مطابق ماده ۱۳۳- اگر طرحی مورد تصویب مجلس یا کمیسیون‌های موضوع اصل ۸۵ قانون اساسی واقع نشد بدون تغییر اساسی تا شش ماه دیگر نمی‌توان آن را مجدداً به مجلس پیشنهاد نمود مگر با تقاضای کتبی ۵۰ نفر نماینده و تصویب مجلس.
مطابق اصل ۷۵- طرح‌های قانونی که به تقلیل درآمد عمومی یا افزایش هزینه‌های عمومی می‌ انجامد در صورتی قابل طرح در مجلس است که در آن از طریق جبران کاهش درآمد یا تأمین هزینه جدید نیز معلوم شده باشد.
ج- طرح‌های شورای عالی استان ها
مطابق اصل۱۰۲ قانون اساسی شورای عالی استان‌ها نیز حق دارد در حدود وظایف خود طرح‌هایی تهیه و مستقیماً یا از طریق دولت به مجلس شورای اسلامی پیشنهاد کند. مشابه این حق در ماده ۱۳۹ آیین نامه داخلی مجلس نیز بیان گردیده است. در نتیجه مطابق این قوانین شورای عالی استان‌ها نیز می‌تواند طرح‌هایی را در محدوده صلاحیت خود تهیه و به مجلس تقدیم نماید یا آنها را برای ارسال به مجلس در اختیار دولت قرار دهد. (مطابق ماده ۱۳۹) این طرح‌ها نیز باید دارای عنوان و مقدمه توجیهی مشخص و مواد متناسب با عنوان طرح باشند. (بهادری جهرمی، ۱۳۹۰: ۶) نحوه رسیدگی به این طرح‌ها و نیز تقاضای استرداد آنها مشابه لوایح دولت خواهد بود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

د- مقررات مشترک طرح‌ها و لوایح
ماده ۱۴- در ابتدای هر دوره قانونگذاری، هیأت رئیسه صورتی از طرح‌ها و لوایحی را که معوق مانده به وسیله اداره کل قوانین تهیه می‌کند و در اختیار نمایندگان می‌گذارد و صورتی نیز برای دولت ارسال می‌دارد. هر یک از طرح‌ها و لوایح معوقه که لزوم رسیدگی به آن به وسیله ۲۵ نفر از نمایندگان یا از طرف دولت تقاضا شود، طبق آیین نامه به کمیسیون‌های مربوطه ارجاع می‌شود و کمیسیون‌ها رسیدگی را به ترتیب مندرج در این آیین نامه انجام می‌دهند. هرگاه شور اوّل آن طرح‌ها یا لوایح قبلاً خاتمه یافته باشد رسیدگی به طرح یا لایحه با پیشنهاد کمیسیون و تصویب مجلس یک شوری انجام خواهد شد. در صورت تغییر دولت، چنانچه دولت جدید رسماً استرداد لوایحی را اعلام کرده باشد، آن لوایح از جریان خارج خواهد شد.
۲ -۸- ۱- ۳- الزامات حقوقی طرح‌ها و لوایح
طرح‌ها و لوایح علاوه بر لزوم صدور از ناحیه مراجع ذیصلاح قانونی، باید دارای سه ویژگی کلی:

1. 1. عنوان و موضوع مشخص،

1. 1. مقدمه توجیهی،

1. 1. متنی متناسب با عنوان داشته باشند.

در نتیجه برای نگارش یک طرح یا لایحه نگارش مقدمه توجیهی به منظور بیان لزوم و هدف از ارائه طرح و همچنین متن (مواد) طرح ضروری خواهد بود. همچنین تناسب متن و عنوان طرح ضروری خواهد بود.
مطابق ماده (۱۴۱) آیین نامه، نمایندگان مجلس و دولت نمی‌توانند یک طرح یا لایحه قانونی را که بیش از یک موضوع دارد به عنوان ماده واحده پیشنهاد و تقاضای تصویب نمایند. در صورتی که طرح یا لایحه مشتمل بر بیش از یک موضوع باشد، باید مواد و تبصره‌ها جزء به جزء طرح و مورد شور قرار گیرد.
