همچنین به زن و جنگ و زن و بیپناهی (در خانواده سرباز) زن و منشهای خجسته، و بی وفایی زن نسبت به همسر، زن و جگر آوی گفت و شنود همسر با زن که غمهایش را با او در میان میگذارد. توصیف زن و تصویرگری زنان ساده که برای شاعر خوشایند است. توجه کردن به جنبه های منفی زنان علاوه بر جنبه های نیک و برجسته و گاهی شاعر در آفرینش سرودههایش، از عشق و علاقهی زنی الهام میگیرد.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

و به مرد حیات میبخشد و به قول جلال ستاری «زنان هر سرزمین، شاعران سرزمیناند، شعر که چون دریای پر موجی است و روح هر جامعه در زنان آن جامعه، چون گل میشکفد و یا پژمرده میشود، تا جامعه چه پایگاهی به وی اعطا کند.^[۱۶۱]»
سیمای زن اندرزگو در شعر معاصر، از نقش زنان خبر میدهد مثل پند و اندرزهایی که در شعر پروین دیده میشود. زن همراه و همدوش مرد، با مشکلات زندگی دست و پنجه نرم میکند و برای همسر خود احساس دل نگرانی میکند.
سوگواری زنان در ادبیات معاصر به شکلهای گوناگون چون سوگ فرزند خواهر یا برادر نمود میکند.
هم چنین تقدیم شعر به شاعران زن هم در شعر معاصر دیده میشود مثل تقدیم شعر سهراب سپهری به فروغ فرخزاد.
هر چند در ادبیات گذشته با توجه به حاکمیت مطلق نظام مرد سالاری سیمای زن بسیار ناخوشایند و ناشایست ارائه شده است و زن به عنوان «جنس دوم» معرفی گشته است و چهره زن در هالهای از برداشتهای نادرست ترسیم شده است.
اما سیمای زن در ادبیات امروز به طور قابل محسوسی تغییر یافته است این تغییرات را میتوان در آستانه نهضت مشروطه مشاهده کرد زنان در این عصر، به تکاپو افتادند و برای دفاع از حق و حقوق خویش پا به عرصهی اجتماع نهادند با تلاش زنان در عصر مشروطه خواندن و نوشتن در بین آنان متداول شد و از این تاریخ به بعد ما شاهد پیشرفت فرهنگی و علمی زنان در زمینه های مختلف هستیم در واقع، نهضت مشروطه، نقطهی آغاز فعالیتهای زنان ایرانی است هر چند زنان در ابتدا، با مشکلاتی روبرو شدند، اما جسورانه، با مقاومت در برابر مشکلات، توانستند تا حدودی راه را برای جنبشها و قیامهای دیگر هموار نمایند اولین روزنامه نگاران زن، در عصر مشروطه مشاهده میشود و به گفتهی برخیها، زنان ایرانی در عصر مشروطه، راه صد ساله را یک شبه پیمودند و میتوان نتیجه گرفت تحولات مبتنی بر قانون و رهایی از حکومت استبدادی و آشنایی با عقیده آزادی به مفهوم اروپایی در این زمان رواج یافت و همین طور انعکاس دفاع از حقوق زنان در شعر و نثر منعکس شد و در این راه زنان زیادی پیشقدم شدند که نامشان را ذکر کردیم.
فصل سوم:
ادبیات مشروطه
۳-۱- مقدمه: ادبیات عصر مشروطه
ادبیات دوره مشروطیت را نمیتوان در چارچوبی از سالها و ماه گنجاند. این ادبیات از یک سو به سلطنت ناصر الدین شاه بر میگردد، و از سوی دیگر تا حوالی کودتای ۱۲۹۹ شمسی و حتی چند سال پس از آن ادامه دارد.
این ادبیات مبتنی بر قانون، رهایی از حکومت استبدادی و آشنایی با آزادی به مفهوم اروپایی است.
مفهوم غربی آزادی که هدف آن حکومت بر مبنای قانون و نظم اجتماعی بر پایهی آزادی بود؛ بر اثر آشنایی شاعران و ادیبان با غرب در اندیشه ها و احساسات آنها پدید آمد.
ترقی خواهان و پیشگامان ایرانی از اواخر دوره صفوی با شیوه تفکر و نظم و رویهی زندگی مردم غرب آشنا شده بودند. آشنایی با این فرهنگ، از طریق هند صورت گرفته بود.
و عقیده آزادی از راه هند و روسیه و امپراتوری عثمانی و با زبان ترکی (ترکی استانبولی) در ایران گسترش یافت.
۳-۱-۱- ویژگیهای شعر دوره مشروطه
از دربار گسست و به کوچه و بازار راه یافت لبریز از آرمانها، گرمی زندگی و خونهای به زمین ریخته شد.
شعر دوره مشروطه مضمون و محتوای شعر فارسی را تا آن اندازه تغییر داد که پیوندش با گذشته را گسست و مضامینی چون آزادی، وطن، حقوق زنان و اجتماع جایگزین مضامین عاشقانه، وصف، مدح و ذم شد.
۳-۱-۲- موجهای شعری در دوران مشروطه
موج ادبیات سنتی- ادیبان سنت گرا که به رغم علاقه و اشتیاق وافر به جریانهای اجتماعی حاضر نبودند قدمی از قلمرو سنت فراتر نهند.
موج میانه رو- شاعران هوادار اصلاح اصلاحی بر پایه سنت، استحکام فرم و قوت زبان شعر.
حمایت از توده مردم- شاعرانی که به لایه های وسیعی از توده مردم به خصوص خوانندگان عوام نظر داشتند تلاش برای مشروطیت یکی از خصایص اصلی شعر آنها بود.
۳-۱-۳- حوزه های مختلف شعری
الف- حوزه اندیشه و محتوا
«۱- وطن
۲- آزادی و قانون
۳- فرهنگ نو و آموزش و پرورش جدید
۴- ستایش علوم جدید
۵- زنان مسأله زنان و برابری زن و مرد
۶- نقد و اصول کهن اخلاقی
۷- مبارزه با خرافات مذهبی (و گاهی با خود مذهب)^[۱۶۲]»
ب- حوزه زبان شعر
از آن رو که در شعر احساسات و عواطف به آن جایگاهی رسید که با افکار و اندیشه ها دمساز شد. برای برآورده شدن نیازهای عمیق اجتماعی به زبان مردم کوچه و بازار روی آورد.
ج- در قلمرو صور خیال
شعر دوره مشروطه پر شور، مهیج با دیدگاهی افراط گونه است که برای صور خیال در آن جایی نیست.
د- در حوزه شکل و ترکیب
در این دوره، شعر مستزاد رونق مییابد و قالب قصیده رواج خود را از دست میدهد.
شاعرانی که به لایه های وسیعی از توده مردم به خصوص خوانندگان عوام نظر داشتند. تلاش برای مشروطیت یکی از ویژگیهای اصلی شعر آنها بود.
در آثار نثر نویسان این دوره نیز مسائل ازدواج نامتناسب و اجباری، که گاهی منجر به سرانجام تیره میشد و دیگر بدبختیها و بیچارگیهای زنان جایگاه اول را دارد. نویسندگانی مانند مرتضی مشفق کاظمی، یحیی دولت آبادی و عباس خلیلی که نه از دلبری و دلربایی بلکه از جهان معنوی زنان سخن میگویند «عفت» و «شکوه» در تهران مخوف؛ «وسیله خانم» در انتقام؛ و «شهرناز» در رمانی به همین نام، همگی زنانی هستند که از بدبختیهای اجتماعی زجر میکشند.
در این دوره نمایش نامهها هم از اروپائیان تأثیر پذیرفته است. از جمله افرادی که دارای نمایش نامه هستند میتوان از: میرزا جعفر قرچه داغی نام برد. او در سال ۱۸۷۴/۱۲۹۱ هـ.ق، در تهران کتابی در یک جلد حاوی هفت نمایش نامهی فارسی همراه با مقدمهای درباره ارزش تربیتی صحنهی بازی با چاپ سنگی منتشر کرد.
«یکی از مضمونهایی که در آن دوران مورد توجه قرار گرفته بود. وضع ناگوار و مظلومانه زنان ایرانی است. بی سوادی و بی فرهنگی، قوانین مرد سالار و یک جانبه و تبعیض جامعهی پدر شاهی، زنان را محکوم اسارت و بندگی مردان میکند که اگر زنی زنجیر این اسارت را بگسلد فقط به دردسر سنگین تری دچار شده است، جامعهی گرگ صفت برای او فحشاء و بیماری و مرگ را تدارک میبیند. مضمون رمانهای چندی در آن سالها داستان زنان بی گناهی است که به خاطر بنیادهای غلط محیط به روسپی گری افتادهاند^[۱۶۳].»
در دوره مشروطیت بیانیههای ادبی چندی در ایران منتشر شد. نخستین بیانیه تند، بیانیهی میرزا فتح علی آخوند زاده بود؛ که در میانهی دورهی ناصر الدین شاه ادبیات کهن ایران و مدیحه سرایی و تملق را به شدت رد کرد و با نوشتن نمایشنامههایی که از نخستین نمایشنامهها میباشد. به نقادیهای خود روح و معنی بخشید.
در این دوره شعر سخنورانی چون ادیب الممالک، سید اشرف الدین قزوینی، دهخدا و بهار منعکس شده از فعالیتهای سیاسی و اجتماعی در سایه دموکراسی از رواج و رونق بسزا و بایسته برخوردار شد.
بنابراین ادبیات عصر مشروطه تصویرگر شرایط اجتماعی است این دوره را میتوان واقع گراترین و نوگراترین دوره به شمار آورد.
۳-۲- مروری بر زندگی نامه میرزاده عشقی