در جنگ ایران و عراق پس از چندین دور گفت وگوهایی که بین هیئت‌های ایرانی و عراقی با نظارت صلیب سرخ جهانی و ‌بر اساس قطعنامه ی ۵۹۸ شورای امنیت انجام گرفت مبادله ی اسیران از تاریخ ۲۳/۵/۶۹ شروع شد مشکل اصلی در مبادله تعداد اسیران دو کشور بود چرا که ایران حدود هفتاد هزار اسیر نظامی از عراق و حدود چهل هزار نفر اسیر نظامی و غیر نظامی ایران را در اختیار عراق قرار داشت در ابتدا توافق گردید که در مقابل هر۱۰۰۰ اسیر ایرانی، تعداد ۱۷۰۰ نفر از عراقی ها آزاد شوند تا موازنه ی کلی برقرار باشد. اما سرانجام کمیته های قربانیان جنگ هر دو طرف نسبت به تبادل مساوی اسیران به توافق رسیدند. تعداد زیادی از اسیران دو طرف تبادل ولی تعدادی نیز هنوز باقی مانده اند مشکل در عدم اعلام صورت اسیران می‌باشد و صلیب سرخ جهانی نیز قدرت و ضمانت اجرای لازم جهت وادار نمودن و الزام عراق به دادن لیست اسیران ایرانی را ندارد. این تنها مورد نقض حقوق اسیران در قرن بیست و یکم نیست، اسیران کویتی نیز چنین سرنوشتی دارند، برخی از اسیران جنگ صربستان نیز علی‌رغم گذشت چندین سال از پایان جنگ هنوز بلاتکلیف بوده و اثری از وضعیت آن ها در دست نیست.

چندین ماده از کنوانسیون های قبلی و فعلی ژنو ناظر به بازگشت اسیران مجروح و بیمار در حین مخاصمات و قبل از خاتمه جنگ توسط دولت‌های بی طرف می‌باشد همچنین اسیران سالمی که مدت طولانی در اسارت بوده اند نیز می‌توانند در فهرست اسیران بازگشتی قرار گرفته یا در کشور بی طرف نگهداری شوند.

طبق کنوانسیون ژنو، چند شیوه برای رهایی اسیران قابل تحقق است، از جمله قید شده که می‌توان اسیران را به طور دسته جمعی آزاد ساخت (یعنی به طور مثال به آن ها اجازه داد که سرزمین دولت نگهدارنده را ترک گویند) و یا این که به صورت دسته دسته رها شوند، به نوعی دیگر و ‌بر اساس (قول شرف) برای اسیر هم، رهایی حاصل می شود. قسم و قول شرف زندانیان و اسرای جنگی مبنی بر این که اسلحه علیه دشمن به دست نگیرند، موجبات آزادی آن ها را فراهم می آورد. البته باید توجه داشت که اعتبار این قول منوط و موکول به مطابقت آن با قوانین دولت متبوع اسیر است، و در حقیقت بسیاری از دولت‌ها به اعضای نیروهای مسلح خویش اجازه نمی دهند در صورت اسارت، ‌بر اساس قول شرف رهایی یابند. از طرف دیگر چنین عملی مختص جنگ‌های بسیار طولانی بوده و در قرن حاضر متروک به حساب می‌آید.

دریافت فدیه و پول در مقابل رهایی اسیران در جنگ های قدیمی مرسوم بود و در نظام فئودالیسم رشد و تا قرن هجدهم ادامه داشت. رهایی اسیران جنگ در مقابل بده بستان های گوناگون میان طرفی مخاصمه در جنگ های معاصر هم وجود دارد و بعضی اوقات اسیران به صورت گروگان در می‌آیند تا زمانی دستاوردی نصیب دولت نگهدارنده گردد.

طرفین مخاصمه می‌توانند موافقت نامه ای برای بازگشت آن عده از اسیران سالم که به مدت طولانی در اسارت بوده اند و یا نگهداری آن ها در یک کشور بی طرف، مشکلات زیادی دارد منعقد نمایند. چنین موافقت نامه‌ای را «کارتل» می‌نامند که پیمان کتبی ویژه مبادله اسیران است و به کشتی مخصوص حمل و مبادله اسیران نیز گفته می شود که معمولاً به شکل مبادله، ‌بر اساس تعداد ودرجه اسیران صورت می‌گیرد. اسیران که بر اساس کارتل مبادله و به کشورشان مسترد می‌شوند در خدمات فعال نظامی شرکت داده نمی‌شوند.

به طور کلی رهایی و بازشت اسیران جنگی قبل از پایان رسمی منازعه مسلحانه، گرچه در کنوانسیون سوم پیش‌بینی شده، ولی طبق ارزیـابی خانم « کریستین شلید» بندرت تحقق یـافته و آن مـوارد نادر نیز با انگیزه های تبلیغاتی و بهره برداری های سیاسی همراه بوده، یا این که بخشی از یک تفاهم کلی تر بوده که ‌گروه‌های دیگری غیر از اسیران را در بر می گرفته است، به علاوه تحول دیگری هم مطرح شده و آن این که اسیران، به طور فزاینده به عنوان بخشی از معاملات و بده بستان ها و وجه‌المصالحه‌ی مسائل سیاسی تبدیل گردیده‌اند. در جنگ ۱۹۷۳ خاورمیانه مبادله اسیران جنگی، معطوف به رسانیدن آذوقه به ارتش سوم مصر که در محاصره کامل ارتش اسرائیل قرار داشت موکول گردید. هند در خلال مباحثه ی طولانی خویش با پاکستان ‌در مورد بازگشت اسیران پاکستانی، رهایی آن ها را به شناسایی دولت بنگلادش توسط پاکستان موکول کرد. در منازعه ویتنام، جمهوری دموکراتیک در می ۱۹۶۹ رهایی اسیران را به مذاکرات مربوطه به ایجاد دولتی تابع جمهوری دمکراتیک در ویتنام جنوبی منوط نمود. همچنین در سپتامبر ۱۹۷۰ شرطی را افزود که اگر ایالات متحده آمریکا برای خارج ساختن نیروهایش تاریخ معینی را نپذیرد، اصولاً بحث از رهایی اسیران مطرح نخواهد شد.

