۳-۷-۲-توده های هوا در ایران:
توده هوای که از روی ایران عبور کرده و ریزشهای جوی ناشی از فعالیت آنها است از نظر زمانی در دو گروه قرار می گیرند. یکی توده هائی که در ۸ الی ۹ ماه از سال ( از مهر ماه لغایت خرداد ) فعالیت دارند و دیگری توده هایی که در ۳ الی ۴ ماه از سال ( خرداد لغایت شهریور ) ممکن است فعالیت داشته باشند و بنام توده هایی تابستانی معروف هستند. از گروه اول می توان توده های زیر را نام برد(اوجی، ۱۳۸۵):
۳-۷-۲-۱- توده های مدیترانه ای:
این توده های هوا از نواحی غربی وارد کشور می شوند. منشا آنها عر ضهای نواحی قطبی است. این توده ها اگر بروی خشکی تشکیل شده باشند بری – قطبی و اگر روی دریاها تشکیل شده باشند دریائی – قطبی خواهند بود. چنانچه این توده های هوا که از آبان ماه لغایت اردیبهشت امکان ورود آنها به ایران میسر است با توده های سودانی برخورد کنند بارشهای نسبتا خوب و رگبارهای پراکنده ای را در نواحی غرب و شمال کشور باعث می شوند ولی بندرت نواحی جنوبی ایران را تحت تاثیر قرار می دهند.
۳-۷-۲-۲-توده های هوای سودانی:
این توده ها از شمال شرق آفریقا منشا گرفته و پس از عبور از روی بحر احمر و شبه جزیره عربستان از نواحی جنوب غرب وارد ایران می شود. چون شکل گیری آنها بروی خشکی C و نواحی دریایی T است ماهیت این توده های هوا بری – حاره ای cT است ولی این امکان وجود دارد که درمسیر خود مقدار زیادی رطوبت را از شرق شبه جزیره عربستان کسب نموده و تبدیل به توده های دریائی – حاره ای mT گردند. در این صورت خواهند توانست نواحی زیادی از ایران را از نظر بارندگی تحت تاثیر قرار دهند. این توده ها از نظر زمانی در دوره مهر تا اواخر اردیبهشت فعال می باشند. بنابراین بارندگی های حاصله از آن توده ها زمستانه خواهند بود. چنین استدلال می شود که فعال نشدن این توده ها عامل اصلی خشکی در ایران است و سال هائی که این توده ها وارد ایران نمی شوند به لحاظ بارندگی خشکسالی اتفاق می افتد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳-۷-۲-۳-توده هوای سرد سیبریائی:
این توده هوا از مناطق خشک C کلاهک قطبی A سرچشمه گرفته و باعت ریزش هوای بسیار سرد روی پهنه ایران می گردند که دامنه آن تا مناطق جنوب کشور و چابهار می رسد. این سیستمها که بیشتر نیمه شرقی کشور را تحت تاثیر قرار می دهند اصولا خشک بوده و فاقد باران هستند اما اگر با توده هوائی که از غرب و جنوب غربی وارد کشور شده و دارای رطوبت هستند تلاقی پیدا کنند باعث خواهند شد که مقدار زیادی ریزشهای جوی بخصوص برف را ایجاد نمایند. تجربه چندین روز هوای بسیار سرد زمستانی بدون بارندگی در نواحی شمال شرق ایران ناشی از نفوذ این گونه توده های هوا است.
۳-۷-۲-۴- توده های عرضهای میانی:
سیستم دیگری که ممکن است ایران را تحت تاثیر قرار دهد توده هائی است که از روی اروپای مرکزی و دریای سیاه گذشته و از نواحی آذربایجان (شمال غرب کشور )وارد ایران می شوند.این توده ها اکثر نواحی شمال ایران، از آذر بایجان تا خراسان، و یا بطور کلی نیمه شمالی کشور ر ا پوششش داده و در زمستان بارشهای نسبتا خوبی را در این قسمت از کشور باعث می شود.
توده های چهارگانه فوق را می توان توده های زمستانه قلمداد کرد اما در تابستان نیز پهنه ایران ممکن است تحت تاثیر دو توه هوای عمده قرار گیرد که عبارتند از(روشن، ۱۳۸۵):
۳-۷-۲-۵- توده های حاره ای:
این توده ها ممکن است از نوع در یائی mT و یا بری cT بوده واز نواحی شرق وارد کشور شوند. چنانه این توده های هوا یا هوائی که از قطب وار د کشور شده است برخورد نمایند ناپایداری های شدیدی را در وضعیت هوا ایجاد می نمایند که منجر به بارشهای پراکنده در مناطق مختلف کشور می شود.
۳-۷-۲-۶- مانسون های هند:
گاهی اوقات مانسونهای هند مستقیما در تابستان وارد کشور می شوند که در این صورت در نواحی جنوب شرقی ایران بارش های قابل توجه ای را ایجاد می نمایند. شدت این مونسونها برخی اوقات بحدی زیاد است که تمام پهنه کشور را تحت تاثی قرار می دهند. باران های مانسونی غالبا شدید بوده و در صورت بروز باعث ایجاد سیل های ناگهانی می شود.
۳-۸- بررسی اقلیم شناسی حوضه مورد مطالعه
۳-۸-۱- دوره سرد در دوره سرد سال بادهای غربی تمام ایران را فرا می گیرند و با خود توده های هوا را ازمنا بع متعدد می آورند. توده هوای قطبی (CP) هوا را از سرزمینهای شمالی وارد ایران می کند، این فرابار از سمت شمال شرق وارد ایران شده و به مرور زمان کل کشور را تحت تاثیر قرار می دهد. منطقه مورد مطالعه که در مرکز ایران واقع شده نیز در دوره سرد سال تحت تاثیر این توده‌های هوایی قرار می‌گیرد.
هنگامیکه در اواخر دوره گرم سال فرابار سیبری گسترش می یابد، بادهای سرد و خشک آن ضمن عبور از منطقه شمال شرق ایران وارد چاله‌های مرکزی شده و آب و هوایی سرد وخشک را در فصل سرما بر منطقه مورد مطالعه حاکم می کند(کاویانی، ۱۳۸۴).
همچنین در دوره سرد سال بادهای غربی که به دلیل عبور از دریای مدیترانه و اقیانوس اطلس رطوبت بسیار زیادی را با خود به همراه دارند از سمت غرب وارد ایران شده و بارشهای فصل سرد ایران را ایجاد می‌کنند. این بادها مهم ترین سیستم رطوبتی منطقه مورد مطالعه و همچنین بخش وسیعی از کشور در دوره سرد سال هستند. به همین دلیل بیشترین بارش حوضه دشت یزد-اردکان در فصل سرما است(علیجانی، ۱۳۸۳).
۳-۸-۲-دوره گرم
در دوره گرم سال پرفشار جنب حاره بر اقلیم ایران حاکم می‌شود. این پرفشار دینامیکی مانع ورود دیگر توده‌های هوایی به داخل فلات ایران شده و آب و هوایی گرم وخشک را بر کشور حاکم می‌کند. منطقه مورد مطالعه نیز مانند دیگر نقاط فلات مرکزی ایران، تحت تاثیر این پرفشار قرار داشته و در دوره گرم سال دارای آب و هوای گرم و خشک است(روشن، ۱۳۸۵).
در رابطه با سنجش و ارزیابی وضعیت اقلیمی یزد، لازم به ذکر بوده که ایستگاه هواشناسی یزد بعنوان ایستگاه مبنا معرفی شده و این بخش شامل دو قسمت است. یک قسمت شامل منشا و نوع توده های تاثیر گذار برحوضه مورد مطالعه و دیگری تجزیه وتحلیل آماری داده های اقلیمی ایستگاه هواشناسی یزد است.
۳-۹- تجزیه و تحلیل آماری داده های اقلیمی شهر یزد
دراین قسمت از پژوهش، علاوه بر تعیین نوع اقلیم حوضه دشت یزد – اردکان با توجه به انتخاب ایستگاه مبنای یزد، بررسی روند تغییرات اقلیمی در ایستگاه مربوطه نیز مورد نظر بوده است. لازم به توضیح بوده که داده های اقلیمی سال ۱۹۵۷تا۲۰۰۶بعنوان داده های اصلی بوده که تجزیه وتحلیلهای مربوطه بر روی آنها انجام گرفته شده است.
۳-۹-۱-روش طبقه بندی اقلیمی دمارتن
برای محاسبه نوع اقلیم سالیانه ایستگاه یزد با توجه به روش دمارتن از معادله زیر استفاده شده است(جعفرپور،۱۳۷۷):
رابطه ۱: = IA
IA =ضریب دمارتن
P =میانگین بارش سالیانه
T =میانگین حرارت سالیانه
دمارتن حدود هر نوع اقلیم را بر اساس جدول (۳-۴) ارائه نموده است:
جدول۳-۴: محدوده طبقه بندی اقلیمی دمارتن

نمایه

محدوده

خشک

۱۰

نیمه خشک

>19/9 >10

مدیترانه ای