لین وایت با اشاره به مشکلات زیست­محیطی­ نظیر پدیده­ مه­دود، بمب­های هیدروژنی، مصرف سوخت­های فسیلی، ته­نشست زباله، فاضلاب و غیره، انسان را تنها موجودی می­داند که توانسته آشیانه­ی خود را بدین سرعت آلوده نماید. بنابر دیدگاه وایت، راه­ حل­های موردی که در عمل در پیش گرفته می‌شود جزئی، موقتی و تخفیف­دهنده است. از سویی بازگشت به گذشته نیز نمی­تواند حریف بحران­های زیست­محیطی روزگار ما شود. بنابراین برای اینکه بدانیم چه باید کرد، باید به مبانی اندیشید. با توجه به اینکه از روزگار پیوند علم و فناوری و ماشینی شدنِ زندگی، مشکلات زیست‌محیطی رو به فزونی نهاده، «باید با ردیابی تاریخیِ پیش­فرض­هایی که فنّاوری مدرن و علم بر مبنای آنهاست طرز فکرمان را روشن سازیم» (p:1204). او با ردیابی تاریخیِ نهضت­های علمی و فناورانه، آغاز این نهضت­ها را از سده میانه می­داند. بنابراین بررسی تحولات این دهه را در فهم تأثیر فناوری بر محیط زیست مؤثر می­داند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

به همین جهت بخشی از مقاله­ وایت به نگرش سده­های میانه در مورد انسان و طبیعت اختصاص یافته است. این موضوع را با ذکر مثالی درباره کاربرد فناوری جدید در شیوه ­های کشاورزی که پیشه‌ی اصلی مردم در سده­های گذشته بود، پی می­گیرد. او با نگاهی به تفاوت اسلوب شیوه­ کشت زمین در غرب، به دگرگونی ارتباط انسان با خاک (بی­رحمیِ فناوری جدید^[۱۷۱] نسبت به طبیعت) نکته­ا­ی کلیدی را طرح می­ کند: «پیش از این انسان جزئی از طبیعت بود و حالا استثمارگر طبیعت است» (p:1205). همچنین، از رهگذر تقویم­های جدید غرب در سده میانه که نشانگر انسان­هایی بود که بر جهان پیرامون خویش ظلم می­ کنند، به گزاره­ی مهمی اشاره می­ کند: «انسان و طبیعت دو چیزند و انسان سروری دارد» (Ibid). او ریشه­ این تغییرات و دگرگونی­های شگرف را بسته به تصوری می‌داند که انسان از خودش در ارتباط با محیط پیرامونش دارد.
باورهای انسان و محیط زیست
به طور روشن­تر، محیط زیستِ انسان­ها تحت­تأثیر عمیق باورهایی است که درباره سرشت و سرنوشت خود دارند. این نکته، هدایتگرِ موضوع مقاله­ وایت یعنی ریشه ­های بحران زیست­محیطی است. بدین ترتیب او پایه و ریشه­ طرز تلقی و به تبع آن رفتار انسان با محیط زیست را بسته به باورهای دینی فرد می­داند. مقصود او از باور دینی، باور دینیِ غرب یعنی مسیحیت است. همچنین ماده و اساسِ تفکر انسان امروزین غربی را، علیرغم تغییر در صورت ظاهر، همچون گذشته می­داند. یعنی باور دینی غرب که برآمده از مسیحیت است.
طبق آرایشی که در مطالب پیشین دیده شد، لین وایت به تأثیر دین مسیحیت (که میراثی از یهودیت است) بر محیط زیست می ­پردازد. درآغاز این بحث، به اختلاف طرز تفکر گذشتگان (متفکران غرب باستان) در باب آفرینش و باور دینی مسیحیت در باب آفرینش (همان داستان آفرینش که برگرفته از یهودیت بود) پرداخته است. وایت با ذکر داستان آفرینش، نتیجه می­گیرد که خدا، همه جهان را تنها و تنها برای نفع انسان خلق نموده است. به عبارتی هدف از خلقت عالم، برآوردن نیازها و اهداف انسانی می­باشد. این انسان، جزئی از طبیعت و مخلوقی همانند سایر مخلوقات نیست بلکه به صورت خدا آفریده شده است. از همین روی انسان، در تعالی­ای که خدا نسبت به طبیعت دارد شریک می‌باشد. بدین ترتیب «مسیحیت، انسان­مدارنه­ترین دینی است که جهان به خود دیده است» (Ibid). پیرو این نکته، مسیحیت را در تقابل با ادیان غیرابراهیمیِ غرب باستان و ادیان آسیایی دید، چرا که نه تنها ثنویتی را میان انسان و طبیعت بنیان نهاده بلکه بر این مطلب تصریح نموده که انسان طبق اراده­ی خداست که طبیعت را به مقتضای غایات خود به استثمار می­کشد. بر همین اساس مسیحیت را انسان‌مدارانه­ترین دینِ جهان می­داند (Ibid). وایت با نظر به جاندارانگاریِ عهد باستان، – یعنی ارواح مستقر در اشیاء طبیعی که به آن روح محافظ گفته می­شد و برای رفع نیاز انسان باید رضایتشان حاصل می­شد- از میان برداشتن این آئین از سوی مسیحیت را موجب استثمار طبیعت دانست. به عبارتی وایت نتیجه­ این روحیه­­ی مسیحی را بی‌توجهی به احساسات اشیای طبیعی و بهره­کشی از آن می­داند. بنابر دیدگاه او، اعتقاد به جاندارانگاری سد راه استثمار طبیعت بود و بدین ترتیب مسیحیت این موانع را از میان برد و راه را برای استثمار طبیعت هموار نمود.
پیامد‌های آموزه‌ مسیحیت برای محیط زیست
وایت که خود به کلی­گوییِ خویش اذعان دارد، با اشاره به اینکه مسیحیت دین پیچیده­ است قائل به پیامدهای مختلف مسیحیت در محیط­های مختلف است. وی برای روشن نمودن این پیامدهای مختلف، از مسیحیت شرق و غرب در سده­های میانه سخن به میان می ­آورد و تفاوت رویکرد آنها را در رنگ و بوی دین­داری و تفکرشان می­داند. وایت با توجه به تفاوت­ دیدگاه­ های شرق و غرب در خصوص طبیعت، به‌طور خلاصه به تاریخ رشد نگاه فناورانه، از دل مسیحیت غربی می ­پردازد. اینکه طبیعت در کلیساهای اولیه­ شرق یونانی، نظامی نمادین تلقی می­شده که از طریق آن خدا با آدمیان سخن می­گوید ولی در غربِ لاتین نگاه دینی به طبیعت، گرایشی متفاوت را طی می­کرد یعنی از رهگذر کشف عملکرد مخلوقات، در پی فهم و حکمت الهی بودند. درواقع لازم به ذکر است که تلاش‌های علمی و کار علمی هم، در راستای فهم دینی صورت می­گرفت. یعنی در سده­های سیزدهم و تا لایب نیتس و نیوتن، انگیزه­ کار علمی­شان را تبیین دینی می­کردند. به نظر وایت: «تا اواخر سده هجدهم، فرضیه­ خدا برای بسیاری از عالمان چیزی زائد تلقی نمی­شد» (p:1206). بنابراین با توجه به تببین دینی­ای که عالمان از کشفیات علمی­اشان داشتند، اسلوب و تفکر علم جدید غربی از نظر وایت، ریشه در باورهای مسیحی دارد و بر همین اساس نتیجه­ می­گیرد که: «علم و فناوری از یک سده پیش بود که به ­هم پیوستند و با توجه به عنان­ گسیختگی این دو و پیامدهای زیست­محیطی آنها، مسیحیت بار گرانی از گناه بر دوش دارد» (Ibid). بنابراین علم و فناوری، ریشه در طرز تلقی مسیحیت از رابطه انسان و طبیعت دارد. براین اساس به کارگیری علم و فناوریِ صرف در مورد مشکلات زیست­محیطی راه­گشا نمی ­باشد. وایت نقل قولی از یک عضو کلیسا مبنی بر اینکه اگر یک درختِ چوب سرخ ببینید تمام درختان چوب سرخ را دیده­اید، را نماینده­ای از سنت مسیحی می­داند که براین اساس دیدگاه مسیحیت در باب نگرش انسان نسبت به طبیعت به یک واقعیت فیزیکی صرف تقلیل داده شده است.
وایت و راه حل
در نهایت نتیجه­ای که مقاله وایت در پی دارد همان است که اول بحث بدان اشاره نمود، یعنی «فعل انسان در ارتباط با محیط زیست، بستگی به افکار او در باب ارتباطش با طبیعت دارد» (Ibid). علیرغم اینکه وایت، مشکلات زیست­محیطی را برآمده از طرز فکر انسان که همانا ریشه در باور دینی­اش دارد می­داند، با این حال راه­حل مشکلات را هم برعهده دین می­داند. یعنی تمسک به دینی جدید یا بازاندیشی در دین قدیم. البته دینی که در فضای غرب و تجربیات غرب کارایی و قابلیت داشته باشد. برای مثال قدیس فرانسیس آسیزی، نگرش مسیحیِ بدیلی به طبیعت و رابطه طبیعت و انسان می­باشد. اینکه همه­­ی مخلوقات برابرند و حاکمیت بی­حدو مرزی از آنِ انسان نیست.