حقوق مرسوم و عرفی جاری در زمینه رهایی و بازگشت اسیران جنگی، در ماده ۱۱۸ کنوانسیون سوم، دستخوش تغییر عمده ای گردید. ماده ۱۱۸ در پاراگراف اول مقرر می‌دارد که (اسیران جنگی بعد از توقف مخاصمات فعال، بدون در نظر گرفتن تعداد یا درجات و وضعیت سلامتی آن‌ ها اعمال گردد. این ماده صراحتاً تأکید نموده که در صورت عدم وجود قراردادی در این مورد، در متن هر توافق نامه ای که میان طرفین مخاصمه و به منظور توقف عملیات جنگی منعقد می‌گردد و یا حتی اگر چنین موافقت نامه ای وجود نداشته باشد. هر یک از طرفین باید بدون تأخیر و به طور یک جانبه بازگشت اسیران جنگی طرف مقابل را عملی سازد.

با توجه به موارد گفته شده در کنوانسیون سوم ژنو ۵ شکل از روش‌های آزادی و بازگشت اسیران جنگی به کشورشان پیش‌بینی شده که در ذیل به شرح و بسط هریک از موارد پنج گانه خواهیم پرداخت.

۲-۲-۱- مبادله اسیران

اگر تمام قواعد بر حسن رفتار با اسیران جنگی به نحو احسن توسط دولت بازداشت کننده اجرا شوند و جمیع اسرای دربند از لحاظ معیشتی در رفاه کامل، آرامش و آسایش باشند،‌ ولی احساس می‌کنند تمام غم‌ها و غل و زنجیرهای عالم به دوش آن هاست. زیرا بزرگ ترین نعمت الهی از آن‌ ها سلب شده و تار و پودشان شب و روز در انتظار روز موعود یعنی رهایی از قفس شعله می‌کشد.

بنا بر این حیاتی ترین مسئله برای اسیر آزادی بوده که بهترین روش آزادی نیز مبادله سریع و بی قید و شرط آن‌ ها است.

تعداد
میانگین
انحراف معیار
سطح معنی داری
درجه آزادی
مقدار t
شاخص

گروه

۴۰

۰۳/۱۲۷

۶۷/۱۵

۹۶۰/۰

۷۸

۰۵۰/۰

نابینا

۴۰

۲۰/۱۲۷

۴۷/۱۵

عادی

همان گونه که در جدول ۴- ۵ مشهود است در ارتباط با پرسش اول تحقیق می توان استنباط نمود که بین نمره خودکنترلی افراد نابینا (۶۷/۱۵SD = و ۰۳/۱۲۷M =) و نمره خودکنترلی در افراد عادی (۴۷/۱۵ SD = و۲۰/۱۲۷M =) تفاوت معناداری وجود ندارد (۰۵/۰p>). ‌بنابرین‏ فرض صفر تأیید و بین نمره خودکنترلی نابینایان و افراد عادی تفاوت معناداری وجود ندارد(۰۵/۰p> ).

سوال دوم: آیا سیستم بازداری- فعال ساز رفتاری در افراد نابینا و عادی متفاوت است؟

جدول ۴- ۶ نتایج آزمون تی مستقل برای مقایسه تفاوت میانگین و انحراف معیار سیستم بازداری- فعال ساز رفتاری در افراد نابینا و عادی را نشان می‌دهد.

جدول ۴-۶ آزمونt مستقل برای مقایسه تفاوت میانگین و انحراف معیار سیستم بازداری- فعال ساز رفتاری در افراد نابینا و عادی

تعداد
میانگین
انحراف معیار
سطح معنی داری
درجه آزادی
مقدار t
شاخص

گروه

۴۰

۱۰/۴۱

۸۵/۴

۰۰۱/۰

۱۰/۷۰

۴۲/۴-

نابینا

۴۰

۲۰/۳۵

۸۸/۶

عادی

همان گونه که در جدول ۴- ۶ مشهود است بین نمره سیستم بازداری- فعال ساز رفتاری نابینایان (۸۵/۴ SD = و۱۰/۴۱M = ) و افراد عادی (۸۸/۶SD= و۲۰/۳۵ M=) تفاوت معناداری وجود داشت(۰۵/۰> p ). به طوری که این تفاوت در سطح معناداری (۰۰۱/۰p = دو دامنه، ۱۰/۷۰ df = و۴۲/۴- t =) مورد تأیید است. همچنین نتایج آزمون لوین برای برابری واریانس ها از لحاظ آماری معنادار (۰۵/۰> p و۷۸/۲ f=) و در نتیجه از آزمون t برای واریانس های نابرابر استفاده گردید. ‌بنابرین‏ در تبیین پرسش دوم پژوهش می توان گفت فرض صفر مردود و بین سیستم بازداری- فعال ساز رفتاری نابینایان و افراد عادی تفاوت معناداری وجود دارد (۰۰۱/۰>P ).

سوال سوم پژوهش: آیا متغیرهای دموگرافیک(جنسیت،تحصیلات و ترتیب تولد) بر خودکنترلی و سیستم بازداری- فعالسازی رفتاری از افراد نابینا و عادی مؤثر است؟

جدول ۴- ۷ نتایج آزمون تحلیل واریانس دو عاملی برای مقایسه تفاوت میانگین و انحراف معیار خودکنترلی و سیستم بازداری- فعال ساز رفتاری افراد مورد مطالعه بر حسب جنسیت را نشان می‌دهد.

جدول ۴-۷ آزمون تحلیل واریانس دو عاملی برای مقایسه تفاوت میانگین و انحراف معیار خودکنترلی و سیستم بازداری- فعال ساز رفتاری بر حسب جنسیت

میانگین
انحراف معیار
سطح معنی داری
درجه آزادی
مقدار F
متغیر
جنسیت

۶۸/۱۲۷

۸۰/۱۲

۷۸۱/۰

۱

۰۸۷/۰

خودکنترلی
زن

۷۰/۱۲۶

۳۱/۱۷

مرد

۷۱/۱۳

۵۱/۳

۹۱۷/۰

۱

۰۱۱/۰

سیستم بازداری / فعال ساز رفتار
زن

۶۳/۱۳

۹۲/۲

مرد

با توجه به یافته های جدول شماره ۴-۷ تحلیل واریانس دو عاملی نشان داد که به طور کلی جنسیت از تاثیر معناداری بر خودکنترلی افراد مورد مطالعه برخوردار نسبت(۷۸۱/۰P = و۰۸۷/ ۰ F =). در ارتباط با تاثیر جنسیت بر سیستم بازداری- فعال ساز رفتاری نتایج حاکی از آن است که جنسیت تاثیر معناداری بر سیستم بازداری- فعال ساز رفتاری ندارد (۹۱۷/۰ P =و۰۱۱/۰ F =).

جدول ۴- ۸ نتایج آزمون تحلیل واریانس دو عاملی برای مقایسه تفاوت میانگین خودکنترلی و سیستم بازداری- فعال ساز رفتاری افراد مورد مطالعه بر حسب ترتیب تولد را نشان می‌دهد.

جدول ۴-۸ آزمون تحلیل واریانس دو عاملی برای مقایسه تفاوت میانگین خودکنترلی و سیستم بازداری- فعال ساز رفتاری بر حسب ترتیب تولد

خودکنترلی
سیستم بازداری- فعال ساز رفتاری
متغیر
میانگین
سطح معناداری
درجه آزادی
مقدار F
میانگین
سطح معناداری
درجه آزادی
مقدار F
ترتیب تولد

۲۵/۱۲۱

۲۸۶/۰

۴

۲۷/۱

۴۴/۱۵

۱۱۶/۰

۴

۹۱/۱

فرزند اول

۸۶/۸۲۷

۶۱/۱۳

فرزند دوم

۵۸/۱۲۶

۷۱/۱۲

فرزند سوم

۶۷/۱۳۵

۳۳/۱۳

فرزند چهارم

۸۳/۱۳۲

۳۳/۱۳

فرزند پنجم و بالاتر

همان گونه که در جدول ۴- ۸ مشهود است، تحلیل واریانس دو عاملی نشان داد که به طور کلی ترتیب تولد از تاثیر معناداری بر خودکنترلی در ‌گروه‌های مطالعه برخوردار نیست ( ۰۵P>/ و ۲۷/۱= F). در ارتباط با تاثیر ترتیب تولد بر سیستم بازداری- فعال ساز رفتاری نتایج حاصل از جدول ۴- ۸ حاکی از آن است که ترتیب تولد از تاثیر معناداری بر سیستم بازداری- فعال ساز رفتاری برخوردار نیست (۰۵/۰<P و ۹۱/۱ F =).

جدول۴-۹ نتایج آزمون تحلیل واریانس دو عاملی برای مقایسه تفاوت میانگین خودکنترلی و سیستم بازداری- فعال ساز رفتاری افراد مورد مطالعه بر حسب تحصیلات را نشان می‌دهد.

جدول ۴-۹ آزمون تحلیل واریانس دو عاملی برای مقایسه تفاوت میانگین خودکنترلی و سیستم بازداری- فعال ساز رفتاری بر حسب تحصیلات

خودکنترلی
سیستم بازداری- فعال ساز رفتاری
متغیر
میانگین
سطح معناداری
درجه آزادی
مقدار F
میانگین
سطح معناداری
درجه آزادی
مقدار F
تحصیلات

۹۰/۱۲۳

۶۸۱/۰

۴

۵۷۶/۰

۶۰/۱۲

پایین تر از دیپلم

۵۷/۱۲۴

۲۹/۱۳

۲۳۰/

۴

۴۳/۱

دیپلم

۳۲/۱۳۰

۴۵/۱۳

۰

فوق دیپلم

۸۱/۱۲۸

۲۵/۱۵

لیسانس

۵۰/۱۲۸

۷۵/۱۳

فوق لیسانس و بالاتر

همان گونه که در جدول ۴- ۹ مشهود است، تحلیل واریانس دو عاملی نشان داد که به طور کلی تحصیلات تاثیر معناداری بر خودکنترلی ندارد(۰۵/۰<P و۵۷۶/۰F =). آزمون دامنه شفه نشان داد بین نمره خودکنترلی در نمونه مورد مطالعه بر حسب تحصیلات تفاوت معناداری وجود ندارد(۰۵/۰<P). در ارتباط با تاثیر تحصیلات بر سیستم بازداری- فعال ساز رفتاری نتایج حاکی از آن است که تحصیلات تاثیر معناداری بر سیستم بازداری- فعال ساز رفتاری ندارد(۰۵/۰<P و۴۳/۱F =).

فصل پنجم:

بحث و نتیجه گیری

1. 1. . Behavior activation system ↑

1. 1. . Behavior inhibition system ↑

1. 1. . Barekli ↑

1. 1. . Langchor ↑

1. 1. . Beeck ↑

1. 1. . Chang & et.al. ↑

1. 1. . Heponiemi ↑

1. 1. . Harmon-Jones ↑

1. 1. ۱٫ Krienter& Kinicki ↑

1. 1. . Bauuchaine ↑

1. 1. . Fauci & et al ↑

1. 1. . Rosenkranz and et al ↑

1. 1. . Colder & Ocuner ↑

1. 1. . Quay ↑

1. 1. . Depue ↑

1. 1. . Mood-Congruency ↑

1. 1. . Bower ↑

توکّل دارای آثاری است. برخی از این آثار عبارت اند از:

– رهایی از اضطراب و دلشوره و کم شدن تشویش و نگرانی،

– احساس برخورداری از پشتوانه ای محکم و حمایت حامی قدرتمند که موجب دلگرمی است،

– عدم یأس و دلسردی در صورت عدم حصول نتیجه دلخواه.

قرآن بعد از تذکر ‌به این امر که معبودی جز خدای یگانه نیست، توکل بر او را به عنوان یک امر لازم بر می شمرد((عباسی،۱۳۸۱).) و بندگان را به داشتن این صفت، تشویق می‌کند. این تشویق از طریق برشمردن آثار معنوی و اخروی و دنیوی توکل صورت می‌گیرد. در یکجا می فرماید: خداوند توکل کنندگان را دوست دارد.( سوره آل عمران، آیه ۱۵۹) محبت خداوند برای مؤمنان ارزشمند و با معنا است و اثر تشویقی زیادی بر آنان دارد و در جای دیگری می فرماید: هر کس به خدا توکل کند خداوند برای او کافی است (سوره طلاق، آیه ۳).

تسلیم در برابر اراده الهی

مفهوم دیگری که در فرهنگ اسلام بسیار مورد توجه قرار گرفته است عبارت است از: تسلیم در برابر مشیت الهی و راضی بودن به سرنوشت. با این باور، کدام مصیبت می‌تواند انسان را درهم بشکند و او را به مرز فروپاشی روانی و اختلال و آشفتگی نزدیک کند. مصیبت و بلا بر ایمان مؤمنان می افزاید و توجه آنان را به اصولی جلب می‌کند که التفات بدانها به تصحیح مسیر زندگی آنان می‌ انجامد.( سوره بقره، آیه ۱۵۶).

شادکامی

افراد شادکام افکار و رفتارهایی دارند که سازگار و کمک کننده می‌باشد. این‌گونه افراد با دیدگاهی روشن به امور می‌نگرند. دعا و نیایش دارند. به طور مستقیم برای حل مسائل از خود تلاش نشان می‌دهند و به موقع از دیگران کمک می‌طلبند. از سوی دیگر، افراد غیرشادکام، بدبینانه فکر و عمل می‌کنند. در خیالات فرو می‌روند. خود و دیگران را سرزنش می‌کنند و از کار کردن برای حل مشکلات اجتناب می‌ورزند(دینر و همکاران،سال؟)

مفاهیم دیگری همچون باور به علم، احاطه، حکمت، قدرت، تدبیر و رحمت خداوند نیز هر کدام دارای آثار مثبت و سازنده ای بر افکار، احساسات و رفتارهایی هستند که نتیجه نهایی مجموعه آن ها این است که انسان باورمند به آن ها انسانی می شود با شخصیت محکمِ برخوردار از آرامش روان و اطمینان خاطر، صبور و حلیم در برابر شداید و مشکلات و مصائب و مشقّات.هرچه درجه خلوص ایمان و باور ‌به این عقاید و معارف، بیشتر و میزان آگاهی ‌به این شناخت، افزون تر باشد، به همان نسبت، آثار این باورها در اندیشه، احساس و رفتار فرد، ظاهر می شود و به مقداری که در هر یک از ابعاد و جنبه ها کاستی وجود داشته باشد به همان مقدار از آثار مثبت آن کاسته می شود(عباسی،۱۳۸۱).

دین و سلامت روان

جهان بینی آن گاه تکیه گاه یک مکتب و پایه ایمان قرار می‌گیرد که رنگ و صبغه مذهبی داشته باشد. شناختهای اساسی ما درباره جهان، انسان و همه پدیده‌های عالم بر نحوه تفکر، جهت‌گیری، انتخابها و رفتارهای ما تأثیر دارند. جهان بینی در واقع، کُنش – ‌واکنش‌ها یا بازخوردهای اساسی ما را نسبت به خود، دیگران و هستی شکل می‌دهد. وحید که اولین اصل از اصول عقاید اسلامی است بر این آگاهی‌ها تأکید می‌کند که جهان و همه پدیده‌های عالم، آفریده هستند و همه به او نیازمندند و او از همه بی نیاز است.(سوره فاطر،آیه:۱۵) .خدا به همه چیز، آگاه و بر همه چیز تواناست (سوره شوری، آیه ۱۲ ؛ سوره حج، آیه ۶)

ابعاد اندازه گیری شده دینداری

ابعاد گوناگون دینداری در پژوهش های انجام شده در این زمینه اندازه گیری شده است. می توان این ابعاد را در موارد زیر خلاصه کرد:

• • باور مذهبی^[۱۷]: باور داشتن در مقابل باور نداشتن، باور قلبی وعمیق در مقابل باور سطحی، باور به خدا،پیامبران و روز واپسین، عقاید و باورهای سنتی.

• • وابستگی مذهبی^[۱۸]

• • بعد اجتماعی و سازمانی مذهبی: عضویت اجتماعی و سازمانی مذهب، شرکت در مراسم مذهبی، فعالیت های اجتماعی مذهبی،شرکت در نماز جماعت و یا دعاهای جمعی، دادن کمک های مالی به مساجد و معابد.

• • بعد فردی و غیرسازمانی مذهب: درخواست چیزی از خداوند، شفاعت، میانجیگری و دعای خیر برای دیگران، تحسین و تشکر،اعتراف و اقرار به گناه، تفکر در آثار خلقت خداوندی، مکاشفه، خواندن قرآن و دعا در خلوت.

• • بعد ذهنی و مذهبی بودن^[۱۹]: چقدر مذهب برای فرد اهمیت دارد؟، تا چه اندازه فرد خود را مذهبی می‌داند؟

• • انگیزه مذهبی( درو نسویی/ برو نسویی)

• • جستار مذهبی^[۲۰]

• • تجربیات مذهبی

• • شکوفایی مذهبی ( رابطه معنی دار، رضایت بخش و عرفانی با خداوند)

• • مقابله های مذهبی

• • دانش مذهبی

• • پیامدها و نتایج مذهبی بودن

• • تاریخچه مذهبی بودن

• رشد یافتگی معنوی و مذهبی (کونیک و همکاران،۲۰۰۲؛نقل از خدایاری فرد و همکاران،۱۳۷۸).

سلامت روان^[۲۱]

مفهوم سلامت روان

لوین سون و همکارانش در ۱۹۶۲ سلامت روان را اینطور تعریف کرده‌اند: سلامت روان عبارت است از اینکه فرد چه احساسی نسبت به خود، دنیای اطراف، محل زندگی، اطرافیان مخصوصاً با توجه به مسئولیتی که در مقابل دیگران دارد، چگونگی سازش وی با درامد خود و شناخت مکانی و زمانی خویشتن دارد(میلانی فر،۱۳۷۸).

سلامت روان به سلامت شناختی و یا عاطفی اطلاق می شود، در واقع این مفهوم ‌در مورد نحوه تفکر، احساس و رفتار ما می‌باشد. سلامت روان همچنین می‌تواند به معنای عدم حضور یک اختلال روانی باشد. تقریبا ۲۵ درصد مردم در بریتانیا در طول زندگی خود یک مشکل مربوط به سلامت روان را دارند. گفته می شود که آمریکا بالاترین میزان بروز مشکلات مربوط به سلامت روان در جهان توسعه یافته را دارد. سلامت روان شما می‌تواند بر روی زندگی روزمره، روابط و حتّی سلامت جسمانی شما تأثیر بگذارد. سلامت روان همچنین دربرگیرنده توانایی یک فرد برای لذت بردن از یک زندگی، برای حفظ توازن بین فعالیت های زندگی و تلاش ها برای رسیدن به انعطاف پذیری روان شناختی می‌باشد (آیکین^[۲۲]، ۲۰۱۰).

بر اساس لغت نامه پزشکی مدیلکسیکن^[۲۳]، سلامت روان به بلوغ یا حالت نرمال عاطفی، رفتاری و اجتماعی، و عدم حضور اختلال ذهنی یا رفتاری اطلاق می شود و همچنین به عنوان حالت سلامت روانشناختی در نظر گرفته می شود که در آن، فرد به یک تمامیت رضایت بخش محرک های غریزی مورد پذیرش برای خود و محیط اجتماعی خود می‌رسد(آیکین،۲۰۱۰).

دنیس. سی. اسپارکس^[۲۳۶]در سال ۱۹۸۰، در مقاله ای با عنوان «بیست و پنج پیشنهاد برای مدیریت زمان »، از بین پیشنهادات ارائه شده در رابطه با مدیریت زمان، تعدادی را که برای افراد مناسب تر بوده برگزیده و از بین آن ها به موارد زیر اشاره دارد : تهیه فهرست فعالیت‌ها و تعیین اولویت‌های آن ها، هدفگذاری و ایجاد طرح کار و یادگرفتن اینکه «نه » بگوییم (اسپارکس، ۱۹۸۰).

مایکل. دبلیو. بورن^[۲۳۷]در سال ۱۹۷۹، پیشنهاداتی در زمینه بهبود مدیریت زمان مطرح ‌کرده‌است که عبارتند از : تعیین اهداف، تحلیل زمان موجود، تفویض مسئولیت به دیگران، سازماندهی آنچه که غیر قابل اجتناب است (بورن، ۱۹۷۹).

