پورداد وهمکاران (۱۳۸۷)، بیان کردند که گیاهان گلرنگی که دارای غشاء سیتوپلاسمی پایدارتری بوده در برابر تنش خشکی و پلی اتیلن گلایکول مقاومت بیشتری داشتند. پورداد و همکاران (۱۳۸۷) در بررسی تحمل به خشکی گلرنگ های بهاره در مناطق مختلف کشور اظهار داشتند که، در شرایط تنش و عدم تنش رطوبتی، پایداری غشاء سلولی ژنوتیپ های مورد بررسی از نظر آماری در سطح یک درصد معنی دار بود. به طوری که ژنوتیپ های S-541 و Kino-76 به ترتیب با میانگین ۹۷۳۴/۰ و ۵۶۵۶/۰ بیشترین و کمترین پایداری غشاء سلولی را به خود اختصاص دادند. عظیم زاده و همکاران (۱۳۸۵) در بررسی مقاومت به خشکی ۱۶ ژنوتیپ گلرنگ اظهار داشتند که، ژنوتیپ LRV-51-51 با میانگین ۱۱۲۸ میکروموس بر سانتیمتر کمترین مقدار هدایت الکتریکی را به خود اختصاص داد، که در بین همه ژنوتیپ ها بیشترین تحمل به خشکی را داشت.
تغییرات دائمی سطح تورژسانس آب سلول های گیاهی در اثر نوسانات شدید رطوبت خاک، باعث ایجاد اختلال در کار تراوایی غشای سلول ها خواهد شد. به طوریکه اینگونه سلول ها قابلیت کنترلی خود را بر روی الکترولیت های موجود در سلول از دست داده و یا اینکه سطح کنترل بسیار کاهش خواهد یافت و در نتیجه اختلال در فرایند کنترل غشای سلولی، ما شاهد نشت و برون رفت الکترولیت سلول به فضای خارج سلولی خواهیم بود. بر پایه­ آزمایش اندازه گیری پایداری غشای سلول، محلول محتوای بافت گیاهی که دارای هدایت الکتریکی بیشتری باشد، در واقع دلالت بر تخریب بیشتر خاصیت تراوایی غشای سلول های آن بافت گیاهی دارد. معمولاً با افزایش شدت تنش کمبود آب، میزان تخریب و ناپایداری غشای سلولی نیز افزایش می یابد. صفت پایداری غشاء سیتوپلاسمی در امر مقاومت به تنش ها بسیار حائز اهمیت است. زیرا اگر غشاء سلول بتواند در برابر تنش ها دچار آسیب نشود و مواد داخل سلول به بیرون نشت نکند سلول زنده می ماند و گیاه به حیات خود ادامه می دهد. بنابر این هرچه غشاء سیتوپلاسمی سلول گیاه مورد نظر، پایداری بیشتری از خود نشان دهد آن گیاه در برابر تنش های محیطی از قبیل خشکی، سرما، گرما، یخ زدگی، شوری و غیره مقاوم تر می باشد. پورداد و همکاران (۱۳۸۷) در رابطه با گلرنگ اظهار داشتند که صفت پایداری غشاء می تواند به عنوان یک صفت مناسب برای ارزیابی مقامت گیاهان به تنش های محیطی به کار می رود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۱-۶: تنش و متابولیسم کربن:
با افزایش تنش خشکی فتوسنتز کاهش می یابد. هرچند سرعت کاهش آن به اندازه ی کاهش رشد برگ نیست. تنفس اندازه گیری شده بر روی یک برگ خیلی آهسته تر نسبت به فتوسنتز کاهش می یابد و در مراحل اولیه ی خشکی ممکن است افزایش پیدا کند. هر چند در اندازه گیری در کانوپی، تنفس به عنوان بخشی از فتوسنتز در آغاز به موازات رشد برگ کاهش می یابد اما با افزایش برگ های پیر افزایش می یابد که احتمالاً بیانگر تقاضاهای مواد تجزیه شده متابولیکی و صدور فراورده­های تجزیه شده پروتوپلاست می باشد. مکانیسم فتوسنتزی در کلروپلاست ها عمدتاً پیچیده است و در طی مراحل اولیه ی خشکی محدودیت عمده در فتوسنتز ناشی از بسته شدن روزنه است، حتی تحت غلظت های CO₂ محیطی خیلی بالا فتوسنتز کاهش می یابد که بیان کننده ی این است که دستگاه فتوسنتز صرف نظر از بسته شدن روزنه ها به طور جداگانه نیز تحت تأثیر قرار گرفته است (Skerman and Riveros, 1990; Klepper and Rickman. 1990; Ludlow and Muchow, 1990). کیسر و اوتلاو (Kaiser and Outlaw, 1985) اثرات احتمالی افزایش پسابیدگی را به صورت زیر تقسیم بندی کرد:
محتوای نسبی آب= ۱۰۰-۷۰% : کاهش فتوسنتز به علت بسته شدن روزنه ها که به سرعت قابل برگشت است.
محتوای نسبی آب= ۷۰-۳۵% : در شدت نور بالا، ظرفیت فتوسنتز کاهش می یابد و فقط با آبگیری مجدد، به کندی بهبود می یابد. علت اصلی می تواند ممانعت نوری باشد. از آنجایی که کربوکسیلاسیون چرخه ی کالوین و تنفس نوری همگی کاهش می یابند، انتقال الکترون ظاهراً عامل محدود کننده تری است.
۳۰%> محتوای نسبی آب : کاهش غیر قابل برگشت در ظرفیت فتوسنتز به علت صدمه ی غشایی در کلروپلاست که منجر به مرگ می شود.
(Chaves, 1991)، توجه ویژه ای به مسائل اصولی ارزیابی اهمیت نسبی ممانعت غیر روزنه ای نموده است. یک پاسخ سازگاری اولیه به تنش آب که در قطعات برگ اسفناج تحت شک اسمزی صورت می گیرد، افزایش سهم تبدیل مواد آسیمیله به ساکارز نسبت به نشاسته حتی قبل از اثر بر روی سرعت فتوسنتز می باشد. این امر می تواند به تنظیم اسمزی در سلول های مزوفیل منتهی شود. به نظر می رسد که یک علت کاهش پتانسیل فتوسنتزی کاهش حجم استروما باشد که تحت تنش ملایم ممکن است به وسیله ی تنظیم اسمزی در کلروپلاست ها باقی بماند. در مزرعه تنش آب معمولاً با نور و در جه حرارت بالا همراه است و ترکیب این عوامل می تواند به ممانعت نوری منتهی شود هر چند به نطر نمی رسد که در سورگوم این مسأله اهمیت قابل توجهی داشته باشد. تنش آب موجب تغییرات زیادی در انواع و مقادیر کربوهیدرات های گیاه می شود. با افزایش تنش آب در برگ ها میزان نشاسته ی آن ها کاهش پیدا می کند و معمولاً مقدار قند افزایش پیدا می کند. البته افزایش مقدار قند در تمام گونه ها صادق نیست. مثلاً در بوته های لوبیایی که در معرض تنش شدید آب قرار می گیرند میزان نشاسته کاهش ولی بر مقدار قند افزوده نمی شود، احتمالاً تغییرات نسبت قند ها و پلی ساکارید ها مربوط به تغییرات فعالیت های آنزیمی است. تنش آب برگ ها موجب افزایش فعالیت آمیلاز ها می گردد، مثلاً در برگ های پنبه هایی که روزانه در معرض پژمردگی قرار گیرند میزان فعالیت آمیلاز چهار برابر بوته های بدون تنش می باشد حال آنکه میزان نشاسته یک سوم و مجموع کربوهیدرات ها نصف می گردد. روشن است که بین گونه های مختلف از نظر اثرات تنش آب بر متابولیسم کربوهیدرات ها اختلاف زیادی وجود دارد. این واکنش از این لحاظ پیچیده است که غالباً کاهش تنفس کندتر از فتوسنتز بوده و باعث تخلیه ی ذخیره ی مواد غذایی و تغییر خواص کربوهیدرات های مختلف می گردد (Klepper and Rickman, 1990 ; Ludlow and Muchow, 1990).
۲-۱-۷: مکانیسم های مقاومت به خشکی:
گیاهان به روش های مختلفی به استرس های محیطی واکنش نشان می دهند. مکانیسم های فیزیولوژیکی مقاومت به خشکی شامل دوری یا فرار از استرس و مقاومت به استرس است. در سطح سلولی گیاهان سعی می کنند آثار تخریبی و خسارت زای استرس را توسط تغییر متابولیسمشان تعدیل نمایند و از شدت آنها بکاهند که این مهم با تغییر عمده در فعالیت ژنها در مراحل آغازین استرس همراه می باشد. برخی از این تغییرات ممکن است سبب ایجاد و پدید آمدن یک محافظت طولانی مدت در گیاه شود. متداول ترین واکنش گیاه در شرایط تنش خشکی، تجمع ترکیبات محلول مناسب است که بیشتر آنها اسمولیت هستند. (اسمولیتها متابولیتهایی هستند که غلظت بالای آنها در سلولهای گیاهی پتانسیل اسمزی را به مقدار زیادی افزایش می دهد). این اسمولیتها سبب تنظیم اسمزی در گیاه می شوند. ترکیبات محلول نقش های دیگری نیز دارند که شامل حفظ و نگهداری از ساختار غشاء سلولی و آنزیم ها و تجزیه­ی رادیکالهای اکسیژن در شرایط استرس خشکی است (Pammenter, 1999).
تنظیم اسمزی سیتوپلاسمی به وسیله­ افزایش مقدار بتائین فقط در شرایط تنش شدید طولانی رخ می دهد. افزایش تجمع پرولین در چهار کولتیوار تنباکو با مقاومت به خشکی آنها همبستگی مثبت نشان داد. از طرفی مشخص شده است که پرولین اثر منفی کلرید سدیم را بر تثبیت دی اکسید کربن تعدیل می کند (Ramangulu, 2002). به طور کلی تنش خشکی سبب فعال شدن برخی از ژنها شده در بیشتر موارد با پاسخ های سازگاری گیاه به شرایط خشکی می شود. در تحقیقات مربوط به تنش خشکی، شناسایی پروتئین های اصلی که در شرایط تنش عامل اصلی مقاومت در گیاهان و ایجاد واکنش مقاومت و یا سازگاری گیاه به تنش خشکی می شود در اولویت قرار داشته و بسیار حائز اهمیت است (Pammenter, 1999).
۲-۱-۸: اثرات تنش آب بر محتوای آب نسبی:
این صفت به منظور میزان ذخیره ی آب در سلول های گیاه مورد نظر برای مقابله با تنش خشکی اندازه گیری می گردد. فراست (۱۳۸۹) عنوان کرد بیشترین محتوای آب نسبی در تیمار آبیاری معادل ۱۰۰ درصد نیاز آبی گیاه با محتوای ۲۷/۸۸ درصد و کمترین محتوای آب نسبی در تیمار آبیاری ۵۰ درصد نیاز آبی گیاه با محتوای ۸۴/۶۵ درصد مشاهده شد. در یک بررسی در پاکستان مشاهده شد که تنش شوری تأثیر معنی داری در سطح یک درصد بر محتوای آب نسبی برگ گذاشت و باعث کاهش آن گردید (Siddiqi and Ashraf, 2008). همچنین تنش خشکی سبب کاهش بیشتر در مقدار آب نسبی در ارقام حساس گردید (Asgharri et al., 2000). در یک آزمایش نشان داده شد که در سه رقم گندم، اعمال تنش سبب کاهش مقدار نسبی آب گیاه در مقایسه با تیمار شاهد شد (برزوئی و همکاران، ۱۳۸۴).
Schonfeld et al., 1988)) اظهار کردند، با افزایش تنش خشکی در گندم محتوای نسبی آب کاهش پیدا می کند و معمولاً ولی نه همیشه ارقام مقاوم به خشکی دارای محتوای نسبی آب بالاتری در شرایط تنش خشکی هستند. در تحقیقی مشخص شد که ارقام مقاوم تحت شرایط تنش رطوبتی از محتوای نسبی آب و عدد کلروفیل متر پایین تری نسبت به رقم حساس برخوردار بودند (برزوئی و همکاران، ۱۳۸۴). خزاعی و کافی (۱۳۸۱)، اظهار کرده اند که ارقام حساس به خشکی عمدتاً از مکانیزم اجتناب از خشکی بهره مند هستند، به طوری که در شرایط تنش با بستن روزنه ها و حفظ آب از محتوای نسبی آب بالاتری برخوردار هستند و این در حالی است که ارقام نیمه مقاوم و مقاوم به خشکی عمدتاً متکی بر مکانیزم تحمل به خشکی می باشند. در یک بررسی در پاکستان مشاهده شد که ژنوتیپ تأثیر معنی داری در سطح پنج درصد بر محتوای آب نسبی برگ گذاشت (Siddiqi and Ashrafi, 2008). خزاعی و کافی نیز اعلام کردند که ارقام مختلف در اثر اعمال تنش رطوبتی در دو شرایط گلخانه و مزرعه دارای تفاوت معنی داری در خصوص محتوای نسبی آب هستند و لی ارقام مقاوم به خشکی برتری قابل توجهی را در این ارتباط از خود نشان دادند. برخی محققان اظهار داشتند که تنش حشکی سبب کاهش بیشتر در مقدار آب نسبی رقم حساس گردید (Asgharri et al., 2000). در یک آزمایش نشان داده شد که در سه رقم گندم، اعمال تنش سبب کاهش مقدار نسبی آب گیاه در مقایسه با تیمار شاهد شد (برزوئی و همکاران، ۱۳۸۴). کافی و مهدوی دامغانی (۱۳۷۹)، اظهار داشته اند چنانچه محتوای نسبی آب برگ در محدوده ی ۷۰-۳۵% باشد، ظرفیت فتوسنتزی کاهش می یابد و علت اصلی می ­تواند ممانعت نوری باشد. از آن جایی که کربوکسیلاسیون چرخه ی کالوین و تنفس نوری در این شرایط کاهش می یابند انتقال الکترون ظاهراً عامل محدود کننده تری است. از آن جایی که تداوم باز بودن روزنه با آماس سلول های محافظ روزنه که خود آن ها نیز جزئی از بافت برگ می باشند وابسته است، لذا کاهش در میزان محتوی نسبی آب برگ می تواند دلیل دیگر تفاوت هدایت روزنه ای و تعرق بین رژیم های مختلف رطوبتی باشد (Lopez et al., 1988). عظیم زاده و همکاران (۱۳۸۵) در بررسی مقاومت به خشکی ۱۶ ژنوتیپ گلرنگ اظهار داشتند که، ژنوتیپ LRV-51-51 بیشترین مقدار آب نسبی برگ ها را دارا بود.
۲-۱-۹: اثر تنش کمبود آب بر محتوای آب اولیه:
رابطه مستقیمی بین محتوای آب اولیه بافت های گیاهی با مقدار آب قابل دسترس گیاه وجود دارد. به طوریکه با افزایش شدت تنش آبی، به دلیل عدم توانایی در جذب آب، محتوای آب اولیه بافت های گیاه کاهش خواهد یافت و به دنبال آن رشد و تقسیم سلولی در گیاه نیز کاهش و یا مختل خواهد شد.
۲-۱-۱۰: اثر تنش کمبود آب بر کمبود آب اشباع:
سلول های گیاهی، تنها زمانی قادر به رشد و تقسیم سلولی هستند که، در وضعیت تورژسانس آبی قرار داشته باشند و در اکثر گیاهان با کاهش درصد آب موجود در سلول به کمتر از ۹۰ درصد، تقسیم سلولی متوقف می شود. بنابراین با افزایش مقدار کمبود آب اشباع، سرعت رشد گیاه کاهش می یابد. با افزایش شدت تنش آبی، آب موجود در بافت های گیاهی کاهش و در نتیجه مقدار کمبود آب اشباع، افزایش خواهد یافت. سلول های گیاهی زمانی به حداکثر اشباع آبی خواهند رسید، که ریشه های گیاه هیچ گونه محدودیتی برای جذب آب از زمین نداشته باشند. در نتیجه انتظار می رود که کمترین مقدار کمبود آب اشباع از تیمار تنش آبی شدید بدست آید.
۲-۱-۱۱: اثر تنش کمبود آب بر مقدار آب برگ:
آب موجود در سلول ها و بافت های گیاهی، متأثر از بیلان آبی گیاه در شرایط آب و هوایی منطقه­ رشد می باشد. بدین صورت که اگر مقدار رطوبت موجود در خاک به اندازه ای باشد که جبران خروج آب از گیاه را که عمدتاً از مسیر تعرق (حدود ۹۰ درصد) و تعریق (بین ۵ تا ۱۰ درصد) خارج می شود را بنماید، در این صورت سلول ها و بافت های گیاه همواره در سطح بالایی از تورژسانس قرار خواهند داشت، و بدون هیچگونه مشکلی، مراحل رشد و تقسیم سلولی را دنبال خواهند نمود. اما اگر به دلیل کمبود رطوبت در خاک مزرعه، مقدار آب خروجی گیاه به طور صددرصد توسط ریشه ها جبران نشود، درصد آب موجود در بافت های گیاه دچار نقصان خواهد شد و این نقصان اثرات نامطلوبی را بر رشد و عملکرد گیاهان خواهد داشت. با افزایش شدت تنش کمبود آب، ما شاهد کاهش درصد آب برگ خواهیم بود.
در شرایط تنش آبی، یکی از اولین بخش های گیاهی که آسیب می بیند، غشای پلاسمایی سلولهاست (Levitt, 1980). در اثر تنش آبی، تراوایی غشای سلول افزایش می یابد و باعث می شود که الکترولیت های موجود در داخل سلول به سمت بیرون از سلول نشت کنند (Blum and Ebercom, 1980). یکی از استراتژی های مهم در اصلاح و افزایش مقاومت به خشکی در گیاهان این است که غشای سلول پس از مواجه شدن با تنش کمبود آب، انسجام خود را حفظ نماید و واپاشیده نشود. آزمایش های گوناگونی برای اندازه گیری پایداری غشای سلولی (Cell Membrance Stability) مورد استفاده قرار می گیرد. که می توانند تا حدودی تحمل به خشکی را در گیاهان مشخص نمایند (Bandurska, 2000; Venkateswarlu and Ramesh, 1993).
۲-۱-۱۲: اثر تنش کمبود آب بر صفات زراعی، عملکرد و اجزای عملکرد:
تنش خشکی تأثیر بسزایی بر صفات زراعی، عملکرد و اجزای عملکرد دارد. در تحقیقی که توسط ابوالحسنی و
سعیدی (۱۳۸۵) انجام گرفت مشخص شد که تنش رطوبتی تأثیر معنی داری روی گیاه گلرنگ از نظر صفت ارتفاع بوته گذاشت و آن را به طور متوسط تا ۲۱ درصد کاهش داد. همچنین تنش رطوبتی باعث کاهش ۱۳ درصدی در صفت تعداد طبق در بوته، کاهش ۸۹/۱۲ درصدی در صفت تعداد دانه در غوزه، کاهش ۴۴/۱۲ درصدی در صفت وزن ۱۰۰۰ دانه و کاهش ۳۸/۲۹ درصدی در صفت عملکرد دانه ی تک بوته و ۵۸/۲۰ درصدی در صفت عملکرد دانه در هکتار گردید. نادری و همکاران(۱۳۸۴) بیان کردند که تنش خشکی باعث کاهش ارتفاع بوته، کاهش سطح برگ و کاهش عملکرد دانه گردید. کافی و رستمی (۱۳۸۶) بیان داشتند از نظر ارتفاع بوته در تنش خشکی اختلاف معنی داری وجود داشت. همچنین کاهش تعداد غوزه در بوته از ۸/۱۰ در تیمار شاهد به ۱/۶ در تیمار تنش، کاهش تعدا دانه در غوزه از ۱/۳۴ در تیمار شاهد به ۲۵ در تیمار تنش، کاهش وزن هزار دانه از ۱/۳۴ در تیمار شاهد به ۲/۳۱ در تیمار تنش و نیز کاهش عملکرد دانه از ۲۵۹۱ و ۲۱۹۶ کیلوگرم در تیمار شاهد به ۹۷۷ و ۹۴۶ کیلوگرم در تیمار تنش شدید خشکی در دو سال متوالی مشخص گردید. در تحقیق دیگری مشخص شد که تنش بر عملکرد و اجزای عملکرد مؤثر است. در این بررسی بین تنش و ارتفاع بوته، وزن هزار دانه و تعداد دانه در غوزه اختلاف معنی داری مشاهده شد (Ozturk et al., 2008). خشکی به عنوان مهم ترین عامل کنترل کننده ی عملکرد محصولات، تقریباً روی کلیه ی فرایند های رشد گیاه تأثیر گذار است. خشکی از جمله تنش های فیزیکی است که به عنوان مهم ترین عامل محدود کننده ی رشد و تولید گیاهان زراعی در اکثر نقاط ایران و جهان شناخته شده است (علیزاده، ۱۳۸۶). (Blum, 1996)، اظهار داشته است که خشکی یک تنش چند بعدی است که گیاهان را در سطوح مختلف سازمانی تحت تأثیر قرار می دهد. نادری و همکاران (۱۳۸۴) بیان کردند که عملکرد دانه به طور بسیار معنی داری در سطح احتمال یک درصد تحت تأثیر تیمارهای قطع آبیاری قرار گرفت. بر اساس نتایج مقایسه میانگین ها عملکرد دانه با میزان ۲۴۴۵ کیلوگرم در هکتار به طور معنی داری از عملکرد تیمارهای قطع آبیاری در مراحل شروع و خاتمه ی آبیاری بیشتر بود، همچنین عملکرد دانه در تیمار قطع آبیاری در مرحله ی خاتمه ی گلدهی با میزان ۲۰۱۷ کیلوگرم به طور معنی داری بیشتر از عملکرد در تیمار قطع آبیاری در مرحله ی شروع گل دهی با میزان ۱۷۳۱ کیلوگرم در هکتار بود. به نظر می رسد اعمال کمبود آب در خاک به صورت افزایش زمان بین دو آبیاری نتوانسته است تأثیر قابل توجهی روی عملکرد گلرنگ داشته باشد که این بیانگر سازگاری این گیاه زراعی با شرایط کمبود آب در حد اعمال شده در این آزمایش می باشد ولی در مقابل قطع آبیاری در مرحله ی شروع و خاتمه ی آبیاری با کاهش دوره­ پر شدن دانه ها توانسته است عملکرد دانه را به طور معنی داری کاهش دهد (نادری و همکاران، ۱۳۸۴).
۲-۱-۱۳: اثر تنش کمبود آب بر ارتفاع بوته:
بسیاری از محققان معتقدند که طویل شدن برگ و ساقه، حساس‌ترین فرایند گیاه در تنش کمبود آب در طول دوره رویشی است. مشخص شده است که تنش خشکی از طریق کاهش سرعت رشد گیاه باعث کاهش ارتفاع گیاه می شود که هرچه اعمال تنش به انتهای فصل رشد نزدیک تر باشد تأثیر کمتری بر ارتفاع گیاه دارد (رستمی، ۱۳۸۳). کافی و رستمی (۱۳۸۶) طی تحقیقی در مشهد، اظهار داشتند که ارقام گلرنگ مورد بررسی از نظر ارتفاع بوته تفاوت معنی داری نداشتند. به طوری که بیشترین ارتفاع بوته با میانگین ۵/۵۴ سانتیمتر مربوط به رقم اصفهان و کمترین ارتفاع بوته با میانگین ۵/۳۸ سانتیمتر مربوط به رقم KH بود. امیدی (۱۳۸۸) طی بررسی اثر تنش آبی بر ویژگی های زراعی و فیزیولوژیکی سه رقم گلرنگ بهاره در کرج اظهار داشت که در بین سطوح مختلف تنش آبی، بیشترین و کمترین ارتفاع بوته به ترتیب با میانگین ۴/۷۹ و ۳/۶۰ سانتیمتر مربوط به تیمار شاهد و تیمار قطع آبیاری در مرحله­ تکمه دهی و گلدهی بود. همچنین در بین ارقام مورد بررسی، بیشترین و کمترین ارتفاع بوته با میانگین ۱/۷۲ و ۱/۶۹ سانتیمتر به ترتیب مربوط به ارقام Fo₂ و رقم محلی اصفهان بود. نتایج بررسی اثر محلول پاشی ارقام گلرنگ تحت تنش خشکی در منطقه اصفهان نشان داد که، بیشترین ارتفاع گیاه با میانگین ۶/۱۵۴ سانتیمتر به ترتیب مربوط به تیمار محلول پاشی با آب به همراه قطع آبیاری در مراحل گلدهی و گرده افشانی و کمترین مقدار آن با میانگین ۵/۱۱۹ سانتیمتر، مربوط به تیمار عدم محلول پاشی به همراه عدم قطع آبیاری (آبیاری شاهد) در مراحل رشد گیاه بود (Movahhedy-Dehnavy et al., 2009). مشخص شده است که تنش خشکی از طریق کاهش سرعت رشد گیاه باعث کاهش ارتفاع گیاه می شود که هرچه اعمال تنش به انتهای فصل رشد نزدیک تر باشد تأثیر کمتری بر ارتفاع گیاه دارد (رستمی، ۱۳۸۳).
۲-۱-۱۴: اثر تنش کمبود آب بر ارتفاع شاخه دهی از سطح زمین:
با کاهش میزان رطوبت قابل دسترس گیاه، معمولاً رشد رویشی و ارتفاع گیاه کاهش خواهد یافت. با کاهش رشد رویشی گیاه، مقدار تولید مواد فتوسنتزی گیاه نیزکاهش نشان می دهد، در نتیجه تعداد مریستم های آغازنده های شاخه های فرعی نیز کمتر خواهد شد و اولین شاخه­ فرعی گیاه در ارتفاع بالاتری از ساقه تشکیل می شود. بسیاری از محققان معتقدند که طویل شدن برگ و ساقه، حساس‌ترین فرایند گیاه در تنش کمبود آب در طول دوره­ رویشی است. مشخص شده است که تنش خشکی از طریق کاهش سرعت رشد گیاه باعث کاهش ارتفاع گیاه می شود. هرچه اعمال تنش آبی به انتهای فصل رشد نزدیک تر باشد، تأثیر کمتری بر ارتفاع گیاه دارد (رستمی، ۱۳۸۳).
با افزایش ارتفاع شاخه دهی از سطح زمین به دلیل کاهش عملکرد هر یک از غوزه ها، عملکرد کل کاهش می یابد، اما این اثر توسط عوامل دیگر مانند ارتفاع گیاه، تعداد غوزه­ی نابارور و غیره تعدیل می شود (Zheng et al., 1993). بنابراین به نظر می رسد که می توان عملکرد دانه را با انتخاب ارقامی که ارتفاع شاخه دهی کمتری دارند، بهبود بخشید. آنها در مجموع ارتفاع شاخه دهی را یکی از موثرترین عوامل در عملکرد گلرنگ ذکر کرده اند. زند (۱۳۷۴) در مطالعه­ ۹ ژنوتیپ با عملکرد بالا، متوسط و پایین، تنها بین ارتفاع دو ژنوتیپ که دارای بیشترین و کمترین عملکرد دانه بودند، اختلاف معنی دار را گزارش نمود. اما از نظر ارتفاع شاخه دهی بین ژنوتیپ های مختلف، اختلاف معنی داری را مشاهده نکرد. وی بیشترین ارتفاع شاخه دهی را ۳/۱۲۸ و کمترین آن را ۱/۹۶ سانتی متر گزارش کرده است. همچنین همبستگی عملکرد دانه را با ارتفاع شاخه دهی منفی و معنی دار (^**۶۸/۰-r=) گزارش نموده است. نژاد شاملو (۱۳۷۵) بیان داشته است که با افزایش ارتفاع اولین شاخه­ فرعی از سطح زمین، عمق کنوپی کاهش می یابد و باعث نفوذ بهتر نور در کنوپی و استفاده­ی بیشتر برگ های پایین از نور می شود و در نهایت باعث افزایش عملکرد دانه خواهد شد. بسیاری از محققان معتقدند که طویل شدن برگ و ساقه، حساس‌ترین فرایند گیاه در تنش کمبود آب در طول دوره­ رویشی است. مشخص شده است که تنش خشکی از طریق کاهش سرعت رشد گیاه باعث کاهش ارتفاع گیاه می شود. هرچه اعمال تنش آبی به انتهای فصل رشد نزدیک تر باشد، تأثیر کمتری بر ارتفاع گیاه دارد (رستمی، ۱۳۸۳).
۲-۱-۱۵: اثر تنش کمبود آب بر تعداد شاخه­ فرعی در بوته:
با افزایش شدت تنش کمبود آب، تعداد شاخه فرعی در هر بوته کاهش می یابد. بنابراین با محدودتر شدن مقدار آب قابل دسترس گیاه، تعداد مریستم های آغازنده­ی شاخه­ فرعی در گیاه و همچنین طول دوره رشد و نمو گیاه کمتر خواهد شد و با کاهش تعداد شاخه­ فرعی، تعدا غوزه­ی تولیدی در هر بوته نیز کمتر شده و نهایتاً عملکرد دانه نیز کاهش خواهد یافت.
نتایج تحقیقاتی (Camas et al., 2007) که بر روی سه رقم گلرنگ در پنج منطقه­ مختلف در دو سال متوالی انجام شده است، نشان داد که از نظر تعداد شاخه­ فرعی درگیاه تفاوت معنی داری بین ارقام گلرنگ و مناطق مختلف کاشت وجود دارد به طوری که رقم Dincer با میانگین ۹۰/۵ عدد و رقم Remzibey با میانگین ۷۸/۶ عدد، به ترتیب کمترین و بیشترین تعداد شاخه فرعی درگیاه را به خود اختصاص دادند. در بین مناطق مختلف کاشت، منطقه­ G.hacikoy با میانگین ۲۳/۷ عدد و منطقه Bafra با میانگین ۶۶/۵ عدد، به ترتیب بیشترین و کمترین تعداد شاخه فرعی درگیاه را تولید کرده اند. در تحقیقی روی تنش خشکی در گلرنگ مشخص گردید که تعداد شاخه ی فرعی با میانگین ۳/۱۲ شاخه ی فرعی در هر گیاه تغییر معنی داری نداشت ( Esendal et al., 2008). سیروس مهر و همکاران (۱۳۸۷) اظهار داشتند که اثر آبیاری بر تعدا شاخه ی فرعی تأثیر معنی داری نداشت. غوزه های ثانویه که بر روی شاخه های فرعی در گیاه تشکیل می شوند از لحاظ محل و زمان تشکیل در شرایطی هستند که تحت تأثیر عوامل محیطی، وجود و عرضه ی مواد فتوسنتزی و به طور کلی تداوم رشد گیاه قرار دارند. بنابر این به نظر می رسد هر عاملی مانند: وجود رطوبت مناسب که فرصت رشد بیشتری در اختیار گیاه قرار می دهد، موجب شکل گیری مکان های بالقوه ی غوزه­ی بیشتری بر روی گیاه از طریق افزایش ارتفاع و انشعابات جانبی خواهد شد. همچنین رشد رویشی بیشتر منجر به باروری تعداد بیشتری از غوزه های تشکیل شده خواهد بود و به نظر می رسد این تأثیر گذاری بیشتر ناشی از بارور شدن غوزه هایی باشد که در موقعیت های ثانویه بر روی انشعابات جانبی ساقه تشکیل شده اند.
۲-۱-۱۶: اثر تنش کمبود آب بر قطر ساقه:
این صفت نشان دهنده ی حجم فیزیکی گیاه است یعنی هر چه قطر ساقه بیشتر باشد آن گیاه از نظر جثه بزرگتر و حجیم تر است که مسلماً گیاهان برزگتر، قوی تر هستند. سیروس مهر و همکاران (۱۳۸۷) عنوان کردند که اثر آبیاری بر قطر ساقه تأثیر معنی داری نداشت. قطر ساقه در رقم ورامین-۲۹۵ را ۹/۱۰ میلی متر گزارش کرده اند (Nikppoor and Koocheki, 1999). اسمی (۱۳۷۶) در بررسی کشت بهاره­ی گلرنگ در اصفهان اظهار داشته که، دو رقم مورد مطالعه از نظر تعداد و طول شاخه های جانبی تفاوت معنی داری ندارند. ولی طول شاخه های جانبی با ارتفاع و قطر ساقه و همچنین بین طول و تعداد شاخه های جانبی همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد و بیشترین مقدار آن متعلق به رقم اراک -۲۸۱۱ بوده است.
۲-۱-۱۷: اثر تنش کمبود آب بر عملکرد دانه:
مهم ترین و تأثیر گذارترین فاکتور در گیاهان زراعی صفت عملکرد دانه می باشد. بیشترین عملکرد دانه در تیمار آبیاری معادل ۱۰۰ درصد نیاز آبی گیاه با ۱۶/۱۱۹۸ کیلوگرم بر هکتار و کمترین عملکرد دانه در تیمار آبیاری معادل ۵۰ درصد نیاز آبی گیاه با ۴۶/۹۳۶ کیلوگرم بر هکتار به ثبت رسید (فراست، ۱۳۸۹). به نظر می رسد در مرحله ی رشد رویشی تنش خشکی منجر به کاهش سطح برگ، شاخص سطح برگ و فتوسنتز در واحد سطح برگ می شود. در نتیجه کاهش عملکرد در این مرحله به واسطه ی کاهش تعداد دانه در غوزه می باشد (Rostami et al., 2003). کاهش عملکرد در مرحله ی زایشی به واسطه ی کاهش دوره ی پر شدن دانه ها، کوچک شدن دانه ها و کاهش وزن دانه ها می باشد. کاهش عملکرد و اجزای آن در تیمار تنش شدید (آبیاری معادل ۵۰% نیاز آبی گیاه) را می توان به علت کاهش تعداد دانه و وزن هزار دانه دانست. دلیل کاهش تعداد دانه ممکن است به علت کاهش تعداد سلول های آندوسپرمی تولید شده در مرحله­ پر شدن دانه باشد و بیشترین اثر تنش رطوبتی روی وزن دانه در مدت پر شدن دانه می باشد. همچنین دلیل این امر را می توان به عدم نمو دانه پس از گرده افشانی و باروری دانست (فراست، ۱۳۸۹). نتایج بدست آمده از تحقیقات انجام شده روی گلرنگ در رابطه با عملکرد دانه در مناطق مختلف تحت تنش خشکی بیانگر این موضوع است که عملکرد دانه از ۱ تا ۳/۳ تن در هکتار متغییر است (Esendal et al., 2008). این نتایج در مناطق دیگر مانند ساکرامنتوی کالیفرنیا (Cavero et al., 1999)، آریانای تونس (Hamrouni et al., 2001)، پامپاس آرژانتین (Quiroga et al., 2001)، پونتزای ایتالیا (Lovelli et al., 2007) و اوریسای هند (Kar et al., 2007) نیز گزارش شده است.
امیدی (۱۳۸۸) طی بررسی اثر تنش آبی بر ویژگی های زراعی و فیزیولوژیکی سه رقم گلرنگ بهاره در کرج اظهار داشت که در بین سطوح مختلف تنش آبی، بیشترین و کمترین عملکرد دانه به ترتیب با میانگین ۱۱۹۴ و ۵/۵۹۱ کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار شاهد و تیمار قطع آبیاری در دو مرحله تکمه دهی و گلدهی بود. همچنین در بین ارقام مورد بررسی، بیشترین و کمترین عملکرد دانه با میانگین ۵/۹۳۲ و ۶/۷۷۷ کیلوگرم در هکتار به ترتیب مربوط به ارقام Fo₂ و رقم اراک-۲۸۱۱ بود. به نظر می رسد در مرحله­ رشد رویشی تنش خشکی منجر به کوچک شدن سطح برگ، کاهش شاخص سطح برگ و فتوسنتز در واحد سطح برگ می شود و در نتیجه کاهش عملکرد در این مرحله به واسطه­ کاهش تعداد دانه در غوزه می باشد(Rostami et al., 2003) . کافی و رستمی (۱۳۸۶) اظهار داشتند که، در هر دو سال آزمایش اثر تیمار تنش آبی بر عملکرد دانه در سطح احتمال یک درصد معنی دار شد. به طوری که بیشترین عملکرد دانه در سال دوم آزمایش با میانگین ۲۵۹۱ کیلوگرم مربوط به تیمار آبیاری کامل (شاهد) و کمترین عملکرد دانه در سال دوم با میانگین ۹۴۶ کیلوگرم مربوط به تیمار تنش خشکی شدید بود. نادری درباغشاهی و همکاران (۱۳۸۶) طی تحقیقی در اصفهان، اظهار داشتند که اثر تیمار مقادیر آبیاری بر عملکرد دانه غیر معنی دار ولی تیمار سطوح مختلف قطع آبیاری در مراحل رشد گلرنگ در سطح آماری یک درصد بر عملکرد دانه معنی دار شد. به طوری که بیشترین عملکرد دانه با میانگین ۲۴۴۵ کیلوگرم مربوط به تیمار قطع آبیاری در مرحله­ رسیدگی فیزیولوژیکی دانه ها و کمترین عملکرد دانه با میانگین ۱۷۳۱ کیلوگرم مربوط به تیمار قطع آبیاری در مرحله­ شروع گلدهی گلرنگ بود. پورداد و همکاران (۱۳۸۷) در بررسی تحمل به خشکی گلرنگ های بهاره در مناطق مختلف کشور اظهار داشتند که در شرایط عدم تنش رطوبتی، ژنوتیپ های PI-537598 و Dincer به ترتیب با میانگین ۹۰/۱۸۵۸ و ۱۲/۱۴۰۴ کیلوگرم در هکتار و در شرایط تنش رطوبتی نیز ژنوتیپ های CW-4440 و Kino-76 با میانگین ۴۷/۶۵۳ و ۱۸/۵۰۴ کیلوگرم در هکتار بیشترین و کمترین عملکرد دانه را به خود اختصاص دادند. عظیم زاده و همکاران (۱۳۸۵) در بررسی مقاومت به خشکی ۱۶ ژنوتیپ گلرنگ اظهار داشتند که ژنوتیپ LRV-51-51 با میانگین ۱۵۲۰ کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد دانه را تولید نمود. موحدی دهنوی و مدرس ثانوی (۱۳۸۵) در بررسی اثر محلول پاشی ارقام گلرنگ تحت تنش خشکی در منطقه­ اصفهان اظهار داشتند که، بیشترین مقدار عملکرد دانه با میانگین ۷/۵۳۵۸ کیلوگرم در هکتار به ترتیب مربوط به محلول پاشی عنصر روی بر رقم LRV-51-51 در تیمار بدون قطع آبیاری و کمترین مقدار آن با میانگین ۲/۲۵۱۷ کیلوگرم در هکتار، مربوط به محلول پاشی آب خالص بر رقم ورامین-۲۹۵ در تیمار قطع آبیاری در مراحل گلدهی و گرده افشانی بود. در بررسی اثر تنش کمبود آب بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام گلرنگ، بیشترین عملکرد دانه با میانگین ۸/۲۶۷۸ کیلوگرم در هکتار توسط رقم Esfahan در تیمار آبیاری کامل (شاهد) و کمترین عملکرد دانه با میانگین ۲/۱۴۹۹ کیلوگرم در هکتار توسط رقم Fo₂ در تیمار قطع آبیاری در مرحله­ گلدهی گزارش شده است (Nabipour et al., 2007).
در مطالعه­ طاووسی (۱۳۸۶) عملکرد دانه­ی ارقام گلرنگ بهاره در منطقه­ اصفهان، تحت دور آبیاری ۱۰، ۱۵، ۲۰ و ۲۵ روز یکبار، به ترتیب ۱۸۲۶، ۲۲۹۸، ۲۴۲۴ و ۱۲۵۴ کیلوگرم در هکتار گزارش شد. ابوالحسنی و سعیدی (۱۳۸۵) در بررسی تحمل به خشکی ۱۵ لاین گلرنگ در اصفهان اظهار داشتند که در شرایط عدم تنش رطوبتی، لاین های توده­ی اصفهان و لاین کانادایی به ترتیب با میانگین ۱/۴۱۷۴ و ۳/۲۰۰۴ کیلوگرم در هکتار و در شرایط تنش رطوبتی نیز همین لاین ها با میانگین ۳/۳۰۳۶ و ۵/۱۴۳۷ کیلوگرم در هکتار بیشترین و کمترین عملکرد دانه را تولید نمودند. در مطالعه­ برخی از ویژگی های فیزیولوژیکی ارقام گلرنگ بهاره تحت شرایط تنش آبی، گزارش شد که بیشترین عملکرد دانه با میانگین ۷/۳۲۵۳ کیلوگرم توسط رقم Uc-10 در شرایط بدون تنش و کمترین مقدار آن با میانگین ۹/۷۶۸ کیلوگرم در هکتار در شرایط تنش آبی، توسط رقم RH410118 تولید شد (Ashkani et al., 2007). در بررسی اثرات تنش آبی در مراحل مختلف رشد و نمو گلرنگ بهاره و پاییزه، گزارش شد که بیشترین عملکرد دانه در ارقام پاییزه و بهاره به ترتیب با میانگین ۴۰۵۰ و ۳۷۴۰ کیلوگرم در هکتار توسط تیمار آبیاری در مراحل رویشی، گلدهی و پر شدن دانه ها و کمترین عملکرد دانه در ارقام پاییزه و بهاره به ترتیب با میانگین ۲۱۰۰ و ۱۳۱۰ کیلوگرم در هکتار توسط تیمار عدم آبیاری در مراحل رشد گیاه بدست آمد (Istanbulluoglu et al., 2009). با کاهش مقدار رطوبت قابل دسترس گیاه، مقدار سبزینه و شاخص سطح برگ گیاه نیز کاهش می یابد و در پی آن مقدار کل کربوهیدرات تولید شده در واحد زمان نیز کاهش خواهد یافت. در نتیجه توان ارسال مواد غذایی از منابع (اندام های سبز گیاه) به مخازن (دانه ها) کم شده و ما شاهد کاهش متوسط وزن دانه ها خواهیم بود. نتایج تحقیقات (Camas et al., 2007) که بر روی سه رقم گلرنگ در پنج منطقه­ مختلف ترکیه در دو سال متوالی انجام شده است، نشان داد که از نظر وزن هزار دانه تفاوت معنی داری بین ارقام گلرنگ و مناطق مختلف کاشت وجود دارد به طوریکه رقم Dincer با میانگین ۸/۴۱ گرم و رقم Yenice با میانگین ۷/۳۲ گرم، به ترتیب بیشترین و کمترین وزن هزار دانه را به خود اختصاص دادند.
۲-۱-۱۸: اثر تنش کمبود آب بر وزن هزار دانه:
با کاهش مقدار رطوبت قابل دسترس گیاه، مقدار سبزینه و شاخص سطح برگ گیاه نیز کاهش می یابد و در پی آن مقدار کل کربوهیدرات تولید شده در واحد زمان نیز کاهش خواهد یافت. در نتیجه توان ارسال مواد غذایی از منابع (اندام های سبز گیاه) به مخازن (دانه ها) کم شده و ما شاهد کاهش متوسط وزن دانه ها خواهیم بود.
نادری درباغشاهی و همکاری (۱۳۸۶) طی تحقیقی در اصفهان، اظهار داشتند که، اثر تیمار مقادیر آبیاری بر وزن هزار دانه غیر معنی دار ولی تیمار قطع آبیاری در مراحل مختلف رشد گلرنگ در سطح یک درصد بر وزن هزار دانه معنی دار شد. به طوری که بیشترین وزن هزار دانه با میانگین ۷۶/۳۴ گرم مربوط به تیمار قطع آبیاری در مرحله­ رسیدگی فیزیولوژیکی دانه ها و کمترین وزن هزار دانه با میانگین ۱۱/۳۲ گرم مربوط به تیمار قطع آبیاری در مرحله­ شروع گلدهی گلرنگ بود. امیدی (۱۳۸۸) طی بررسی اثر تنش آبی بر ویژگی های زراعی و فیزیولوژیکی سه رقم گلرنگ بهاره در کرج اظهار داشت که در بین سطوح مختلف تنش آبی، بیشترین و کمترین وزن هزار دانه به ترتیب با میانگین ۲۲/۳۴ و ۴۴/۲۸ گرم مربوط به تیمار قطع آبیاری در مرحله­ تکمه دهی و تیمار قطع آبیاری در دو مرحله­ تکمه دهی و گلدهی بود. همچنین در بین ارقام مورد بررسی، بیشترین و کمترین وزن هزار دانه با میانگین ۱۰/۳۲ و ۷۰/۳۱ گرم به ترتیب مربوط به ارقام Fo₂ و محلی اصفهان بود. رستمی (۱۳۸۳) گزارش نمود کاهش وزن هزار دانه در شرایط تنش خشکی به علت کوتاه شدن دوره­ پر شدن دانه و پیری زودرس می باشد. کافی و رستمی (۱۳۸۶) طی تحقیقی در مشهد، اظهار داشتند که در هر دو سال آزمایش اثر تیمار تنش آبی بر وزن هزار دانه در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. به طوری که در سال اول بیشترین وزن هزار دانه با میانگین ۷/۳۴ گرم مربوط به تیمار آبیاری کامل (شاهد) و کمترین تعداد دانه در غوزه با میانگین ۲/۳۱ گرم مربوط به تیمار تنش خشکی شدید بود. موحدی دهنوی و مدرس ثانوی (۱۳۸۵) در بررسی اثر محلول پاشی ارقام گلرنگ تحت تنش خشکی در منطقه اصفهان اظهار داشتند که، بیشترین مقدار وزن هزار دانه با میانگین ۹/۲۶ گرم به ترتیب مربوط به رقم LRV-51-51 و کمترین مقدار آن با میانگین ۴/۲۵ گرم، مربوط به رقم زرقان-۲۷۹ بود. در مطالعه­ برخی از ویژگی های فیزیولوژیکی ارقام گلرنگ بهاره تحت شرایط تنش آبی، گزارش شد که بیشترین مقدار وزن هزار دانه با میانگین ۳۹ گرم توسط رقم Uc-10 در شرایط تنش آبی و کمترین مقدار آن با میانگین ۲۸ گرم در شرایط تنش آبی، توسط رقم Nebraska-10 تولید شد (Ashkani et al., 2007). در بررسی اثرات تنش آبی در مراحل مختلف رشد و نمو گلرنگ بهاره و پاییزه، گزارش شد که بیشترین عملکرد دانه در ارقام پاییزه و بهاره به ترتیب با میانگین ۴۶ و ۴۶ کیلوگرم در هکتار توسط تیمار آبیاری در مراحل رویشی، گلدهی و پر شدن دانه ها و کمترین عملکرد دانه در ارقام پاییزه و بهاره به ترتیب با میانگین ۴۰ و ۳۷ کیلوگرم درهکتار توسط تیمار عدم آبیاری در مراحل رشد گیاه بدست آمد (Istanbulluoglu et al., 2009). در بررسی اثر تنش کمبود آب بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام گلرنگ، بیشترین وزن هزار دانه با میانگین ۳/۳۶ گرم توسط رقم Arak در تیمار آبیاری کامل (شاهد) و کمترین وزن هزار دانه با میانگین ۷/۲۶ گرم توسط رقم Esfahan در تیمار قطع آبیاری در مرحله پرشدن دانه گزارش شده است (Nabipour et al., 2007).
وزن هزار دانه تأثیر بسزایی بر عملکرد دانه دارد و در حقیقت بیان کننده ی چگالی دانه نسبت به تعداد دانه می باشد. در تحقیقی فراست (۱۳۸۹)، اظهار داشت که صفت وزن هزار دانه تحت تأثیر تیمار آبیاری قرار نگرفت و از نظر آماری معنی دار نشد. با این وجود با اعمال تنش وزن هزار دانه کاهش یافت. رستمی (۱۳۸۳) گزارش نمود کاهش وزن هزار دانه در شرایط تنش خشکی به علت کوتاه شدن دوره­ پر شدن دانه و پیری زود رس می باشد.
۲-۱-۱۹: اثر تنش کمبود آب بر عملکرد بیولوژیک:
صفت عملکرد بیو لوژیک از این لحاظ مهم جلوه می کند که از رابطه بین نسبت وزن دانه به وزن خشک گیاه می توان به فعالیت و تولید مواد فتوسنتزی در گیاه پی برد. فراست (۱۳۸۹) عنوان کرد، بیشترین عملکرد بیولوژیک در تیمار آبیاری معادل ۱۰۰ درصد نیاز آبی گیاه با ۳۶۱۵ کیلوگرم بر هکتار و کمترین عملکرد بیولوژیک در تیمار آبیاری معادل ۵۰ درصد نیاز آبی گیاه با ۲۸۶۷ کیلوگرم بر هکتار به ثبت رسید. برخی محققان بیان داشتند که صفت عملکرد بیولوژیک تحت تأثیر تنش خشکی قرار گرفت و در سطح احتمال پنج درصد معنی دار شد (Ashkani et al., 2007). امیدی (۱۳۸۸) طی بررسی اثر تنش آبی بر ویژگی های زراعی و فیزیولوژیکی سه رقم گلرنگ بهاره در کرج اظهار داشت که در بین سطوح مختلف تنش آبی، بیشترین و کمترین عملکرد بیولوژیکی به ترتیب با میانگین ۵۱۰۰ و ۳۹۰۰ کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار شاهد و تیمار قطع آبیاری در دو مرحله­ تکمه دهی و گلدهی بود. همچنین در بین ارقام مورد بررسی، بیشترین و کمترین عملکرد بیولوژیکی با میانگین ۴۵۰۵ و ۴۰۸۰ کیلوگرم در هکتار به ترتیب مربوط به ارقام محلی اصفهان و رقم Fo₂ بود.
نتایج بررسی اثر محلول پاشی ارقام گلرنگ تحت تنش خشکی در منطقه­ اصفهان نشان داد که بیشترین مقدار عملکرد بیولوژیکی با میانگین ۲۷۷۹۰ کیلوگرم در هکتار به ترتیب مربوط به محلول پاشی آب خالص رقم LRV-51-51 در تیمار بدون قطع آبیاری و کمترین مقدار آن با میانگین ۱۱۸۳۴ کیلوگرم در هکتار، مربوط به محلول پاشی آب خالص رقم ورامین-۲۹۵ در تیمار قطع آبیاری در مرحله رشد رویشی گیاه بود (Movahhedy-Dednavy et al., 2009). در مطالعه برخی از ویژگی های فیزیولوژیکی ارقام گلرنگ بهاره تحت شرایط تنش آبی، گزارش شد که بیشترین عملکرد بیولوژیکی با میانگین ۵/۱۱۰۵۰ کیلوگرم در هکتار توسط رقم Nebrasca-10 در شرایط بدون تنش آبی و کمترین مقدار آن با میانگین ۳۲۲۴ کیلوگرم در هکتار در شرایط تنش آبی، توسط رقم RH 410118 تولید شد (Ashkani et al., 2007). در بررسی اثر تنش کمبود آب بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام گلرنگ، بیشترین عملکرد بیولوژیکی با میانگین ۸/۱۲۰۹ کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار آبیاری کامل (شاهد) و کمترین عملکرد بیولوژیکی با میانگین ۵/۹۴۰ کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار قطع آبیاری در مرحله­ گلدهی گزارش شده است (Nabipour et al., 2007).

