول (میلر) می­باشد و حد فوقانی با این فرض که اختلاف درآمدها در هر طبقه درآمدی حداکثر است، به­دست می ­آید .
ضریب جینی همیشه بین صفر(برابری کامل) و یک (نابرابری کامل) تغییر می­ کند. این ضریب برای کشورهایی که توزیع درآمد نسبتاً عادلانه دارند بین ۲/۰ تا ۳۵/۰است در حالی که برای کشورهای با توزیع درآمد بسیار نابرابر عموماًبین ۵/۰ تا ۷/۰ می­باشد.
گرچه این ضریب، شاخص ساده و بسیار متداول اندازه ­گیری نابرابری درآمد است و اکثر ویژگی­های گفته شده در صفحه (ویژگی های شاخص نابرابری) را تأمین می­ کند، اما همچون هر شاخص نابرابری، دارای ایراداتی نیز می­باشد از جمله اینکه:
اصل حساسیت نسبی را تأمین نمی­کند و نسبت به تغییرات درصدی کوچک که می ­تواند به معنای انتقال مقدار زیادی درآمد به گروه ­های پائین درآمدی باشد، حساسیت زیادی ندارد. (هاشم، ۱۹۷۴، ۸)^۱.
تا آنجا که منحنی لورنز دو یا چند توزیع درآمد، همدیگر را قطع نکنند، این ضریب معیار مناسبی برای رتبه ­بندی توزیع درآمدهاست، لکن در صورتی که منحنی لورنز دو یا چند توزیع هم­دیگر را در یک یا چند نقطه قطع کنند، ضریب جینی ممکن است رتبه بندی نادرستی را (با توجه به قضاوت­ها و ملاک­های ارزشی مربوط به نابرابری درآمد) به­دست دهد و یا اندازه این شاخص برای دو یا چند توزیع درآمد متفاوت، یکسان و برابر باشد.
برای مثال، دو توزیع درآمد با وضعیت کاملاً متفاوت را می­توان دید که هر دو ضریب جینی یکسان دارند و یا همانطور که آتکینسون در سال ۱۹۸۰ نشان داده است، اگر منحنی لورنز را برای دو کشور انگلستان و آلمان غربی با معیار ضریب جینی با یکدیگر مقایسه کنیم، نتیجه می­گیریم درجه نابرابری درآمدهای پائین آلمان از انگلستان کمتر و بر عکس میزان نابرابری درآمدهای بالای آلمان به مراتب از انگلستان بیشتر است. بنابراین ضریب جینی قادر نیست اختلاف نابرابری توزیع درآمد در سطوح مختلف را مشخص کند. (صمیمی، ۱۳۷۱، ۴)^۲.
۳-۲-۳-۲ شاخص تیل
این شاخص که به شاخص “انتروپی­تیل^[۱۴]” معروف است، از فرمول ذیل محاسبه می­ شود:
می­باشد. شاخص تیل در حالت برابری کامل توزیع درآمد مساوی صفر و در حالت نابرابری کامل برابرn log می­باشد یعنی ۰≤T≤n log. لذا اندازه شاخص مستقل از افراد جامعه نیست و برای مقایسه توزیع درآمدهای مختلف بر اساس این شاخص، باید تعداد افراد (یا خانوار) آن توزیع­ها با یکدیگر برابر باشند. برای محدود نمودن دامنه تغییرات این شاخص بین صفر و یک می­توان از رابطه تبدیلیt/log استفاده کرد. لکن باید در نظر داشت که این تبدیل مفهوم نابرابری مورد اندازه ­گیری شاخص تیل را تا حدی تغییر می­دهد و تجزیه­پذیری شاخص تیل را ناممکن می­سازد. (ابوالفتحی قمی، ۱۳۷۱، ۵۷)^۲.
۴-۲-۳-۲ سهم چندک­ها و شاخص­ های مبتنی بر آنها
در بررسی­های تجربی توزیع درآمد، برای ارائه تصویری ساده، صریح و نیز کاملاً ملموس از چگونگی توزیع درآمد بین افراد یک جامعه معمولاً از چندک­ها استفاده می­ شود. چندک­هایی که بیشتر به­کار گرفته می­شوند عبارتند از: دهک­ها^۳ (هر دهک ده درصد افراد جامعه را شامل می­ شود). پنجک­ها۴ (هر پنجک، بیست درصد افراد جامعه را در بر می­گیرد). و چارک­ها۵ (هر چارک، بیست و پنج درصد افراد جامعه را در بر می­گیرد). ضمناض در غالب بررسی­های توزیع درآمد، از حالت ادغام شده و گسترده چندک­ها مانند سهم ۴۰ درصد افراد کم­درآمد، ۴۰ درصد افراد دارای درآمد متوسط و ۲۰ درصد افراد پردرآمد، استفاده می­ شود.
در صورتی که داده ­های آماری درآمد کلیه افراد جامعه در اختیار باشد، با مرتب کردن صعودی افراد جامعه بر حسب درآمد، به­سادگی می­توان چندک مورد نظر را برآورد کرد که در این­صورت چندک شامل فقیرترین افراد جامعه و آخرین چندک در برگیرنده ثروتمندترین آن افراد خواهد بود.
چندک­ها هر چند برداشت ساده و قابل درکی از الگوی توزیع درآمد به­دست می­ دهند و در بررسی­های توزیع درآمد به آنها استناد می­ شود با این حال، باید به­عنوان شکل خاصی از توزیع فراوانی درآمدها، و نه شاخص نابرابری، در نظر گرفته شود و لذا دارای ویژگی­های مورد انتظار از یک شاخص نابرابری نیستند.
بر مبنای سهم چندک­ها، شاخص­ هایی نیز ارائه شده است از جمله:
۱)نسبت سهم درآمدی ده درصد ثروتمندترین افراد به ده درصد فقیرترین آنان:
این نسبت نشان می­دهد که به­ طور متوسط ثروتمندترین افراد جامعه چند برابر فقیرترین آنان درآمد دارند.
۲)شاخص نابرابری چندک­ها:
این شاخص به­ صورت مجموع قدرمطلق انحراف سهم درآمدی چندک­های مورد بررسی از سهم جمعیتی آنان، نسبت به حداکثر انحراف درآمدی ممکن تعریف می­ شود. یعنی:

سرخیل و همکاران (۱۳۸۸)، با بهره گرفتن از ریزنمونه های برگ، هیپوکوتیل، مریستم انتهایی، ریشه و طوقه گیاه رازیانه (Foeniculum vulgar Mill.)، در محیط کشت ۱/۲MS حاوی غلظت ها و ترکیبات مختلف تنظیم کننده های رشدی به منظور القای کالوس استفاده کردند که در این مرحله محیط ۲ و ۴ میلی گرم در لیتر ۲,۴-D و ۲۵/۰ و ۵/۰ میلی گرم در لیتر BAP، بهترین ترکیبات هورمونی و هیپوکوتیل و مریستم انتهایی بهترین ریزنمونه ها شناخته شدند. در مرحله باززایی کالوس هم محیط ۱/۲MS با ۹ ترکیب هوررمونی یاد شده به همراه ترکیباتی متفاوت از ۲,۴-D و BAP و TDZ و محیط ۱/۲MS بدون هورمون استفاده شد که محیط ۱/۲MS بدون هورمون، بهترین محیط باززایی را نشان داد.
در گزارشی نیز از ریزنمونه محور جنینی برای باززایی زیره پارسی (.Bunium persicum Boiss)، استفاده گردید. در این پژوهش مشاهده شد که بیشترین تعداد ریزنمونه تولید کننده کالوس جهت باززایی مربوط به تیمار با ترکیب هورمونی ۱/۰ میلی گرم در لیتر ۲,۴-D و ۲ میلی گرم در لیتر Kin یا ۱ میلی گرم در لیتر NAA و ۲ میلی گرم در لیتر Kin بود. بهترین تیمار از لحاظ میانگین تعداد ساقه باززایی شده (۱/۴)، تیمار با ترکیب هورمونی ۱/۰ میلی گرم در لیتر NAA و ۴ میلی گرم در لیتر Kin بود. بیشترین فراوانی القای جنین زایی سوماتیکی مربوط به تیمار با ترکیب هورمونی ۲ میلی گرم در لیتر ۲,۴-D بود (ولیزاده و همکاران، ۱۳۸۵).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در مطالعاتی که بر روی گیاهان متعلق به خانواده چتریان خصوصاً گیاه آب بشقابی (Centella asiatica L.) صورت گرفته، از ریزنمونه های مختلفی استفاده شده است. از این ریزنمونه ها می توان به ریزنمونه های قطعات برگی (Deshpande et al., 2010)، ریزنمونه های برگ و ساقه (Patra et al., 1998)، ریزنمونه های گره (Tiwari et al., 2000)، اشاره کرد. در بررسی گیاه دارویی آنیسون (Pimpinella tirupatiensis Bal.) نیز از ریزنمونه های برگ، میانگره و هیپوکوتیل استفاده شد که بهترین ریزنمونه، ریزنمونه های هیپوکوتیل معرفی شدند (Prakash et al., 2001). علیزاده (۱۳۹۰)، در گزارشی که به منظور باززایی مستقیم گیاه دارویی زوفا (Hyssopus officinalis L.)، از ریزنمونه های گره، مریستم انتهایی، کوتیلدون و هیپوکوتیل استفاده کرده بود، ریزنمونه گره با بیشترین باززایی (۱۰۰ درصد) را به عنوان بهترین ریزنمونه معرفی کرد.
تحقیقی به منظور شاخه زایی روی ریزنمونه های قطعات گره در گیاه دارویی Barleria priontis L. در شرایط درون شیشه ای صورت گرفت. محیط پایه MS حاوی ۴/۰ میلی گرم در لیتر TDZ و ۵/۱ میلی گرم در لیتر BAP، بیشترین باززایی ( ۱۰ شاخه در هر ریزنمونه) را نسبت به سایر تیمارها نشان داد (Yadav, 2011). از بین ریزنمونه های گره، مریستم انتهایی، هیپوکوتیل و کوتیلدون، بهترین ریزنمونه برای باززایی مستقیم گیاه دارویی بادرنجبویه (Melissa officinalis L.)، ریزنمونه گره با ۱۰۰ درصد باززایی شناسایی شد (جنگجو، ۱۳۹۰).
از بین ریزنمونه های میانگره و برگ، بهترین ریزنمونه برای باززایی در Solanum tuberosum L. ، میانگره با ۸۰ درصد تولید کالوس جهت باززایی، می باشد (Shirin et al., 2007). در گینورا (Gynura sarmentosa) از قطعات ساقه (Keng et al., 2009)، در آنتوریوم (Anthurium andreanum) از سه ریزنمونه برگ، گره و میانگره (Te-chato et al., 2006)، در سنبل (Hyacinthus orientalis L.) از قطعات فلس، گل آذین بالغ و برگهای اولیه (Salehzadeh et al., 2008)، در برگ بو (Cinnamomum tamala) از قطعات گره، نوک شاخه، شاخه، برگ و میانگره در کشت درون شیشه ای استفاده شده است (Sharma and Nautiyal, 2009).
Hassani و همکاران (۲۰۰۸)، باززایی گیاه آنغوزه (Ferula gummosa) را از طریق جنین زایی سوماتیکی، با بهره گرفتن از کشت ریزنمونه های هیپوکوتیل، در شرایط درون شیشه ای بررسی کرده و نتیجه گرفتند که محیط کشت MS همراه شده با ۵/۱ میلی گرم در لیتر کینتین و ۱ میلی گرم در لیتر NAA، مؤثرترین محیط برای جنین زایی (۳۱%) و بیشترین تعداد جنین سوماتیکی در هر ریزنمونه (۴/۸) بوده است.
در مطالعه ای بر روی گیاه ماریتیغال (Silybum marianum) جهت باززایی مستقیم از دو ریزنمونه برگ بالغ و دمبرگ استفاده شد. بیشترین درصد باززایی (۷/۶۷ درصد) در محیط حاوی ۲/۰ میلی گرم در لیتر NAA، ۳/۰ Zeatin و ۳/۰ BAP از ریزنمونه برگ بدست آمد (Gikloo et al., 2010 Samandari).
در بررسی تشکیل شاخساره، القای کالوس و کالوس زایی در گیاه ریحان (Ocimum sanctum)، از ریزنمونه های نوک شاخساره و برگ ریحان استفاده شد. بیشترین درصد تشکیل شاخساره (۹۰ درصد) و بیشترین میانگین تعداد شاخساره (۸۸/۵)، به ترتیب در غلظت ۲/۰ میلی گرم در لیتر BAP و در ریزنمونه برگی مشاهده گردید (Banu and Bari, 2007).
مطالعه ای به منظور باززایی مستقیم و غیر مستقیم در گیاه لاله زینتی (Tulipa gesneriana L. ‘Apeldoorn) با هدف بالا بردن سرعت تکثیر این گل زینتی، صورت گرفت. هدف این تحقیق شاخساره زایی به روش باززایی مستقیم و غیرمستقیم بود. ریزنمونه های فلسی از پیازهای لاله گرفته شد. تیمارهای هورمونی در دو گروه آزمایش جداگانه اعمال گردیدند. بیشترین شاخساره زایی در آزمایش اول با ۵/۰ میلی گرم در لیتر NAA و ۲ میلی گرم در BAP بدست آمد. در آزمایش دوم نیز ترکیب هورمونی ۱ میلی گرم در لیتر NAA با ۲ میلی گرم در لیتر BAPباعث بیشترین باززایی شد. به منظور باززایی مستقیم، ریزنمونه های دمگل نابالغ همان رقم لاله، بیشترین شاخساره زایی مستقیم را در محیط کشت ۲ میلی گرم در لیتر NAA و ۲ میلی گرم در لیتر BAP تولید کرد ( تقی زاده، ۱۳۸۵). Beegum و همکاران (۲۰۰۶)، در آزمایشی به منظور مطالعه اندامزایی در گیاه دارویی Ophiorrhiza prostrata، از ریزنمونه های برگ و میانگره استفاده کردند که ریزنمونه گره با میانگین ۸/۹۰ گیاهچه در هر ریزنمونه، در محیط ۸/۸ میکرومولار BAP و ۴۶/۲ میکرومولار IBA بهترین ریزنمونه شناخته شد. کرمی و همکاران (۱۳۸۶)، در آزمایشی، رویان زایی بدنی مستقیم و باززایی را در میخک (Dianthus caryophyllus L.) مورد بررسی قرار دادند. رویان های بدنی بطور مستقیم از ریزنمونه های گلبرگ گیاه میخک تولید شدند. بیشترین رویان زایی روی محیط کشت حاوی ۱ و ۲ میلی گرم در لیتر پیکلورام^۱ بدست آمد. وقتی رویان های کروی به محیط کشت بدون تنظیم کننده رشد دارای غلظت های مختلف ساکارز منتقل شدند، بصورت رویان های لپه ای توسعه یافتند. سپس رویان های لپه ای به محیط کشت ۱/۲MS منتقل شدند و بصورت گیاهچه درآمدند. تحقیقی بر روی گیاه آنتوریوم (Anthurium andreanum Var.Tropical) با بهره گرفتن از ریزنمونه برگ جهت باززایی انجام شد.