پاتریشا. اس. واگر^[۲۳۸]در سال ۱۹۸۱، لازمه مدیریت موفق زمان را، برنامه ریزی دقیق، نوشتن اهداف، سازماندهی زمان برای رسیدن به برنامه های کاری می‌داند و نیز هدفگذاری را وسیله ای برای ارزیابی برنامه ها می‌داند (واگر، ۱۹۸۱).

یکی از وجوه مدیریت زمان، پیچیدگی آن است که کنترل آن را برای برخی دشوار می‌سازد. مدیریت زمان از عناصر چندی پدید آمده است که این عناصر به یکدیگر گره خورده اند. تعیین یک موقعیت و مشخص کردن ضایع کنندگان وقت در آن، متضمن تقلا و کوشش فوق العاده ای است (مکنزی ؛ ترجمه رضاپور، ۱۳۷۲).

رابینز^[۲۳۹](۱۹۹۲) که یکی از صاحب نظران مدیریت است، اعتقاد دارد که دو نوع زمان وجود دارد :

یکی زمان غیر قابل کنترل و دیگری زمان قابل کنترل. او می‌گوید بسیاری از افراد، نمی توانند تمام وقتشان را کنترل نمایند. آن ها پیوسته و روزمره به بحران‌های ناگهانی، واکنش نشان می‌دهند. وقت عمده آن ها صرف ‌پاسخ‌گویی‌ به درخواست‌ها و تقاضاها و نیز توجه به مسائل و مشکلاتی می‌شود که توسط دیگران ایجاد شده است و این نوع زمان را نمی توان کنترل و مدیریت نمود. در مقابل بخشی از وقت آدمی قابل کنترل است. بسیاری از پیشنهادهای ارائه شده جهت مدیریت زمان، مربوط به استفاده از زمان قابل کنترل است. برای اینکه بخشی از وقت آدمی که قابلیت کنترل دارد، قابل مدیریت کردن است (رابینز، ۱۹۹۲).

«زمان تنها منبعی است، که به محض دستیابی به آن، می‌باید مصرف شود و آهنگ مصرف آن هم ثابت است. بعضی محققین در نوشته های خود برای افزایش اوقات آموزش از نظر کمّی، پیشنهاداتی ارائه نموده اند، ولی آنچه که بیش از همه مورد نیاز است، استفاده مؤثر از مقدار زمانی است که در دسترس است. برای این امر، برنامه‌ریزی و سازماندهی کافی، مورد نیاز است. در غیر این صورت، زمان بیشتری به هدر می‌رود. » (میلر^[۲۴۰]،۱۹۸۵، ص.۳، دیلون^[۲۴۱]، ۱۹۸۱، ص.۴).

وبر^[۲۴۲]در سال ۱۹۸۹، برای پیشرفت افراد در زمینه استفاده مؤثر از زمان به منظور انجام فعالیت‌های کاری شش پیشنهاد ارائه می‌دهد : تشخیص بین فعالیت مهم و فعالیت اضطراری، چشم پوشی از انجام بعضی از فعالیت‌ها که نیاز به زمان دارد، تمرکز بر فعالیتی که بیشترین کمک را به فرد می‌کند، تفویض اختیار، بهبود روابط بین افراد، پیشرفت در زمینه اهداف بلند مدت حیاتی. (وبر، ۱۹۸۹).

بی شاپ^[۲۴۳]در سال ۱۹۸۶، برای بهبود مدیریت زمان مراحلی را مطرح می‌کند که عبارتند از : تحلیل زمان، تعیین مشکلات موجود در زمان، ارزیابی از خود، تعیین اهداف و اولویتها، توسعه فعالیت‌های برنامه ریزی، اجرای برنامه ها، مواجه شدن با مشکلات زمان، تحلیل فعالیت‌های روزانه و استفاده مؤثر از تلفن (بی شاپ، ۱۹۸۶).

1. 1. Seligman , M.E.P. ↑

1. 1. csikszentmihalyi,M. ↑

1. 1. Argyle,M. ↑

1. 1. Myers , D. ↑

1. 1. The pursuit of happiness ↑

1. 1. Lu,L. ↑

1. 1. Fritz,G.H. ↑

1. 1. Scott,H. ↑

1. 1. Shannon, C ↑

1. 1. caroline , L. ↑

1. 1. Good,T. ↑

1. 1. Brophy,J. ↑

1. 1. Levin, K. ↑

1. 1. Farahany,M.N. ↑

1. 1. Personalogical ↑

1. 1. Institutional ↑

1. 1. Mohan.J. ↑

1. 1. Gulati,A. ↑

1. 1. Reidel,J.S. ↑

1. 1. Pandey.R.P. ↑

1. 1. Molnar,P. ↑

1. 1. Crealock,C.M. ↑

1. 1. introversion – extraversion ↑

1. 1. neuroticism ↑

1. 1. psychoticism ↑

1. 1. self-perception ↑

1. 1. Hansford , B.C. ↑

1. 1. Hattie, J.A. ↑

1. 1. Deluty , R.H. ↑

1. 1. Halasselt , V. ↑

1. 1. Bellack, A.S. ↑

1. 1. Hersen. M. ↑

1. 1. Bernestein , M.R. ↑

1. 1. Newman , R.M. ↑

1. 1. Visual – Spatial. ↑

1. 1. subjective well-being ↑

1. 1. life satisfaction ↑

1. 1. pleasant emotions ↑

1. 1. feelling of fulfillment ↑

1. 1. meaning ↑

1. 1. Diener , E.&Scollon , C.H. ↑

1. 1. life quality ↑

1. 1. optimism ↑

1. 1. hope ↑

1. 1. Roysamb,E. ↑

1. 1. Harris , J. ↑

1. 1. Magnus , P. ↑

1. 1. Vitterso , J. ↑

1. 1. Tambs,K. ↑

1. 1. Suh,E. ↑

1. 1. Oishi,S. ↑

1. 1. Natvig , K. ↑

1. 1. Albrektsen , G. ↑

1. 1. Qvarnstron , V. ↑

1. 1. Erikson , E. ↑

1. 1. Boss , M. ↑

1. 1. Myers , D.G. ↑

1. 1. Veenhoven , R. ↑

1. 1. Kashdan , T.B. ↑

1. 1. Fuhrere, M.J. ↑

1. 1. Krause , J.S. ↑

1. 1. Hampton , N.Z. ↑

1. 1. Rask,K. ↑

1. 1. Kurki,p. ↑

1. 1. Paavilainen,E. ↑

1. 1. Laippala,P. ↑

1. 1. Arrindell , W.A. ↑

1. 1. Wensink,J. ↑

1. 1. Rosenberg, E. ↑

1. 1. Stedma,J. ↑

1. 1. Hatzichristou , C,H. ↑

1. 1. King , L.A. ↑

1. 1. Janoff –Bulman , C.H. ↑

1. 1. Biswas – Diener , R. ↑

1. 1. Dumant , C. ↑

1. 1. Larson , R. ↑

1. 1. Sandvik, E. ↑

1. 1. Pavot , W. ↑

سرسختی روان شناختی ابتدا مورد توجه کوباسا (۱۹۷۹) قرار گرفت و به عنوان مجموعه ای متشکل از ویژگی های شخصیتی در نظر گرفته شد که در رویارویی با حوادث فشارزای زندگی به عنوان منبعی از مقاومت، همانند سپری محافظ عمل می‌کند و افراد واجد آن می‌توانند به گونه ای کارآمد با مشکلات و فشارهای زندگی مقابله کنند (حقیقی، عطاری، رحیمی و سلیمانی نیا، ۱۳۷۸).

کوباسا (۱۹۸۳)، سرسختی را ترکیبی از باورها درباره خود و جهان تعریف کرده‌اند که از سه مؤلفه تعهد، مهار و مبارزه جویی تشکیل شده است.

باور به تغییر، دگرگونی و پویایی زندگی و این نگرش که هر رویدادی به معنای تهدیدی برای امنیت و سلامت انسان نیست، انعطا ف پذیری شناختی و بردباری در برابر روی دادهای سخت تنش زا و، موقعیت های مبهم را به دنبال دارد .بررسی ها گویای آن است که سرسختی با سلامت جسمی و روانی رابط ه مثبت دارد و به عنوان یک منبع مقاومت درونی، تأثیرات منفی استرس را کاهش می‌دهد و از بروز اختلال های جسمی و روانی پیشگیری می‌کند. (زانگ، ۲۰۱۰) در پژوهشی که در بین دانشجو یان چینی انجام گرفت، نشان داد که سرسختی با پنج عامل بزرگ شخصیت ارتباط دارد، به طوری که سه مؤلفه سرسختی (تعهد، مهار و مبارزه جویی ) با روان رنجورخو یی ارتباط منفی و معنادار و با چهار عامل دیگر شخصیت برونگرایی، گشاده رویی،خوشایندی و وظیفه شناسی ارتباط مثبت و معنادار ی دارند . دلاهیج، گیلارد و دام(۲۰۱۰) گزارش کردند که سرسختی با شیوه های مقابله ای سازگارانه ارتباط مثبت و معنادار و با سبکها ی مقابله ای ناسازگارانه ارتباط منفی و معنادار دارند.


نادری و حسینی (۱۳۸۹) نشان دادند که سرسختی روان شناختی و امید به زندگی با هم همبستگی مثبت و معنادار دارند. ویسی، عاطف وحید و رضایی (۱۳۷۹) گزارش دادند که در وضعیت استرس زا کسا نی که از سرسختی بالاتر ی برخوردارند، سلامت روان بیشتری دارند تا کسانی که سرسختی پایین تری برخوردارند. (بابلان، قاسم پور و حسن زاده، ۱۳۹۰).

پیشینه عملی تحقیق

آزموده و همکاران (۱۳۸۶) عنوان کردند که بین جهت گیری مذهبی و متغیرهای شادکامی و سرسختی روانشناختی رابطه معنادار وجود دارد و افراد با جهت گیری درونی نسبت به افراد با جهت گیری بیرونی از تعهد، مهار و مبارزه جویی بیشتری برخوردارند. دیگر نتایج آن ها دلالت می کرد که بین زنان و مردان از نظر سرسختی روانشناختی تفاوت معنی داری هست و دختران از سطح سرسختی روانشناختی قوی تری برخوردارند.

نریمانی (۱۳۸۶) نشان داد بین متغیرهای سرسختی روانشناختی، سبک های تفکر و مهارت های اجتماعی با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رابطه مثبت معناداری وجود دارد و از سه متغیر پیش بین تنها متغیرهای سرسختی روانشناختی و سبک های تفکر قابلیت پیش‌بینی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را داشتند.