۳-۲-۳-۲- ادعای اصلی

براساس نکات کلیدیِ استخراج شده­­ از متن، جوهره­ی مقاله وایت متشکل از استدلال­های زیر می‌باشد:
باور و اندیشه انسان بر رفتار انسان، خواه در رفتار با خود، خواه در ارتباط با دیگران (خدا، انسان­ها و جهان)، تأثیرگذار است. وایت با اشاره به الگوی فکری انسان، براین عقیده است که «کاری که آدمیان با محیط انجام می­ دهند بستگی به تصوری دارد که از خودشان در ارتباط با چیزهای پیرامونشان دارند. محیط زیست انسان­ها تحت­تأثیر عمیق باورهایی است که درباره سرشت و سرنوشت خویش،­ یعنی دین دارند.» ((p:1203. بنابراین وایت، راه­حل رفع بحران­های زیست­محیطی پدید آمده را در این می­داند که پیش از هر چیز انسان باید نگرش خود را در قبال طبیعت، مورد بررسی و نقد قرار دهد. همچنین علت بحران زیست­محیطی را ناشی از پیامدهای رشد روز افزون علم و فناوری می­داند که خودِ این عوامل ریشه در باور و نگرش انسان دارد. به باور وایت، این نگرش­ها برآمده از دین است.
لازم به ذکر است که وایت اگرچه لفظ دین را در رابطه با بحران محیط زیست به­کار می­برد اما در ادامه و با توجه به بررسی­های که انجام داده است نگاه خویش را در رابطه با نقش دین در بحران محیط زیست، به مسیحیت و به­ ویژه الاهیات یهودی- مسیحی در غرب معطوف داشته است: «با وجود آنکه گفته می­ شود در عصر پسامسیحی هستیم، اما در باطن مسیحی هستیم یعنی عادت­های رفتاریِ هر روزی ریشه در ایمانِ مضمر به پیشرفت است که نه در شرق و نه در عهد باستان معهود بود؛ بلکه ریشه در الاهیات یهودی- مسیحی دارد.» (p:1205). وایت با اشاره به اساطیر جهان درباب آفرینش، به داستان آفرینش در الاهیات یهودی- مسیحی اشاره می­ کند که برای جهان، آغازی در نظر گرفته و خدایی که جهان و انسان را خلق نموده است. وایت براساس داستان آفرینش اظهار داشت که: «خداوند همه چیز را صریحاً برای نفع و حکومت انسان طرح­ریزی کرد یعنی هیچ­چیز در عالم هدفی جز برآوردن اهداف انسان نداشته است. و انسان هرچند بدنش از خاک ساخته شده ولی صرفاً جزء طبیعت نیست و به صورت خدا آفریده شده است. مسیحیت به­خصوص شکل غربی­اش انسان‌مدارانه‌ترین دینی است که جهان به­خود دیده است.» (Ibid). این انسان­مداری یعنی همه چیز برای انسان آفریده شده و هدفی جز خدمت به انسان ندارند، مخدومِ انسان است، انسانی که سروری می­ کند. بنابراین وایت این استکبار مسیحیت نسبت به طبیعت را «حامل بار عظیمی از گناه» درباب بحران زیست محیطی فعلی می­داند.
وایت قائل به تقابل مطلق میان مسیحیت و ادیان غیرابراهیمی است: «مسیحیت نه تنها ثنویتی را میان انسان و طبیعت بنیان نهاد و تثبیت کرد بلکه بر این اصرار ورزید که خدا اراده کرده آدمی طبیعت را به مقتضای خاص خود اسثمار کند. مسیحیت با از میان برداشتن جاندارانگاریِ ادیان غیرابراهیمی این امکان را فراهم کرد که با روحیه­ای بی­تفاوت به احساسات اشیای طبیعی از طبیعت بهره­کشی کنیم.» (Ibid). این انسان، که واجد جان و روح است، موانع باطنیِ استثمار طبیعت را از میان برداشت. بنابر این ثنویت، لین وایت با اشاره به سخن داروین، اظهار داشته که علیرغم سخن داروین^[۱۷۲]، نه تنها ما جزء فرایند طبیعی نیستیم بلکه برتر از آنیم و تحقیرکننده آن و خواهان آنیم که از آن برای حقیرترین هوس­های خود بهره­ جوییم.
با توجه به ­آنچه گفته شد استدلال وایت درباره نقش دین در بحران زیست­محیطی براساس مفاهیم کلیدی و تعیین­کننده­ کتاب مقدس یعنی مفهوم سلطه، جانشینی و اراده و هدف خدا از برتری و تعالی بخشی به انسان است. به این ترتیب او با اشاره به کتاب مقدس در باب برتری انسان بر سایر مخلوقات و به تبع آن ثنویت میان انسان و سایر موجودات و سلطه انسان بر طبیعت، رویکرد مسیحیت نسبت به طبیعت را استثمارگرانه می­داند. مدعای اصلی وایت بدون درنظرگیری مقدمات و علل بحران پیش ­آمده بی­معنا و ناقص است. وایت، گام به گام و به زیبایی مسائل و علل موجود در این خصوص را بررسی و معرفی نموده است. بنابراین در سخن گفتن از مدعای اصلی وایت بهتر آن است که مدعای اصلی، با مقدمات و پیش­زمینه بحث آورده شود. به این ترتیب شاکله­ی مدعای اصلی وایت عبارت است از:
کردار انسان متأثر از باور و پندار اوست.
این پندار، متأثر از فرهنگ و دین انسان است^[۱۷۳]؛
باور و آموزه­های دین، تعیین­کننده­ رفتار انسان نسبت به محیط زیست (خواه در قبال انواع انسانی خواه دیگر انواع خلقت و محیط زیست) می­باشد^[۱۷۴]؛
غلبه مسیحیت بر ادیان غیرابراهیمی، بزرگترین انقلاب روانی در تاریخ فرهنگ غرب بود. مسیحیت (برخلاف ادیان غیرابراهیمی که انسان را جزئی از طبیعت تلقی می­کردند) نسبتِ انسان به طبیعت را نسبت سروری و مخدومی تلقی می­ کند. چرا که مسیحیت از داستان آفرینشی می­گوید که از یهودیت به ارث برده است. داستانی که حکایت از سلطه انسان بر جانواران دارد. بنابراین طبق شاکله­ی بحثِ وایت، مدعای اصلی او عبارت است از:
طبق داستان آفرینش، همه چیز برای انسان ساخته شده است و انسان بر همه چیز سلطه دارد.
انسان صرفاً جزئی از طبیعت نیست بلکه به صورت خدا آفریده شده است و در تعالی­ای که خدا نسبت به طبیعت دارد شریک است. نه تنها میان انسان و طبیعت ثنویت بلکه بر اراده خدا در مورد استثمار طبیعت به مقتصای غایات تأکید ورزید.
با توجه به آنچه گفته شد، مدعای اصلی وایت را می­توان در یک عبارت به­ طور خلاصه چنین بیان کرد: طبق داستان آفرینش، خدا خلقت را برای انسان آفریده و انسان را بر سایر خلقت برتری داده است. از این رو موجبات استثمار طبیعت را فراهم نموده است. بردگی طبیعت، موجب بی ­تفاوتی به آن و در نتیجه منجر به وضعی شده است که از آن با عنوان بحران یاد می­گردد.
به نظر می­رسد آنچه در رابطه با دیدگاه وایت اهمیت دارد، بررسی دیدگاه او مبنی بر این گفته است که این اراده خداوندی است که به موجب آن انسان، طبیعت را به استثمار می­کشد. درواقع مسیحیت با این باورِ کتاب مقدسی­اش موجب تخریب نگرش و رفتار انسان در تعامل با طبیعت است. آنچه دیدگاه وایت را برجسته و چالش­­برانگیز ساخته آن است که اگر چه وایت، مقصود خود از دین را دین مسیحیت آن هم از نوع یهودی­اش می­داند که بر ثنویت انسان و طبیعت صحه می­ گذارد و قائل به سروری انسان است؛ اما بازتاب مقاله مختصر و مؤثر لین وایت، آن را به نقطه­عطفی در تفکر دینی در قبال محیط زیست تبدیل کرده است.
هرچند وایت با اشاره به مفاد داستان آفرینش آن را سرآغازی بر جداییِ انسان و طبیعت و در پی آن بهره­کشی انسان تلقی کرد، اما احتیاط را سرلوحه کار قرار داد. با این گفته که دین مسیحیت دین پیچیده­ای است که در بسترهای مختلف پیامدهای مختلف دارد. برای روشن شدن این مطلب اشاره­ای به تفاوت میان کلیسای شرق و غرب دارد که با وجود مسیحی بودنِ هر دو منطقه، رشد فناوری در شرق همانند غرب نبود. این مسأله ریشه در رنگ و بوی دین­داری­شان دارد؛ دین­داری نه خود دین: «دلالت­های ضمنی مسیحیت درباره غلبه بر طبیعت در حال و هوای غربی با سرعت و سهولت بیشتری به منصه ظهور رسید.» (p:1206). لین وایت صراحتاً با اشاره به دین مسیحیت می­گوید: «عقیده­ی مسیحیت در باب خلقت برای فهم ما از بحران زیست­محیطیِ امروز معنای دیگری دارد» (Ibid).
وایت با اشاره به الاهیات طبیعی (اینکه خدا طبیعت را ساخته پس لابد طبیعت، نگرش خدا را مکشوف می­ کند) و پیشینه آن و نیز تکون علم غربی در طول سده­های میانه و بررسی تاریخی آن و همچنین روند دیدگاه عالمان مبنی بر اینکه وظیفه عالِم این است که همان افکار و اهدافی که خدا داشته است را بیابند، بدین نتیجه می­رسد که: «اگر چنین باشد باید گفت علم غربی در قالب الاهیات مسیحی ریخته شده است.» (Ibid). بعلاوه لین وایت تصریح می­ کند که «این نتایج به مذاق بسیاری از مسیحیان ناخوشایند است. همچنین چون علم و فناوری واژگانی مقدس­اند ممکن است کسانی را دو عقیده خوش آید؛ یکی این عقیده که علم جدید از منظر تاریخی از نتایج الاهیات طبیعی است و دوم فناوری جدید لااقل تا اندازه­ای تحقق این اصل عقیدتی مسیحی که آدمی بر طبیعت برتری دارد را تبیین کرد. براساس آثار زیست­محیطی، این علم و فناوری قدرت­هایی عنان گسیخته­اند که اگر چنین باشد مسیحیت بار گرانی از گناه را بر دوش دارد.» (Ibid). در نهایت، نتیجه­ای که وایت از بحث خود می­گیرد آن است که: با به کارگیری علم و فناوریِ بیشتر نمی­ توان از نتایج ویرانگر زیست­محیطی اجتناب کرد، مگر دین جدید بیابیم یا این دین قدیم را بازاندیشی کنیم. او دقیقاً تصریح می­ کند که علم و فناوری از طرز تلقی­های مسیحیانه ای نسبت به ربط انسان با طبیعت ناشی شده است که تقریباً همه به آن قائل­اند. نه فقط مسیحیان و نومسیحیان بلکه پسامسیحیان نیز به آن باور دارند.
وایت، دین جدید (حتی ادیانِ موجودِ هماهنگ با طبیعت) را با توجه به بافت غربی، چندان راه‌گشا نمی­داند و بیشتر قائل به بازاندیشی است. برای روشن شدن این بازبینی به قدیس فرانسیس آسیزی اشاره دارد. یعنی اعتقاد به فروتنی نسبت به همه مخلوقات، به زیر کشاندن مقام سلطنت انسان و پایه­ریزیِ نظامی که در آن همه مخلوقات برابر باشند. هرچند آسیزی در پی­ریزی این نظام ناموفق بود اما به نظر وایت توجه به چنین مواردی همچنان راه­گشا است. فرانسیس نیز معتقد بود که این بحران و بی­نظمیِ فزاینده، نتیجه­ علم و فناوریِ ناشی از طرز تلقیِ مسیحیانه است؛ اینکه با قطع نظر از طرز تلقیِ خاص نسبت به طبیعت که ریشه در اصول اعتقادی مسیحیت دارد نمی­ توان رشد فناوری و علم را از لحاظ تاریخی فهم کرد. وی معتقد است اگر این اصل موضوعیِ مسیحیت را که طبیعت هیچ فلسفه­­­ی وجودی جز خدمت به انسان ندارد را طرد نکنیم، بحران با این وخامت پابرجاست.
درواقع وایت در بند آخر مقاله خویش نتیجه ­گیری و راه­حل نهایی را اعلام می­ کند: «اینکه علم و فناوریِ ما به حدی رنگِ نخوتِ مسیحیتِ راست­اندیشانه نسبت به طبیعت دارد که از این دو نمی­ توان راه­حلی برای بحران انتظار داشت. اما چون ریشه­­ی گرفتاری دینی است راه­حل آن نیز ذاتاً دینی است. بنابراین باید سرشت و سرنوشت خود را بازاندیشی و از نو فهم کنیم.» (p:1207).
با توجه به اظهارات وایت، آنچه در وهله­ی اول مشهود است این است که مقصود وایت از دین براساس اشارات صریح وی، دین یهودی- مسیحی است. اما با توجه به اشارات وی مبنی بر داستان خلقت و مقام انسان، به نظر می­­رسد هر دینی که چنین مفاد و آموزه­هایی در برداشته باشد (یعنی قائل به برتری انسان بر سایر مخلوقات) را نیز شامل خواهد شد.^[۱۷۵] از سویی وایت در میان ادیانی که هماهنگ با طبیعت هستند تنها به ذکر ادیان باستانی و ادیان آسیایی مانند «ذن بودیسم» و امثال آن اشاره نموده است. دیدگاه­ های تبیین کننده­ وایت نیز نقد وایت بر دین را تنها منوط به دین مسیحیت ندانسته و آن را به کل ادیان ابراهیمی تعمیم داده­اند.
نوع زندگی انسان­ها به عنوان یکی از موجوداتِ جهان، در مقایسه با دیگر انواع، تأثیراتی دگرگون کننده بر طبیعت داشته است که البته میزان این تأثیر در طول زمان، یکسان نبوده است. برای مثال اگرچه تغییر شیوه ­های کشاورزی، شکار و غیره بر محیط تأثیر زیادی داشته است اما با گذشت زمان و ورود علم و فناوری و پیوند آن دو، این تغییرِ محیط، شتاب و قوت بیشتری یافته است. وایت با ردیابیِ میزان این دگرگونی بدین مهم می­رسد که باورهای انسان­ها در شکل­دهی زندگی و رفتارشان با محیط تعیین کننده است. برخلاف تصور عموم که پیشرفتِ علم و فناوری را عامل اصلی تخریب می‌دانند اما به واقع این نکته مغفول مانده است که علم و فناوری از کجا ریشه دواند و تخریب را سرعت بخشید. وایت به بزرگ­ترین انقلاب روانی در تاریخ فرهنگ غرب یعنی غلبه­ مسیحیت بر ادیان غیرابراهیمی اشاره می‌کند، اینکه عادات رفتاری هر روزه­ی انسان­ها ولو به­ طور مستتر تحت­تأثیر همان ایمان مسیحی است. مسیحیتی که با تعالیِ انسان، و سروری او بر سایر مخلوقات، موجبات استثمار و به­تبع آن تخریب محیط زیست توسط انسان را فراهم نمود. اینکه انسان جدای از طبیعت است و کل عالم برای نفع انسان شکل گرفته، در شکل­دهی نگرش و رفتار انسان در مواجهه با محیط زیست تعیین­کننده است. در حالیکه ادیان غیرابراهیمی با جاندارانگاری موجودات غیرانسانی، موجبات تکریم و احترام و اهمیت به روحیه­ی طبیعت را فراهم می­نمودند و همین طرز نگاه، رفتاری احترام­آمیز با طبیعت را می­طلبید.
به­ طور خلاصه، براساس ادعای وایت که باورهای انسان­ها تعیین­کننده رفتار است، رفتارهای مخرب­گونه­ انسان­ امروزین ریشه در باور مسیحیت دارد. یعنی برتری انسان بر سایر انواع و اینکه خدا همه چیز را برای انسان خلق نموده است، شکل­دهنده رفتار انسان با محیط زیست و در نتیجه ریشه­ بحران فعلی می­باشد. البته وایت قائل به کنار نهادن باورهای مسیحی و یا رد مسیحیت نیست، بلکه از آنجا که این مشکل (بحران محیط زیست) دینی است راه­حل آن را هم دینی می­داند.

۳-۲-۳-۳- برهان و مستندات

از آنجا که علت بحران­های حاضر در بدو امر، رشد صنعت و تکنولوژی می­باشد، وایت کار خود را با بررسی تکنولوژی و پیشرفت آن می­آغازد. او برای پی بردن به ماهیت تکنولوژی غرب، به سده­های میانه برگشت. اما از آنجا که مدعای اصلی وایت در مورد بحران­­های زیست­محیطی، برآمده از تأثیر آموزه­های مسیحیت در رابطه­ میان انسان و طبیعت است، بنابراین بررسی خود را در خصوص رشد تکنولوژی و ماهیت آن و تأثیری که بر بحران داشته است را نیز بر مبنای ربط آن به دین پی می­گیرد. برای مثال به معرفیِ گاوآهن­های سنگین به­عنوان کاتالیزوری برای تغییر رویکرد در باب رابطه بشریت با طبیعت پرداخته است. اینکه، گاوآهن با چنان خشونتی به زمین حمله می­ کند که اساساً نیازی به این همه خشونت نیست؛ همچنین این رویکرد جدیدِ سلطه، به تقویم­های مصور غربی نیز کشانده شد. این باورها در بی‌توجهی و نگرش انسان به طبیعت به غایت تأثیرگذار است.
بنابر دیدگاه وایت، بی­نظمی فزاینده کنونیِ محیط کره زمین، فرآورده فناوری و علم پویایی است که از همان جهان­بینیِ غرب سده­های میانه نشأت پذیرفته است. منشأ این علم و فناوری هم، ناشی از طرز تلقی مسیحیت در باب ربط و نسبت انسان با طبیعت است. وایت بر این تصور بود که این مدل از مسیحیت نیازمند بازنگری به شکلی قابل قبول­تر برای جهان است.
دیدگاه مسیحی درباب ربط و نسبت انسان با محیط زیست مبتنی بر اسطوره آفرینش است. اسطوره­ای که از یهودیت به ارث برد. مستندات وایت همه مبتنی بر داستان آفرینش است، آن­گاه که خداوند همه موجودات و کل خلقت را ایجاد نمود و سپس آدم را خلق نمود. آدم با نامگذاریِ مخلوقات، سلطه خود بر آنها را تثبیت نمود. خداوند همه خلقت را برای نفع و حکومت آدم آفریده است؛ یعنی هیچ چیز در عالم طبیعت هدفی جز برآوردن اهداف انسان نداشت، هرچند که بدنش از خاک رس ساخته شده است صرفاً جزء طبیعت نیست؛ بر صورت خدا آفریده شده است. استناد دیگر وایت با توجه به کتاب مقدس، با اشاره به سفر پیدایش باب­های اول و دوم است: «بارور شوید و تکثیر شوید، زمین را پر کنید و به انقیاد درآورید و حکومت کنید بر ماهیان دریا و پرندگان هوا و هر موجود زنده­ای که بر روی زمین حرکت می­ کند.» (پیدایش، ۱: ۲۸ و ۲۷). وایت از این دیدگاه مسیحی نتیجه می­گیرد که عالم و همه خلقت خدمتگزار آدم است و هدفی هم جز خدمتگزاری و نفع­رسانی به انسان­ها ندارد.

۳-۲-۳-۴- نتیجه ­گیری از دیدگاه وایت

وایت با استناد به فقراتی از کتاب مقدس و براساس داستان آفرینش و فرمان خداوند به انسان، مدعای خود را پیش کشیده است. مدعایی مبنی بر اینکه باور انسان، شکل­دهنده­­ی نوع رابطه انسان با محیط زیست است و این باور نیز در گرو دین می­باشد. استدلال وایت در بررسی وضعیت محیط زیست، بر این اساس است که مسیحیت با توجه به آنچه در کتاب مقدس آمده است، باور و تفکری استثمارگونه شکل داده است. وایت در مقاله خویش به صراحت، درمورد اینکه مسیحیت به انسان­ها درباره رابطه­شان با طبیعت چه گفته­اند سخن به میان آورده است. او این نسبت و رابطه را با اشاره به تفکر باستانی و اساطیر اولیه آغاز می­ کند که بر مبنای آن تفکر، اساساً جهان آغازی نداشته است. در حالیکه براساس مسیحیت، جهان آغاز و داستانِ پیدایشی داشته است. براساس این داستان، همه چیز برای نفع و اهداف انسان خلق شده است. به عبارتی همه خلقت در خدمت انسان است. وایت تصریح می­ کند که تا این اصل مسیحی که طبیعت هیچ فلسفه وجودی­ای جز خدمت به انسان ندارد را طرد نکنیم همچنان بحران ­زیست محیطی رو به گسترش خواهد بود. درواقع وایت و هم­فکرانش بر این عقیده­اند که این آموزه کتاب مقدس (زمین صرفاً برای استفاده­ی بشر به ­وجود آمده است) موجب عملکرد نادرست انسان شده است.
۳-۲-۳-۵- بازتاب مقاله وایت
به رغم تکذیب جدیِ فرض وایت از سوی مخالفانِ دیدگاه وایت؛ نویسندگان بسیاری، گناهِ نگرشهای مخرب به محیط زیست را به پای جهان­بینیِ یهودی- مسیحی می­نویسند. در این زمینه می‌توان به ایان مک هارگ^[۱۷۶] اشاره نمود که در کتاب طراحی با طبیعت^[۱۷۷] (۱۹۶۹) گفته است: «ادیان بزرگ غربیِ برآمده از یکتاپرستی، منبع مهم نگرش اخلاقی ما هستند. یکی از این نگرش­ها، یکتایی انسان است. در موضوع انسان- طبیعت، داستان کتاب مقدس از خلقت در سفر پیدایش از باب اول، غالباً منبع قابل قبولی در توصیف نقش انسان و قدرت اوست. نه تنها نمی­تواند مطابق با واقعیت آنگونه که ما شاهد آن هستیم باشد، بلکه بر سلطه و انقیاد انسان بر طبیعت پای­فشاری نموده؛ غرائز مخرب در انسان را تشجیع می­ کند تا احترام و آفرینندگی را.» (۲۶ :(McHarg. توین­­بی نیز تاحد زیادی دیدگاهی مشابه با وایت داشت. او دو دلیل برای تخریب گسترده­ی انسان درنظر گرفته است، یکی اینکه انسان مدرن، جهان طبیعی را به چشم یک موجود زنده – آنگونه که خودش زنده است – نگاه نمی­کند. به این معنی که او طبیعت را چیزی اساساً متفاوت از خود می­بیند. با وجود آنکه زندگیِ جهان طبیعی ممکن است متفاوت از زندگی انسان باشد اما حقیقت این است که این دو زندگی در رابطه­ای متقابل با هم هستند و بخشی از زندگیِ بزرگتر و در هماهنگی با هم­اند. دومین دلیل، برخاسته از یکتاپرستی یهودی است. باور به اینکه خودش نزدیکترین مخلوق به خداست و بدین ترتیب این تفکر شکل گرفت که سایر موجودات برده و در خدمت اویند. این ایده، پایه­ تمامی جنبه­ های تفکر انسان مدرن قرار گرفت و ترکیب این دو دلیل، رشد تمدن علمی- تکنولوژیکال را فراهم نمود.
مطابق آیات سفر پیدایش که پیش از این اشاره شد، خداوند همه مخلوقات را در اختیار انسان قرار داد تا هرطور که می­خواهد از آنها بهره برد. این عقیده موجب جدایی انسان از محیط زیست طبیعی­اش می­ شود و این به منزله­ مجوزی برای بهره ­برداری انسان از محیط زیستی بود که دیگر مقدس تلقی نمی­شد. آن احترام و هیبتی که انسان سابقاً نسبت به محیط زیست داشت، با یکتاپرستی یهودی و مسیحی و اسلامی برداشته شد (Ikeda, 2007: 28). توین­­بی براین عقیده بود که رابطه انسان و طبیعت به­هم ریخته است و راه­حل چنین مسأله­ای در بازگشت به دین همه­خدایی است^[۱۷۸] (زاهدی، ۱۳۷۹: ۴۰).
فاس (۲۰۰۹)، که از موافقان دیدگاه وایت است، براین عقیده است که مردمِ جوامع صنعتی مدرن، مفهوم ارتباط با طبیعت و تقدس طبیعت را از دست داده­اند. از این فقدان ارتباط، به بحران زیست‌محیطی نیز یاد می­ شود و کتاب­ها و مقالات بی­شماری در سوگ و آگاهی از این فقدان به رشته تحریر درآمده است. مردم باید آنچه را که از دست داده­اند از پیشنیانِ ماقبل صنعتی خویش فراگیرند. مقاله­ مشهورِ وایت، مسیحیت را عامل این پیشامد می­داند. هیچ بیانی کامل­تر از عبارات وی نمی‌تواند اشتباه و گناه مسیحیت را بیان کند: «به لحاظ تاریخی، علمِ طبیعی ثمره­ی الاهیات طبیعی است. تکنولوژیِ مدرن حداقل تا حدی با اصل مسیحیِ تعالی انسان و سلطه­ی به­حق انسان بر طبیعت قابل توضیح است. مسیحیت پیوند میان علم و تکنولوژی را برقرار ساخت در حالیکه سابق بر این به مدت قرن­های متمادی، علم و تکنولوژی فعالیت­های کاملاً جدا داشتند و این پیوند به بشر قدرتی داد که نتایج زیست ­محیطی آن را شاهدیم. اگر چنین باشد مسیحیت بار عظیمی از گناه را به دوش می‌کشد. علم برای توضیح و توصیف یک درخت هیچ نیازی به روح ندارد و این هماهنگ با دیدگاه مسیحیت است.» (White,1967:1206) همچنین گفته است: «به مدت تقریباً دوهزار سال، مبلغان مسیحی بیشه­های مقدس را که بت­پرستی می‌دانستند، قطع کردند چرا که روح در طبیعت (جاندارانگاری)‌ را بت­پرستی می­دانستند» (Ibid). فاس (۲۰۰۹)، مبنای استدلال وایت در این مورد را درست می­داند: بنابر گفته­ی وایت «برای یک مسیحی، درخت جز واقعیتی فیزیکی و مادی چیزی بیش نیست» (Ibid)؛ این اتفاق افتاده است. توجه به درخت کریسمس در زمستان با نشانه­ های دینی که به عنوان واقعیتی مادی، و با رنگ و لعاب دینی یاد می­ شود. اما وایت از این نکته غافل بوده است که برای مسیحیت یک درخت، چیزی بیش از واقعیت فیزیکی است. درخت، خلقت خداست درست مثل بیشه­ی مقدس، مقدس است! درخت بی­گناه است چرا که روحی از خود ندارد. این برخلاف دیدگاه بت­پرستان است که قائلند یک درخت خودش الوهیت دارد. از نظر بت­پرستان، درخت به عنوان موجودی زنده خویشاوند ماست. ادعای اصلی وایت در اتهام به مسیحیت درست است. اول اینکه علم مدرن ریشه در الاهیات طبیعی دارد. همانطور که وایت اشاره کرده است: «از قرن ۱۳ به بعد تا زمان لایب­نیتس و نیوتن، از جمله خود این دو، هر دانشمند بزرگی، در تلاش برای توضیح انگیزه‌هایشان با اصطلاح (مفاهیم) دینی بود.» (Ibid)؛ دوم اینکه تکنولوژیِ مدرن تا حدی به عنوان ثمره­ی پیروی از فرمان خدا در صفحات آغازین کتاب مقدس توضیح داده شده است^[۱۷۹]. سوم آنکه علم و تکنولوژی قویاً متحد شده ­اند، پیوندی که پیش از اظهارات وایت شروع شده بود (Foss, 2009:170).
برخلاف دیدگاه­ های مخالفان، کسانی هم مانند ریچارد تی. رایت (۱۹۷۰)^[۱۸۰] در مقاله­اش با عنوان مسئولیت در قبال بحران زیست­محیطی^[۱۸۱] با اشاره به فقراتی از کتاب مقدس، به بررسی دیدگاه­ هایی که علیه این آیات آمده و نیز تحلیل خویش از آنها پرداخته است. وی با اشاره به آیات فوق بر این باور است که درک ارجاع وایت به «این اصل مسیحی که وجود و خلقتِ طبیعت هیچ هدفی جز برای خدمت به انسان نداشته» ((White,1967:1205 سخت است. ریچارد تی. رایت در این کتاب، این اتهام به مسیحیت که مسئول بحران زیست­محیطی است را مورد بررسی نقادانه قرار داده است. بنابر دیدگاه وی، گزارش کتاب مقدس و تاریخ علم و تکنولوژی نشان می­دهد که بدفهمیِ فعلی و استثمار محیط زیست ناشی از حرص، بی­دقتی و نادانی انسان و نه باورهای دینی است. درنهایت وی نتیجه‌گیری می­ کند که متهم دانستن مسیحیت درباب بحران زیست­محیطی موجب کردار نادرست انسان می­ شود و آسیب­های زیادی را به همراه دارد.
درباب این موضوع، فینسترا^[۱۸۲] (۱۹۶۹) درباره مقاله وایت چنین نظر داده است: چنین اظهاری [از سوی وایت] می ­تواند نتیجه مطالعه­­ی «رفتارِ» مسیحیان باشد. من نظر وایت را در باب اختلافِ میان رفتار مردم و واقعیت کتاب مقدس که بایستی پایه­ رفتار انسان را شکل دهد، ترجیح می­دهم. این یادآوری برای همه انسان­ها بسیار سودمند است که مسیحیت، دیدگاه مثبت و سودمندی درباره رابطه خدا، انسان و طبیعت برای گفتن دارد. انجیل دربردارنده اخبار نیکی برای طبیعت و نیز انسان است.
پاتریک دوبل^[۱۸۳] در مقاله خویش (۱۹۷۷)، به سبب ارجاعات فراوان کتاب­های زیست­محیطی به مقاله وایت، درصدد کشف ریشه ­های بحران برآمد. دوبل بر این عقیده است که تجزیه و تحلیل وایت در مقاله­اش، به لحاظ تاریخی دقیق نمی ­باشد. با این حال، دوبل مقاله وایت را زمینه­­ای برای پاسخ به این تجزیه و تحلیل و تردید­های ایجاد شده می­داند. به نظر او، این مقاله به مسیحیان کمک نمود تا جامعه مسیحی درصدد تشکیل یک اخلاق زیست­محیطیِ خدامحور برآیند. دوبل با ذکر بخش­هایی از کتاب مقدس دیدگاه سنت مسیحی را در باب محیط زیست روشن می­نماید. او با اشاره به امانتداری، مسئولیت، مالکیت خداوند، تعهدات انسان و موارد مشابه از کتاب مقدس، دین مسیحیت و آموزه­های کتاب مقدس را حافظ طبیعت می­داند.
مک هارگ (۱۹۶۹) در جدی­ترین اتهام خود به مسیحیت مدعی است که سفر پیدایش باب ۱ آیه ۲۸، مسئول تخریب زیست­محیطیِ قرن بیستم بدست انسان می­باشد. چرا که این آیه اساساً موجب تهییج غریزه حیوانی انسان شده است. سایر مورخین با افتخار گفته­اند که همین متن، این آموزه­­ی کتاب مقدس، رشد علم و تکنولوژی را امکان­ پذیر ساخته است.

۳-۳- دیدگاه سیدحسین نصر

سیدحسین نصر، بنیانگذار بحث­­های حاضر درباب «اسلام و محیط زیست»، «پیامدهای معنوی بحران محیط زیست» و نیز «دین و بحران محیط زیست» می­باشد (Taylor, 2005). انسان متجدد زمانی که به فراموش کردن خویش تن داد در واقع دستش در آتشی که خود برافروخته بود سوخت. انسانی که به شیوه­­ی فاوست^[۱۸۴] روح خویش را در قبال سلطه و سیطره­ی بر محیط طبیعی فروخت، باعث پدید آمدن اوضاع و احوالی شد که همین سیطره­ی بر محیط، به خفقان آن محیط انجامید و نه فقط زیست­بوم­کشی که در نهایت خودکشی را نیز در پی داشت (نصر، ۱۳۸۳: ۲۴).

۳-۳-۱- زندگی­نامه و خاستگاه فکری نصر^[۱۸۵]

از جوان مردی که بود او نامدار

هم به وام او خانقاهی ساخته

خان و مان خانقه در باخته»

«مولوی، ۲۱۸:۱۳۸۵»
محمّدبن منوّر در کتاب اسرار التوحید، داستان‌هایی از وام‌گیری حسن مؤدب، خادم و متصّدی امور خانقاه ابوسعیدابوالخیر آورده که به دستور مرشد خود برای رفع احتّیاجات‌شان از دیگران وام می‌گرفت و گاه هم به دلیل دیر پرداختن این وام‌ها ناراحت می‌شد.«حسن مؤدب گفت که … مرا وام بسیار جمع آمده بود. دلم بدان مشغول بود که تقاضا می‌کردند و هیچ چیز معلوم نبود. » (محمّدبن منوّر، ۱۸۰:۱۳۸۴ ).در مورد وام گیری حسن مؤدب گاه هم، ابوسعید ابوالخیر به ناچار، در هنگام مجلس گفتن برای پرداخت وام، از حاضران مجلس کمک می طلبید چنان که در جایی گفتند: «حسن را سیصد دینار قرض است و پیرزنی می‌گوید: من بدهم. » (همان: ۲۳۱ )صوفیان و مشایخ آنها برای پرداخت وام‌هایی که می گرفتند گاه به در‌یوزه و گدایی هم می‌پرداختند و آن چنان بوده که اگر خادم خانقاه برای پذیرایی از صوفیان مقیم و مسافر به چیزی نیاز داشت، پولی از دیگران قرض می گرفت و نیازش را رفع می‌کرد بعد از طریق در‌یوزه آن وام را پرداخت می- کرد. باخرزی این مطلب را شرح می دهد: «شرط ُاولی آن است که چون خادم به چیزی محتاج شود قرض کند و آن را بر قوم صرف کند به وجه مصروف، ‌یعنی نه فراخ دارد و نه اسراف کند و بعد از آن بیرون آید و سؤال کند و آن قرض را بگذارد، و این وجه به سلامت اقرب است. » (باخرزی، ۲۶:۱۳۸۳)
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۴-۳-۶-فتوح
فتوح در مفهوم اقتصادی در مسلک صوفیان عبارت بود از: حصول چیزی از جایی که انتظار آن نمی‌رود مانند پول و هر چیز دیگری که بدون رنج به دست آید. کیانی در این باره گفته: «صوفیان به انواع کمک‌های مادی که از سوی دیگران به آنها داده می‌شد، اصطلاحاً فتوح می- گفتند. »(کیانی، ۲۸۶:۱۳۶۹)کاشانی در مورد فتوح آورده: «حقّیقت فتوح آن است که از حقّ ستانند نه از خلق؛ خواه به واسطه از دست مردم بود و خواه نه، خواه سبب آن معلوم و خواه نه؛ به شرط آنکه نفس را در مقدّمه‌ی آن تطلّعی و تشوّقی نبود. شیخ‌الاسلام آورده است که وقتی مردی نزدیک «ابوالسّعود» آمد و گفت: «می خواهم که مقداری معین تا از نان مؤظّف گردانم که هر روز به خدمت آرند و لکن می اندیشم که صوفیان گویند «المعلومُ شومُ» شیخ گفت: ما نگوییم؛ چه هر چه معلوم که حقّ- سبحانه- از بهر ما اختیار کند، ما در مشاهده‌ی فعل او کنیم، آن را مبارک دانیم نه شوم. » (کاشانی، ۱۷۸:۱۳۸۸).از آن‌جا که کانون‌های خانقاهی به عنوان مراکز اجتماعی و انسان ساز به شمار می‌رفت، کمک کردن به چنین مؤسساتی هم از نظر دینی و هم از نظر منطقی کاری پسندیده بود. کیانی نوشته: «یا دیگران به عنوان انفاق کردن و هدیه و زکوه و صدقه دادن و ادای نذر به صورت نقدی و جنسی و اطعام به صوفیان کمک می‌کردند و همه‌ی این‌ها در تحت عنوان فتوح قرار می گرفت. » (کیانی،۱۳۶۹: ۲۸۷) ‌یاری کنندگان به صوفیان علاوه بر کمک مالی و جنسی، گاه می‌شد که عدّه ای از صوفیان را به مهّمانی می‌بردند و از آنها پذیرایی می‌کردندیا این‌که خوراک و طعام به کانون ایشان می‌بردند. شیخ شهاب الدین سهروردی در این‌باره نوشته: «یکی از بازرگانان شهر ری که به صوفیان علاقمند بود حاتم اصم و ۳۲۰ نفر از‌یاران او را به میهمانی برده و از آنها پذیرایی می‌کند. » (سهروردی، ۳۵:۱۳۸۴)
۴-۳-۷-کمک رجال سیاسی
از دیگر منابع اقتصادی صوفیان، کمک مالی رجال سیاسی بود. چنان که برخی از فرمان‌روایان و رجال سیاسی به مشایخ و صوفیان توجّه می‌کردند و برایشان کمک مالی می‌فرستادند. گاه هم برایشان خانقاه می‌ساختند. توجّه رجال سیاسی به صوفیان بنابر دلایلی خاص صورت می گرفت:‌یکی، برای بهره‌مند شدن از دعای خیر مشایخ و صوفیان. دوّم، چون اکثر صوفیان جهانگرد بودند بهره‌مند شدن از ثروت آن‌ها باعث می شد که صوفیان ذکر خیرشان را از ناحیه‌ای به ناحیه‌ای دیگر منتقل کنند. چنان که به طور غیر مستقیم برایشان تبلیغ مثبت انجام می‌دادند. از نمونه‌های این رجال سیاسی می‌توان موارد زیر را معرفی کرد: خواجه نظام‌الملک طوسی که بارها به درویشان و سالکان کمک کرده. که محمّدبن منوّر در این‌باره نوشته: «خواجه برای هزینه‌ی آرامگاه بوسعید، صد خروار غلّه و صد دینار نقد حواله می‌کند. » (محمّدبن منوّر، ۳۵۹:۱۳۸۴)اوحدالدین کرمانی نیز خاطر نشان کرده که: «مستضر خلیفه عباسی، برای اصحاب اوحدالدین کرمانی ۶۳۵ هـ جامه تهیّه می‌کند. » (اوحدالدین کرمانی، ۱۵۰:۱۳۷۸)«جلال الدین قراطایی ۶۵۲ هـ . از امرای علاءالدین کیقباد سلجوقی، برای ابن عربی و شیخ شهاب الدین سهروردی، و شیخ سیف الدین باخرزی، هر ساله به ترتیب دوازده و دوازده و هفت هزار عدد سکه می فرستد. » (همان: ۱۸۶)
۴-۳-۸-بهره وری از ثروت اعضای توانگر
از دیگر منابع اقتصادی در زندگی مشترک درویشان، می توان به بهره مند شدن از اموال سالک توانگر و سالکی که به تازگی وارد مسلک طریقت و تصوّف می‌شد اشاره کرد. زیرا ‌یکی از مختصات آیین طریقت و تصوّف با توجّه به این که صوفیان باید در زندگی خود، مواسات و مساوات نسبت به دیگر اخوان خود را مدّ نظر قرار می‌دادند، ترک مال و ماه خود و توزیع آن میان درویشان و مستمندان بود. باخرزی نوشته: «مشایخ فرموده اند: که فقر فقیر صحیح نشود، تا آنچه او را باشد، از مال و جاه بذل نکند. » (باخرزی، ۲۵۸:۱۳۸۳) تعبیر ابوسعید ابوالخیر نیز بیانگر این مهم می‌
باشد که گفتند: «سالک إلی الله باید آن‌چه در سر و دست و در دل دارد بنهد. » (محمّدبن منوّر، ۲۹۷:۱۳۸۴)پس سالک با فقر و تهی دستی تمام به مسلک درویشی وارد می‌شد. چون با حفظ ثروت و مقامات دنیوی، فراهم شدن حضور قلب و جمعیّت خاطر برای او امکان پذیر نبود. هجویری خاطر نشان کرده: «هر چند درویش دست تنگ‌تر بود حال بر وی گشاده‌تر بود. ازیرا چه، وجود معلوم مرد درویش شوم بود تا حدّی که هیچ چیز را در بند نکند، إلّا بدان مقدار اندر بند شود. » (هجویری، ۳۰:۱۳۸۸)
از جمله صوفیانی که ثروت خود را به درویشان بخشیده اند می توان به حسن مؤدب اشاره کرد.«در آن وقت که خواجه حسن مؤدب رحمه الله علیه به ارادت شیخ بگفت در نیشابور و به خدمت شیخ بایستاد و هر چه داشت از مال دنیا در راه شیخ صرف کرد و شیخ او را به خدمت درویشان فرمود. » (محمّدبن منوّر، ۱۱۶:۱۳۸۴)
۴-۳-۹-نذور
کیانی در شرح اصطلاح نذوز در مسلک و آیین طریقت نوشته: «نذور جمع واژه‌ی نذر است، به معنی پیمان و عهد و وعده و آن چه انسان بر خود واجب گرداند، از قبیل روزه و صدقه و جز آن، نذر و نیاز عبارت است از آن چه برای مرشدان و مردمان صاحب نفس هدیه می‌آورند. » (کیانی، ۲۸۹:۱۳۶۹) ‌یکی از راه های تأمین هزینه‌ی خانقاه و تأمین لوازم زندگی درویشان استفاده از نذرهای مردمی بود. محمّدبن منوّر نوشته: «جوانی به خادم بوسعید گفت: من نذر کرده- ام که، اگر از دست دزدان خلاص‌یابم، ‌یک خروار مویز، به صوفیان میهنه بدهم. اکنون از آن بلا خلاص‌یافتم، بیایید و ببرید. » (محمّدبن منوّر، ۱۶۶:۱۳۸۰)حافظ نیز در مورد مصرف فتوح و نذر گفته:

«نذر و فتوح و صومعه در وجه می نهیم

دلق ریا به آب خدا بات برکشیم. »

(حافظ، ۲۵۹:۱۳۸۳)
علاوه بر این در بین مردم نیز مشهور بوده که پیران صوفی مستجاب الدّعوه هستند. برخی از مردم به نیّت برآمدن و روا شدن حاجت‌هایشان نذر می‌کردند و بعد از رسیدن به هدف خود، نذرشان را ادا می‌کردند. سعدی در گلستان به مستجاب الدّعوه بودن درویشان اشاره می کند: «درویشی مستجاب الدّعوه در بغداد پدید آمده حجاج‌یوسف را خبر کردند بخواندش و گفت: دعای خیر بر من بکن. گفت خدایا جانش بستان. گفت: از خدا، این چه دعایست؟ گفت دعای خیر است تو را و جمله مسلمانان را. » (سعدی، ۶۷:۱۳۸۴)
۴-۳-۱۰-مخالفان کمک پذیری صوفیان
برخی از مشایخ صوفیه مخالفت کمک پذیری از دیگران بودند و از دریافت کمک دیگران احتراز می‌کردند. آنها برای گذراندن زندگی خود، به کسب و کار می پرداختند و با قناعت تمام زندگی می‌کردند. آنان کمک گرفتن از دیگران و اینکه آن را به دیگران بدهند را، نوعی دخالت در امر روزی دادن حقّ‌متعال به بندگان خود می دانستند. عوفی در مورد سهل تستری در همین راستا در جوامع الحکایات نوشته: «تستری بیماری‌ یعقوب لیث را علاج کرد در برابر بدو هزاردینار دادند. نپذیرفت و گفت: ما این عزّت به ناستدن یافته ایم نه با حرص و گرفتن.‌یعقوب او را با مرکب خاص خویش روانه کرد. خادم در راه به او گفت: اگر آن مال بستدی و به درویشان دادی روا بودی. گفت: بندگان خدای را خدایشان روزی دهد. سهل را با فضول چه کار». (عوفی، ۱۳۶۳: ۶۹-۶۸)
برخی از مشایخ و فقیهان صوفی می گفتند که بهره‌وری از کمک‌های دیگران و زکات، باید مبتنی بر دستورات شرعی و مستندات دینی باشد. امام محمّد غزالی در مورد استفاده از زکات و صدقه نوشته: «مستحقّ زکات را ستدن زکاه روا بود. » « سؤال بی ضرورت حرام است. » (غزالی، ۴۴۸:۱۳۶۴)
۴-۳-۱۱-موافقان کمک پذیری صوفیان
علاوه براین می توان گفت که صوفیان کمک پذیرنده، برای توجیه کمک پذیری خود می- گفتند اصلاً به کمک و شخص کمک کننده توجّهی ندارندو آنچه به آنها می‌رسد، همه از سوی خداست و کمک دهنده مأموری بیش نیست و اراده‌ی او در این مورد دست حقّ متعال است. حافظ شیرازی در این باره گفته:

«بر در شاهم گدایی نکته ای در کار کرد

گفت: بر هرخوان که بنشستم خدا رزّاق بود. »

(حافظ، ۱۳۸۴ : ۱۴۰)

معرف تابع ضرر وɛ خطای مجاز در تابع ضرر می باشد . پارامترهای کنترل کننده تابع رگرسیون بهینه با حل مساله
بهینه سازی زیر به دست می آید .
(۲-۴۱)
در رابطه فوق و متغیرهای slack هستند . این متغیرها به همراه تابع­ضرر در شکل زیر نشان داده شده اند .[۵۷ , ۳۶]
شکل ۲-۱۲ تابع ضرر وپنیک و متغیرهای slack
برای حل مساله بهینه سازی فوق ، به کمک تئوری لاگرانژ ، تابع لاگرانژ به صورت زیر نوشه می­ شود .
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

(۲-۴۲)
با بیشینه شدن تابع فوق تحت قیدهای زیر ، مقادیر ضرایب و α به دست می­آیند.این ضرایب،ضرایب لاگرانژ نامیده می­شوند .
(۲-۴۳)
مساله بهینه سازی فوق به کمک روش های برنامه ریزی درجه دو (QP) قابل حل می­باشد، در نتیجه رسیدن به اکسترمم کلی نیز قطعی خواهد بود وخطر به دام افتادن در اکسترمم محلی وجود ندارد.داده هایی­که ضرایب لاگرانژ متناظر با آنها غیر صفر باشد، به عنوان بردار پشتیبان شناخته می­ شود. از نظر هندسی این داده ها دارای خطای پیش بینی بزرگتر از هستند، بنابراین بردارهای پشتیبان درون باند قرار نمی­گیرند.بنابراین مقدار ɛ تعداد بردارهای پشتیبان را کنترل می­ کند .
به کمک ضرایب لاگرانژ وبردارهای پشتیبان ، پارامترهای کنترل کننده پاسخ بهینه به صورت زیر محاسبه می­ شود .
(۲-۴۴)
در رابطه فوق و دو بردار پشتیبان هستند .
برای ساخت مدل ماشین بردار پشتیبان، پارامترهای c و ɛ توسط کاربر تعریف می­شوند . پارامتر c یک پارامتر تنظیمی است و می ­تواند مقادیر صفر تا بی نهایت را بپذیرد. نقش این پارامتر ایجاد تعادل میان کمینه کردن ریسک تجربی وبیشینه کردن قابلیت تعمیم یابی است . پارامتر ɛ نیز می ­تواند مقادیر صفر تا بی نهایت را بپذیرد . مقدار این پارامتر در وضعیت بردارهای پشتیبان ودر نتیجه کارایی مدل بسیار موثر است .