همچنین مطابق ماده (۱۳۳) آیین نامه، اگر طرحی مورد تصویب مجلس یا کمیسیون‌های موضوع اصل هشتاد و پنجم قانون اساسی واقع نشد، بدون تغییر اساسی تا ۶ ماه دیگر نمی‌توان آن را مجدداً به مجلس پیشنهاد نمود مگر با تقاضای کتبی ۵۰ نفر نماینده و تصویب مجلس.
قانون نویسی مناسب نیازمند رعایت اصولی همچون لزوم شفاف بودن قوانین، لزوم نسخ صریح قوانین مغایر، نگارش مناسب و منطبق با معیارهای زبان رسمی، صریح بودن، رعایت ویژگی‌های قانون همچون عام و کلی بودن و. . . است.
۲ -۸- ۱- ۴-انواع طرح‌ها و لوایح
طرح‌ها و لوایح از حیث فوریت رسیدگی به چهار دسته کلی تقسیم می‌گردند که نحوه رسیدگی به هر یک از این دسته‌ ها با دسته دیگر متفاوت خواهد بود:
الف- طرح‌ها و لوایح عادی
اصل بر عادی بودن رسیدگی طرح‌ها و لوایح است. (ماده (۱۶۰) بنابراین فوری بودن طرح یا لایحه حالتی استثنایی است و صرفاً در حالتی قابل قبول خواهد بود که فوریت آنها مبین و مستند به دلایلی باشد که در ادامه بیان خواهد شد. در نتیجه طرح‌ها و لوایح عادی هستند مگر اینکه قید فوریت برای آنها مطابق آنچه در ادامه خواهد آمد پیشنهاد شده و به تأیید نصاب خاصی از نمایندگان مجلس نیز برسد. البته رسیدگی به برخی طرح‌ها و لوایح به تناسب موضوع خاص آنها متفاوت می‌باشد که به این دسته ذیل مبحث نهایی با عنوان «موارد خاص قانونگذاری» پرداخته خواهد شد.
طرح‌ها و لوایح دارای پیشنهاد فوریت حداقل یک ساعت قبل از طرح فوریت آنها در جلسه علنی، توسط هیئت رئیسه تکثیر و در اختیار نمایندگان قرار می‌گیرند تا نمایندگان بتوانند آنها را مطالعه کرده و در خصوص قید فوریت آن اظهار نظر نمایند. (تبصره ماده (۱۵۹))
ب- طرح‌ها و لوایح یک فوریتی
مواردی هستند که نسبت به سایر موارد مطروحه در مجلس دارای اولویت بوده یا جامعه نیاز فوری به آنها داشته باشد (بند«۱» ماده (۱۶۰)). (یا نیاز فوری جامعه و اولویت طرح و لایحه مورد نظر نسبت به سایر موارد مطروحه).
برای یک فوریتی شدن طرح یا لایحه‌ای باید درخواست فوریت در طرح یا لایحه صورت گرفته باشد. در صورتی که تقاضای فوریت ضمن طرح یا لایحه مطرح نشده باشد، ۱۵ نفر از نمایندگان نیز می‌توانند کتباً تقاضای فوریت آن طرح یا لایحه را بنمایند. تصویب یک فوریت طرح‌ها و لوایح با صحبت یک نفر مخالف و یک نفر موافق و با رأی اکثریت مطلق حاضران صورت خواهد گرفت. (بند«۱» ماده (۱۵۹)). طبق ماده ۱۶۴- طرح‌ها و لوایح یک فوریتی یک شوری است و پس از وصول گزارش کمیسیون، خارج از نوبت در دستور کار مجلس قرار می‌گیرد و یک نوبت درباره‌ی آن شور به عمل می‌آید، بدین ترتیب که ابتدا نسبت به اصل و سپس در باب ماده واحده یا هر یک از موارد مذاکره و اخذ رأی می‌شود. پیشنهاد دهندگان باید پیشنهادهای خود را در مهلتی که توسط کمیسیون تعیین و اعلام می‌گردد به کمیسیون ارسال و برای دفاع از آن در کمیسیون حاضر شوند و در صورت عدم تصویب پیشنهاد آنان، می‌توانند در مجلس آن را مطرح نمایند.