قطعات پهنک برگ از رأس برگ و قسمت های دارای رگبرگ اصلی روی محیط های حاوی دو هورمون سیتوکینینی

۱- Picloram

Kin و BAP در ترکیب با ۲,۴-D در غلظت های مختلف کشت شدند. بیشترین حجم کالوس با بهره گرفتن از دو هورمون Kin (4 میلی گرم در لیتر) و ۲,۴-D (1 میلی گرم در لیتر) به میزان ۷۵/۳ سانتی متر مکعب در تاریکی بدست آمد.
بیشترین تعداد باززایی جوانه های رویشی با متوسط ۱۹ عدد بر بافت کالوس نیز در غلظت ۲ میلی گرم در لیتر Kin و ۲۵/۰ میلی گرم در لیتر IAA در روشنایی حاصل شد ( ابراهیم زاده، ۱۳۸۵).
۵-۲- ژنوتیپ
علیزاده (۱۳۹۰)، در مطالعات خود بر روی گیاه زوفا (Hyssopus officinalis L.)، از سه ژنوتیپ همدان، شیراز و مشهد استفاده کرد که بیشترین درصد باززایی در ژنوتیپ مشهد با ۹ گیاهچه در هر ریزنمونه و در تیمار ۲/۲ میکرومولار BAP مشاهده شد.
Pourjabar و همکاران (۲۰۱۲)، در آزمایشی به منظور بررسی قابلیت رشد درون شیشه ای گیاه ماریتیغال (Silybum marianum L.) جهت تولید فلاونوئید در دو رقم Budakalszi و Noor abad moghan از ریزنمونه های تهیه شده از هیپوکوتیل و کوتیلدون استفاده کردند. آنها از محیط کشت MS تکمیل شده با غلظت های مختلف هورمون ۲,۴-D (در دو غلظت ۱ و ۲ میلی گرم در لیتر) و Kin (در دو غلظت ۱/۰ و ۱ میلی گرم در لیتر) استفاده کردند. بیشترین مقدار Silybin در رقم Budakalszi و از ریزنمونه کوتیلدون بدست آمد.
بر اساس تحقیقات اصغری (۱۳۸۹)، اثرات ژنوتیپ و تنظیم کننده های رشد در کشت ریزنمونه های ریحان (Ocimum basilicum) بررسی شد که بیشترین باززایی از نظر درصد و تعداد باززایی در ریزنمونه، غلظت ۵/۲ میلی گرم در لیتر BAP و در ژنوتیپ مجارستانی معرفی شد.
Burbulish و همکاران (۲۰۰۹)، که روی اثرات ژنوتیپ و تنظیم کننده های رشد در کشت ریزنمونه های هیپوکوتیل کتان روغنی (Linum Usitiatissimum L.) صورت گرفت، نشان داده شد که در بین ژنوتیپ های موجود، ریزنمونه های ارقام Mikael و Barbara به ترتیب دارای بیشترین و کمترین فراوانی تشکیل جوانه نابجا می باشند. نسبت بهینه تنظیم کننده های رشد برای باززایی شاخساره بستگی به ژنوتیپ یا کولتیوار دارد. نتایج این تحقیق مشخص ساخت که ترکیب هورمونی ۲ میلی گرم در لیتر TDZ همراه با ۱/۰ میلی گرم در لیتر NAA بهترین ترکیب برای باززایی شاخساره از هیپوکوتیل کولتیوارهایMikael و Barbara هستند. در رقم Szaphir بهترین نتیجه با ترکیب هورمونی BAP با غلظت ۲ میلی گرم در لیتر و NAA با غلظت ۱/۰ میلی گرم گزارش گردید.
۶-۲- تنظیم کننده رشد
گزارش شده است که ترکیبی از سیتوکینین مثل BAP و Kin، با مقادیر کمی از اکسین مثل IAA و NAA برای تشکیل شاخه در بسیاری از گیاهان استفاده شده است (Patnaik and Debata, 1996; Chen, 2001; Sunil, 2009). ایزدی دربندی و شکیب (۱۳۸۳)، نشان دادند که بهترین محیط برای باززایی گیاه ترشک (Rumex acetosa L.)، محیط MS حاوی ۷۵/۰ میلی گرم در لیتر IAA و ۵/۱ میلی گرم در لیتر BAP می باشد. در گزارشی از اکالیپتوس (Eucalyptus L.) که جهت مقایسه باززایی مستقیم و غیر مستقیم صورت گرفت، بهترین محیط برای باززایی غیر مستقیم در بافت برگ کوتیلدونی و دیسک برگی به ترتیب حاوی ۴ میلی گرم در لیتر NAA به همراه ۵/۰ میلی گرم در لیتر Kin و ۲ میلی گرم در لیتر NAA به همراه ۱ میلی گرم در لیتر Kin بود. جهت باززایی مستقیم هم تیمار حاوی ۱ میلی گرم در لیتر NAA به همراه ۱ میلی گرم در لیتر Kin به عنوان بهترین محیط تعیین شد ( شبان زاده ممقانی و همکاران، ۱۳۸۷). در باززایی گیاه دارویی کور (Capparis spinosa L.) نشان داده شد که محیط کشت MS حاوی ۱/۰ میلی گرم در لیتر NAA و ۵/۰ میلی گرم در لیتر BAP بیشترین تولید مستقیم شاخساره های نوپدید را ایجاد کرد (موافقی، ۱۳۸۶). در آزمایش دیگری جهت بهینه سازی شرایط باززایی گیاه دارویی Artemisia annua صورت گرفت، از تیمارهای هورمونی مختلفی شامل هورمون ۲,۴-D، هورمون BAP، هورمون NAA و هورمون Kin استفاده شد که درصد بالای باززایی در تیمار ۲ میلی گرم در لیتر از BAP و ۵/۰ میلی گرم در لیتر از NAA و همچنین ۲ میلی گرم در لیتر از BAP و ۱ میلی گرم در لیتر از IAA مشاهده شد (شرفی، ۱۳۸۶). افشاری و همکاران (۱۳۸۹)، به منظور مطالعه کالوس زایی، جنین زایی و باززایی گیاه شنبلیله (Trigonella foenum- graecum L.)، نشان داد که اثر متقابل دو هورمون ۲,۴-D و Kin، محیط حاوی ۲ میلی گرم بر لیتر ۲,۴-D و ۵/۰ میلی گرم بر لیتر Kin، بهترین ترکیب هورمونی جهت القاء پینه در هر دو محیط کشت B5 و MS است. ترکیب هورمونی شامل ۵/۰ میلی گرم بر لیتر NAA و ۵/۲ میلی گرم در لیتر BAP، با بالاترین درصد جنین زایی به عنوان ترکیب برتر در هر دو محیط کشت شناخته شد و ترکیب هورمونی شامل ۵/۰ میلی گرم در لیتر NAA و ۵/۱ میلی گرم در لیتر BAP بهترین ترکیب هورمونی جهت القای اندام هوایی در هر دو محیط کشت بود.