III رفتار با اسرای جنگی
IV حمایت از غیر نظامیان در زمان جنگ
۱۹۵۴کنوانسیون لاهه برای حمایت از اموال فرهنگی در زمان مخاصمات مسلحانه
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱۹۷۷پروتکل اول و دوم الحاقی به کنوانسیونهای ژنو ۱۹۴۹ برای حمایت از قربانیان مخاصمات مسلحانه بین المللی و غیر بین المللی
۱۹۸۰کنوانسیون منع یا محدودیت استفاده از سلاحهای خاص معاهده ای
۱۹۹۳کنوانسیون منع تکمیل، تولید، ذخیره سازی و کاربرد سلاحهای شیمیایی و نابود سازی آنها
۱۹۹۷کنوانسیون منع ذخیره سازی، تولید و تجارت مینهای ضد نفر و منع استفاده و نابود سازی آنها
۱۹۹۸اساسنامه دیوان بین المللی کیفری
۲۰۰۰پروتکل الحاقی به کنوانسیون حقوق کودک در مورد کودکان سرباز
این نکته را نباید از نظر دور داشت که وقوع برخی درگیری های مسلحانه بر توسعه و تکامل حقوق بین الملل بشردوستانه تاثیر بسیار داشت. مثلا” استفاده از سلاحهای شیمیایی و گازهای سمی و بدرفتاری با اسرا در جنگ جهانی اول زمینه تصویب معاهدات ۱۹۲۵ راجع به منع کاربرد گازهای خفه کننده و سمی و کنوانسیون ۱۹۲۹ راجع به رفتار با اسرای جنگی را فراهم آورد و تصویب کنوانسیونهای چهارگانه ژنو ۱۹۴۹ پاسخی به فجایع جنگ جهانی دوم بود.
گفتار چهارم: اصول اساسی حقوق بشر دوستانه
در حقوق بشر دوستانه بین المللی اصول ذیل را می توان به عنوان اصول اساسی دو نظر گرفت.
الف- اصل رفتار انسانی و عدم تبعیض
منظور از این اصول آن است که با همه انسان ها باید رفتاری انسانی و بدون هر گونه تبعیض ناشی از جنسیت، ملیت، نژاد، مذهب، یا عقاید سیاسی بگیرد. در این زمینه مواد ۲۰ اعلامیه جهانی حقوق بشر و بند ۲ ماده ۲ میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در این باره آمده است که باید با افراد انسانی رفتاری انسانی و عدم تبعیض می باشد.^[۳]
ب- اصل محدودیت
معنای ین اصل آن است که استفاده از سلاح هایی که آسیب های غیر ضروری با جراحات بیش از حد لزوم وارد نمایند ممنوع است.
ج- اصل ضرورت نظامی
هر فعالیت نظامی باید بر اساس دلایل نظامی توجیه شده باشد، فعالیتی که فاقد ضرورت نظامی باشد ممنوع است. این بدان معنا می باشد که حمله به غیر نظامیان و کسانی که خارج از صحنه قرار دارند ممنوع است. زیرا با این کار هیچ مزیت نظامی به دست نمی آید. هم چنین ه اقدامی و عملی که بر حسب ضرورت برای انهدام و نابود اموال دشمن به عمل آید، باید با قواعد مربوط به تمایز و تناسب مطابقت داشته باشد.
د- اصل تفکیک در این اصل باید بین افراد و اموال نظامی و افراد و اموال غیر نظامی تفکیک ضرورت گیرد. از آنجایی که حمله به افراد واموال غیر نظامی ممنوع است. نتیجه تفکیک آن است که از این افراد و اموال حمایت لازم به عمل خواهد آمد.
ر- اصل تناسب
در این اصل، صدمات اتفاقی ناشی از یک جمله در مقایسه با مزیت نظامی مستقیم و قطعی که از آن حمله انتظار می رود، نباید بیشتر باشد. دیوان بین المللی دادگستری نیز در ارتباط با اصول حاکم بر ابزار ها و سلاح های جنگی در پاراگراف ۹۰ رای مشرتی ۱۹۹۶ خود در مورد کاربرد سلاح های هسته ای اعلام کرد که دو اصل تفکیک و تناسب و اصول اساس حقوق بشر دوستانه می باشند.
ی- اصل حسن نیت
در این اصل آمده است که هر گونه مذاکره میان طرفین متخاصم اصل حسن نیت باید رعایت شود.^[۴]
اجرای حقوق بین المللی بشر دوستانه یکی از وظایف اصلی صلیب سرخ و هلال احمر می باشد. جمعیت های ملی، به ویژه برای پیش برد اجرای حقوق بشر دستانه در کشورهای خود ایجاد کنند.
نقش جمعیت های ملی در همکاری با دولت های خود برای رعایت حقوق بین المللی بشر دوستانه و حمایت از صلیب سرخ و هلال احمر به رسمیت می شناسند.
اجرای حقوق بشر دوستانه، عبارت است از مجموعه اقداماتی که دولت ها هم در زمان صلح و هم در زمان جنگ برای تضمین اجرای تعهدات حقوق بین المللی بشر دوستانه به عهده دارند. که این موارد و اقدامات به شرح ذیل اعلام می گردد:
۱-جلوگیری از جنایات جنگی
۲-حمایت از علایم صلیب سرخ و هلال احمر
۳-حمایت از تضمینات اساسی
۴- نصب مشاورین حقوقی در نیروهای مسلح خود
۵- اشاعه حقوق بین الملل بشر دوستانه.
گفتار پنجم: مبانی حقوق بشر دوستانه
حقوق هر کشور مرکب از مجموعه قواعد الزام آور و زاده عوامل سازنده حقوق است، چون مبانی حقوق بشر دوستانه با مبانی کلی علم حقوق دارای مبنای واحدی است « نیروی الزام آور حقوق از کجا سرچشمه می گیرد، چرا باید از حقوق اطاعت کرد. چه نیروی پشتیبانی قانون است، شناخت این نیروی پنهانی خمیر مایه همه اندیشه های حقوقی و پیچیده ترین مسئله فلسفه حقوق است.^[۵]
برخی قاعده حقوقی را ناشی از اراده مقامات صالح می دانند و هیچ چیز دیگر را برای تسخیص قانون لازم و ضروری نمی دانند و در نظر نمی گیرند، ولی بعضی دیگر مبنای اصلی حقوق را عدالت می دانند و اعتقاد دارند که قانون گذار باید از قواعد عدالت پیروی کند، در صورتی که قانون گذار قانونی را برخلاف عدالت وضع و تصویب کند آن قانون از هیچ اعتباری برخوردار نمی باشد. و فاقد اعتبار می باشد.
برخی دیگر هم به دنبال شکل گیری دوباره قواعد حقوقی می باشند که با واقعیات تاریخ حقوق بیشتر سازگاری داشته و با عدالت هم موافق باشد.
در اینجا رابطه اصول حقوق بشر دوستانه و اصول مشترک حقوقی ملت های متمدن و اصول فرعی و جزئی ناشی از منابع حقوق بشر دوستانه(معاهده، عرف، رویه قضایی و اندیشه حقوقی)، را به طور خلاصه بیان می شود.
الف) مکتب های حقوق طبیعی و فطری، مکتب حقوق طبیعی، به اندیشه های حقوقی گفته می شود که براساس و مبنای حقوق را در محدود و قلمرو الهیات، طبیعت، عقل و اخلاق جستجو می شود.
حقوق فطری، در مقابل و برابر حقوق وضع شده بکار می برند، حقوق وضع شده مجموع قواعدی ست که در زمان معینی، و بر ملت معینی و مشخصی اجرا می شود. اما حقوق فطری به قواعدی گفته می شود که برتر از اراده حکومت و غایت مطلوب انسان است.^[۶]
افلاطون، اعتقاد دارد که واقعیات را به طور کلی سایه ای کم رنگ از حقیقت والا داشته و معتقد بود که اشیای این جهان چهره واقعی در سرزمین حقیقت دارند، و کسانی که تربیت فلسفی پیدا کنند می توانند به آن سرزمین گام نهند.
عدالت هم حقیقی دارد که تنها حکیم به آن دسترسی دارد. و در جامعه ای حاکم است که فیلسوفان بر آن حکم رانند.
ارسطو در کتاب اخلاق عدالت آرمانی استاد را نمی پذیرد و عدالت را به طبیعی و قانونی تقسیم می کند.
عدالت طبیعی در همه جا یکسان است و ارتباطی به عقاید اشخاصی و قوانین حاکم ندارد، اما عدالت قانون وابسته به زمان و مکان و احکام قانون می باشد.
پس ارسطو حقوق را به حقوق طبیعی و قانونی تقسیم می کند.
و از طرفی رومیان هم حقوق را به سه دسته و گروه تقسیم می کردند.
الف) حقوق مدنی، که ویژه حقوق شهروندان و جامعه معینی است.
ب) حقوق بشر که برای تمام انسان ها در زمان معینی می باشد و باید برای خارجیان هم رعایت شود.
ج) حقوق طبیعی که آرمانی و جاودانه است.
در دین زردتشت ارزش های عقلی به هم آمیخته شده و قانون خدایی با قانون طبیعی یکی است، کنش قانونی با راستی و داد یگانه است، آدمی باید خود را با راستی رفتار کند تا خوشبخت شود.^[۷]
زرتشت در آغاز با نیروی خود به رازهای هستی پی برد و آفریننده یگانه جهان را به دلیل عقل شناخت، سپس به نیروی دیگری افزون بر خود دست یافت و آن وجدان و دانایی بود. او با نیروی خود و وجدان و از راه اشراق درخشش خداوند را دید.
او حرکت تاریخ را پیکار خوبی و بدی و چیرگی خوبی بر بدی و جاودانگی خوبی ها و یکرنگی و هماهنگی می داند. در مذهب مسیح حقوق فطری و طبیعی ناشی از اراده خداوند و احاطه او بر جهان دانسته شده و حقوق ناشی از اراده اوست.
درهمین رابطه می توان گفت: سن توماس داکی فیلسوف مذهبی قرن یسزدهم میلادی (۱۲۷۴-۱۲۲۵) با ترکیبی از عقل و ایمان، قوانین را به سه دسته تقسیم نموده است.
۱- الهی؛ ۲- فطری یا طبیعی؛ ۳- بشری
قوانین الهی بی واسطه از طریق وحی وضع شده است، کسی در آن دخل و تصرفی ندارد … قوانین طبیعی یا فطری، جلوه و نشانه ای از مشیت و خواست الهی است که بشر آن را به نیروی عقل به دست می آورد و آن را می یابد. اما قوانین بشری زاده و طراوش فک انسان می باشد و برعکس دو نوع قبلی (الهی و طبیعی یا فطری) از منبعی پائین تر از حقوق فطری بهره مند می شود. این قوانین برای حفظ نظم عمومی ممکن است برخلاف قوانین فطری باشند، ولی مخالفت با قوانین الهی نابخشودنی است.
حقوق بشر دوستانه در اسلام، در اسلام اگر کلیه اصول و قواعد حقوق طبیعی و فطری را در برابر حقوق وضع شده دولت قرار بدهیم به شکل و نحو کلی حقوق اسلامی یک نوع حقوق فطری و طبیعی است که از منبع فیض الهی و مستقلات عقلی نشات گرفته و حاوی اصول اخلاقی و عقلی است که رهبران و حاکمان سیاسی و قضایی را در قید و بند خدا کشیده است، تا برخلاف عدالت سرمدی کامی برندارند، با این بیان حقوق اسلامی در گروه حقوق فطری و طبیعی قرار دارد ولی اگر در حوزه حقوق فطری و طبیعی، قواعد حقوقی را به الهی و فطری و عقلی تقسیم کنیم مانند همان صورتی که فیلسوفان مسیحی بیان کرده اند در قلمرو و حیطه حقوق فطری مورد گفتگو و بیان قرار می گیرد.
خداوند براساس اصول عدالت عمل می کند و اداره خداوند عین عدالت است و هیچ لزومی ندارد که براساس عدل خارجی باشد.
مثلاً خداوند می تواند پیامبران خود را به دوزخ ببرد و یا گناهکاران را به بهشت وخداوند خلاف عدالت کاری را انجام نمی دهد، به کاربردن عقل مستقل (عقل فطری رابطه حقوق فطری و منبع فقیهی آشکار و نمایان می سازد. عقل مستقل یعنی عقلی که از اوهام خالی باشد و به گونه ای طبیعی داوری کنند.
«اما در دوران معاصر و از سده های ۱۷ و ۱۸ میلادی رفته، حقوق فطری بیشتر متکی به دلایل عقلی و فلسفی و جامعه شناختی و اصول عملی گردید. برای اصول و قواعد حقوق فطری دلایل عقلی و عملی بیشتر ارائه کرده اند، در این خصوص، گروسیوسی در کتاب مبانی حقوق بین المللی عمومی حقوق را قاعده می داند که عقل سلیم با فطرت اجتماعی او سازگار می بیند، به اعتقاد او حقوق طبیعی قواعدی است که عقل آنها را موافق طبیعت اجتماعی انسان می داند.^[۸]

یکی از ارزش های اساسی جوامع اسلامی، فرهنگ ایثار و شهادت است^[۸]. فرهنگ ایثار و شهادت، به عنوان یکی از غنی ترین گنجینه های فرهنگ اسلامی، می تواند موتور محرکه پیشرفت دنیوی، اخلاقی، اخروی و … جامعه و همچنین پشتوانه عظیم حفظ و حراست از اسلام و نظام جمهوری اسلامی ایران باشد (چراغی، اسلام پناه، ۱۳۸۹: ۱۰۲).
از سوی دیگر، با توجه به این که مهم ترین سرمایه هر ملت، جوانان آن کشور هستند و طرز فکر، نگرش، رفتار و روحیه نوجوانان و جوانان هر مرز و بوم تعیین کننده خط مشی آتی کشور خواهد بود، نوجوان و جوان اگر پایه های فکری مستحکم و صحیحی داشته باشد، در آینده تبدیل به فردی مفید خواهد شد و بالعکس اگر از پایه های سست فکری و عقاید و فرهنگ غلط پیروی کند، به فردی متزلزل، بی هویت و سربار جامعه مبدل خواهد شد. در دنیای معاصر که دشمنان با تهاجم فرهنگی و در عرصه جنگ نرم هر روز سعی دارند به ترفندی جوانان را از باورهای ارزشی خود دور سازند، آنان را بی هویت کنند و پیرو فرهنگ غرب نمایند، تربیت فرزندان در پرتو فرهنگ ایثار و شهادت می تواند ضامن رشد و تعالی اخلاقی و معنوی آنان و بهترین و قوی ترین مکانیزم در این راستا باشد. بنابراین انتقال این ارزش ها به نسل جدید از اهمیت بسزایی برخوردار است و نخستین راه در انتقال و نهادینه سازی این فرهنگ، تعلیم و تربیت می باشد (سعیدمنش، الهی، ۱۳۸۹: ۱۸۶).

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

فرهنگ ایثار و شهادت با اثرگذاری بر فضای فکری و ذهنی جوانان، باعث می شود دو نسل قدیم و جدید درک مشترکی از جامعه و نیز فلسفه زندگی پیدا نمایند. همچنین این فرهنگ متعالی باید بازتولید^[۹] شود، در غیر این صورت محدود شده و کاربرد آن در عصر حاضر و آینده کمتر خواهد شد. اما اگر در این بازتولید، فرهنگ سازی مطلوبی صورت گیرد و بستر مناسبی برای نهادینه سازی آن فراهم شود، از طرفی فرهنگ ایثار و شهادت را به نسل امروز منتقل کرده ایم و مناسبات نسلی را برقرار نموده ایم و از طرفی دیگر، فرهنگ نوینی از ارزش های ایثار و شهادت را تضمین نموده ایم. از این رو نظام تعلیم و تربیت رسمی کشور، بایستی شکوفایی و پرورش این عناصر بنیادین را سرلوحه اهداف و برنامه های خود قرار دهد (شاهین، چشمه سهرابی، ۱۳۸۷: ۴۲۳).
با عنایت به موارد فوق، از جمله اهدافی که می توان برای آموزش و پرورش برشمرد، رشد فضایل اخلاقی دانش آموزان بر پایه تعالیم اسلام است. مدرسه وظیفه آماده کردن نسل جدید را برای جامعه امروز برعهده دارد. امروزه بسیاری از افراد در رویارویی با مسائل زندگی، فاقد توانایی های لازم و اساسی هستند و همین امر آنان را در مواجهه با مسائل و مشکلات روزمره آسیب پذیر نموده است. نوجوانان و جوانان برای مقابله با فشارهای موقعیت های مختلف به کارکردهایی نیاز دارند که آنان را در کسب این توانایی ها تجهیز نماید، لذا می توان با تأکید بر فرهنگ ایثار و شهادت، فرصت هایی را برای رشد اخلاقی دانش آموزان فراهم نمود تا نوجوانان و جوانان علاوه بر کسب توانایی های خواندن، نوشتن، حساب کردن و … مفاهیم این فرهنگ را فرا بگیرند و در خود نهادینه سازند تا با بهره گیری از آن در زندگی خود، توان ایستادگی و مقابله با مسائل را دارا باشند (جمشیدیان و همکاران، ۱۳۸۷: ۲۹۴).
معمولاً با دو رویکرد^[۱۰] می توان به طرح موضوع فرهنگ ایثار و شهادت در نظام آموزشی پرداخت. نگاه اول آن است که هدف نظام آموزشی، آشنا کردن دانش آموزان با مفهوم، ابعاد و مصادیق مقوله مذکور است. به بیان دیگر شناخت فرهنگ ایثار و شهادت موضوعیت دارد. در نگاه دوم، هدف از طرح این مقوله در نظام آموزشی، نایل ساختن دانش آموزان به مجموعه ای از فضائل اخلاقی و نهادینه سازی این فرهنگ در مدارس و دانش آموزان است. با پذیرش نگاه دوم، طرح موضوع فرهنگ ایثار و شهادت به مثابه ابزاری است که می تواند به تحقق اهداف نظام آموزشی یاری رساند (هاونگی، ۱۳۸۹: ۳۹۸ – ۳۹۷).
۱-۲٫ بیان مسئله
فرهنگ، اساس و بنیاد پیشرفت و تعالی انسان ها و نشان دهنده اصالت یک ملت است. در تمام جوامع بشری، ارزش هایی وجود دارد که بنیان اصلی فرهنگ آن جامعه را شکل می دهند. اهمیت و جایگاه این ارزش ها به گونه ای است که هر ملتی، هویت و حیات اجتماعی و سیاسی خود را در پای بندی و احترام به آن ها و انتقال کامل آن به نسل های آینده می داند. فرهنگ ایثار و شهادت یکی از این ارزش هاست که در تمام جوامع دارای ارزش و جایگاه ویژه ای است و به عنوان یک فرهنگ رشد یافته و مترقی، جزء برترین مفاهیم الهی و در نتیجه والاترین و بهترین ارزش هایی است که یک فرد متعهد و پای بند به ملاک های انسانی و اخلاقی می تواند به آن مقام دست یابد (رجبعلی، ۱۳۸۵: ۴۹).
دین مبین اسلام به عنوان کامل ترین و جامع ترین دین الهی به گونه ای نازل شده است که قابلیت و استعداد ایجاد و شکوفایی عمیق ترین فرهنگ ها را در همه اعصار و زمان ها دارد. در این میان، فرهنگ ایثار و شهادت ارتباطی تنگاتنگ با آموزه های دین دارد و در حقیقت، باید اذعان نمود که اگر این فرهنگ آرمانی و بلند نبود، هیچ گونه حرکتی برای شکل گیری نظام اسلامی و تداوم آن، به وجود نمی آمد. فرهنگ ایثار و شهادت دو ثمره ارزشمند و متعالی مکتب الهی و یک الگوی عملی و کاربردی کامل برای تکامل همه انسان هاست و هر فرد و جامعه ای دارای آن باشد، هیچ گاه طعم شکست و ذلت را نخواهد چشید و سعادت و پیروزی را قرین خویش ساخته است (فهیمی، ۱۳۸۷: ۵۳۹).
لازمه برخوداری جوامع و تحقق بخشیدن و گسترش دادن این دو مقوله ی با ارزش و معنوی، جز از طریق تعلیم و تربیت خواه رسمی یا غیررسمی ممکن نیست. از آن جا که آموزش و پرورش مهم ترین نهاد رسمى جامعه است که در کنار خانواده، عهده دار تعلیم و تربیت کوکان و نوجوانان از سطوح پیش دبستانى تا پایان دوره ى آموزش متوسطه است، همگان انتظار دارند که نهادها و مؤسسات آموزشی در تعمیق آرمان های بزرگ بشری و برآوردن نیازهای گوناگون که برخاسته از وضعیت های پیچیده زندگی است، نقش مؤثرتری ایفا نمایند (عشقی مطلق، ۱۳۸۰: ۶۸).
از آن جا که مقوله‌ ایثار و شهادت نیز جزء ارزش ‌های بنیادین جامعه‌ اسلامی ایران است و انتقال چنین ارزش ‌هایی همواره جزء سیاست ‌های کلان فرهنگی کشور بوده است، بدین ترتیب از نظام آموزشی کشور به ‌عنوان بزرگ ترین نهادی که وظیفه انتقال فرهنگ و ارزش‌ها را بر عهده دارد، انتظار می‌رود ضمن پیروی از سیاست ‌های فرهنگی کشور، پیشرو در این حرکت فرهنگی نیز باشد. بنابراین چنانچه جامعه ‌ای حاکمیت جو ایثار و شهادت بر فضای فرهنگی کشور را مهم می‌داند باید نظام آموزشی خود را به ‌گونه ‌ای سازماندهی کند که خروجی هزینه ‌ها و تلاش ‌های انجام شده در آن، جوانان خود ساخته و با هویتی باشند که به خوبی فرهنگ ایثار و شهادت را شناخته و به نیکی آماده کوشش و فداکاری در راه آن بوده و تا پای جان از آن دفاع نمایند (بهالگردی، سعیدی رضوانی، صحافیان، ۱۳۸۷: ۲۵۰).
لذا با توجه به این که مدرسه آیینه ارزش های حاکم بر جامعه و به تعبیری منعکس کننده ساختار ارزش های آن است، باید مفاهیم و ارزش های فرهنگی جامعه خویش را به دانش آموزان انتقال دهد، تا آنان بیش از پیش با ارزش ها و فرهنگ جامعه خویش آشنا شوند و نسبت به حفظ آن ها پایبند باشند. در این میان، جایگاه و نقش معلمان به دلیل داشتن ارتباط مستقیم با دانش آموزان شاخص تر از بقیه است. آن ها با رفتار و گفتار خود و نوع آموزشی که در کلاس ارائه می دهند، می توانند تحولات عظیم و شگرفی را در وجود دانش آموزان ایجاد کرده و الگوی مناسبی برای آن ها در زمینه شکل گیری ارزش ها باشند (کمالی کارسالاری، ۱۳۸۶: ۵۳).
این ضرورت مخصوصاً در دوره متوسطه با توجه به خصوصیات دانش‌آموزان این دوره، بیشتر احساس می‌شود؛ زیرا که در این دوره معمولاً افراد، شیفته ارزش ‌های فرهنگی هستند. معمولاً جوانان در این دوره نوع ‌دوستی، فداکاری، حمایت از دیگران و خدمت به همنوع را مورد توجه قرار می‌دهند و برای فضائل اخلاقی بزرگواری، ایثار، اخلاص، شجاعت و قهرمانی دینی بسیار اهمیت قائل می‌شوند. بنابراین نظام آموزشی کشور باید به شکل گیری فرهنگ ایثار و شهادت خصوصاً در برنامه درسی^[۱۱] و آموزشی این دوره توجه خاصی داشته و در راستای گسترش فرهنگ مذکور که جزء ارزش‌های والای جامعه اسلامی ایران است، تلاش گسترده‌ای داشته باشد (صالحی، اکبرپور، ۱۳۸۶: ۲۵۱).
مطالعه برخی پژوهش ها در راستای موضوع پژوهش فوق شامل؛ شهرکی پور (۱۳۹۲) ” بررسی محتوای کتب درسی دوره ی راهنمایی تحصیلی در گسترش فرهنگ ایثار و شهادت “، مرزوقی، فولادچنگ (۱۳۹۰) ” ارزیابى برنامه درسى دوره ى ابتدایى (اهداف و محتوا) از منظر فرهنگ ایثار و شهادت”، بهمنی (۱۳۸۹) ” تبیین راهکارهای ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه “، هاونگی (۱۳۸۹) ” بررسی میزان برخورداری کتاب های درسی دوره راهنمایی تحصیلی از مؤلفه ها و مفاهیم مربوط به فرهنگ شهادت”، سبحانی نژاد، یوزباشی (۱۳۸۷) ” بررسی میزان توجه به مفاهیم فرهنگ ایثار و شهادت در محتوای کتاب های درسی فرهنگ اسلامی و تعلیمات دینی دوره راهنمایی کشور “، سبحانی نژاد (۱۳۸۷) ” تبیین راهکارهای ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در بین کودکان “، آرمند (۱۳۸۷) ” بررسی مفاهیم ایثار و شهادت در کتاب های درسی دوره ابتدایی، راهنمایی و متوسطه “، بهالگردی، سعیدی رضوانی، صحافیان (۱۳۸۷) ” تأملی در میزان استفاده از ظرفیت درس زبان و ادبیات فارسی (دوره متوسطه) در ترویج فرهنگ ایثار و شهادت”، محمد رضایی نوده (۱۳۸۶) ” شناسایی عوامل ترویج فرهنگ ایثار و شهادت (مطالعه موردی : استان گلستان) “، ربیع نتاج (۱۳۸۶) ” آسیب ها و عوامل ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در اسلام”، احمدی (۱۳۸۶) ” آسیب شناسی ترویج فرهنگ ایثار و شهادت”، حسینی (۱۳۸۶) ” مفهوم پردازی آسیب شناسی ترویج فرهنگ ایثار و شهادت “، عابدی (۱۳۸۵) ” بررسی تأثیر انتظار بر فرهنگ ایثار و شهادت بین جوانان “، عرب زوزنی و سعیدی رضوانی (۱۳۸۵) ” فرهنگ شهادت در کتا‌ب‌های درسی دوره راهنمایی تحصیلی”، رعنایی پور (۱۳۸۵) “پاسداری از فرهنگ ایثار و شهادت در حوزه آموزش و پرورش “، فلاح صفوی، محرمخانی (۱۳۸۵) ” بررسی عوامل و موانع ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه از منظر شهروندان قزوینی “، سلیمانی (۱۳۸۳) ” مقایسه دیدگاه جوانان آشنا با فرهنگ ایثار و شهادت با بقیه جوانان نسبت به توانائی های خود”، بیانگر آن است که تاکنون پژوهشی جامع در ارتباط با بررسی فرهنگ ایثار و شهادت در اهداف مصوب دوره متوسطه و همچنین راهکارهای مؤثر نهادینه سازی آن در مدارس از نظر دبیران صورت نپذیرفته است و از آن جا که در نظام آموزش و پرورش جمهورى اسلامى ایران، یکى از اهداف مهم، انتقال ارزش ها و فرهنگ اصیل اسلامى، ملى و تاریخى به دانش آموزان است، انتظار مى رود که ارزش هاى مرتبط با فرهنگ ایثار و شهادت از جایگاه مهمى در اهداف مصوب دوره متوسطه و همچنین در مدارس این دوره برخوردار باشد.
بنابراین پژوهش حاضر در پی آن است که با عنایت به مبانی نظری و سوابق پژوهشی به ” بررسی جایگاه مؤلفه های فرهنگ ایثار و شهادت در اهداف مصوب دوره متوسطه و راهکارهای مؤثر نهادینه سازی آن در مدارس از نظر دبیران شهر قم ” بپردازد.
۱-۳٫ اهمیت و ضرورت پژوهش
۱-۳-۱٫ نظری

1. 1. انجام پژوهش حاضر بر گسترش دامنه دانش نظری در حوزه پژوهشی فوق کمک خواهد کرد.

1. 1. پژوهش حاضر منجر به دستیابی مباحث جدید در این عرصه خواهد شد.

۱-۳-۲٫ کاربردی

1. 1. برنامه ریزان آموزش و پرورش متوسطه با اطلاع از نتایج پژوهش حاضر خواهند توانست زمینه بهبود و تقویت برنامه ها را در راستای شکل گیری، ترویج و نهادینه سازی فرهنگ ایثار و شهادت، متناسب با شرایط خاص دانش آموزان این دوره فراهم سازند.

1. 1. دستاوردهای پژوهش حاضر می تواند به افزایش دانش و تغییر نگرش مدیران آموزش و پرورش و مدارس در زمینه توجه ویژه به این فرهنگ در برنامه های درسی و آموزشی دوره متوسطه کمک نماید.

1. 1. معلمان آموزش متوسطه با عنایت به یافته های این پژوهش، به اهمیت و جایگاه فرهنگ ایثار و شهادت در آموزش این دوره پی می برند و در راهبردهای یاد دهی ـ یادگیری خود در کلاس به آن توجه می نمایند.

1. 1. سیاست گذاران آموزش و پرورش متوسطه با اطلاع از نتایج پژوهش حاضر، خواهند توانست اهداف مصوب این دوره را در راستای توجه بیش تر به فرهنگ ایثار و شهادت مورد بازنگری قرار دهند.

1. 1. برنامه ریزان درسی می توانند متناسب با محتوای درسی که طراحی آن را برعهده دارند، فرهنگ ایثار و شهادت را در محتوای برنامه های درسی رسمی این دوره و یا از طریق فعالیت های فوق برنامه مدنظر قرار دهند تا دانش آموزان را با فرهنگ ایثار و شهادت آشنا و معرفت حاصل شده را در آن ها درونی سازند و در نهایت زمینه هاى عمل به معرفت کسب شده را فراهم آورند.

۱-۴٫ اهداف پژوهش
۱-۴-۱٫ اهداف کلی

• • تعیین جایگاه فرهنگ ایثار و شهادت در اهداف مصوب دوره متوسطه.

• • شناسایی راهکارهای مؤثر نهادینه سازی آن در مدارس.

۱-۴-۲٫ اهداف جزئی

• • تعیین مؤلفه های فرهنگ ایثار و شهادت.

• • بررسی جایگاه مؤلفه های فرهنگ ایثار و شهادت در اهداف مصوب دوره متوسطه.

• • شناسایی راهکارهای مؤثر نهادینه سازی فرهنگ ایثار و شهادت در مدارس از نظر دبیران.

۱-۵٫ سؤال های پژوهش

1. 1. مؤلفه های فرهنگ ایثار و شهادت کدام اند؟

1. 1. مؤلفه های فرهنگ ایثار و شهادت در اهداف مصوب دوره متوسطه از چه جایگاهی برخوردار است؟

1. 1. از نظر دبیران دوره متوسطه، راهکارهای مؤثر نهادینه سازی فرهنگ ایثار و شهادت در مدارس کدام اند؟

۱-۶٫ تعریف ‌های نظری و عملیاتی مفاهیم و اصطلاحات پژوهش
۱-۶-۱٫ تعریف مفهومی مفاهیم و اصطلاحات
ﭘﻴﺶ از ورود ﺑﻪ ﺑﺤﺚ فرهنگ ایثار و شهادت در دوره متوسطه و ﻣﻘﻮﻻت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ آن، در اﺧﺘﻴﺎر داﺷﺘﻦ درک روﺷﻨﻲ از ﻣﻔﺎﻫﻴﻤﻲ چون ایثار، شهادت، فرهنگ، فرهنگ ایثار و شهادت، دوره متوسطه، اهداف مصوب دوره متوسطه، راهکار و نهادینه سازی ﺿﺮوری به نظر می رسد.

تلفن منزل یا محل کار: ۳۳۹۳۷۸۴-۰۴۱۱
نام و نام خانوادگی به زبان انگلیسی: Qader karimian khosroshahi
نحوه همکاری با واحد علوم و تحقیقات:
تمام وقت نیمه وقت مدعو
اطلاعات مربوط به استاد مشاور دوم:
نام و نام خانوادگی: آخرین مدرک تحصیلی :
تخصص اصلی: رتبه دانشگاهی (مرتبه علمی): تلفن همراه:
تلفن منزل یا محل کار: نام و نام خانوادگی به زبان انگلیسی:
نحوه همکاری با واحد علوم و تحقیقات:
تمام وقت نیمه وقت مدعو
۴- اطلاعات مربوط به پایان‏ نامه:
الف- عنوان تحقیق

1. 1. 1. عنوان به زبان فارسی:طراحی فیلتر دیجیتال با استفاده ازنرم افزارهای پیشرفته برای پردازش سیگنال ECG

      (( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

عنوان به زبان انگلیسی:

1. 1. Design of digital filter using by advanced tools due to processing ECG signal

تذکر: صرفاً دانشجویان رشته‏های زبان آلمانی،‌فرانسه و عربی مجازند عنوان پایان‏ نامه خود را به زبان مربوطه در این بخش درج نمایند و برای بقیه دانشجویان، عنوان بایستی به زبان انگلیسی ذکر شود.
ب – تعداد واحد پایان‏ نامه: ۶
.
پرسش اصلی تحقیق (مسأله تحقیق)
ج- بیان مسأله اساسی تحقیق به طور کلی (شامل تشریح مسأله و معرفی آن، بیان جنبه‏ه ای مجهول و مبهم، بیان متغیرهای مربوطه و منظور از تحقیق) :
یکی از دستگاه های بسیار مهم در کاربردهای پزشکی، دستگاه الکتروکاردیوگرام (ECG) است. امروزه در معاینات اولیه بیماران قلبی و در تشخیصهای پزشکی استفاده از این دستگاه جزو لاینفک درمان میباشد و سیگنالهای خروجی این دستگاه، پزشکان را در امر درمان بیماران قلبی کمک مینماید. در حالت کلی، دستگاه الکتروکاردیوگرآم، سیگنال الکتریکی قلب را بصورت نموداری بر حسب ولتاژ نمایش میدهد. آشکارسازی پیکهای R و کمپلکس QRS در یک سیگنال ECG اطلاعاتی را در مورد ریتم قلبی، سرعت هدایت، شرایط بافتهای داخلی قلبی، عوارض قلبی و پاسخ قلب بیمار در برابر داروهای مختلف را آشکار میسازد. بطور معمول، تغییرات ریتم قلبی و کمپلکس ECG دو پارامتر اندازه گیری هستند که میتوانند از ECG استخراج شوند. هدف از این تحقیق، استخراج سیگنال قلبی با بهره گرفتن از فیلترهای دیجیتال میباشد. بطور کلی سیگنال ECG ثبت شده اغلب توسط نویز و آرتیفکت آلوده میشود، این نویزها عبارتند از:

• • تداخل خطوط نیرو

• • آرتیفکتهای حرکتی

• • نویز ناشی از دیگر بیوپتانسیلهای حیاتی(EEG-EMG و …)

• • انحراف از خط مبنا

هدف از این پایان نامه، شبیه ساز ی و استخراج این سیگنال بطور دقیق و عاری از هرگونه نویر با بهره گرفتن از فیلترهای دیجیتال تحت نرم افزارهای پیشرفته مدلسازی میباشد. فیلترینگ در حقیقت عبور بخشی از فرکانسها و حذف بخش دیگری از آنها میباشد. نیازمندی به فیلترینگ در حوزه های مختلف علم از قبیل، پردازش سیگنال دیجیتال(DSP) در مخابرات داده و تصویربرداری و مخابرات صدا و … بسیار زیاد احساس میشود. فیلترهای دیجیتال بصورت سیستمهای زمان گسسته میباشند که در ورودی و خروجی دارای سیگنالهای گسسته هستند. فیلترهای دیجیتال با بهره گرفتن از مدارات دیجیتال الکترونیکی که اعمال تاخیر، ضرب و جمع را انجام میدهد، پیادهسازی میشوند. ضرایب بهم فزآینده، فیلترهای دیجیتال با بهره گرفتن از مداربندی کردن ایجاد میگردد و برای بالابردن دقت عملکردی فیلتر، باید ضرایب فیلتر با دقت بالا انتخاب شوند و این عمل با افزایش پیچیدگی مداربندی ساخته میشود. یکی دیگر از ویژگیهای بارز این فیلترها مجتمع بودن و کم حجم بودن آنها میباشد و میتوان آنها را با مدارات مجتمع ساخت و در صرف هزینه صرفجویی کرد. در بیان کلان مساله میتوان گفت که میخواهیم شرایطی را با بهره گرفتن از فیلتر دیجیتال ایجاد کنیم که سیگنال خروجی دستگاه کاردیوگرام با عبور از این فیلتر دارای حداقل نویز و دارای پیکهایی با دقت مناسب و در خور نظر باشد و شبیه سازی این ساختارها با بهره گرفتن از نرمافزارهای پیشرفته مانند MATLAB و Labview مورد توجه میباشد.
د – اهمیت و ضرورت انجام تحقیق (شامل اختلاف نظرها و خلاءهای تحقیقاتی موجود، میزان نیاز به موضوع، فواید احتمالی نظری و عملی آن و همچنین مواد، روش و یا فرایند تحقیقی احتمالاً جدیدی که در این تحقیق مورد استفاده قرار می‏گیرد):
در حالت کلی، داشتن یک سیگنال خروجی عاری از نویز و تداخل و بالا بودن دقت عملکرد دستگاه امکام تشخیص درست را بالا برده و احتمال مرگ بیماران قلبی را کاهش میدهد. همچنین پیشرفت الگوریتمی فیلتر دیجیتال و داستانهای بسیار دراز و طولانی و هزینه های گران در حوزه تحلیل الکتروکاردیوگرآم و فیلترینگ باعث شده که در چند دهه گذشته تلاشهای بسیار زیادی در آشکارسازی نویز سیگنال ECG و استخراج داده دقیق آن صورت پذیرد و بسیاری از نتایج آن در مقالات مختلف چاپ شده است ولی با پیشرفتهای تکنولوژیکی در حوزه الکترونیک روزبروز میتوان بر دقت دستگاه افزوده شود. بنابراین ضروری است که با تکنولوزی روز همراه شده و با ترکیبی از مطالعات گذشته و فناوریهای روز دنیا سعی در طراحی فیلتری دیجیتال با عملکردی خوب به منظور داشتن خروجی مناسب داشته باشیم.
ه- مرور ادبیات و سوابق مربوطه (بیان مختصر پیشینه تحقیقات انجام شده در داخل و خارج کشور پیرامون موضوع تحقیق و نتایج آنها و مرور ادبیات و چارچوب نظری تحقیق):
بسیاری از دانشمندان با کار بر روی روش های کاهش تداخلات نقش بسیار موثری در حوزه ثبت خروجی دقیق و مناسب دستگاه ECG داشتند. Huhta و Webstar ، هردو با پیچاندن لیدهای ورودی دستگاه به یکدیگر باعث حذف القای مغناطیسی در لیدها شدند و نقش کلیدی در کاهش اثر تداخل خروجی این دستگاه داشتن[۱] جابجایی جریانها در لیدها و سطح بدن میتواند باعث بالا رفتن کیفیت کابلهای شیلدی شود[۲]. در [۳]، روش های فیلتری خطی برای کاهش انحراف از خط مبنا مورد ارزیابی قرار گرفته است. E.Cramer ، نیز روشی را پیشنهاد کرد که در آن دو فیلتر مختلف طراحی شده بود که تخمین خط توان را همچون تفکیک سیگنال ECG از طریق مقایسه بدست میآورد[۴]. در[۵] ،تکنیکهای طراحی فیلترهای دیجیتال حوزه فرکانس برای حذف نویز خط توان بررسی شده است و بیان شده است که تداخل خارجی از خطوط توان ناشی میشود و تداخل داخلی ناشی از منابع توان داخلی دستگاه میباشد. در [۶]، دقت حذف تداخل در فرکانس ۵۰ هرتز از یک دستگاه الکتروکاردیوگرام مورد تست و ارزیابی قرار گرفته است. در [۷]، فیلترهای شکافدار برای حذف تداخل مورد بررسی قرار گرفته است. در [۸]، نیز تداخل خارجی ناشی از خطوط توان و تداخل داخلی ناشی از منابع توان داخلی بیان شده است. در [۹]، Mitov، بر روی روشی برای کاهش PLI در دستگاه الکتروکاردیوگرام متمرکز شد و با نرخ نمونه برداری مضرب عدد صحیح از فرکانس خط توان نامی با بهره گرفتن از دیتابیس سیگنالهای شبیه سازی را مورد ارزیابی قرار دادهاند. در [۱۰]، نیز نویز تخمین زده شده در ECG با فرایند کاهشی تخمین زده شده است.
و – جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق: (این قسمت توسط استاد راهنما تکمیل شود)
ز- اهداف مشخص تحقیق (شامل اهداف آرمانی، کلی، اهداف ویژه و کاربردی):

• • بیان رویکرد و روش های بهبود سیگنال ECG و حذف نویز

• • بیان مزایای روش پیشنهادی و استفاده از فیلترهای دیجیتال برای تفکیک سیگنال ECG سالم

• • پیش پردازش سیگنال ECG

• • استخراج ویژگیهای عملکردی سیگنال ECG

• • تاثیر بکارگیری فیلتر دیجیتال بر سیگنال ECG و بررسی میزان بهبود SNR

• • شبیه سازی نسبت SNR برای فیلتر دیجیتال پیشنهادی

• • ارائه راهکار مناسب به منظور بهبود عملکرد فیلتر

ح – در صورت داشتن هدف کاربردی، نام بهره‏وران (سازمان‏ها، صنایع و یا گروه ذینفعان) ذکر شود (به عبارت دیگر محل اجرای مطالعه موردی):
ط- سؤالات تحقیق:

• • چگونه میتوان سیگنال ECG را پردازش کرد؟

• • آیا استفاده از فیلتر دیجیتال بهترین روش برای تفکیک ECG از نویز است؟

• پیشرفت تکنولوژی های الکترونیکی تا چه میزان در بهبود ساختار و مجتمع کردن فیلتر موثر بوده است؟

Lazarus, R.S. (2006), “Emotions and interpersonal relationships: toward a person-centered conceptualization of emotions and coping”, Journal of Personality, Vol. 74.
Martin, A.J., Jones, E.S. and Callan, V.J. (2005), “The role of psychological climate in facilitating adjustment during organizational change”, European Journal of Work and Organizational Psychology, Vol. 14.
Meyer, J.P., Allen, N.J. and Smith, C.A. (1993), “Commitment to organizations and occupations: extension and test of a three-component conceptualization”, Journal of Applied Psychology, Vol. 78 No. 4.
Miller, A. and Monge, S. (1986), “Team heterogeneity and its relationship with team support and team effectiveness”, Journal of Educational Administration.
Milliman, J., Taylor, S. and Czaplewski, A.J. (2002), “Cross-cultural performance feedback in multinational enterprises: opportunity for organizational learning”, Human Resources Planning Society, Vol. 25 No. 3.
Nasrudin, A.M., Ramayah, T. and Beng, Y.C. (2006), “Organizational structure and organizational climate as potential predictors of job stress: evidence from Malaysia”, International Journal of Commerce and Management, Vol. 16 No. 2.
Nickols,F.D.(2010)” Change Management 101: A Primer. Available from http:// www .nickols.us/change.
Onyemah, V. (2009), “The effects of coaching on salespeople’s attitudes and behavior”, European Journal of Marketing, Vol. 43 Nos 7/8.
Oreg, M.V., Vokola, M. and Armenakis, A. (2011), “Change recipients’ reactions to organizational change”, Journal of Applied Behavioral Science, Vol. 47 No. 4.
Orth, C.D., Wilkinson, H.E. and Benfari, R.C. (1987), “The manager’s role as a coach and mentor”, Organizational Dynamics, Vol. 15 No. 4.
Rafferty, A.E. and Griffin, M.A. (2006), “Perceptions of organizational change: a stress and coping perspective”, Journal of Applied Psychology, Vol. 91 No. 5.
Schneider, B., Brief, A.P. and Guzzo, R.A. (1996), “Creating a climate and culture for sustainable change”, Organizational Dynamics, Vol. 24 No. 4.
Sharma, N. and Patterson, P.G. (1999), “The impact of communication effectiveness and service quality on relationship commitment in consumer, professional services”, The Journal of Services Marketing, Vol. 13 No. 2.
Sherman, W. S., & Garland, G. E. (2007). Where to bury the survivors? Exploring possible ex post effects of resistance to change. S.A.M. Advanced Management Journal, ۷۲(۱).
Sias, P.M. (2005), “Workplace relationships quality and employee information experience”, Communication Studies, Vol. 56 No. 4.
Stroebe, W. and Stroebe, M. (1996), “The social psychology of social support”, in Hig-Gins, E.T. and Kruglanski, A.W. (Eds), Social Psychology: Handbook of Basic Principles, Guilford Press, London.
Tim, A. and Davis, K. (2000), “Participatory Management: A Critical Look”, Journal of Library Administration ,31 (۱).
Weick, K.E. and Quinn, R.E. (1999), “Organizational change and development”, Annual Review of Psychology, Vol. 50.
پیوستها
با سلام: پرسشنامه حاضر جهت ” بررسی تاثیر ارتباطات درون سازمانی بر واکنش کارکنان به تغییرسازمانی ” برای انجام پایان نامه تحصیلی تدوین شده است. پاسخگوی محترم، دقت در پاسخدهی شما باعث افزایش کیفیت این پژوهش و سهولت انجام آن توسط پژوهشگر خواهد بود لذا مستدعـی است با همکاری صمیمانه خود، از طریق پاسخ گویـی به سئوال‌های این پرسشنامه در تحقق اهداف این مطالعه ما را یاری فرمائید. در ضمن نظرات شما به غیر از کدگذاری و تحلیلهای آماری و هدف این پژوهش برای اهداف دیگر قابل استفاده نخواهد بود. ازعنایـت، دقت نظر و بردباری شما در تکمیل این پرسشنامه

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

با تشکر
کمال تشکر را داریم.

خیلی موافقم

موافقم

تا حدودی

مخالفم

خیلی مخالفم

آیتم ها

1. 1. مافوق من در مورد اینکه کار چگونه باید انجام شود پیشنهاداتی میخواهد.