بحمدالله نمردیم آن‏قدر کز گردش دوران

قدح در دست و مینا در بغل دیدیم تقوی را
(همان: ۲۱۶)

شـود در آب وضـو تـازه داغ‏هــای ریــا

مگــر شــراب نمـازی کنـــد ردای مرا
(همان: ۳۰۸)

۶ـ تأثر از فرهنگ عامه: از آغاز دوره اسلامی تا روزگار صائب، در هیچ دوره‏ای فرهنگ عامه تأثیر قابل ملاحظه‏ای در ادبیات نگذاشته بود. در عهد صفوی به دلیل رواج شعر در میان طبقات مختلف مردم و رواج آن در قهوه‏خانه‏ها، روزبه‏روز شعر از فرهنگ عامه متأثر شد. عنصر اصلی فرهنگ عامه در حوزه ادبیات، خرق عادت در بیان است. از آن جایی که متناقض‏گویی از مهم‌ترین مسائل مورد اقبال عموم است، لذا شعرای این عصر، به ویژه صائب، به این امر بیشتر توجه کرده‏اند. به‏این ترتیب می‏توان گفت که تأثیرپذیری از فرهنگ عوام و به‏کار بردن برخی تعابیر و اصطلاحات متناقض که ریشه و هسته آن‏ها در فرهنگ عامه است و اغلب به صورت ضرب‏المثل در آمده‏اند، از دیگر عوامل شکل‏گیری تصاویر و معانی پارادوکسی در شعر صائب است:

رزق ما آید به پای میهمان از خوان غیب

میزبان ماست هرکس می‏شود مهمان مـا
(همان: ۱۴۹).

کنـد جمعیت دنیا فسـاد نفـــس را ظاهر

که این مکاره از بی‏چادری مستور می‏باشد
(همان: ۱۵۱۱).

گرفتـم بست آن بیرحـم راه گفتگو بر من

کسی نگرفته است از من زبان بی‏زبانی را
(همان: ۲۲۰) (واحد، ۱۳۸۴).

۳-۵-۱ زاویه دید در شعر صائب
محمدی در مورد تضاد معنایی و مضامین و نوسانات فکری شعرای سبک هندی و شعر صائب که جهت دست یافتن به «طرز تازه و معنی بیگانه» یک مضمون شعری را در دو معنای متضاد از هم بیان می‌دارند، اصطلاح «زاویه دید» را مطرح کرده، می‌گوید: «زاویه دید در اصل از مصطلحات فن داستان نویسی است. زاویه دید همان نحوه روایت داستان و چگونگی ارائه آن به خواننده است…اما منظور از زاویه دید در اینجا چیز دیگری است. می‌دانیم که می‌توان از دیدگاه‌های مختلف به جهان نگریست. به این ترتیب ممکن است یک چیز را به اشکال مختلف مشاهده کرد. به عنوان مثال اگر با درختی روبرو شویم و از سه زاویه مختلف به آن نگاه کنیم بی شک با تصویرهای مختلفی برخورد خواهیم کرد؛ حال آنکه درخت یک شیئی ثابت بوده است. منظور از زاویه دید در اینجا همین برداشت‌های متنوع از یک حقیقت و ماهیت ثابت است. اختلاف در زاویه‌های دید، سبب اختلاف در صورت و معنای شعرها می‌شود و در نتیجه منجر به ایجاد معنای تازه منو (=معنی بیگانه) خواهد شد. از آنجا که شاعران سبک هندی به تصریح خود پیوسته به دنبال« معنی بیگانه» هستند، ما در اشعار آن‌ها با زاویه‌های دید متنوعی روبرو هستیم. به عبارت دیگر می‌توان گفت «تغییر صورت و معنای شعر به وسیله تغییر در زاویه‌های دید» یکی از ویژگی‌های شعر سبک هندی است.« بیشتر این زاویه‌های دید، عمدتاً از دو حال خارج نیستند:یا با دیدی منفی به چیزی می‌نگرند یا با دیدی مثبت. تمامی زاویه‌های دید در اشعار سبک هندی و علی مخصوص صائب، رسیدن به اصل: «ایجاد معنای تازه و نو» یا «معنی بیگانه» است. به این ترتیب در شعرهای سبک هندی، خواننده پیوسته با یک «نوسان فکری» روبه رو است. به این معنا که تفکر ثابتی بر شعرها حکم فرما نیست و جایگاه فکری شاعر نسبت به اشیاء و افراد و دیگر پدیده‌های شعری در هاله‌ای از ابهام فرو رفته است».(محمدی،۱۳۷۴: ۱۳۴-۱۲۸).
۳-۵-۲ اخلاقیات صائب
صائب شاعری است اخلاقی و آرمان گرا. در سروده‌های او هم می‌توان از اخلاق آرمانی و ناکجا آبادی نمونه‌های فراوان پیدا کرد و هم از اخلاق علمی و این جهانی.
«این ناکجاآباد و مدینه‌ی فاضله‌ی صائب محبت و عاطفه و پاکی و صفا حکومت می‌کند: انسان آزاد است، ایثار می‌کند، دارای همت بلند است؛ دوستان یکدل و صافی ضمیرند و چیرگی با عشق و محبت است. ولی خارج از این ناکجاآباد آرمانی صائب واقعیت با چهره خشن، خودنمایی می‌کند. انسان مجبور است نه مختار، روزی بی تلاش به دست نمی‌آید. برای به دست آوردن پاره‌ای نان باید خون دل خورد. از گزند دشمن شیرین زبان نباید غافل بود و از همنشینی با نیکان، طینت پلیدان پاکیزه نمی‌گردد». (دلیری مالوانی،۱۳۸۱: ۲۱۸).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳-۵-۳ سبک و شیوهی صائب
صائب سبکی را به کمال رساند که چند قرن بعد از او سبک هندی نامیده شد او اسلوب معادله یا «مدعا مثل» را بیش از دیگر شاعران هم روزگارش به کار برده است. نازکی خیال و لطافت اندیشه و مضمون سازی‌های ظریف و معنی‌های بیگانه و باریک در شعر وی دیده می‌شود. ابیات غزل وی استقلال معنایی دارند و در یک غزل از چندین موضوع سخن گفته است.
صائب را شاعر تک‌بیت‌ها نیز گفته‌اند. از بیت‌های مشهور اوست:

پاکان ستم ز جور فلک بیشتر کشند
همچو کاغذ باد گردون هر سبک‌مغزی که یافت
اظهار عجز بر در ظالم روا مدار
به فکر معنی نازک چو مو شدم باریک
پر در مقام تجربت دوستان مباش

گندم چو پاک گشت خورد زخم آسیا