• کتاب مقدس یا عهدین

یکی از مهمترین اعتقادات مسیحیان اعتقاد به کتاب مقدس یا عهدین می باشد. آنان معتقد هستند که این کتاب نوشته عیسی مسیح (ع) نیست، اما به دلیل عنایت روح القدس از تحریف و انحراف به دور است و تمامی آن کلام خدا و مقدس می باشد. کتاب مقدس تنها منبع معتبر مسیحیان برای اعتقادات و باورهایشان می باشد که مطالعه دقیق این کتب ما را به شناخت بدعت های مسیحیان و تناقض های این دین نزدیکتر می کند. این کتاب شامل دو بخش عهد جدید و عهد عتیق است که عهد جدید مشتمل بر ۱۴ انجیل و یک کتاب به نام اعمال رسولان و نامه های پولس و چند نامه دیگر و مکاشفه یوحنا است. انجیل متی، لوقا و مرقس از این جهت هم نوا می گویند که حال و هوای این سه انجیل با یکتاپرستی و توحید بیشتر سازگار است. انجیل متی شامل چندموعظه اساسی و مسائل جزئی زیادی مانند مثال های خاص عیسی را بیان می کند. انجیل مرقس کوتاه ترین انجیل است. در این انجیل تعلیمات عیسی را کمتر ذکر کرده است و بیشتر به معجزات عیسی (ع) پرداخته است. تمامی مطالب انجیل مرقس در انجیل متی و لوقا ذکر شده است. البته توضیح در انجیل مرقس مفصل تر است. انجیل لوقا که آخرین انجیل از انجیل های هم نوا (متی، مرقس، لوقا) نوشته شخصی است که پولس او را پزشک محبوب می نامد. مسیح در انجیل لوقا مهربان و نجات دهنده جهان است. از دیگر ویژگی ها این انجیل متی ماجراهای قبل و بعد از ولادت حضرت مسیح (ع) است. سبک نگارش لوقا ادبی تر و شیواتراز کتب دیگر است. انجیل لوقا به مواردی توجه می کند که دیگر انجیل ها توجه نمی کنند مواردی مثل غیر یهودیان و زنان و گناهکاران و مسئله فقر و ثروت.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

• ملل و النحل : محمد بن عبدالکریم شهرستانی

این کتاب ارزشمند از شهرستانی در معرفی دینها و فرقه ها است. شهرستانی در این کتاب، که مشهورترین اثر اوست، عقاید آیینها و نحله های مختلف را به شیوه ای سنجیده گزارش کرده است. الملل اثری بدیع و پر نفوذ بود و در حوزۀ ادیان و عقاید دانشنامه ای واقعی به شمار می رفت که از آثار مشابه پیشین رویکرد عینی تری داشت. شهرستانی انسانها را به دو گروه تقسیم کرده است: پیروان ادیان دارای کتاب مانند یهودیان، مسیحیان، مسلمانان، زردشتیان، مانویان و پیروان عقاید خود سرانه نظیر فیلسوفان، دهریان، صابئین و بت پرستان و برهمنان. گروه نخست یعنی اهل دیانات، کسانی اند که از کتابهای منُزَل و میانی (تورات، اناجیل، قرآن) یا آثاری مانند کتابهای مانی و اوستا و امثال آنها پیروی می کنند. گروه دوم یا اهل اهوا، به جای آنکه اعتقاد خویش را از مرجعی گرفته باشد، به باورهای بشری و میل و هوای شخصی تکیه دارند و به خود آرایی دچارند. او در هر فصل و بخش از این کتاب به تدریج از مباحث کلی تر و عام به طرف مباحث جزئی و خاص پیش رفته است. بخصوص به گسترش مانویت در جهان پرداخته و به پیشرفت و موفقیت مبلغین آیین مانوی اشاره نموده است.

• ایران در زمان ساسانیان : آرتور کریستن سن

ایران در زمان ساسانیان اثر آرتور کریستن سن شامل تاریخ سیاسی و مدنی عصر ساسانی است که تاریخ سیاسی موضوع اصلی این کتاب را تشکیل داده است. تنها ایرادی که برخی از محققین به کار مؤلف مورد نظر آورده اند، شکل تلفظ نکات و عبارات پهلوی است که در بین محققین در طرز بیان آن اختلاف وجود دارد.