جهت ریزازدیادی اکالیپتوس ((Eucalyptus L. نتایج مطالعات نشان داد، بهترین محیط جهت باززایی، به ترتیب محیط های حاوی ۱/۰ و ۵/۰ میلی گرم در لیتر از هورمون ۲ip در ترکیب با BAP، محیط حاوی ۱/۰ میلی گرم در لیتر BAP، محیط حاوی ۶/۰ میلی گرم در لیتر BAP، محیط حاوی ۵/۰ میلی گرم در لیتر ۲ip و محیط حاوی ۶/۰ میلی گرم در لیتر ۲ip شناخته شدند (Asareh et al., 2006). به منظور تکثیر شاخه در گیاه جوجوبا (Simmondsia chinensis)، از بین تیمارهای مختلف هورمونی استفاده شده، بهترین محیط تکثیر شاخه، محیط حاوی ۴ میلی گرم در لیترBAP و ۰۱/ میلی گرم در لیتر IBA شناسایی شد (Nasiri et al., 2001). در بررسی دیگری که روی گیاه دارویی اکالیپتوس (Eucalyptus L.) صورت گرفت، گزارش داده شد که محیط حاوی ۱/۰ میلی گرم در لیتر BAP، ۲/۰ میلی گرم در لیتر Kin، ۰۱/۰ میلی گرم در لیتر IBA، ۲۵/۰ میلی گرم در لیتر GA₃ و ۱۰۰ میلی گرم در لیتر PVP، بهترین محیط برای شاخه زایی می باشد (Akbari khabaz et al., 2007). از میان غلظت های مختلف BAP و IAA که جهت ریزازدیادی گیاه دارویی Scoparia dulcis Linn استفاده شد، بهترین محیط جهت باززایی شاخه، محیط حاوی ۵/۱ میلی گرم در لیتر BAP و ۵/۰ میلی گرم در لیتر IAA شناخته شد (Majumder et al., 2011). در بررسی دیگری که روی گیاه دارویی اکالیپتوس صورت گرفت، گزارش داده شد که محیط حاوی ۱/۰ میلی گرم در لیتر BAP، ۲/۰ Kin، ۰۱/۰ IBA، ۲۵/۰ GA₃و ۱۰۰ میلی گرم در لیتر PVP ، بهترین محیط برای شاخه زایی می باشد (Akbari khabaz et al., 2007).
Sobri و همکاران (۲۰۰۵) گزارش کردند که در گیاه دارویی Eurycoma longifolia محیط MS تکمیل شده با ۱ میلی گرم در لیتر ۲,۴-D، بیشترین تأثیر را در تولید کالوس جنین زا دارد.
سرخیل و همکاران (۱۳۸۸)، با بهره گرفتن از ریزنمونه های مختلف (برگ، هیپوکوتیل، مریستم انتهایی، ریشه و طوقه) گیاه رازیانه (Foeniculum vulgar Mill.)، در محیط کشت ۱/۲MS، حاوی غلظت های مختلف تنظیم کننده های رشدی ۲,۴-D و BAP به منظور القای کالوس استفاده کردند، که در این مرحله محیط ۲و ۴ میلی گرم در لیتر ۲,۴-D و ۲۵/۰ و ۵/۰ میلی گرم در لیتر BAP بهترین ترکیبات هورمونی شناخته شدند. در مرحله باززایی کالوس هم محیط ۱/۲MS با ترکیبات متفاوت هوررمونی BAP و به همراه ۲,۴-D و TDZ و محیط ۱/۲MS بدون هورمون استفاده شد که محیط ۱/۲MS بدون هورمون، بهترین محیط باززایی را نشان داد.
در گزارشی نیز از ریزنمونه محور جنینی برای باززایی زیره پارسی (Cuminum cyminum L.) استفاده گردید. در این پژوهش مشاهده شد که بیشترین تعداد ریزنمونه تولید کننده کالوس مربوط به تیمار با ترکیب هورمونی ۱/۰ میلی گرم در لیتر ۲,۴-D و ۲ میلی گرم در لیتر Kin یا ۱ میلی گرم در لیتر NAA و ۲ میلی گرم در لیتر Kin بود. بهترین تیمار از لحاظ میانگین تعداد ساقه باززایی شده، تیمار با ترکیب هورمونی ۱/۰ میلی گرم در لیتر NAA و ۴ میلی گرم در لیتر Kin بود. بیشترین فراوانی القای جنین زایی سوماتیکی مربوط به تیمار با ترکیب هورمونی ۲ میلی گرم در لیتر ۲,۴-D بود (ولیزاده و همکاران، ۱۳۸۵).
تحقیقی به منظور شاخه زایی روی ریزنمونه های قطعات گره در گیاه دارویی Barleria priontis L. در شرایط درون شیشه ای صورت گرفت. محیط پایه MS حاوی ۴/۰ میلی گرم در لیتر TDZ و ۵/۱ میلی گرم در لیتر BAP، بیشترین باززایی ( ۱۰ شاخه در هر ریزنمونه) را نسبت به سایر تیمارها نشان داد (Yadav, 2011). در مطالعه ای که بر روی باززایی درون شیشه ای گیاه دارویی Gypsophila paniculata L. صورت گرفت، با استفاده ریزنمونه های نوک شاخه و جوانه های جانبی، بهترین محیط، محیط MS حاوی ۵/۰ میلی گرم در لیتر BAP و ۵/۰ میلی گرم در لیتر NAA با درصد باززایی ۳/۸۸ درصد بود (Barakat and Heba, 2010).
برای باززایی گیاه دارویی Verbena officinalis L.، از غلظت های متفاوت BAP، TDZ و IAA استفاده شد. نتایج نشان داد که محیط حاوی ۳۲/۱۳ میکرومولار BAP و ۷۱/۵ میکرومولار IAA بیشترین تعداد (۱/۱۷) گیاهچه در هر ریزنمونه را القاء کردند (Uare Turker et al., 2009).
در بررسی دیگری بر روی گیاه دارویی آب بشقابی (Centella asiatica)، گزارش شده است که محیط کشت MS حاوی ۶ میکرومولار BAP و ۴ میکرومولار NAA از ریزنمونه های برگ، بهترین محیط برای باززایی می باشد (Deshpande et al., 2005).
در مطالعه ای که به منظور مقایسه باززایی مستقیم و غیر مستقیم در لاله (Tulipa gesneriana L.) صورت گرفت، دو آزمایش با تیمارهای هورمونی متفاوت انجام شد. بهترین ترکیب هورمونی جهت باززایی شاخه در آزمایش اول ، ۵/۰ میلی گرم در لیتر NAA و ۲ میلی گرم در لیتر BAP و در آزمایش دوم ۱ میلی گرم در لیتر NAA و ۲ میلی گرم در لیتر BAP معرفی شد (Taghi zadeh et al., 2007).
Shirzadian khoramabadi and Lotfi (2002)، بیان کردند که جهت ریزازدیادی رز (Elizabet cultivar)، بهترین محیط MS حاوی ۱/۰ میلی گرم IAA و ۱ میلی گرم در لیتر BAP می باشد.
Lucchesini و همکاران (۲۰۰۹) در باززایی از کالوس ریزنمونه های برگ گیاه دارویی سرخارگل (Echinaceae angustifolia)، گزارش کردند که محیط CH تکمیل شده با ۳ میلی گرم در لیتر BAP در ترکیب با ۵/۰ میلی گرم در لیتر IBA، بیشترین باززایی را با میانگین ۹۸/۳ شاخساره داشته است.
۷-۲- ریشه زایی
رایج ترین هورمون ها که اغلب در محیط کشت برای انگیزش ریشه در کشت های درون شیشه ای گیاهان استفاده می شود عبارتند از: IAA 1/0 تا ۱۰ میلی گرم در لیتر، IBA 5/0 تا ۳ میلی گرم در لیتر و NAA 05/0 تا ۱ میلی گرم در لیتر. این اکسین ها در ریشه زایی تأثیر دارند و می توان آنها را به جای همدیگر استفاده کرد. اما گاهی تشکیل ریشه با یک اکسین بهتر از اکسین دیگر است (Edwin and Paul, 1984).
در بررسی تأثیر هورمون IBA در ریشه زایی گیاهچه های باززایی شده گیاه بادرنجبویه (Melissa officinalis) مشخص گردید بیشترین میانگین تولید ریشه (۹ ریشه در هر گیاهچه)، مربوط به محیط MS حاوی ۹۲/۴ میکرومولار IBA می باشد (جنگجو، ۱۳۹۰).
در بررسی تأثیر هورمون IBA در ریشه زایی گیاهچه های تولید شده از گیاه مرزنجوش مشخص گردید بیشترین تأثیر با ۹۶ درصد ریشه زایی مربوط به غلظت ۵/۰ میلی گرم در لیتر با ۷/۲۳ ریشه در هر شاخساره و کمترین با ۱۲ درصد مربوط به غلظت ۱ میلی گرم در لیتر هورمون IBA حاصل گردید (Oluk and Cakir, 2009).
در مطالعه روی ریشه زایی گیاهچه های تولید شده از کشت بافت گیاه دارویی (Scoparia dulcis L.)، با سه هورمون IBA، IAAو NAA در محیط ۱/۲MS، مشخص گردید که بیشترین درصد (۱۰۰ درصد) مربوط به ترکیب دو هورمون، ۱ میلی گرم در لیتر IBA و ۵/۰ میلی گرم در لیتر IAA و میانگین ۱۴ ریشه در هر گیاهچه بود. میانگین طول ریشه هم در این محیط ۴ سانتی متر بود (Majumder et al., 2011 ).در مطالعه دیگری جهت ریشه دار کردن گیاهچه های باززایی شده در گیاه Picrorhiza kurroa، محیط ۱/۲MS همراه با سه هورمون IBA، IAA و NAA استفاده شد که محیط حاوی ۳ میلی گرم IBA با ۱/۷۰ درصد ریشه زایی بهترین محیط شناخته شد. میانگین طول ریشه در هر گیاهچه، ۶/۳ ریشه و میانگین طول ریشه ۹/۵ سانتی متر گزارش شد (Sood and Chauhang, 2009). در گزارش Ucar Turker و همکاران (۲۰۰۹)، که بر روی ریشه زایی گل شاه پسند (Verbena officinalis L.) صورت گرفت، از ۴ هورمون اکسینی (IAA، IBA، NAA، ۲,۴-D) استفاده شد. از بین این تیمارها، محیط حاوی ۹۲/۴ میکرومولار IBA، بیشترین تعداد ریشه با میانگین ۱/۷ در هر ریزنمونه را نشان داد و محیط حاوی ۵ میکرومولار از هورمون IAA، بالاترین درصد مربوط به شاخه هایی که باززایی شده بودند را نشان داد. گزارش شده است که ریشه زایی توسط عوامل مختلفی مانند وجود تنظیم کننده های رشد در محیط، وجود نمک های پایه، ژنوتیپ و شرایط کشت کنترل می شود (Rines and Mc Co, 1981). Bacil و همکاران (۲۰۱۰)، در مطالعه بر روی گیاه دارویی گل راعی (Hypericum maculatum)، با بهره گرفتن از دو هورمون اکسینی IAA و IBA بیان کرد که بیشترین درصد شاخه های ریشه دار شده مربوط به محیط ۱/۲ MS حاوی ۱ میلی گرم در لیتر IAA می باشد. متوسط تعداد ریشه در هر گیاهچه ۶۹/۶ ریشه و میانگین طول ۰۱/۳ سانتی متر بود.
در مطالعه ای روی ریشه زایی گیاهچه های حاصل از کشت درون شیشه ای گیاه زوفا (Hyssopus officinalis L.) با هورمون IBA در محیط MS و ۱/۲MS، مشخص گردید بیشترین درصد ریشه زایی (۶۶/۸۶ درصد) مربوط به محیط MS تکمیل شده با ۸۴/۹ میکرومولار IBA می باشد (علیزاده، ۱۳۹۰).
در ریشه زایی گیاهچه های پرآوری شده گیاه Naringi crenulata، از غلظت های مختلف هورمون IBA استفاده شد. نتایج نشان داد که بیشترین میزان تولید ریشه در محیط ۱/۲MS تکمیل شده با ۱ میلی گرم در لیتر IBA می باشد (Singh et al., 2011).
فصل سوم
مواد و روش ها
۱-۳- مکان و زمان انجام تحقیق
این پژوهش به منظور بررسی فاکتورهای مؤثر در باززایی درون شیشه ای گیاه زنیان در سال ۱۳۹۰ در پژوهشکده زیست فن آوری دانشگاه ارومیه انجام گردید.
۲-۳- آماده سازی محیط کشت
برای تهیه محیط کشت پایه MS از محیط کشت آماده شرکت زیست آرمان سبز استفاده گردید. برای آماده سازی ۱ لیتر محیط پایه مقدار ۴/۴ گرم از محیط آماده در آب مقطر حل شده و سپس ۳۰ گرم ساکارز به آن اضافه گردید و در پایان به حجم ۱ لیتر رسانده شد. گاهی به جای محیط کشت آماده MS، از محیط کشت پایه MS تهیه شده از عناصر کم مصرف و عناصر پر مصرفی که استوک آنها از قبل تهیه شده بود، همراه با مقادیر متفاوتی از هورمون ها، ویتامین ها و سایر مواد مورد نیاز استفاده شد. ابتدا محلولهای ذخیره ای^۱ محیط کشت شامل عناصر پرمصرف و عناصر کم مصرف نظیر آهن، ویتامین ها و هورمون ها (BAP و IAA) تهیه شده از شرکت Sigma- USA با غلظت های چند برابر تهیه می شود و در یخچال نگهداری می شوند و در هنگام تهیه محیط کشت مورد استفاده قرار می گیرند. استفاده از محلولهای ذخیره، دقت و سرعت تهیه محیط کشت را افزایش می دهد ( جدول ۱-۳).

۳-۷-۲ پیدایش نظام بیمه ای:
نظام بیمه ای برای اولین بار در اواخر قرون وسطی در اروپا پدید آمد و اولین بار نظام بیمه ای که در تاریخ بیمه شناخته شده، بیمه دریایی است و اولین و قدیم ترین سند بیمه، مربوط به بیمه باربری دریایی است. طبق این سند کشتی های باربری و کالاها در طول سفرهای دریایی از خطرها بیمه می شده است.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

نخستین قرارداد بیمه در ایتالیا در سال ۱۳۷۴ میلادی انجام شده ولی قراردادهای مربوط به بیمه تابع نظام خاصی نبوده است و با عرف و عادت مردم هر سرزمین تفاوت داشته است. برخی مقررات بیمه در اسپانیا بین سالهای ۱۴۳۶ و ۱۴۸۴ میلادی به فرمان بارسلون تدوین شده است و این مقررات مربوط به بیمه دریایی است. اولین نظام بیمه دریایی که مشتمل بر اصول و قواعد ثابت بیمه ای است در سال ۱۴۳۵ میلادی تدوین شده که عناصر بیمه و مقررات و شرایط راه اجرای آن راتعیین نموده است.