ج- طرح‌ها و لوایح دو فوریتی
موارد دو فوریتی مواردی هستند که ضرورت جلوگیری از وقوع خسارت احتمالی و فوت فرصت در آنها وجود داشته باشد (بند«۲» ماده (۱۶۰)).
برای دو فوریتی شدن طرح یا لایحه پس از درخواست قید دو فوریت مطابق آنچه گذشت، باید با صحبت دو نفر مخالف و دو نفر موافق در خصوص دو فوریتی بودن آن، اکثریت دو سوم حاضران با رأی خود این قید را برای آن تأیید نمایند (بند«۲» ماده (۱۵۹)). این طرح‌ها و لوایح به کمیسیون ارسال نمی‌گردند، بلکه مستقیماً در صحن علنی مورد رسیدگی قرار می‌گیرند.
د- طرح‌ها و لوایح سه فوریتی
طرح یا لایحه‌ای که حالتی کاملاً اضطراری داشته و حیاتی بوده و برای مقابله سریع با خسارت حتمی مطرح می‌شود سه فوریتی خواهد بود (بند «۳» ماده (۱۶۰)).
در طرح‌های سه فوریتی موافقت دو سوم مجموع نمایندگان (حاضران و غایبین) برای تأیید قید فوریت مورد نیاز خواهد بود (بند «۲» ماده (۱۵۹)). این طرح‌ها و لوایح به کمیسیون ارسال نمی‌گردند، بلکه مستقیماً در صحن علنی مورد رسیدگی قرار می‌گیرند.
نحوه رسیدگی به طرح‌ها و لوایح فوریتی به همراه نمودار فرایند تصویب این فوریت‌ها در انتهای مباحث آمده است.
۲-۹- وصول و ارجاع به کمیسیون
هر یک از پیشنهادهای قانونی پس از آماده شدن از طریق مجاری قانونی پیش گفته تسلیم رئیس مجلس خواهد شد. طرح‌ها یا لوایح ارسالی توسط رئیس مجلس یا یکی از دبیران اعلام وصول و قرائت شده و در همان جلسه یا حداکثر دو جلسه بعد به منظور بررسی به کمیسیون‌های مربوط ارجاع می‌شود (ماده (۱۴۳)). از آنجا که اصل در رسیدگی به طرح‌ها و لوایح تک شوری است. (ماده (۱۴۲)) صحن علنی در هنگام اعلام وصول هیچ گونه دخالتی حتی در کلیات طرح یا لایحه نخواهد داشت و کمیسیون‌ها در قدم اول هم به کلیات و هم جزئیات رسیدگی می‌کنند. در موقع طرح لوایح نیز باید وزیر مربوط یا یکی از وزراء به تناسب موضوع حاضر باشد (ماده (۱۳۶)).
البته در رسیدگی به طرح‌ها یا لوایح دو و سه فوریتی، متن پیشنهادی به کمیسیون ارجاع نمی‌گردد، بلکه به شیوه متمایزی که در ادامه به آن اشاره خواهد شد مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
پس از ارجاع به کمیسیون‌های ذیربط متون طرح‌ها چاپ و در میان نمایندگان توزیع شده و نسخه‌ای از آن نیز برای وزیر یا وزیران مربوط ارسال می‌گردد (مواد (۱۳۰)و(۱۳۹)و(۱۴۳)).
به منظور اطلاع رسانی عمومی از طرح‌ها و لوایح در دست کار مجلس، پس از اعلام وصول کلیه طرح‌ها و لوایحی که تقدیم مجلس می‌شود، یک نسخه از آن از طریق رسانه‌ها در اختیار عموم قرار می‌گیرد (ماده (۱۳۸۹)).
رسیدگی به طرح‌ها و لوایح دو و سه فوریتی نیازی به مرحله رسیدگی در کمیسیون نداشته و مستقیماً در صحن علنی مورد رسیدگی قرار می‌گیرند. نحوه بررسی آنها ذیل مبحث «رسیدگی تک شوری» تبیین خواهد شد.
۲-۱۰- رسیدگی در کمیسیون
۲-۱۰-۱- تقسیم در کمیسیون‌ها و شروع به رسیدگی
طرح‌ها و لوایح عادی و یک فوریتی پس از اعلام وصول برای بررسی به کمیسیون‌های مربوطه ارجاع خواهند شد. رسیدگی در کمیسیون‌ها با توجه به نقشی که در فرایند قانونگذاری ایفاء می‌کنند، خصوصاً با عنایت به ناچیز بودن تعداد طرح‌ها و لوایح دو و سه فوریتی که از ارجاع به کمیسیون مستثنا شده‌اند بسیار حائز اهمیت خواهد بود.
طرح‌ها و لوایح متناسب با موضوع خود به یکی از کمیسیون‌های سیزده گانه تخصصی (یا یک کمیسیون ویژه) به عنوان کمیسیون اصلی ارسال می‌گردند تا در دستور کار کمیسیون قرار گیرند. طرح‌ها و لوایحی که جنبه‌های مختلف داشته و علاوه بر کمیسیون اصلی به کمیسیون دیگری هم ارتباط پیدا می کند، به عنوان کمیسیون‌های فرعی به کمیسیون‌های ذیربط ارجاع می‌شود تا نسبت به قسمتی از مواد که مربوط به آن کمیسیون هاست شور و بررسی به عمل آورده و ظرف ۱۰ روز گزارش آن را تهیه و به کمیسیون اصلی ارسال نمایند. این مهلت با موافقت کمیسیون اصلی تا ۱۰ روز دیگر قابل تمدید است (ماده (۱۴۴)).
همچنین کمیسیون‌ها می‌توانند اعتراض خود را در خصوص نحوه ارجاع طرح یا لایحه، به هیئت رئیسه اعلام کنند (تبصره ماده (۱۴۴)).
در هر حال کمیسیون اصلی موظف است گزارش رد یا مسکوت ماندن یا تصویب و تغییر یا تکمیل هر طرح یا لایحه‌ای که به آن ارجاع شده است را ظرف مدتی که از طرف هیئت رئیسه مجلس با توافق کمیسیون مربوطه معین و اعلام می‌شود (حداکثر یک ماه از تاریخ وصول به دفتر کمیسیون)، به مجلس ارسال کند. در صورت تجاوز از مدت تعیین شده، هر یک از نمایندگان یا دولت حق دارد از مجلس تقاضا نماید که آن را با حق تقدم طبق ضوابط آیین نامه داخلی در دستور مجلس قرار دهد (ماده (۱۴۵)).
البته در طرح‌ها و لوایح مفصل با پیشنهاد کمیسیون مربوطه و تصویب هیئت رئیسه امکان تمدید این مدت وجود خواهد داشت (ماده (۱۴۵)).
۲-۱۰-۲- شرکت کنندگان در جلسه کمیسیون
هنگام بررسی طرح یا لایحه در کمیسیون غیر از اعضاء کمیسیون مربوطه، اشخاص دیگری نیز می‌توانند در جلسه یا جلسات حاضر شده و نظرات خود را ارائه نمایند. اما در نهایت اخذ رأی صرفاً از میان اعضاء کمیسیون به عمل خواهد آمد.
۲-۱۰-۳- پیشنهاد دهندگان طرح
امضاءکنندگان طرح‌های قانونی به منظور تبیین ضرورت و اهداف پیشنهاد طرح، حق دارند در کمیسیون مربوط که مطرح است، برای ادای توضیح حاضر شوند. برای این منظور کمیسیون موظف است، حداقل بیست و چهار ساعت قبل از طرح پیشنهاد، تاریخ بحث پیرامون طرح را کتباً به آنان اعلام می کند (مواد (۱۳۱) و (۱۴۷)).