درتحقیق کامیار(۱۳۸۶) رابطه معناداری بین عوامل خود انگیزی در هوش هیجانی با عوامل سرسختی دیده نشد. یافته دیگر این پژوهش حاکی بود که زنان و مردان از نظر سرسختی و هوش هیجانی تفاوتی ندارند (یاسمی نژاد، محمدیان و فعلی، ۱۳۹۰).

مصاحبی(۱۳۸۳) در پژوهش خود با عنوان رابطه بین رضایت زناشوئی و میزان انعطاف پذیری بین زن وشوهرها ‌به این نتیجه رسید که همسانی در انعطاف پذیری یکی از ویژگی های شخصیتی افراد است که با رضایت از زندگی زناشوئی ارتباط دارد.

در پژوهش نادری و همکاران(۱۳۸۸) رابطه هوش معنوی و هوش هیجانی با رضایت از زندگی سالمندان، نتایج نشان داد که بین هوش معنوی و رضایت از زندگی، همچنین بین هوش هیجانی و رضایت از زندگی رابطه معنی داری وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون با روش ورود نشان داد که متغیرهای هوش معنوی، هوش هیجانی به ترتیب پیش‌بینی کننده رضایت زندگی بودند.

اسماعیل خانی و همکاران(۱۳۸۸) در پژوهشی با عنوان بررسی روابط ساده و چندگانه هوش هیجانی، خود کارآمدی و سرسختی روان شناختی با سبک مدیریت تعارض سازش در دانشجویان، نشان دادند که: الف) بین هوش هیجانی و سبک مدیریت تعارض سازش رابطه معنی داری وجود ندارد. ب) بین خود کارآمدی و سبک مدیریت تعارض سازش رابطه منفی و معنی دار وجود دارد. ج) بین سرسختی روان شناختی و سبک مدیریت تعارض سازش رابطه منفی و معنی دار وجود دارد. د) نتایج تحلیل رگرسیون به روش ورود مکرر نشان داد که بین متغیرهای پیش بین با متغیر سبک مدیریت تعارض سازش، همبستگی چندگانه وجود دارد. هم چنین نتایج تحلیل رگرسیون به روش مرحله ای نشان داد که از میان مجموع متغیرهای پیش بین تنها متغیرهای سرسختی روان شناختی و هوش هیجانی به ترتیب، قادر به پیش‌بینی سبک مدیریت تعارض سازش هستند.

در پژوهشی با عنوان بررسی رابطه هوش هیجانی و رضایت زناشویی که توسط سلیمانیان و محمدی (۱۳۸۸) انجام شد. نتایج تحقیق نشان داد بین هوش هیجانی و رضایت زناشویی همبستگی مثبت معناداری وجود دارد و هوش هیجانی به تنهایی ۳۰ درصد از تغییرات رضایت زناشویی را تبیین می‌کند. همچنین این تحقیق نشان داد بین مؤلفه‌ های هوش هیجانی (توجه، وضوح، بازسازی خلقی) و رضایت زناشویی همبستگی مثبت معناداری وجود دارد. نتیجه تحلیل رگرسیون چند گانه گام به گام نشان داد عامل توجه بیشترین توانایی تبیین تغییرات رضایت زناشویی را دارد و ۱۹ درصد از تغییرات رضایت زناشویی را تبیین می‌کند. عامل وضوح ۷ درصد و عامل بازسازی ۳ درصد از تغییرات رضایت زناشویی را تبیین کرده‌اند. نتیجه تحقیق همچنین نشان داد میزان هوش هیجانی در زنان به طور معناداری بیشتر از مردان است

در پژوهش کامیار و یزدی (۱۳۸۶) با عنوان بررسی رابطه سرسختی با هوش هیجانی و مقایسه آن در زنان و مردان دانشجوی شاغل دانشگاه های شهر تهران، نتایج نشان داد که بین سرسختی و هوش هیجانی دانشجویان، رابطه معنادار وجود دارد؛ همچنین بین مؤلفه‌ های تعهد، کنترل، و چالش در سرسختی و مؤلفه‌ های خودآگاهی، خودکنترلی، هشیاری اجتماعی و مهارت های اجتماعی در هوش هیجانی رابطه وجود دارد؛ نیز، رابطه معناداری بین مؤلفه‌ های خودانگیزی در هوش هیجانی با مؤلفه‌ های سرسختی دیده نشد. آخرین یافته های این پژوهش حاکی از آن است که زنان و مردان از نظر سرسختی و هوش هیجانی تفاوتی ندارند.

فروغی، حسینیان و یزدی (۱۳۸۷)در بررسی رابطه بین هوش هیجانی و مؤلفه‌ های آن با رضایت زناشویی کارکنان بیمارستان به نتایج زیر رسیدند بین هوش هیجانی و رضایت زناشویی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد (r<0.39 p<0.01). همچنین بین مؤلفه‌ های هوش هیجانی (خود آگاهی، همدلی، خودکنترلی و مهارت های اجتماعی) و رضایت زناشویی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. بین مؤلفه‌ خود انگیزی و رضایت زناشویی رابطه معناداری به دست نیامد.

صلاحیان و همکاران(۱۳۸۹) در بررسی رابطه بین هوش هیجانی و بخشودگی با تعارضات زناشویی نتایج به دست آمده از تحلیل رگرسیون نشان داد که هوش هیجانی و بخشودگی زوج ها پیش بین متغیر تعارضات زناشویی بوده است.