اولین بیمه نامه ها در کشورهای مجاور دریا به دست آمده و دولت های که دارای کشتی های حمل و نقل دریایی بوده چون با حوادث دریایی روبرو بوده اند احکام و مقرراتی را وضع کردند که نوعی بیمه دریایی نسبت به کشتی و کالا و صاحبان و سرنشینان آن محسوب می شد. قرارداد بیمه، در ابتدا قراردادی خصوصی بود که بر اساس نیازهای تجارتی بین طرفین تنظیم می شد.
در سده های پانزدهم و شانزدهم مقررات خاصی برای فعالیت های بیمه ای در پایتخت های بزرگ کشورهای اروپایی وضع شد. بعد از گذشت زمانی از پی بیمه دریایی،بیمه خشکی پدید آمد که در ابتدا مربوط به اموالی بوده است که در مسیر حمل و نقل با خطر روبرو بوده اند. تاریخ بیمه خشکی به صورت نظام بیمه ای به قرن شانزدهم و هفدهم میلادی بر می گردد. پایه و اساس تأسیس شرکت های بازرگانی که در رشته بیمه آنش سوزی فعالیت می کنند به کشورهای اروپایی و به سده شانزدهم میلادی بر می گردد که صندوقهایی را به نام (گیله) برای جبران خسارتهای ناشی از آتش سوزی تشکیل داده بودند این صندوقها به صورت محدود به زیاندیدگان یاری می رساندند. آتش سوزی های بزرگی نظیر آتش سوزی سا ۱۶۶۶ شهر لندن و آتش سوزی سال ۱۶۷۶ شهر هامبورگ، موجب شد که ضرورت وجود شرکت های بیمه بازرگانی با پوشش وسیع بیش از پیش آشکار شود.(آتش سوزی بزرگ لندن که در سپتامبر ۱۶۶۶ میلادی در شهر لندن رخ داد از یک مغزه نانوایی شروع شد و به سرعت به سرعت به ساختمان های مجاور سرایت کرد و در نتیجه چهارصد کوچه و خیابان شر لندن به مساحت تقریبی ۱۷۵ هکتار را که شامل سیزده هزار واحد مسکونی و تجاری و حدود یک صد کلیسا بود، طعمه خود ساخت). بعد از آتش سوزی شرکت های بیمه ای، بیمه آتش سوزی را مطرح کردند. بیمه آتش سوزی در اواخر قرن هفدهم میلادی در انگلستان به وجود آمد و در سایر کشورها، در قرن هجدهم به صورت نظام بیمه ای مدون و گسترده درآمد.
بیمه عمر نیز یکی از انواع بیمه است که سابقه بیشتری نسبت به سایر بیمه ها دارد.بیمه عمر ابتدا مربوط به کاپیتان و کارکنان کشتی بود. به مرور زمان مسافران کشتی را نیز تحت پوشش قرار داد. بیمه عمر که یکی از بیمه های اشخاص است به چند قرن باز می گردد و اولین اثر بیمه ای یا بگوییم نخستین بیمه نامه عمر در زمان ملکه الیزابت اول صادر گردید که بصورت یک بیمه (عمر ساده زمانی) بود و زندگی بیمه گذار را برای مدت یک سال تحت پوشش قرار می داد. تاریخ بیمه عمر در سال ۱۵۸۳ میلادی به انگستان بر می گردد.
بیمه لویدز درسال ۱۷۲۰ میلادی در لندن تاسیس شد و توسعه یافت و اکنون نیز به عنوان”بیمه شاخص” شهرت جهانی دارد.
برای اولین بار موسسه مزبور اقدام به ارائه بیمه نامه دزدی به عنوان یک پوشش جدید بیمه ای در لندن نموده است لکن امروز بیمه لویدز خطرات بزرگ را مورد پوشش بیمه ای قرار می دهد. با اختراع اتومبیل یک نوع بیمه دیگر پا به عرصه وجود گذاشت.
اتومبیل در سالهای واپسین سده نوزدهم میلادی با پیام رفاه و آسایش به زندگی انسان وارد شد و از همان روزهای نخست آشکار گشت که میهمان ناخوانده ای به نام “خطر” را همراه خویش آورده است،که با تمامی تمهیدات و رعایت اصول ایمنی باز احتمال حضورش همراه ماشین می رود. وقتی مشخص شد که نمی توان “خطر” را با اقدامهای ایمنی و احتیاطی حذف کرد چاره های دیگر اندیشیدند و پای بیمه اتومبیل به میان آمد. اتومبیل به سبب آنکه از ابزارهای مورد نیاز زندگی روزمره مردم است و قشر بزرگی با آن سروکار دارند به دلیل اهمیت این وسیله، بیمه اتومبیل اهمیت ویژه ای در بین فعالیت های بیمه ای پیدا کرد و بیمه های مختلفی در رابطه با اتومبیل مانند بیمه بدنه اتومبیل، بیمه حوادث، بیمه سرنشین و راننده و شخص ثالث مطرح شد.
بیمه هواپیما نیز همانند بیمه اتومبیل و قطار با اختراع و توسعه صنعت هواپیما سازی به وجود آمده است.توسعه و گسترش تکنولوژی و ایجاد پروژه های بزرگ ساختمانی و نصب ماشین آلات صنعتی و کارخانجات بزرگ، بیمه های تمام خطر نصب و مقاطعه کاران را به دنبال آورد بیمه تعطیل کارخانجات در نتیجه پیدایش و توسعه کارخانجات و کارگاههای صنعتی و بیمه خطرات انفجار اتمی از آخرین نوع بیمه هایی است که به منظور جبران خسارت جانی و مالی بیمه شده و بیمه گذاران پدید آمده است. همراه با وقوع انقلاب صنعتی در سده هجدهم و رشد ابزار صنعتی و مکانیکی و گسترش خطرات ناشی از حوادث، افق های جدیدی در فراسوی بیمه گران گشوده شد و به مرور صورت های جدیدی از بیمه به وجود آمد و گسترش یافت و شرکت های بیمه ای بازرگانی، با سرمایه های نسبتاً کلان تشکیل شد و به سرعت گسترش یافت. پس از ابداع و گسترش بیمه، علاوه بر بیمه های حمل و نقل دریایی و آتش سوزی و دزدی، اشکال جدیدی از بیمه چون بیمه آفات و خسارتهای کشاورزی و دامی، بیمه نقص ابزار مکانیکی و بیمه تصادفات و خطرهای جنگی و بیمه حوادث حمل و نقل هوایی، بیمه مسئولیت پزشکی و بیمه مسئولیت مدنی، بیمه اعتبارو بدهکاری پدید آمد و هرچه قلمرو فعالیت های اقتصادی و مسئولیت گسترده تر و خطر افزون تر می شد نیز به بیمه شدت می گرفت و توسعه می یافت. امروزه بیش از صدها نوع بیمه با پوشش گسترده، از سوی شرکتهای بیمه ارائه می شود.
بدین ترتیب می بینیم نیاز به ایمنی و وجود خطر در صحنه های زندگی منشاء پیدایش و گسترش بیمه در طول تاریخ بوده است.
۴-۷-۲ بیمه در جهان امروزی
در دو قرن اخیر فعالیتهای بیمه ای در سرتاسر جهان توسعه یافته است. در کشورهای صنعتی بیمه نقش مهمی را در ثبات وضع اقتصادی بازی می کند و در کشورهای جهان سوم نیز مزایای اجتماعی و اقتصادی بیمه شناخته شده و عملیات بیمه ای به تدریج گسترش یافته است.
بیمه حوادث با انواع مختلف در دو قرن اخیر متداول شده است. از جمله بیمه حوادث شخصی که زندگی فرد را در صورت نقص عضو و از کار افتادگی ناشی از حادثه تأمین می کند و یا در صورت فوت ناشی از حادثه سرمایه هایی را در اختیار خانواده او می گذارد. در یک قرن اخیر سازمانهای بیمه اجتماعی که توسط دولتها و یا زیر نظر آنها اداره می شوند نقش قابل ملاحظه ای در توسعه بیمه بازنشستگی، بیمه عمر و حادثه شخصی کارگران و کارمندان و سایر حقوق بگیران به عهده گرفته اند. در ابتدا پیدایش بیمه های اجتماعی موجب رکود نسبی این بیمه ها شد ولی بتدریج تعارض بین بیمه های اجتماعی و بازرگانی منطقی گردید زیرا آشنایی با یک نوع بیمه موجب توجه افراد به سایر انواع آن شد. با اختراع اتومبیل یک نوع جدید بیمه در حد وسیعی متداول شد.بیمه خسارات وارد بر اتومبیل بیمه شده و همچنین بیمه خسارات وارد به اشخاص ثالث که در معرض تصادف هستند در هر نقطه ای از جهان وجود دارد و به این ترتیب بیمه مسئولیت در مقابل اشخاص ثالث رواج پیدا کردو بیمه مسئولیتهای ناشی از اموال و فعالیتهای حرفه ای افراد معمول شد و حتی مسئولیت ناشی از نواقص تولیدات صنعتی و غذایی و دارویی متداول گردید. از جمله انواع جدید بیمه،بیمه تمام خطر مهندسی است که نقش قابل ملاحظه ای در توسعه صنعتی و اجرای طرحهای عمرانی کشورها دارد.
بیمه های مربوط به وسایل نقلیه هوایی از جمله بیمه بدنه هواپیما و هلی کوپتر، بیمه مسئولیتهای ناشی از مسافرت هوایی،بیمه سرنشین ، بیمه مسئولیت فرودگاهها از جمله بیمه هایی است که در قرن اخیر اهمیت قابل ملاحظه ای یافته است.
۵-۷-۲ پیشینه بیمه در ایران :
درایران قبل از اسلام، مابین قبایل و اقوام ساحلی خلیج فارس و جزایر نشینان خلیج مذکور و اطراف آن، نوعی قراردادهای ضمانت ، به وجود آمده بود که بی شباهت به بیمه دریایی نیست.
به موجب این قراردادها، تجار و صاحبان کشتی در رابطه با معاملات بازرگانی که با هم داشتند، پرداخت قسمتی از خسارت وارده احتمالی در طول سفر دریایی را ضمانت می کردند که شباهتی به بیمه امروزی داشت.
در نظام حقوقی و اقتصادی ایران پس از اسلام مفهوم بیمه به اصطلاح رایح امروزی ناشناخته می باشد (گرچه مبانی نظری بیمه،هم در فرهنگ دینی و هم در فرهنگ ملی وجود داشته است). بطوری که در قرن های هجده و نوزده میلادی که بیمه در اروپا و آمریکا و حتی هندوستان توسعه پیدا کرده بود، اثری از بیمه و بیمه گری در نظام حقوقی و اقتصادی ایران مشاهده نمی شد؛ پیدایش و رواج بیمه به مفهوم امروزی آن در ایران سابقه چندانی ندارد سابقه بیمه درایران به حدود سال ۱۲۶۸ هجری شمسی در دوره ناصرالدین شاه بر می گردد.برای
اولین بار در زمان سلطنت وی بیمه به مفهوم جدید و امروزی آن وارد فرهنگ و حقوق و ادبیات ایران گردید.
امتیاز تاسیس اداره بیمه حمل و نقل در سال ۱۳۰۸ ه.ق (مطابق با ۱۲۷۰ ه.ش و ۱۸۹۱ میلادی) ازطرف ناصرالدین شاه به یک کمپانی روسی داده شد و شاه قاجار با یک تبعه روسی بنام “لازاپولیاکف” امتیاز نامه مزبور را همراه یکی از اعضای شورای دولتی تزاری روسیه به امضاء رساند. این امتیاز نامه مشتمل بر یک مقدمه و یازده فصل بوده و فعلاً جزو اسناد تاریخی در کتابخانه مجلس شورای اسلامی نگهداری می شود. دراین قرارداد که اولین قرارداد بیمه ای محسوب می شود کلمه بیمه و تضمین کنار هم ذکر شده است و بیمه و خطر در متن امتیاز نامه آمده است که مشعر به این معناست که در گذشته نیز از واژه بیمه، تضمین و صیانت از خسارت و خطر اراده شده است. فصل پنجم این امتیازنامه چنین می گوید:
“اداره بیمه و نقلیات،حق خواهد داشت که در جمع بلاد و قراء و نقاط ممالک محروسه ایران از قرار ذیل بیمه و تضمین نماید” و در بند چهارم آمده است:
“رابعا- مال التجاره و بارهای کشتی و امانات و عموما هر قسم محمولات و اشیای گران بهای کشتی باری و کرجی و قایقهایی که بار داشته یا خالی باشند و واگن و مسافرین کشتی و کرایه،خواه در کشتی یا خشکی بوده
باشد و غیره را بیمه خواهد کرد،از هر قسم”خسارت و خطری” که هنگام نقل ب کشتی یا به دریاچه یا رودخانه یا نهرهای طبیعی و نهرهای مصنوعی وارد آیند.”
یک کمپانی دیگر روسی با مدیریت “نیکلای الکساندر اوبیج تویستوسکی” برای حمل و نقل اجناس از سواحل غربی دریای خزر به دریای سیاه به منظور ارسال کالا “طرابوزان” و “استانبول” و نیز از”تبریز” به این مناطق تسهیلاتی ایجاد نموده و همین کمپانی به بیمه کردن تمام اجناسی که برای حمل و نقل به آن سپرده می شده اقدام می کرده است. تاریخ این امتیاز هفتم ژوئن ۱۸۹۳ میلادی می باشد و نام امتیاز نیز “امتیاز بنگاه بیمه حمل و نقل ایران راه انزلی- قزوین” بوده است که همزمان با سومین امتیاز “پولیاکف” می باشد. قرارداد دیگری که در آن کلمه بیمه به کار رفته است، قرارداد پستی مورخ ۱۸ فوریه ۱۹۰۵ میلادی مطابق ۲۹ بهمن ۱۲۸۴ هجری شمسی است که بین ایران و روس در مورد” بیمه ارسال امانات پستی” منعقد شده است.
در اوایل سلطنت احمد شاه قاجار نیز دو موسسه روسی به نام ” نادژوا ” و “کافکار مرکوری” برای اولین بار به صورت شرکت بیمه ای در ایران شروع به فعالیت کردند و به عملیات بیمه ای پرداختند گرچه پیش از این، قرارداد ، امتیاز نامه بیمه با دو تبعه روسی دوره ناصرالدین شاه منعقد شده بود لکن “پولیاکف” به دلیل عدم انجام تعهد خود در ظرف سه سال که در امتیاز نامه قید شده بود ، لغو شد.این موسسات که قدیم ترین شرکتهای بیمه در ایران هستند به بیمه کردن کالاها و محمولات تجاری که از روسیه به ایران وارد یا از ایران به روسیه صادر می شد، اقدام می کردند و یک شرکت بیمه انگلیسی به نام “شرکت بیمه آلیانس” در همان دوره نمایندگی خود را در تهران دایر کرد و متعاقب آن بسیاری از شرکتهای بیمه خارجی در ایران شعب و نمایندگی هایی تأسیس نمودند.
بدین ترتیب عملیات بیمه و بیمه گری در ابتدا توسط شرکتهای روسی و انگلیسی در ایران آغاز شد و شرکتهای خارجی چون”یورکشایر” انگلستان،”جنرال اکسیدنت کالدونیان”،”ایگل استار”،”یوزویچ یونیدن”،”اینگستراخ شوروی” و “وسترن استترلین” و … اقدام به تأسیس نمایندگی در ایران کردند تا جایی که تا شهریور ۱۳۱۴ تعداد شرکتهای بیمه خارجی به ۲۹ نمایندگی رسید.
فعالیت های شرکت های بیمه خارجی درایران که در بدو امر شناخته می شد بصورتی درآمده بود که برای اقتصاد ملی بجای نفع، زیان آور بود، از یک سو این شرکتها با بهره گرفتن از عدم اطلاع بیمه گذاران در مقابل پوشش‌های محدود، حق بیمه های کلانی مطالبه و دریافت می کردند و به بهانه های گوناگون از پرداخت خسارت شانه خالی می کردند و از طرف دیگر سود سالانه مبالغ قابل توجهی ارز به صورت حق بیمه از کشور
خارج می شد بدون آنکه معادل آن بصورت خسارت به مملکت وارد شود. وضع بی بند و باری پیش آمده بود که به هیچ وجه مناسب وضع اقتصاد ملی و رفاه جامعه نبود. برای مقابله با این وضع قانون بودجه ۱۳۱۴ به دولت اجازه داد مبلغ بیست میلیون ریال برای تأسیس یک شرکت بیمه ایرانی اختصاص دهند. بدین ترتیب در ۱۵ آبان در ایران روز بیمه نامیده شد.پس از تأسیس شرکت بیمه ایران موضوع تدوین و مقررات خاص بیمه میان آمد، زیرا محاکم بعلت عدم آشنایی به بیمه که حتی در بعضی موارد با شرایط مخصوص معاملات تجاری اختلاف دارد موجب نارضایتی بیمه گر یا بیمه گذار یا هر دو را فراهم می کردند. لذا قانون بیمه در ۳۶ ماده تهیه در هفتم اردیبهشت ماه ۱۳۱۶ از تصویب مجلس گذشت.علاوه بر قانون بیمه بتدریج قوانین و مقررات دیگری نیز وضع شده است که هر یک از آنها تأمین کننده هدف معینی است. لذا از نظر اهمیت هیچیک از آنها نمی تواند با قانون بیمه برابری کنند .اهم آنها عبارتست از:
۱- تصوینامه مورخ ۱۲/۹/۳۱ هیئت وزیران که علاوه بر تأیید و تنفیذ تصویب نامه های قبلی درباره موسسات بیمه، تا مدت ده سال دیگر بر کار موسسات بیمه حکومت کرده و تکلیف بیمه های دولتی و اتکایی اجباری و نظارت بر موسسات بیمه غیر دولتی را تعیین کرده است.
۲- قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل اشخاص ثالث مصوب ۱۳۴۷ که بموجب آن بیمه مسئولیت وسایل نقلیه از اول سال ۴۸ اجباری شده است.
۶-۷-۲ تحولات صنعت بیمه در ایران:
بطور کلی می توان تحولات صنعت بیمه در ایران را بصورت زیر عنوان نمود:
آغاز فعالیت بیمه در ایران به سال ۱۲۸۹ ه.ش بر می گردد و عملیات بیمه در ایران را دو موسسه روسی آغاز کردند و تا سال ۱۳۱۴ که اولین شرکت بیمه ایرانی تأسیس شد بازار بیمه در اختیار شرکت های بیمه خارجی بود.
با توجه باینکه صنعت بیمه در طول مدت فعالیت خود در مقاطع مختلف در شرایط کاملاً متفاوتی قرار داشته است، می توان مقاطع زمانی تحولات صنعت بیمه را به این موارد تقسیم کرد:
۱- از سال ۱۲۸۹،آغاز فعالیت بیمه درایران تا سال ۱۳۱۴،تاریخ تاسیس شرکت سهامی بیمه ایران؛
۲- از سال ۱۳۱۴،تاریخ تاسیس شرکت سهامی بیمه ایران تا سال ۱۳۵۰،تاریخ تاسیس بیمه مرکزی ایران؛
۳- از سال ۱۳۵۰،تاریخ تاسیس بیمه مرکزی ایران تا سال ۱۳۵۸،تاریخ ملی شدن صنعت بیمه کشور،
۴- از سال ۱۳۵۸،تاریخ ملی شدن شرکت های بیمه خصوصی تا سال ۱۳۶۷،تاریخ تصویب قانون اداره امور شرکت های بیمه؛
۵- از سال ۱۳۶۷،تاریخ تصویب قانون اداره امور شرکت های بیمه تا سال ۱۳۸۰،تاریخ تصویب قانون تاسیس موسسات بیمه غیر دولتی؛
۶- از سال ۱۳۸۰تاریخ تاسیس موسسات بیمه غیر دولتی تا سال ۱۳۸۸،خصوصی سازی شرکت های بیمه دولتی.
۱-از سال ۱۲۸۹،آغاز فعالیت بیمه درایران تا سال ۱۳۱۴،تاریخ تاسیس شرکت سهامی بیمه ایران؛
صنعت بیمه به شکل امروزی آن و به صورت یک حرفه مستقل، برای نخستین بار در سال ۱۲۶۹ در ایران مطرح گردید. در این سال امتیاز فعایت انحصاری در زمینه بیمه حمل و نقل برای مدت ۷۵ سال به یک فرد از اتباع روسیه به نام لازارپولیاکف واگذار شد. وی ظرف مهلت سه سال که جهت آفاز فعالیت بیمه ای برای وی در نظر گرفته شده بود، قادر به تأسیس بیمه نگردید و در نتیجه امتیاز وی لغو شد و در سال ۱۲۸۹ دو شرکت بیمه روسی به نام های روسی نادژدا و کافکاز مرکوری اقدام به تأسیس نماندگی در ایران کرند.
در سال ۱۳۱۰، قانون و نظام نامه راجع به ثبت شرکت ها درایران به تصویب رسید و متعاقب آن بسیاری از شرکتهای بیمه خارجی اقدام به تأسیس یا نمایندگی در ایران کردند. تعدادی از این شرکت ها پیش از تصویب قانون یاد شده فعالیت بیمه ای خود را در ایران آغاز کرده بودند و پس از تصویب قانون به ثبت رسیدند.
در میان شرکتهای بیمه خارجی فعال در ایران، شرکت های انگلیسی از جهت تعداد و حجم فعالیت موقعیت بهتری داشتند. به تدریج تغییراتی در فعالیت شرکتهای بیمه خارجی پدیدار گشت و فعالیت برخی از شرکتها متوقف و شرکتهای جدید جانشین آنها شدند. به عنوان مثال شرکت های نادژدا و کافکاز مرکوری که تنها در زمینه باربری فعالیت داشتند،در سال ۱۲۹۹ تعطیل شدند و در سال ۱۳۰۴ به جای آناه شرکت بیمه اینگستراخ
شوروی سابق شروع به فعالیت کرد.شرکتهای بیمه خارجی فعال در ایران عبارت بودند از:

• • بیمه اینگستراخ؛

• • بیمه روسی نادژدا؛

• بیمه روسی کافکازمرکوری؛