۲-۲۰-۲)رگرسیون غیر خطی بردار پشتیبان

مساله رگرسیون خطی در SVM به آسانی قابل گسترش به رگرسیون غیر خطی است .بدین منظور از توابع کرنل استفاده می­ شود . تاکنون کرنل های گوناگونی شناخته شده اند ، از جمله کرنل های چند جمله ای وپایه شعاعی(RBF) ، بدین ترتیب در حالت رگرسیون­غیر خطی در SVMپارامترهای کنترل کننده تابع بهینه با روابط زیر محاسبه می­شوند. [۳۶]
(۲-۴۵)
(۲-۴۶)
در این روابط k( , ) نشان­گر تابع کرنل می­باشد .
۲-۲۱) مزایا و معایب ماشین بردار پشتیبان (SVM)

۲-۲۱-۱) مزایای ماشین بردار پشتیبان درطبقه بندی ها نسبت به شبکه های عصبی چند لایه :

۱ . حذف مشکل بهینه یابی محلی : طبقه بندی های مبتنی بر شبکه های عصبی چند لایه نسبت به داده های خارجی آسیب پذیرند، زیرا از حاصل جمع مربعات خطا ها استفاده می­ کند . بنابراین ، برای جلو گیری از تاثیر داده های خارجی بایستی پیش از آموزش حذف گردند.و یا مکانیزمی برای کم اثر کردن داده های خارجی باید در آموزش اتخاذ شود. در ماشین بردار پشتیان پارامتر حاشیه c خطای طبقه بندی را کنترل می­ کند.اگر مقدار آن را بزرگ انتخاب کنیم ، خطای طبقه بندی به کمینگی گرایش پیدا می­ کند و اگر مقدار کوچکی برای آن برگزینیم، در واقع پذیرفته ایم که داده هایی که از مراکز تجمع دور هستند اشتباه طبقه بندی می شوند.پس با انتخاب درست پارامتر حاشیه c ،­ داده های خارجی کم اثر خواهند بود.

1. 1. بیشینه کردن قابلیت تعمیم:

در آموزش یک طبقه بندی­کننده مبتنی بر شبکه عصبی چند لایه، حاصل جمع مربعات خطا های موجود میان ورودی ها وخروجی های مطلوب کمینه می­ شود. بنابراین ، مرزهای کلاس ودر نتیجه قابلیت تعمیم به مقدار قابل ملاحظه ای تقلیل می یابد . در صورتی­که در ماشین بردار پشتیبان هدف آموزش بر بیشینه کردن حاشیه است .

۲-۲۱-۲) معایب ماشین های بردار پشتیبان

۱ . طولانی بودن زمان آموزش :
به دلیل اینکه آموزش ماشین های بردار پشتیبان توسط حل­کردن مسئله ثانویه مربوطه انجام می شود، تعداد متغیرها برابر با تعداد داده های آموزش می باشد. بنایراین در صورتی که تعداد داده های آموزش زیاد باشد، حل مسئله ثانویه از جهت مدت زمان آموزش طولانی خواهد بود.
۲ .طبقه بندی مسائل چند کلاسه :
بر خلاف طبقه بندی های مبتنی بر شبکه های عصبی ماشین های بردار پشتیبان از توابع تصمیم مستقیم استفاده می­ کنند. بنابراین گسترش­آنها برای مسائل چندکلاسه با مشکلاتی رو به رو­ است و فرمول بندی های فراوانی برای این کار طراحی گردیده است ولی تعیین رابطه میان این فرمول ها ومقایسه آنها کار ساده ای نیست .

۲-۲۲) شبکه ­های عصبی و عملکردهای متفاوت

مطالعات زیادی در زمینه­ مقایسه­ روش­های خطی از قبیل مدل خودرگرسیو میانگین متحرک انباشته و غیرخطی از قبیل شبکه ­های عصبی انجام پذیرفته است. آن­چه از این مطالعات بر می ­آید، وجود نتایج متفاوت در استفاده از شبکه ­های عصبی است.
شاردا و پاتیل (۱۹۹۰) در مقاله­ای تحت عنوان «شبکه ­های عصبی به عنوان کارشناسان پیش ­بینی: یک تست تجربی» از ۷۵ سری زمانی برگرفته از مقاله­ مارکادیس و همکاران ­[۵۲]­، به منظور مقایسه عملکرد شبکه­ عصبی و خودرگرسیو میانگین متحرک انباشته بهره جستند که در ۳۹ سری زمانی عملکرد شبکه، و در ۳۶ سری زمانی، عملکرد خودرگرسیو میانگین متحرک انباشته دقیق­تر بود.[۵۸]
فاستر و همکاران (۱۹۹۲) در مقاله­ای تحت عنوان «پیش ­بینی شبکه­ عصبی از سری­های زمانی کوتاه و نوفه­دار» به مقایسه­ عملکرد شبکه­ عصبی با مدل رگرسیون خطی و میانگین شش مدل هموار­سازی نمایی در ۳۸۴ سری زمانی اقتصادی و جمعیت­شناختی پرداختند. نتایج نشان داد که استفاده از رگرسیون خطی به طور معنا­داری از شبکه­ عصبی به عنوان تخمین زننده، در این سری های تصادفی، بهتر است. حتی حذف اثرات فصلی بوسیله­ی پیش­پردازش در داده ­ها با وجود افزایش در دقت پیش ­بینی شبکه­ عصبی، نتوانست منجر به بهبود عملکرد این مدل نسبت به میانگین شش مدل هموار­سازی نمایی گردد.
آن­ها در ادامه­ تحقیق خود بر اساس آموزش شبکه در طول گروهی از سری­های زمانی سعی ترکیب بهینه­ روش­های پیش ­بینی سنتی نمودند و این امر به­ دلیل حذف کردن بیش برازشی (Over Fitting) و استخراج قوانین عمومی پیش ­بینی از نمونه­هایی در طول سری­های زمانی مختلف، هر چند کم، اما منجر به بهبود معنا­دار عملکرد شبکه نسبت به مدل­های پیش ­بینی سنتی گردید.[۳۴]
تانگ و فیش ویچ (۱۹۹۳) در مقاله­ای تحت عنوان «شبکه­ عصبی پیش­خور به عنوان مدلی برای پیش ­بینی سری­های زمانی» از دو سری زمانی مسافران فرودگاه از سال ۱۹۴۹ تا ۱۹۶۰ و سری زمانی فروش شرکت بهره جستند. نتایج نشان دادند که عملکرد مدل­های شبکه­‌ عصبی و مدل باکس و جنکینز در این دو سری زمانی با­ توجه به معیار ارزیابی میانگین قدر مطلق درصد خطا ^[۱۴۰]متفاوت است. برای ارزیابی مدل­های مذکور به منظور پیش ­بینی چند مرحله­ ای، از دو روش بهره گرفته شده است که در روش اول با افزودن متغیر خروجی به شبکه­ عصبی به طور مستقیم مدل چند مرحله­ ای برازش گردیده و در روش دوم از پیش ­بینی مدل­های کوتاه­ مدت به عنوان ورودی برای پیش ­بینی مراحل بعدی استفاده شده است (Step Wise). در سری زمانی اول (مسافران فرودگاه) برای پیش ­بینی یک مرحله و همچنین پیش‌بینی شش مرحله پیش­رو، عملکرد مدل خودرگرسیو میانگین متحرک انباشته از شبکه­ عصبی بهتر و در این حالی است که، در پیش‌بینی دوازده و بیست و چهار مرحله پیش رو، مدل شبکه عصبی دارای عملکرد بهتری نسبت به مدل خودرگرسیو میانگین متحرک انباشته می باشد. اما در سری زمانی دوم (فروش)، عملکرد شبکه­ عصبی مبتنی بر روش اول (ساخت شبکه­ چند مرحله­ ای) در بلند­مدت، به دلیل مشاهدات کم، چندان جالب نمی ­باشد؛ این در حالی است که، عملکرد شبکه­ عصبی مبتنی بر روش دوم پیش‌بینی چند مرحله­ ای (Step Wise) در پیش ­بینی بلندمدت، از مدل باکس و جنکینز بهتر است.
آن­ها در پایان اذعان داشتند، عملکرد شبکه­ به ماهیت داده ­ها وابسته می­باشد و برای سری­های زمانی بی­قاعده و پیش ­بینی چند مرحله­ ای، این مدل نسبت به مدل خود­رگرسیو میانگین متحرک انباشته دارای خطای کمتری است.[۶۱]
هیل و همکاران (۱۹۹۶) در مقاله­ای تحت عنوان «مدل­های شبکه ­های عصبی برای پیش‌بینی سری­های زمانی» به مقایسه­ عملکرد شبکه ­های عصبی با مدل­های سری زمانی سنتی (هموارسازی نمایی و مدل خود­رگرسیو میانگین متحرک انباشته) و روش­های قضاوت محور (روش­های گرافیکی که توسط لاورنس و همکاران در سال ۱۹۸۵ شرح داده شد) پرداختند. برای این منظور از ۱۰۴ سری زمانی استفاده کردند. نتایج این پژوهش به شرح زیر است:
عملکرد مدل شبکه­ عصبی از مدل­های سنتی و قضاوتی در سری­های زمانی فصلی و ماهانه، به طور معناداری بهتر است، اما در سری­های زمانی سالانه، بین عملکرد شبکه و مدل­های سنتی تفاوت معناداری وجود ندارد.
شبکه، در سری­های زمانی غیرخطی و ناپیوسته، عملکرد بهتری از خود ارائه می دهد.
عملکرد شبکه وابسته به سایز نمونه است.
معماری شبکه­ عصبی در موفقیت شبکه عصبی تأثیر بسزایی دارد.
در مدل­های خطی نمی­ توان عملکرد شبکه­ عصبی را از مدل خود­رگرسیو میانگین متحرک انباشته بهتر دانست.[۴۱]
ایندرو و همکاران (۱۹۹۹) در مقاله­ای تحت عنوان «پیش ­بینی عملکرد صندوق­های مشترک سرمایه ­گذاری با بهره گرفتن از شبکه ­های عصبی مصنوعی»، بعد از برازش شبکه­ عصبی با تعداد پارامتر بهینه با بهره گرفتن از روش حذف رو به عقب و تابع توزیع فیشر، اذعان داشتند که، عملکرد شبکه عصبی نسبت به رگرسیون خطی، به نوع صندوق وابسته است، به طوری که عملکرد رگرسیون خطی در صندوق­های ارزشی از شبکه­ عصبی و عملکرد شبکه­ عصبی در صندوق­های رشدی از رگرسیون خطی بهتر است. آن­ها افزودند که عملکرد شبکه­ عصبی به طبیعت داده ­ها وابسته می­باشد.[۴۴]
کلین و راسین (۱۹۹۹) در مقاله­ای تحت عنوان «کیفیت داده در مدل­های شبکه­ عصبی» به منظور ارزیابی اثر کیفت داده در عملکرد شبکه­ عصبی برای پیش ­بینی ارزش خالص دارایی، از دو آزمایش بهره­ جستند، که در آزمایش اول از داده­هایی با تغییر نرخ خطا^[۱۴۱] از ۲۵% تا ۱۰۰% و تغییر مقدار خطا^[۱۴۲] از ۵% تا ۲۰% و در آزمایش دوم از داده­هایی با تغییر نرخ خطا از ۵% تا ۲۰% و تغییر مقدار خطا از ۵% تا ۲۰% استفاده نمودند.
نتایج تحقیق مبنی بر بررسی اثر خطا در بخش تست داده ­ها، نشان داد، با کاهش نرخ خطا و مقدار خطا در داده ­ها، دقت شبکه­ عصبی افزایش یافته است؛ در حالی­که نتایج بررسی در بخش آموزش داده ­ها نشان داد، دقت شبکه­ عصبی با کاهش مقدار خطا بهبود یافته اما با افزایش نرخ خطا ابتدا بهبود و سپس کاهش یافته است.

تعیین سطح پوشش^[۱۷]، فراوانی رویت پیام^[۱۸] و نحوه تاثیر^[۱۹]
انتخاب در میان انواع رسانه‎های مختلف عمده
انتخاب وسیله خاص ناقل پیام^[۲۰]
تصمیم درباره زمان‎بندی رسانه^[۲۱]
متاسفانه از آن جایی که ساخت بسیاری از تبلیغات تلویزیونی و رادیویی کشور ما زیر نظر متخصصان بازاریابی انجام نمی‎گیرد، از این رو استراتژی تبلیغات شرکت‎ها که در تمامی شرکت‎های معتبر دنیا در راستای استراتژی‎های بازاریابی شرکت است، در کشور ما هم جهت با استراتژی‎های بازاریابی نیست و در ساخت پیام‎های تبلیغاتی هیچ گونه توجهی به استراتژی بازاریابی شرکت نمی‎شود. این موضوع موجب ملال آور شدن تبلیغات و نیز مبهم و نارسا بودن بسیاری از آن‎ها شده‎است و بدیهی است که در برابر تعداد روزافزون یک چنین تبلیغاتی، واکنش مثبت و مناسب از سوی مخاطبان را نباید انتظار داشت. (محمدیان، ۱۳۸۸)
۲-۲-۳-۵- ارزیابی تبلیغ
از آن جایی که این تحقیق در مبحث ارزیابی تبلیغات جای می‎گیرد، بهتر است این مبحث را به طور مفصل مورد بررسی قرار دهیم؛ از این رو، عنوانی مجزا برای این مبحث در نظر گرفته ایم که در ادامه به بررسی آن پرداخته ایم.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۲-۴- رسانه‎های (ابزار) تبلیغاتی
یک برنامه رسانه ای^[۲۲] راهی است برای رساندن پیام به بازار. هدف اصلی این برنامه دستیابی به یک رسانه برای برقراری ارتباط با مشتری است و این ارتباط باید با کمترین هزینه و بیشترین اثربخشی صورت پذیرد. (Belch & Belch, 2002)
تبلیغات در واقع ارتباطی است بین مشتری (یا افراد جامعه) و تبلیغ‎کننده که نماینده معرفی کالا، خدمات، ایده و… است. برای ایجاد یک ارتباط، وجود رسانه یا کانال امری لازم است. در امر تبلیغات چاپی نیز تعدادی رسانه یا ابزار تبلیغات وجود دارد.
در این بخش مهمترین رسانه‎های تبلیغاتی را به طور اختصار توضیح می‎دهیم.
۲-۲-۴-۱- تلویزیون
تبلیغات تلویزیونی امکان دست یابی به تعداد زیادی بیننده را برای ما فراهم می‎کند، همه افراد صرف نظر از سن، جنس، درآمد و ملیت به تلویزیون نگاه می‎کنند. طبق تحقیقات ۲۷۰ میلیون نفر جمعیت در سال ۲۰۰۲ در آمریکا زندگی می‎کنند و حدود ۷/۱۰۶ میلیون تلویزیون در این کشور وجود داشته است.
مزایای تبلیغات تلویزیونی:
آفریننده و اثرگذاری؛ به خاطر وجود تصویر و صدا به طور همزمان در این رسانه می‎توان با ایجاد صحنه‎های عاطفی، عجیب، خانوادگی و… بر بینندگان اثرگذاری خوبی داشت.
پوشش بالا و هزینه‎های کارگر
جلب توجه زیاد
انعطاف پذیری
با این حال، تلویزیون دارای محدودیت‎هایی نیز هست:
هزینه‎های بالا
عدم امکان بخش‎بندی بازار
زودگذر بودن تبلیغات
درهم ریختگی
توجه کم بینندگان
بی اعتمادی و ارزیابی منفی از این رسانه. (اکبری، ۱۳۸۱)
۲-۲-۴-۲- رادیو
دومین رسانه تبلیغاتی رادیو است. رادیو، سال‎ها قبل از تلویزیون وارد عرصه شد و به امر خبر رسانی و سرگرمی پرداخت. رادیو در صنعت تبلیغات به عنوان یک رسانه زنده مانده و رشد کرده است و آن هم به خاطر مزایایی است که در ارسال پیام به مشتریان بالقوه در خود دارد. با این که این رسانه، محدودیت‎هایی در ذات خود دارد اما نقش مهمی در استراتژی تعیین ابزار تبلیغاتی ایفامی کند.
اگرچه برای مدت طولانی نیست که رادیو به عنوان یک رسانه پاسخ دهی مستقیم مورد توجه قرار گرفته است اما اخیرا توجه خاصی به رادیو به عنوان ابزار مستقیم بازاریابی شده‎است. رادیو می‎تواند به راحتی به بازار هدف خود دست یابد و در زمانی کوتاه به هدف‎های بالا برسد.
مزایای رادیو به عنوان یک رسانه تبلیغات:
هزینه‎های پایین و اثربخشی
انتخاب بازار هدف
انعطاف پذیری
اختیار ایجاد تصویر به ذهن مشتری سپرده می‎شود.
محدودیت‎های رادیو به عنوان یک رسانه تبلیغاتی:
خلاقیت پایین
جدا جدا بودن و چند پارگی^[۲۳]؛ وجود چند موج مختلف مانند AM و FM
توان پایین ارائه اطلاعات
محدودیت در جلب توجه شنوندگان
بهم ریختگی. (Verhoef & others, 2007)
۲-۲-۴-۳- تبلیغات چاپی
دستگاه چاپ یوهانس گوتنبرگ^[۲۴] جامعه را به سوی ارتباط انبوه سوق داد. تبلیغات اکنون می‎توانست به صورت انبوه به جای تبلیغات دست نوشت تهیه شود. به خاطر این که تبلیغات به وسیله دستگاه چاپ می‎شد می‎توانست در دسترس افراد زیادی قرار گیرد و به این صورت کسب و کار‎ها به راحتی توانستند تبلیغ کنند.
به خاطر ساختار پیام‎های چاپی مردم اعتماد بیشتری نسبت به این پیام‎ها نسبت به دیگر انواع انتشار پیام دارند و توجه بیشتری به آن‎ها می‎کنند. رسانه‎های چاپی بیشتر مخاطبان انتخابی دارند. این تفاوت بین رسانه‎های چاپی و دیگر رسانه‎ها بسیار مهم است و در برنامه ریزی تبلیغات و رسانه از این ویژگی استفاده زیادی می‎شود.
عمده رسانه‎های چاپی عبارتند از روزنامه و مجله. پوستر و بروشور نیز دو رسانه دیگر هستند که از اهمیت کمتری برخوردارند. البته رسانه‎های دیگری نیز وجود دارند که به علت اهمیت کم آن‎ها نویسندگان کمتر از آن‎ها یاد کرده‎اند که ما هم از آن‎ها چشم پوشی می‎کنیم. در بخش بعد به بررسی کوتاه از انواع رسانه‎های چاپی می‎پردازیم. (Welles & Burnet, 2002)
۲-۲-۴-۴- روزنامه
روزنامه را می‎توان اولین وسیله مورد استفاده برای تبلیغات بازرگانی به شمار آورد. این وسیله چه در ایران چه در خارج از کشور هنوز قسمت عمده‎ای از بودجه تبلیغاتی را به خود اختصاص داده است. طرح و متن آگهی‎های چاپی در گذشته با شیوه‎های ابتدایی و غیر جالب تهیه می‎شد، نخستین آگهی از این نوع در سال ۱۶۲۵ به وسیله صادر‎کننده عمده درباره قهوه و به دنبال آن درو آگهی مربوط به شکلات و چای به ترتیب در سال‎های ۱۶۵۷ و ۱۶۵۸ در روزنامه چاپ و منتشر گردید.
وظیفه سنتی روزنامه، خبر رسانی بود اما با توسعه این صنعت کم کم از همان سال‎های اول، تبلیغات وارد این رسانه عمومی شد. روزنامه دارای انواع مختلفی است. روزنامه‎های روزانه در تمام روز‎های هفته چاپ می‎شود و آن را می‎توان در شهر‎های بزرگ یا کوچک در هر کشوری به دست آورد. بیشتر مناطق بیش از یک روزنامه روزانه دارند. دومین نوع روزنامه، هفته نامه‎ها هستند. هفته نامه‎ها در اصل مربوط به شهر‎های کوچکی هستند که خبر‎ها و تبلیغات چاپ‎شده در آن‎ها به اندازه‎ای نیست که بتوان هر روز چند صفحه را پر کند. البته هفته نامه گاهی نیز به خاطر کمبود بودجه یا این که به خاطر فعالیت در صنعتی خاص، به صورت هفتگی چاپ می‎شود. روزنامه‎های ملی، سومین نوع از روزنامه‎ها هستند مانند USA Today که در آمریکا چاپ می‎شود. (facts about newspapers, 2002)
مزایا و محدودیت‎های روزنامه:
روزنامه به خاطر داشتن برخی از ویژگی‎ها به صورت یک رسانه همگانی در بازار‎های تبلیغات محلی و بین‎المللی در آمده است. این ویژگی‎ها عبارتند مشکل یادآوری دوباره تبلیغات در ذهن (به علت کیفیت پایین چاپ، کیفیت پایین کاغذ و گاهی سیاه سفید بودن تبلیغات، کمتر در ذهن افراد باقی می‎ماند)، عمر کوتاه آگهی، و عدم توانایی تفکیک بازار (با این که این رسانه می‎تواند تفکیک جغرافیایی را انجام دهد اما در تفکیک جمعیتی یا ویژگی دوره زندگی ناتوان است). (Belch & Belch, 2002)
۲-۲-۴-۵- مجله
دومین نوع رسانه‎های چاپی، مجله است، شباهت‎های زیادی بین روزنامه و مجله وجود دارد و حتی محل فروش و پخش آن‎ها نیز یکسان است اما در این بین تفاوت‎هایی نیز دیده می‎شود مثلا این که زمان انتشار آن‎ها با فاصله بوده و حداقل زمان چاپ بعدی یک هفته است. خصوصیت دیگر بعضی از مجلات (که البته در کشور ما وجود ندارد) این است که امکان دارد یک مجله خاص چندین چاپ داشته باشد (مثلا مجله Life آمریکا دارای ۲۶ چاپ در سراسر دنیا است).

