عطار با زبان‌های مختلف و با الفاظ گوناگون از خداوند منان عفو و گذشت می‌خواهد، زیرا خداوند از خوب و بد ما بی‌نیاز است و غنی مطلق اوست، پس خواهان بخشش و گذشت از خداوند غفار است. انسان خطاکار چون خداوند را رحیم و غفار و توبه‌پذیر می‌یابد بر گناهان خویش اصرار می‌ورزد؛ ازسوی دیگر چون خداوند ستار است و آبروی بنده خود را نمی‌ریزد، باز هم بنده به سراغ گناه و عصیان می‌رود، اما وقتی به خود می‌آید و کارنامه خویش را سیاه و ظلمانی می‌بیند، باز هم به درگاه خداوند غفور می‌رود و از او خواهان عفو و گذشت می‌شود:

مــــرا معصوم دار و بــــی‌گـنـــه دار

گنــــاهـــی کـــان رود زانــم نگه دار^[۷۱۹]

و گاهی هم از خداوند می‌خواهد که او را از مرتکب‌شدن گناه و لغزش نگاه دارد و اگر هم به گناهی آلوده شد و لغزشی از او سر زد، از او بگذرد:

روی آن دارد کـــز آن چــندان گناه

هیــچ بــا رویـــم نیــــاری ای الـــــه^[۷۲۰]

یا از پروردگار غافر خواستار آن است که به واسطه کرم و بخشش از او بگذرد، زیرا خداوند کریم مطلق است و از کریم چیزی جز این بر نمی‌آید:

تــــو کــــریم مطلقـــی ای کردگار

عفـــو کــن از هرچـه رفت و در گذار^[۷۲۱]

۴-۸٫ نتیجه
از آنچه گذشت درمی‌یابیم شاعران عارف‌پیشه ما در مناجات خود به بعضی از احکام و مراحل نظام‌های اخلاقی اشاره کرده‌ و از خداوند طلب یقین و ایمان را کرده‌اند؛ همچنین خواستار تبدیل بدی‌ها و صفت‌های ناپسند به خوبی‌ها و اخلاقیات بوده‌اند، اما همان‌طور که پیش از این در قسمت بررسی مراتب و مراحل نظام اخلاقی در ادعیه مشاهده کردیم به این موضوع واقف می‌شویم که ادعیه شیعه سراسر برخوردار از اصول و روش‌ها و شیوه‌های نظامندی است که انسان را به اخلاق اسلامی رهنمون می‌کردند و اگر ما از حالت دعایی آنها استفاده کنیم، کتابی می‌شوند با موضوع اخلاق اسلامی که در آن راه و روش برخوردارشدن از صفات پسندیده را آورده‌اند و این‌گونه شخص سالک را در مسیری روشن و نیز شیوه‌ای آزموده شده، رهنمون شده‌اند.
اگر سالک با استناد و یاری‌گرفتن از این ادعیه بخواهد سیر و سلوک کند، می‌تواند با تلاش، همت، پشتکار و رعایت موبه‌موی آن موازین طی طریق کند و به اهداف عالیه خود دست یابد و با موفقیت به سرمنزل مقصود رسد، زیرا امامان معصوم ما با سر چشمه وحی و مبدأ اصلی هستی رابطه‌ای تنگاتنگ داشته‌اند، پس می‌توانستند با آگاهی کامل از راه، سالک را در این مسیر پر پیچ‌وخم یاری کنند و او را به وصال حق رسانند، اما شاعران عارف ما هرچند که خود این مسیر را پیموده‌اند و راه‌های صعب‌العبور را با سختی طاقت‌فرسا گذرانده‌اند و هرچند در مناجات‌های خود الگویی برای دیگران بر جای گذاشته‌اند، اما این الگو، از اصول، روش‌ها و دستورات منسجمی برخوردار نیست و اگر کسی بخواهد در این راه از آنها پیروی کند نمی‌تواند به موفقیت برسد و آنها جسته و گریخته و نامرتب این اصول اخلاقی را آورده‌اند؛ بنابراین نمی‌توان فقط و به تنهایی آنها را الگویی برای رسیدن به اخلاق اسلامی و همچنین پیمودن راه وصال حق به حساب آورد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

فصل پنجم
سلوک عاشقان وعارفان در ادعیه و مناجاتها
۵-۱٫ مقدمه
در این فصل کوشش شده است سلوک عاشقان و عارفان حق در ادعیه شیعه و مناجات‌های شاعران بررسی شود و تفاوت‌ها و شباهت‌ها در سیر الی‌الله و مراحل عبودیت هم از نگاه امامان معصوم در ادعیه و هم از دید شاعران در مناجات‌ها باهم مقایسه شود و پس از آن موانع سلوک، اهداف سلوک از دیدگاه‌های مختلف بررسی شود.
۵-۲٫ سلوک عارفان در ادعیه و مناجات‌ها
در این فصل کوشش خواهد شد ابتدا ضرورت سلوک، هدف از سلوک و مراحل و مراکب و موانع آن بررسی شود و پس از آن موانع سلوک در ادعیه ومناجات‌های شاعران باهم مقایسه و تفاوت‌ها وشباهت‌های آن بیان شود.
ابتدا به بیان و توضیح بندهای زیر می‌پردازیم:
۱.ضرورت سلوک؛ ۲. هدف از سلوک؛ ۳. مراحل سلوک؛ ۴. مرکب های سلوک؛ ۵. موانع و آفات سلوک.
۵-۲-۱٫ ضرورت سلوک
انسان به دلیل فطرت کمال گرایش مدام در حال تلاش و تکاپو است تا به نیازهای درونی خویش پاسخ گوید. برآوده‌کردن نیازها در او مستلزم حرکت است و او را به سیروسلوک رهمون می‌سازد. قبل از اینکه به بیان ضرورت سلوک بپردازیم ابتدا انواع نیاز در آدمی را بیان می‌کنیم: