۳-۳ جامعه آماری

جامعۀ آماری در پژوهش حاضر شامل تمامی بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی و افسردگی اساسی و تمامی افراد بهنجار می‌باشد.

۳-۴- گروه نمونه و روش نمونه گیری

در این پژوهش گروه نمونه شامل ۳۰ فرد مبتلا به اسکیزوفرن (۱۵ زن، ۱۵ مرد) ۳۰ فرد مبتلا به افسردگی اساسی (۱۵ زن، ۱۵ مرد) و ۴۰ نفر از افراد بهنجار بودند که به شیوه نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. . آزمودنی ها نباید عقب ماندگی ذهنی، بیماری صرع، ضایع مغزی، بیش فعالی و اختلال توجه و سوء مصرف مواد داشته باشند و نیز دارای توانایی حداقل خواندن و نوشتن باشند. همچنین آزمودنی‌ها از نظر جنس با یکدیگر همتاسازی شدند. ولی متاسفانه با تمام تلاشی که صورت گرفت این تحقیق موفق به همتاسازی گروها از نظر جنس نشد .‌بنابرین‏ در تحلیل واریانس چند متغییره با بهره گرفتن از کواریانس یا متغییر همپراش^[۱۴۱] در نظر گرفته شد. همچنین گروه بهنجار از بین پرسنل بیمارستان و همراهان به شرطی که از وابستگان نزدیک بیمار نباشند انتخاب شدند.

۳-۵- ابزار پژوهش

در تحقیق حاضر از پرسشنامه سلامت عمومی گلدبرگ (GHQ)، آزمون هوش مهک، آزمون جور کردن کارت های ویسکانسین و آزمون کلمه و رنگ استروپ استفاده شده که در زیر به آن ها خواهیم پرداخت.

۳-۵-۱- پرسشنامه سلامت عمومی گلدبرگ (GHQ):

این آزمون توسط گلدبرگ (۱۹۷۲) ابداع شد. یکی از معروف ترین آزمون های مورد استفاده برای پی بردن به اختلاف روانی نهفته است (حسنی، ۱۳۸۶).

پرسشنامه سلامت عمومی یک «پرسشنامه سرندی» مبتنی بر روش خود گزارش دهی است که در مجموعه بالینی با هدف ردیابی کسانی که دارای یک اختلال روانی هستند، مورد استفاده قرار می‌گیرد (گلدبرگ، ۱۹۷۲).

فرم ۲۸ ماده ای پرسشنامه عمومی دارای این مزیت است که برای تمام افراد جامعه طراحی شده است. این پرسشنامه به عنوان یک ابزار سرندی می‌تواند احتمال وجود یک اختلال روانی را در فرد تعیین کند (فتحی آشتیانی، ۱۳۹۱). این پرسشنامه دارای چهار زیر مقیاس است: خرده مقیاس های نشانه های جسمانی، اضطراب و بی خوابی، نارساکنش وری اجتماعی و افسردگی. که مدت زمان اجرای آزمون به طور متوسط حدود ۱۰ تا ۱۲ دقیقه است. از ۲۸ ماده پرسشنامه موارد ۱ الی ۷ مربوط به مقیاس جسمانی است. موارد ۸ الی ۱۴ علائم اضطرابی و بی خوابی، موارد ۱۵ الی ۲۱ مربوط به علائم اجتماعی و موارد ۲۲ الی ۲۸ علائم افسردگی را می سنجد (فتحی آشتیانی، ۱۳۹۱).

روش نمره گزاری پرسشنامه سلامت عمومی بدین ترتیب است که از گزینه الف تا د، نمره صفر، یک، دو، و سه تعلق می‌گیرد. در نتیجه نمره فرد در هر یک از خرده مقیاس ها از صفر تا ۲۱ و در کل پرسشنامه از صفر تا ۸۴ خواهد بود. نمرات هر آزمودنی در هر مقیاس به طور جداگانه محاسبه می شود و پس از آن نمرات ۴ زیر مقیاس را جمع و نمره کلی را به دست می آوریم در هر مقیاس کسب نمره ۶ به بالا نشانه وجود اختلال و در مجموع کل مقیاس ها اخذ شده نمره ۲۲ به بالا بیانگر علائم مرضی می‌باشد (فتحی آشتیانی، ۱۳۹۱).

تقوی(۱۳۸۰) به منظور تعیین اعتبار این پرسشنامه از سه روش بازآزمایی، دو نیمه سازی و ثبات درونی استفاده نمود. نتایج به دست آمده با روش بازآزمایی برای کل پرسشنامه ۷۲/۰ و برای خرده آزمون‌های علایم جسمانی، اضطراب و بی خوابی، نارسایی ‌در عملکرد اجتماعی و افسردگی به ترتیب ۶۰/۰ ، ۶۸/۰،۵۷/۰و ۵۸/۰ بود. به علاوه نتایج به دست آمده، با روش تنصیفی برای کل پرسشنامه ۹۳/۰ و برای خرده آزمون‌های علائم جسمانی ، اضطراب و بی خوابی، نارسایی در عملکرد اجتماعی و افسردگی به ترتیب ۸۶/۰، ۸۴/۰ ، ۶۸/۰ و ۷۷/۰ بود همچنین نتایج به دست آمده جهت سنجش ثبات درونی با بهره گرفتن از روش آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه ۹۰/۰ و برای خرده آزمون‌های علایم جسمانی، اضطراب و بی خوابی، نارسایی در عملکرد اجتماعی و افسردگی به ترتیب ۷۶/۰، ۸۴/۰، ۶۱/۰ و ۸۸/۰ بود. همچنین گلدبرگ و ویلیامز (۱۹۹۸)، اعتبار تنصیفی برای کل پرسشنامه را ۹۵/۰ گزارش کردند. ثبات درونی را با روش آلفای کرونباخ در مطالعه چان (۱۹۸۵) ، و کی یس (۱۹۸۴) ، ۹۳/۰ گزارش کردند (همان منبع).

۳-۵-۲- آزمون مهک

مهک یک آزمون جدید خواندن لغات فارسی است که به ویژه برای استفاده بزرگسالان فارسی زبان طراحی شده است، و برای برآورد هوش پیش مرضی به کار می رود. این آزمون شامل ۵۰ لغت کوتاه و نامنظم می‌باشد که شیوه ی نگارش آن ها سرنخ روشنی از شیوه ی درست خواندن آن ها ارائه نمی دهد و برای هر لغت حدس هوشی به تنهائی موجب پاسخ صحیح نخواهد شد (حق شناس و همکاران، ۲۰۰۰).

این مقیاس توسط حق شناس (۱۳۷۹) بر روی ۱۵۴ نفر از جمعیت شهر شیراز (۷۶ زن ، ۷۸ مرد) هنجاریابی گردید و آزمون هوشی ریون به عنوان ملاک خارجی برای تعیین رابطه نمره های آزمون خواندن واژه ها و هوشبهر عمومی به کار برده شد. همچنین در این پژوهش، آزمون پیشرونده ریاضی نیز به کار گرفته شد و افزون بر به دست آوردن هنجای این آزمون بر روی نمونه مورد بررسی ، ضریب های همبستگی این آزمون با آزمون های یاد شده نیز به دست آمد. سال های تحصیلات گذشته فرد نیز مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که همبستگی مثبت و معناداری بین مهک و ریون (۳۶/۰ = r برای نمونه کلی، ۴۶/۰ = r برای مردان، ۳۵/۰ r = برای زنان)، و مهک و آزمون پیشرونده ی ریاضی (۳۶/۰ = r برای نمونه کلی، ۴۴/۰ = r برای مردان، ۳۳/۰ = rبرای زنان) وجود دارد. در اینجا در نمره های مهک، تفاوت معناداری بین سالمندان مشکوک به دمانس و آنهایی که بدون نقص حافظه بودند مشاهده نشد، در حالی که دو گروه در نمره های ریون تفاوت معناداری داشتند (حق شناس و همکاران، ۲۰۰۱) .

محاسبه ی ضریب پایانی آزمون دو نیمه ی مهک (مقایسه ی یک در میان، هر کلمه با کلمه ی بعدی خود ) ۸۲/۰ و برای نیمه ی اول و دوم (۲۵ کلمه ی اول و ۲۵ کلمه ی بعدی) ۷۴/۰ به دست آمد (۱۳۳=n). ثبات درونی به کمک ضریب آلفای کرونباخ برای این تعداد ۷۹/۰ بود حق شناس ، ۱۳۷۹). نتایج نشان داد که اعتبار همگرای بالایی بین نمره های خواندن و سال های تحصیل ۶۱/۰ = r و نمره خوانده و آزمون ریون (RSPM ) 41= r /0 (به عنوان ابزاری از ضریب هوشی) وجود دارد. پایائی ‌بازآزمایی نمره های مهک در حدود ۲ ماه و نیم (۷۳ روز) رضایت بخش بود (حق شناس و همکاران، ۲۰۰۱). ‌بنابرین‏ با توجه مطالب ذکر شده، آزمون مهک از سه ملاک ذکر شده بالا برخوردار است.

نحوه ی اجرای آزمون به ترتیبی است که از آزمودنی تقاضا می شود که ۵۰ لغت را بخواند و سپس با تلفظ صحیح هر یک از لغات یک نمره دریافت می‌کند (همان منبع).

۳-۵-۳- آزمون جور کردن کارت‌های ویسکانسین WCST :