– چشم انداز آینده،
– قابلیت های کلیدی فعلی و آینده،
– ساختار فعلی و آینده،
– هزینه های فعلی و آینده،
– عملکرد فعلی و آینده،
– مزیت رقابتی فعلی و آینده.
۲-۲-۳-۱۱ تولد واگذاری در کسب و کار
تلقی انجام کارهای مربوط به کسب و کار هر بنگاه توسط منابع درون سازمان ی خود، راه حل همیشگی است که سال ها صاحبان مشاغل را با تعریف پروژه های مختلف و افزایش ظرفیت منابع (ماشین آلات، نیروی انسانی و …) به خود مشغول می داشت . ایده متفاوت بکارگیری منابع برون سازمان ی و یافتن منابعی که خارج از قلمرو و تسلط بنگاه هستند، جامه واگذاری را بر تن بنگاه های کوچک و بزرگ کرد، بنگاه هایی که فارغ از نوع، اندازه، و زمینه کاری خود، چنین رویکردی را برای پیشرفت و بقای خود برگزیدند و آن را سرلوحه کار خود قرار دادند.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در این میان بنگاه های کوچک خصوصی، به هم افزایی پرداختند و داشته های اندک خویش را به اشتراک گذاردند و رفته رفته با ملحق شدن به یکدیگر و تولد سازمان های بزرگتر، مزیت رقابتی خود را بیشتر کردند . بنگاه های بزرگتر که اغلب دولتی یا وابسته به مراکز دولتی بودند، نیز برای کسب نتایج بهتر و یا ارائه گزارش های مقام پسند تر و پربار نشان دادن سازمان خود، از چابکی و توانمندی منابع برون سازمانی بهره جستند و نظریه تسلط محض را با پذیرش نظریه سلطه و در خواست همکاری دنبال نمودند.
هرچه سازمان های کوچک به صورت چابک حرکت کرد ه اند، سازمان های دولتی با غلبه بر اینرسی ها و عادت های گذشته خود و پس از مذاکرات و چالش ها ی فراوان و توجیه تصمیم گیرندگان حقیقی و حقوقی خودساز و کار واگذاری هر چه بیشتر فعالیت های خود به پیمان پذیران را ایجاد نمودند . بدین شکل ذهنیت ها معطوف رقابت، رفاقت و همکاری شده اند.
امروزه پیچیدگی فضای کسب و کار، افزایش رقابت میان تولید کنندگان، محدودیت منابع و بسیاری عوامل دیگر، سبب شده که سازمان ها ی تولیدی به علت بکارگیری فرآیندها و تصمیمات بهینه در حرکت باشند تا از این رهگذر، امکان بقای بالنده سازمان را تضمین نمایند . از دوران انقلاب صنعتی تا ابتدای دهه ۱۹۸۰ ، راهبرد تولید کنندگان مبتنی بود بر پی ریزی فرآیندها و نیازمندی های تولید کلیه محصولات و یا سفارش های دریافتی در داخل سازمان و با تکیه بر امکانات و کارکنان موجود، لیکن به واسطه مواجهه با بسیاری از مشکلات، سمت و سوی حرکت سازمان ها طی دهه های اخیر در جهت تخصصی شدن فعالیت ها، تقسیم وظایف و برنامه ریزی هوشمندانه تر امور بوده است تا از این راه، با تقویت شایستگی های اصلی، موجبات دستیابی به مزیت رقابتی در بازارهای هدف را فراهم آورند.
بدیهی است که تخصصی شدن و در نتیجه محدود کردن حیطه فعالیت ها ، در صورتی مقدور خو اهد بود که بخشی از وظایف به خارج از سیستم محول شود که این مساله خود سرآغاز مبحثی خاص تحت عنوان واگذاری است.
۲-۲-۳-۱۲ شرایط و ضرورتها برای واگذاری
بنگاه هایی که به دنبال دیگران برای انجام بخشی از فرآیندهای عملیاتی خود بوده اند چه ضرورت هایی را حس می کردند؟ پاسخ این پرسش در وهله نخست بسیار واضح به نظر می رسد. اما کمی تأمل در این ضرورت ها نکات اساسی زیر را روشن می سازد.
چنانچه به هر علت، بیرون از بنگاه بشود هر یک از مراحل زنجیره ارزش آن را، با حفظ دیگر عوامل از قبیل کیفیت، کارکرد، شرایط تحویل، سفارشی بود ن، با هزینه پایین تری عهده دار شد، واگذاری عملی عاقلانه است . به نظر می رسد که تنها علت و عامل روی آوردن به واگذاری را باید در زمینه اقتصادی جستجو کرد . اما آیا می توان ادعا کرد که همه موقعیت های مناسب و تما می سودها و زیان ها توسط مدیران شرکت در هر لحظه قابل شناسا یی است و ما همواره بهترین انتخاب ها را در این زمینه انجام داده و می دهیم. اگر اینطور است، چگونه می توان تأثیر مثبت تغییر مدیریت را در برخی موارد در بنگاه ها تعبیر کرد؟ بررسی شرکت ها و بنگاه های مختلف که با تغییر مدیریت دچار تغییرات اساسی گشته اند، بیانگر اینست که همواره همه مدیران بر عوامل سود یا ضرر بنگاه آگاهی و وقوف کامل نداش ته اند. پاسخ به این پرسش که آیا بنگاه می تواند مزیت اقتصادی کلیه مراحل فعالیت های زنجیره ارزش خود را تشخیص داده و در صورت لزوم ، بخشی از آنرا به دیگران بسپارد، به اشراف بر شرایط مشخص زمینه فعالیت بنگاه، آشنایی با قابلیت های درونی، شناسایی متغییرهای موقعیت و بازار، تشخیص عملیات تشکیل دهنده زنجیره ارزش و عوامل اقتصادی نیاز دارد . اما در مواردی مشاهده می شود که یک بنگاه اصرار بر عهده دار شدن فعالیت خاصی در زنجیره ارزش خویش و در واقع ادامه فعالیت در ساختار عمومی را دارد، در شرایطی که دلایل اقتصادی برای این جهت گیری وجود ندارد. بررسی ها نشان می دهد که با توجه به مجموعه انتظارات مدیران بنگاه ها، نیروی اصلی موجب افزایش تمایل مدیریت به تصدی هر چه بیشتر مراحل یا عملیات در زنجیره ارزش بنگاه، اطمینان خاطر از دوری از مخاطرات و مواجهه با عوامل یا شرایط ناخواسته است . چنین تفکری به طور واضح حاکی از آن است که بنگاه خود را به عنوان بهترین و برترین در برآوردن و انجام عملیات تولیدی می شناسد. در این شرایط باید با این سئوال روبرو باشیم که چگونه می توان اطمینان خاطر مورد نظر مدیران فوق الذکر را تأمین نماید؟ با این شرایط، نکته مهمی خود نمایی می کند و آن تعریف ساز و کار و مدل منطقی، صحیح، علمی، اجرایی و سپردن پیمان به دیگری است . با فرض توانمندی سازمان برای تعریفی نیاز خود و علم به آن چه می خواهد به دیگران بسپارد و آگاهی از معیارهای انجام مطلوب پیمان، انتخاب طرف پیمان و کسی که همراه سازمان باید محصول دلخواه او را به سرانجام رساند، اهمیت می یابد. انجمن واگذاری براساس مطالعات صورت گرفته در کشورها و شرکت های مختلف علل مختلفی را به صورت زیر برای واگذاری بر شمرده است:
۱- کاهش و کنترل هزینه های عملیاتی،
۲- بهبود تمرکز سازمان ی بر موضوعات ویژه،
۳- دستیابی به قابلیت هایی که سازمان را در زمره شرکت های برتر قرار می دهد،
۴- آزادسازی منابع داخلی سازمان برای استفاده از آن در بخش های دیگر،
۵- عدم دستیابی به منابع داخلی در درون سازمان ،
۶- دستیابی به منافع حاصل از مهندسی مجرد،
۷- تعیین موضوعات غیر قابل کنترل و یا غیر قابل مدیریت،
۸- جذب منابع سرمایه ای،
۹- تسهیم مخاطرات.
۲-۲-۳-۱۳ دسته بندی های واگذاری
فرایند واگذاری استفاده از تفکر و اندیشه را برای استفاده بهتر از منابع در اختیار یک مؤسسه تشریح می کند. این فرایند ابتدا در قطعه سازی ها یی که برای کارخانه های بزرگ و قطعات مورد نیاز را تولید می کردند، شکل پیدا کرد و سپس به مجموعه سازی ها تسریع پیدا نمود و شرکت های کوچک به شکل خوشه برای تأمین خدمات و قطعات و مجموعه ها برای شرکت های بزرگ تشکیل شدند . زنجیره تأمین (SCM) به صورت یک نظام تأمین و تدارکات یا لجستیک با تکیه بر روابط و ارتباطات و استفاده از سیستم های اطلاعاتی به گو نه ای سازمان یافته بر محور بهبود کیفیت شکل گرفتند . امروزه تولید اطلاعات نیز جزئی از این فرایند می باشد. شرکت های نرم افزاری بزرگ و بین المللی، تولید نرم افزارها و یا بخش هایی از آن را به شرکت های کوچکتر می سپارند.
امروزه واگذاری در حوزه ها ی خدماتی گسترش یافته است . از جمله این خدمات می توان به موارد زیر اشاره نمود:
– تأمین نیروی کار،
– خدمات مالی،
– خدمات تعمیر و نگهداری،
– خدمات پیمانکار،
– خدمات نگهداری اماکن و ساختمان ها،
– خدمات خرید و تأمین،
– خدمات آموزشی،
– خدمات ایمنی و حفاظت.
این خدمات دامنه گسترده ای دارد . هر مؤسسه ای بنا به ماهیت و امکاناتی که دارد، اولویت بندی واگذاری را تعیین می نماید. با توجه به حوزه هایی که برخی از آ نها بر شمرده شد، فرایند واگذاری با توجه به الزاماتی که دارد، شکل می گیرد.
۲-۲-۳-۱۴ واگذاری و دوره عمر سازمان
واگذاری نتیجه عملکرد نیروها در بازارهای آزاد اقتصادی است. بسیاری از شرکت هایی که فرایند واگذاری را نپذیرفته و راهکارهای متناسب با آن را تدوین و اجرا نکرده اند، دچار مشکلات اساسی در این زمینه شد ه اند. دوره عمر سازمان ها از مهمترین عوامل تعیین کننده در انتخاب راهبرد واگذاری است. سازمان ها در بدو تاسیس توسط بانیان آن رهبری می شوند، کارهای تخصصی شان توسط بنیان گذاران و صاحبان سهام انجام می شود و هر چه از عمر سازمان سپری می گردد، دوران رشد سریع خود را پشت سر می گذارند، جذب نیروی انسانی برای انجام موضوعات، خدمات پروژه ها و یا انجام تولید محصول، به صورت یک رفتار کاملاً طبیعی تعبیر می شود. پس از آنکه سازمان به دوره کمال رسید و دانش سازمانی به حدی رسید که بتواند کار خود را دسته بندی نماید، سازمان می تواند از طریق فرایند واگذاری، بخشهایی را به بیرون از سازمان واگذار نماید.
واگذاری برای سازمان های مختلف ممکن است با توجه به نوع شرکت یا سازمان و یا شرایط محیطی و رقابتی و یا الزامات فناوری، در زمان های مختلفی انجام پذیرد. واگذاری به هر دلیلی که باشد، بایستی نهایتاً قدرت رقابتی یا بهره وری را افزایش دهد.
واگذاری برای سازمان هایی که خواهان پایداری در بازار و بقاء در شرایط پرتنش رقابت هستند، مزیت رقابتی ایجاد می نماید. واگذاری به سازمان امکان تحلیل شفاف مسائل مالی را می دهد، و از پیچیدگی محاسبه های حسابداری صنعتی و استخراج قیمت تمام شده کالا و فرآیندها می رهاند. اگر استعدادهای سازمان از امور اجرایی و دست اندازهای اداری رهایی یابند، قادر خواهند بود سمت و سو و نیز مسیر سرآمدی در بازار را تعریف و دست یافتنی نمایند . واگذاری انتقال مشاغل و فعالیت ها نیست، انعطاف پذیری و چالاکی در قرار دادن منابع، هم در مکان های درست و هم در زما ن های درست است.

۲-۲-۳-۱۵ عوامل موثر بر واگذاری

تصمیم واگذاری یا تامین داخلی یک فعالیت، یکی از پیچیده‌ترین تصمیمات سازمانی به شمار می‌رود. اتخاذ این تصمیم، به عنوان بخش نخست فرایند واگذاری، مستلزم شناسایی کلیه عوامل تاثیر‌گذار است.
بسیاری از سازمان ‌ها تنها با در نظر گرفتن ملاک ‌هزینه – در تصمیم واگذاری فعالیت‌ها – و نادیده گرفتن بسیاری ملاک‌های کیفی دیگر زمینه شکست خود را فراهم نموده‌اند. هرچند واگذاری دارای مزایای بسیاری است، ولی خطرپذیری‌های متعددی نیز به همراه دارد که باید در تصمیم‌گیری لحاظ شوند. عوامل مؤثر بر تصمیم واگذاری از شش وجه مختلف نگریسته می‌شوند:
شکل ۲-۳: عوامل موثر بر واگذاری
تصمیم