• تاریخ کلیسای قدیم در امپراتوری روم و ایران : ویلیام مک الوی میلر

تاریخ کلیسای قدیم در امپراتوری روم و ایران اثر ویلیام مک الوی میلر که تحقیقی است درباره ی تاریخ و سرگذشت کلیسا از زمان ظهور تا قرن چهارم میلادی در قلمرو ایران و روم است، که نام کلیساها و شوراها در آن بیان شده است. نویسنده در این کتاب به طور کاملاً آشکار به جانبداری و طرفداری از مسیحیان پرداخته است.

• شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان : نینا ویکتوریا پیگولوسکایا

شهرهای ایران اثر ویکتوریا پیگولوسکایا در این کتاب به سبب شناسایی منابع سریانی و دوره ی نخستین شاهان ساسانی بسیار ارزشمند است. اطلاعات خوبی در مورد وضعیت نسطوریان به خواننده منتقل می نماید، که علت آن منابع سریانی عصر ساسانی است.

• انتقال علوم یونانی به جهان عربی : دلیسی اولیری

انتقال علوم یونانی به جهان عربی اثر دلیسی اولیری کتابی است که چگونگی انتقال علوم یونانی را به عالم اسلام بررسی کرده است. نویسنده ی این کتاب نیز به مناسبات فرهنگی و سیاسی در عصر ساسانیان بین ایران و روم می پردازد. این اثر اطلاعات ارزنده ای راجع به دو فرقه نسطوریان و یعقوبیان در دوره ساسانی ارائه می دهد.

• تاریخ ساسانیان : شاهپور شهبازی

تاریخ ساسانیان شاپور شهبازی از جمله آثاری است که به تاریخ ساسانیان پرداخته است. ویژگی این کتاب ترجمه بخش ساسانیان تاریخ طبری و مقایسۀ آن با تاریخ بلعمی است. مؤلف این کتاب وقایع دوره ساسانی را با دید انتقادی و تحلیلی بررسی نموده است. این کتاب به دلیل کثرت منابعی که در آن بکار برده ارزشمند و بی نظیر است.

• تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی تا اواسط قرن پنجم : ذبیح الله صفا

تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی تا اواسط قرن پنجم اثر ذبیح الله صفا کتابی است که به بیان فعالیت های فرهنگی دانشمندان سریانی و مراکز علمی سریانی و ایران، و نقش نسطوریان ایرانی در انتقال علوم عقلی یونانی پس از مهاجرتشان از روم به ایران بعد از فضای مناسبی که توسط شاهان ساسانی فراهم گشت و به نقش آنان در انتقال علوم عقلی از ایران به جهان اسلام می پردازد. این اثر اسامی دانشمندان سریانی و ایرانی را بیان نموده که اطلاعات ارزشمندی را به خواننده منتقل می کند، بسیار حائز اهمیت است.
فصل دوم :
شکل گیری وظهور مانویت
بخش اول : ۲-۱ . سرگذشت مانی ومقام رسالت
۲-۱-۱. سرگذشت مانی :
پس از انقراض سلسله اشکانی ،بسیاری از اعضاء خانواده سلطنتی به شهرها و نقاط دوردست ایران بزرگ مسافرت کرده وپراکنده شدند،از آن جمله پدر ومادر مانی بودند که شهر بابل مهاجرت نمودند،هنوز خاندان اشکانی برقسمت اعظم ایران حکومت داشتند که مانی به دنیا آمد و در یک محیط مرفه ومعین به زندگی مشغول شد،بعضی مورخان عقیده دارند که مانی نقص عضو داشت و به سبب همین نقص مورد توجه و التفات فراوان مادرش (مریم) قرار گرفته بود که می کوشید جگرگوشه اش با فراگیری معلومات متداول زمان در راه علم کوشا شود.
مانی ۸ ساله بود که اشکانیان به دست اردشیر ساسانی منقرض شدند و آوارگی مانی شروع شد خانواده مانی به بابل رفته ودرقریه ئی نزدیک ایالت (میشان) مسکن گزیدند.طوایف مغتسله که یکی از فرق گنوستیک بشمار می رفتند نواحی حاصلخیز دجله و فرات سکونت داشتند،پاتک پدر مانی مردی جستجوگر و پریشان خاطر بود،زیرا هنوز که با واسطه زندگی رسیده بود،ملجأ روحی و پناهگاه فکری نداشت و می خواست در بین مذاهب متداول حقیقت را بیابد وبه آن ملتجی شود،طبعا طرز فکر و تربیت پدر در مانی موثر واقع می شد و او هم می خواست بدعتی در مذاهب بوجود آورد.^[۱]
بنابر گزارش ابن ندیم،مانی از کودکی همراه پدرش که به فرقه مغتسله پیوسته بود،با آموزه های مذهبی و جهان بینی عارفانه آشنا شده به زندگی پرهیزگارانه و ترک علایق دنیوی خو گرفته بود.
۲-۱-۲. مانی ومقام رسالت :
مانی مدعی است که مقام رسالت پیام های دینی خود را از یک میانجی الهی موسوم به توم” دریافت کرده است.واژۀ “توم” به زبان های سامی است به معنی «قرین» و«همزاد» است ومعادل این نام درمتون فارسی میانه «نرجمیگ» است.”توم” نخستین بار هنگامی که مانی دوازده ساله شد از سوی خداوند بهشت نور بر وی نازل شده بدو وحی کرد که پرهیزگاری پیشه کرده از مردم کناره بگیرد وترک شهوترانی کند،ولی چون هنوزخردسال است هنگام ظهورش نرسیده است.چون بیست وچهارساله شد،”توم” بار دیگر نزد او آمده وی را دعوت به خروج وتبلیغ دین می کند.ابن ندیم دربارۀ چگونگی برگزیدن و مبعوث شدن مانی به پیامبری از زبان “توم” چنین می گوید: «درود برتو ای مانی از من واز خدای که مرا به نزد تو فرستاد و تو رابه پیامبری خود برگزید و به تو دستور می دهد که مردم را به دین خود بخوانی و آنان را به بشارت حق مژده دهی و در این کارهمه کوشش خود را به کار بری.»^[۲]
مانی هنگام نزول وحی تمام نکات اساسی تعالیم را دریافت کرده زیرا خود وی می گوید: «درهمان سالی که اردشیرقرار بود بر تخت نشیند فارقلیط جاوید نزد من آمد و با من حرف زد وبرای من اسرار عمیق و اسرار رفیع و اسرار روشنایی و اسرار جنگ وجدل نهاد.اینها را او برای من فاش ساخت چنین بر من فاش ساخت فارقلیط آنچه را که بوده است وآنچه را که خواهد بود.»^[۳]
بدین ترتیب مانی جهت تبلیغ و انتشار دین خود بابل را ترک گفته پس از آشکار نمودن دعوتش در نقاط مختلفی از جمله هندوستان ، مذاهب در زمان شاپور ساسانی به ایران آمد.^[۴]
بعضی از مورخان می گویند: در زمان شاپور،مانی صورتگر،دعوی پیغمبری کرد و برهان دعوی او آن بود که ادوار بزرگ و کوچک و خط های دراز و کوتاه بکشیدی چنانکه چون به پر کار ومسطر احتیاط رفتی ،تفاوت نبودی و صورت ربع مسکون و سه ربع غیر مسکون چند بیضه نگاشته بود،چنانکه تمامت شهرها و دریاها و کوهها و رودها از آن معلوم می شد و پیراهنی نیز ساخته بود چنانکه چون بپوشیدی مرئی بوده و چون از تن [برکنده] نامرئی ^۵
با موافقت شاپور شروع به تبلیغ دین خود در سراسر ایران زمین می کند وبا وجود رسمیت و اهمیت ویژه دین زردشتی در دورۀ ساسانیان ،حتی هرمز جانشین شاپور نیز با او و همراهانش مخالفتی نداشت.دین مانی تا پایان سلطنت شاپوریعنی ۲۷۳ میلادی در سراسر ایران منتشر شده بود وحتی پس از مرگ او به سرعت بی سابقه در خارج از مرزهای ایران رواج یافت. ^۶
۲-۱-۳. مذهب مانی :
در زمان ساسانیان ادیان و کیش های تازه و بی نظیر دین مانی و مزدک پدید آمد وهمه کیش های غیر رسمی،مخصوصأ آئین مانی و مزدک به سرعت در میان مردم محروم جامعه رواج یافت.زیرا مردم دیگر هدفها و آرزوهای خود را در آئین زرتشتی نمی دیدند،بلکه در طول زمان این فکر برای آنها پیدا شد که باید اندیشه های جدید پیدا شود تا بتوانند بیانگر خواسته های آن باشد. ^[۵]
اساس مذهب مانی بر تصفیه و تزکیه و حسن اخلاق و طهارت باطن استوار بودند لذا مردم به سرعت به آن گرایش پیدا کردند و در این مذهب چنان عقیده ای استوار یافتند که با همه سخت گیریهای روحانیون زرتشتی و سلاطین ساسانی،همچنان مقام و معتقد بر دین مانی ماندند. ^[۶]
یکی از ویژگی های مهم این کیش آن است که چون مانی دین خود را جهانی قلمداد می کرد.^[۷] دربعضی از کتب آمده است که چون مانی شنیده بود که عیسی گفته است پس از او«فارقلیط» مبعوث خواهد شد به فرزندان خود بسپارید تا از فارقلیط پیروی کنند،خود را فارقلیطا نامید و دعوی نبوت کرد وکتابی مانند انجیل ظاهرساخت وگفت این کتاب از آسمان آمده است در اواخر حکومت شاپور،مانی به هندوستان رفت.گویند در اثنا سفر به غار رسید که از چشمه آبی گوارا و هوائی خوب داشت،پنهان از مردم قوت یکساله را به آن برد و گفت به آسمان می روم و یکسال درآسمان می مانم وبعد به میان شما برمی گردم و شما باید در فلان وضع که نزدیک به غاراست منتظر من باشید.پس از چشم مردم غایب شد و به آن غار رفت و در آن غارصورتهای دل انگیز طرح کرد و آن را ارژنگ نام نهاد و پس از یکسال به میان مردم بازگشت و آن صورتهای بدیع را به ایشان بنمود و آن را معجزۀ خود خواند. ^[۸]
مبلغین ومبشرین او برای انتشار سریع مانویت در هرناحیه ای این دین را به زبان مردم آن محل تبلیغ می کردند ونام هایی که برای ایزدان مانوی به کار می بردند،در هر حوزه ای همان نام های معروف و معمول درمذاهب رایج وشناخته شده آن خطه بود.از این رو نام های مصادر خلقت و ایزدان مذکور در نوشته های مانوی یکسان نیست و در متون بازمانده از زبان های مختلف،متفاوت است.^[۹]
ظهور مانی در حکومت ساسانی را باید نشانی از نارسایی و پاسخگو نبودن دین ساسانی به شرایط آن روز مردم دانست.دین مانی بسیار شگفت انگیز در شرق و غرب جهان گسترش یافت از مجموع رخدادهای گوناگون دوران ساسانی می توان فهمید که مردم به شدت دنبال تحول بودند به همین دلیل به سرعت به سوی شیانت های عدالتخواه مانند مانی و مزدک شتافتند.^[۱۰]
نشرسریع دین مانی در ایران روم شرقی برای دینهای یهودی و مسیحی وزردشتی رقیبی سخت و برای دولتهای ایران وروم خطرجدی تراشید،زیرا دین مانی ادعای جهانگیری داشت و با مرز و ملیت مخالف بود و تفاوتی میان ایرانیت و قومهای دیگر نمی گذاشت و نیز شالوده اجتماعی ایران بود و دیگر اقوام بر خانواده و زندگی پدر سالاری بود و مانویت در اساس با زناشویی وخانواده داری بزرگان دین مخالفت می کرد و روزه داری و عبادات مداوم وزهد و عرفان آن با روح شاد و زنده و دلبستگی به علایق زندگی و مادی و خانوادگی ایرانی اصلأ جور در نمی آمد.درنتیجه هم عیسویان و هم یهودیان و هم زردشتیان دشمنان تند و آشکار مانویت شدند و خود مانی که به دلیل بزرگ منشی وبردباری دینی شاپور و پسرش هرمز،اردشیر در همه جا رفت و آمد می کرد.^[۱۱]
مانی در تعریف دین خود چنین می گوید: «یک اینکه دین کهن در یک شهر «سرزمین» و به یک زبان بود،پس دین من در هر شهر به همه زبانها آشکار شود.و در شهرهای دور آموخته خواهد شد.و دیگر اینکه دین پیشین تا زمانی که سالاران پاک «سران مقدس» در آن بودند،وجود داشت و هنگامی که سران آن عروج می کردند،پس ایشان آشفته می شد و در اندرز و کرفگی (=ثواب) سست می شدند.اما دین من با انجیل زنده وبا آموزگاران و شماسان و برگزیدگان و نیوشایان و با خرد و کار خیر تا ابد خواهد پایید.سوم اینکه روان های پیشینیان که در دین خود کرفگی گرد نیاوردند،به دین من خواهند آمد که این خود،دروازۀ رستگاری خواهد بود.چهارم،این آفرینش دو بن و انجیل های زنده،خرد و دانش من از آن دین پیشینیان برتر و بهتر است.پنجم همه کتاب ها و خرد و تمثیل و…» در این متن که آسیب دیده و ناتمام است، مانی دلایل برتری دین خود را ذکر کرده است.^[۱۲]
۲-۱-۴. کرتیر و مانی: