۶- تواضع و فروتنی از جمله شاخص ترین خصوصیات اخلاقی شیخ مرشد است. (همان: ۱۲۰)
۳-۱-۳- اعتقادات شیخ مرشد
شیخ مرشد به عنوان یک عارف، اعتقاداتی دارد که همه از ایمان او سرچشمه می گیرد. اعتقاداتی که همه محوریت دینی و الهی دارند. این اعتقادات به عنوان بخشی از درون مایه کتاب فردوس المرشدیه مطرح است که در این جا به طور خلاصه به آن اشاره می کنیم :
۱-بدان رحمک الله که خدای تعالی یکی است بی همتا و به یگانگی صمد است (همان: ۳۵۶)
۲- و اعتقاد کنیم که مصطفی صلی الله علیه آله و سلّم بنده و رسول خداست و خاتم پیغامبرانست و بعد از وی هیچ پیغامبری نخواهد آمد. (همان: ۳۵۷)
۳-اعتقاد کنیم که شفاعت پیغامبر صلی الله علیه و سلم مر امتان را حق است. (همان: ۳۵۸)
۴- و اعتقاد کنیم که رفتن پیغامبر به معراج حق بود. (همان: ۳۵۸)
۵- و اعتقاد کنیم که حق تعالی مستوی است بر عرش بی چون و چگونه. (همان: ۳۵۸)
۶-و اعتقاد کنیم که حق تعالی موصوف است بدان صفات که خود را بدان صفت یاد کرد و موصوف است بدان نام ها که خود را بدان نام خواند. (همان: ۳۵۸)
۷-و اعتقاد کنیم که حق تعالی و تقدس آدم را علیه السلام به ید خود آفرید. (همان: ۳۵۹)
۸-اعتقاد کنیم آنچه در قرآن و حدیث آمده است از صفات حق تعالی هم چون وجه و عین و ید و سمع و بصر واتیان، یعنی روی و چشم و دست و گوش و شنوایی و بینایی و آمدن امثال این همه حق است. بی شبه.» (همان: ۳۵۹)
۹-واعتقاد کنیم که حق تعالی هر چه خواست بود و هر چه خواهد بباشد و هر چه نخواست نبود و هر چه نخواهد نباشد. و هیچ کس را راه نیست. (همان: ۳۵۹)
۱۰- و اعتقاد کنیم که قرآن کلام الله است و مخلوق نیست. در دل ها محفوظ است و در زبان ها خوانده و در مصحف ها نبشته. (همان: ۳۵۹)
۱۱- و اعتقاد کنیم که کسب های بندگان همه آفریده ی حق تعالی است و هیچ آفریدگار نیست به جز حق تعالی. (همان: ۳۶۰)
۱۲- و اعتقاد کنیم که حق تعالی دیدنی است در آخرت که اهل بهشت او را در بهشت به ببینند. (همان: ۳۶۰)
۱۳- و اعتقاد کنیم که ایمان قول است به زبان، یعنی کلمه ی لا اله الا الله گفتن و محمد رسول الله گفتن. (همان: ۳۶۰)
۱۴- و اعتقاد کنیم که هیچ کس از اهل توحید از جمله ی اهل قبله به گناه کافر نشود مادام که تمسّک کرده باشد به ایمان و توحید و اقرار. (همان: ۳۶۰)
۱۵- و اعتقاد کنیم که حق تعالی قومی از دوزخ بیرون آورد و به شفاعت شفاعت کنندگان و برایشان رحمت کند و به بهشت برد. (همان: ۳۶۱)

۱۶- و اعتقاد کنیم که مرگ حق است، و سوال منکر و نکیر حق است و عذاب و راحت گور حق است. (همان: ۳۶۱)
۱۷- و اعتقاد کنیم که خصومت در دین روا نیست (همان: ۳۶۱)
۱۸- و اعتقاد کنیم که امیر المؤمنین ابوبکر رضی الله عنه بعد از رسول الله (ص) خلیفه بود به حق و فاضل ترین همه ی صحابه بود و بعد از وی امیرالمؤمنین عمر رضی الله عنه و بعد از وی امیرالمؤمنین عثمان رضی الله عنه بود و بعد از وی امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب رضی الله عنه بود و ایشان هر چهار خلقاء راشدین بودند. (همان: ۳۶۲)
۱۹- و اعتقاد کنیم که صحابه ی ده گانه در بهشت اند به حکم حدیث
۲۰- و اعتقاد کنیم که بهشت و دوزخ آفریده است، بهشت از برای پیغامبران و مؤمنان و دوزخ از برای مشرکان و منافقان. (همان: ۳۶۲)
۲۱- و اعتقاد کنیم که نماز پنج گانه فریضه است و واجب است آن را برپای داشتن از پس هر امام که باشد. (همان: ۳۶۲)
۲۲- و اعتقاد کنیم که جهاد کردن فرض کفایت است. (همان: ۳۶۲)
۲۳- و اعتقاد کنیم که عیسی علیه السلام از آسمان فرود آید و بتان بشکند و خوکان بکشد و جزّیت بنهد و دجّال بکشد. (همان: ۳۶۳)
۲۴- و اعتقاد کنیم که آمدن یأجوج و مأجوج و دابه الارض و دجِّال حق است و یأجوج مأجوج بیرون آیند و آب های دریاها بیاشامند. (همان: ۳۶۲)
۲۵- و اعتقاد کنیم که هر شرابی که مستی کند اندک و بسیار آن حرام است. (همان ۳۶۲)
۲۶- و اعتقاد کنیم که خون ناحق ریختن و مال مسلمانان به ظلم گرفتن حرام است. (همان: ۳۶۲)
۲۷- و اعتقاد کنیم که آنچه بر مصطفی (ص) فرود آمد همه حق است. (همان: ۳۶۳)
۲۸- و اعتقاد کنیم که بعد از پیغامبر (ص) هیچ پیغامبری دیگر نخواهد بود. (همان: ۳۶۳)
۲۹- و اعتقاد کنیم که هیچ کس از امت وی نباید رنجانیدن و برایشان نباید ظلم کردن. (همان: ۳۶۳)
۳۰-و اعتقاد کنیم که طلب علم باید کردن و قرآن و اخبار باید خواندن و بدان عمل باید کردن. (همان: ۳۶۳)
محمود بن عثمان در پایان به قول شیخ مرشد می نویسد آنچه بیان شد اصل و پایه و اساس دین است و مذهب و کیش اهل یقین می باشد.
۳– ۱ – ۴ – آداب غذا خوردن شیخ مرشد
اولیاء خدا وعارفان راه حق و اصحاب معرفت در انتخاب و تناول غذا جانب احتیاط را نگه می داشتند تا مبادا شک و شبهه ای در مباح بودن آن ایجاد شود. قوت اصلی شیخ از گندم و جو بود. او در عنفوان جوانی پیوسته در حال روزه بود و با نان جوین روزه می گشود . اما شیخ مرشد بعضی از غذاها را ترک کرده بود و به هیچ وجه تناول نمی کرد. او در ابتدا روزه‌ی خویش را با نان جوین باز می کرد اما آن را ترک کرد. و به سبب خوردن نان جوین باد در شکم وی پدید آمد ناچار ترک نان جوین کرد.» ( محمود بن عثمان، ۱۳۳۳ :۷)
از جمله غذاهایی که شیخ از آن پرهیز می کرد. گوشت بود او در ابتدا گوشت می خورد اما بر اثر یک اتفاق، برای همیشه از خوردن گوشت پرهیز کرد: «گفت سبب آن که ترک گوشت کردم آن بود که وقتی به حج می رفتم، چون به بصره رسیدم، روزی در خدمت جمعی از مشایخ رحمه الله علیهم اجمعین حاضر بودم، اتفاق افتاد و گوشت پخته در میان آوردند، ایشان بخوردند و من نخوردم. موافقت با ایشان نکردم.
بعد از آن چون باز وطن آمدم آرزوی گوشت در من پدید آمد، روزی پاره ای گوشت پخته در پیش من حاضر کردند و من گرسنه بودم خواستم که بخورم، چون قصد خوردن کردم با خود گفتم یا ابراهیم تو در میان مردم گوشت نخوردی و با ایشان نمودی که گوشت نمی‌خورم، اکنون که از ایشان تنها شدی خواهی که گوشت خوری و تنعم کنی، بعد از آن دست از آن برداشتم و نیت کردم با خدای تعالی که هرگز گوشت نخورم و تا زنده بود ، بعد از آن هرگز گوشت نخورد.» (همان: ۹۷)
شیخ مرشد از خوردن خرما نیز پرهیز می کرد و علت نخوردن خرما را این گونه شرح می دهد: « و سبب ترک کردن خرما آن بود که خادم از برای شیخ خرمائی چند در طبق کرده بود و به حرف نهاده بود تا شیخ تناول کند. یک بار خادم حاضر نبود و شیخ مرشد قدس الله روحه العزیز از طعام خوردن فارغ شده بود و آرزوی خرما داشت برخاست تا طبق از بالا فرا گیرد. به خود باز گردید و خود را ملامت کرد و گفت یا ابراهیم شرم نداری که از جای خود برخیزی از برای حظ نفس خود و چیزی برگیری و بخوری که نه از برای تو نهاده باشند و باشد که از برای دیگری نهاده اند. بعد از آن نیت کرد که هرگز خرما نخورد.» (همان: ۹۸)
هرگاه شیخ غذا یا آبی را برای خوردن و نوشیدن طلب می کرد. می پرسید که از کجا آورده‌اند تا یقین حاصل کند که شبهه ای در مباح بودن آن نباشد. «روزی شیخ طلب آب کرد تا بازخورد. برفتند و آب بیاوردند. شیخ پرسید: که این آب از کجاست؟ گفتند از جوی خورشید است. گفت آب از جوی خورشید به من می دهید! آن آب نخورد و از جای دیگر آب خواست و بخورد. بعد از آن گفت: من نمی خواهم که فردای قیامت خورشید گبر مرا گوید که آبی که من آن را روانه کرده ام تو از آن خورده ای. و شیخ در تقوی و ورع تا غایتی بود که دست از آن بداشتی و نخوردی.» (همان: ۱۰۰) چرا که غذا خوردن در نزد عرفا و متصوفه دارای آداب خاصی است که آن ها ضمن رعایت آن به مریدان نیز توصیه می کردند .
« و کسانی که ایشان را معلوم معین باشد شرط مستحب آن است که در شبانه روز دو نان زیادت نخورد و دو نان را نیز یک بار نخورد .اول یکی را بخورد و باز وقتی که نفس او به غایت مشتاق غذا گردد دیگری را بخورد ، تا به طریق عادت و شهوت نخوانده باشد ،و مقدار هر نانی باید که سی و شش لقمه باشد نا مقدار دو نان او هفتادو دو لقمه باشد ، و بر بیست و چهار ساعت شب و روز او را قسمت کنی ، در هر ساعتی سه لقمه شود و یک جرعه ی آب بعد از او ، و در قوام بدن و صلاح او این مقدار شراب و طعام کافی است .و یک شرط دیگر آن است که این دو نان به وزن از یک رطل که هفتاد مثقال باشد باید که زیادت نبود و هر مثقال در شرع یک درم و نیم است .» (باخرزی ،۱۳۴۵ : ۳۲۶ )
ابوالمفاخر یحیی باخرزی معتقد است که : « به عادت چیزی خوردن و به انواع مأکولات آرزو بردن و به شهوت خوردن یا چندانی خوردن که سیر گردی به نزدیک علمای دین مکروه است و کسانی که چنین کنند به منزله ی بهایم اند .»( همان : ۳۲۲)
۳-۱-۵- اقدامات شیخ مرشد
شیخ مرشد علاوه بر ارشاد و راهنمایی خلق، ترویج دین اسلام تا جایی که گروه زیادی از مردم به دین اسلام گرویدند و دشمنی و مخالفت با مجوسان و کافران اقداماتی دیگری نیز انجام داده است که به چند مورد آن اشاره می شود:
۳-۱-۵-۱- معاش بقعه ها
در روزگار شیخ مرشد بقعه ها و رباط های زیادی در حوالی به همت و مدد او بنا شده بودند که صوفیان زیادی رادر خود جای داده بودند. یکی از اقدامات شیخ مرشد درباره ی این ها، ترتیب معاش آن ها بود: «شیخ مرشد در هر روز عاشورا ترتیب معاش شصت و پنج رباط کردی از ناحیه ی درخوید تا بجره و هر چه حاصل شدی به اهل آن رباط ها قسمت کردی و دو رباط بود خاص از آن شیخ مرشد یکی به شهر شاپور و یکی به دید سران. از برای رباط شاپور ده درهم دادی و از برای رباط سران پنج درهم دادی. باقی رباط های دیگر، ترتیب معاش ایشان هر یکی سه درهم دادی.» (محمود بن عثمان ، ۱۳۳۳: ۱۸۶)
۳-۱-۵-۲- بنا کردن تحت السراج
آن گاه که آوازه ی فضیلت شیخ در اکناف و اطراف منتشر شد. گروهی از ابدال از دنیا دوری گزیده و در کوه لبنان مقیم شده بودند و زمانی که خبر مقام معنوی شیخ به گوش ایشان رسید ، بر شیخ مرشد خرده گرفتند که چرا هنوز در میان خلق است . لذا برای دریافت حال وی ، دو نفر را به سوی شیخ روانه کردند اما آن گاه که آن دو نفر صحبت شیخ را دریافتند و مقام معنوی وی را یافتند به جرگه ی مریدان وی در آمدند.
این دو نفر زمانی که به نزدیک دوستان خود در کوه لبنان بازگشتند آنچه را دیده و شنیده بودند برای آن ها بازگو کردند آن ها نیز رغبت یافتند که در حلقه ی اصحاب شیخ قرار گیرند «چون خبر شیخ به ایشان رسانیدند بعد از آن گفتند ای یاران ما را رغبت آن است که برویم و باقی عمر در خدمت وی باشیم و در صحبت وی به سر بریم که امروز در عرصه ی عالم پادشاه دین و پیشوای اهل یقین اوست. و آنچه ما را از یک روزه صحبت وی دیدیم به عمرها بدان نرسیدیم.» (همان: ۱۹۲)
بعد از این جریان همگی به خدمت شیخ رسیدند. و در کنار او ماندگار گشتند. اما برای ماندن نیاز به جا و مکانی داشتند که شیخ بنای تحت السراج را برای آن ها ساخت : « و گوشه‌ای از برای ایشان پرداخت از پس محراب کهنه که آن موضع امروز زیر چراغ (تحت السراج) گویند و زیر چراغ بدان معنی گویند که طایفه ای که در آن جا می باشند شب همه شب چراغ برافروخته باشند و در روشنایی چراغ نشسته باشند و به خواندن قرآن مشغول باشند. شیخ آن موضع از برای غریبان بساخت امروز هم چنان جای غریبان است.» (محمود بن عثمان ، ۱۳۳۳ : ۱۹۳)
۳-۱-۶- خلفا و اصحاب شیخ مرشد

در این ابیات به وضوح می توان احساسات مادرانهی شاعر را درک کرد چه این که در دو جای شعر نیز مستقیم از لفظ مادرانه استفاده کرده است.
سیمین در این ابیات با یاد کودکی و آرزو های دست نیافته ی خویش که داشتن عروسک است آغاز می کند و سپس کمال آرزوها را در زاده شدن فرزندان در بزرگسالی می یابد و معتقد است فرزندان او از عروسک زیبا ترند. گویی که زادن فرزند جبران همهی آن آرزوهای روزگار خُردی را می کند. آن گونه که می دانیم در روانشناسی زن نیز به نقش بچه دار شدن و حس تکاملی که زن پس از زادن فرزند در خود احساس می کند اشاره ها کرده و قلم ها زده اند: « در دیدگاه سنتی، مادری ارمغانی است که در وجود زنان به طور طبیعی و غریزی نهاده شده است و در بسیاری از جوامع، به ویژه جوامع شرقی این دیدگاه هم چنان پای بر جاست. این دیدگاه باور های زیر را در بر دارد:
هر زنی به طورغریزی، به داشتن فرزند گرایش دارد.
داشتن فرزند، عالی ترین دستاورد ممکن برای زن است.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

زنانی که مادری را تجربه کرده اند، در مقایسه با دیگران، از نظر روانی سالم تر و شاداب ترند.
زنان به طور غریزی، از لحظه ی تولد و گاه از لحظه ی انعقاد نطفه، نسبت به فرزند خویش عشق می ورزند.»^۴
حال با این همه تغیرات عاطفی در فرایند مادر شدن پر واضح است که این حس نسبت به کودکان دیگر غیر از فرزند نیز قابل تسری است چه این که این احساس مادرانه را سیمین در قبال شاگردان سبق خوان خود نیز ابراز می دارد.
در بیان این حس الهی و قوت آن در این شعر می توان به اشارهی سیمین در مرگ همسر و فرزند پرداخت آن جا که مرگ همسر را فرا یاد می آورد این گونه می سراید:
وان عشق و آغوش دیگرهمگام و همراه و همسر / گیرم شدش خاک بستر بیرون ز خاطر مبادم
گرچه همسر به عنوان نخستین عشق وارد زندگی زن می شود اما با زاده شدن فرزند وی را عشق دیگر نام نهاده است و با این که از دست رفته ولی حاضر به فراموش کردن وی نیست سیمین در پی همین ابیات آورده است:
در مرگ بیگاه ارژن شیرین ترین لعبت من / انگار صدبار مردم انگار صدبار زادم
توصیف او از مرگ نوه اش جان گزا تر است. او این مرگ نا بهنگام را هم پای صد بار مردن و به دردناکی صد بار زادن تصویر کرده است و این احساسی است که در اغلب زنان سراغ می توان گرفت.
به لحاظ بیانی در این ابیات جز توصیفات و تشبیهات ساده فن بیانی خاص دیگری نیست و اغلب کلمات در معنای حقیقی خود بکار رفته اند.
« سوگواری و ماتم زنان، در ادبیات معاصر، به شکل های گوناگون نمایان است. گاهی مادری در داغ فرزند خود، سیاه می پوشد و مویه می کند و گاه خواهری در فراق برادرش به ماتم می نشیند. تداوم غم و اندوه در وجود زن، از لطف و احساسات لطیفش سرچشمه می گیرد. مادر بالاترین نقطهی عواطف بشری، در داغ عزیزان و فرزندانش شکسته می شود.»^۵ سیمین در شعر« بانو » نیز مضمون از دست دادن فرزند و توصیف حال مادر داغدیده را بیان می دارد که خود نمونه ای از صبورانه هاست:
بانو
« بانو این هدیه به تو؛ او را از من بپذیر!» / گفت و بردش سر دست افکندش از پله به زیر
قربانی بر سر خاک تابی خورد از سر درد / جوی خون بعد سقوط خاموشی بعد نفیر
ابلیسی دست گشاد انسانی رفت ز دست / وای از فرزند جوان صد وای از مادر پیر
با تو در خواب تو را دیدم در هاله ی ماه / چشمانت لاله ی سرخ، رویت گلبرگ زریز
بانو دیدم که به بر داری نوباوه دوتن / این یک چون ماه تمام وان یک چون مهر منیر
گردی نفشانده ز رخ بنشستی بر جسدی / با جانی تفته ز غم با قلبی خسته ز تیر
گفتی،‹‹ وا دین و خرد! آه از بی شرمی دد! / نعشی در پیش نهد، گوید از من بپذیر!››
بانو،بر کشته ی جهل افشاندی سیل سرشک / کردی بر تن کفنش زان بالاپوش حریر…
چون می رفتی، ز پیت دیدم نوباوه سه تن / یک تن آن نعش نحیف از نو چالاک و دلیر
برجاش افتاده به خاک ظالم در بند هلاک / چونان خارای پلشت، چونان خاشاک حقیر.
بانو، آگاه تویی: دیدی بر ما چه گذشت / بانو، دانای خبیر! بانو، بینای بصیر!
(مجموعه اشعار، یکی مثلا اینکه، بانو، صفحه ۱۰۸۷)
توصیف یک رخداد ظالمانه و شیطانی و در پی آن صبر و شکیبایی توأم با تدبیر و بصیرت در مرگی که از سر جهالت رقم خورده است تصویری از عمق درک و فهم زن در دشوارترین لحظات حیات است. غم از دست دادن فرزند و بر این غم سرشک باریدن و قبول جهالت وی در این اتفاق نافرجام نمای مدبرانه ی زن را به تأکید هر چه بیش تر در ابیات پایانی به تصویر کشیده است. وجود تشبیهاتی چون :
چشمانت لالهی سرخ رویت گلبرگ زریر
تصویر قربانی را در حالت بی جانی تجسم بخشیده است چشمان او را در سرخی به لاله و روی زرد فام او را به گل های زرد مانند کرده است. توصیف چهره دو فرزند باز در غالب تشبیه، یکی در زیبایی به ماه و دیگری در نورافشانی به مهر.
و در فرجام شعر تشبیه ظالم بر خاک افتادهی دربند هلاک گرفتار آمده، به خارای پلشت، در سنگ دلی و قساوت و خاشاک حقیر، در فرومایگی و دون پایگی.
در بیت :
ابلیسی دست گشاد انسانی رفت ز دست
« ابلیس » استعاره است از انسان بزه کار بَدکُنش که کردار او منجر به از دست رفتن انسان های دیگر می شود. این نمونه ها مجموع مشخصه های بیانی موجود در شعر است.
در نگاهی به شعر « گردن آویز » که باز هم مضمون آن غم از دست دادن فرزند است تصویر زنی به نمایش در آمده است که فرزند خود را از دست داده و شاعر به بیان حال او می پردازد این غزل سیمین حسن ختام جالب توجهی دارد که در جای خود بدان خواهیم پرداخت.
گردن آویز
آشفته حال و سودایی اندوهگین و افسرده / چادر به سر نپوشیده رخ با حجاب نسپرده
پروای گیر و بندش نه وز گزمگان گزندش نه / فکر « بپوش و پنهان کن » خاطر از او نیازرده
چشمش دو دانه ی انگور از خوشه ها جدا مانده / دست زمانه صد خُم خون ازاین دو دانه افشرده
دیوانه، پاک دیوانه با خلق و خوش بیگانه / گیرم برد جهان را آب او خوابش از جهان برده
بی اختیار و بی مقصد با باد رفته این خاشاک / خاموش و مات و سرگردان بی گور مانده این مرده
یک جفت اشک و نفرین را سرباز مرده پوتین را / آویز کرده بر گردن بندش به هم گره خورده
گفتم که: « چیست این معنی؟» خندید و گفت: « فرزندم- / طفلک نشسته بر دوشم پوتین برون نیاورده….. »
( مجموعه اشعار، یک دریچه آزادی، گردن آویز، صفحه ۸۷۰)
تصویر زنی سوگ وار و افسرده و توصیف حالات روحی و روانی او درست بر اساس مشخصه ها و نشانه های روانی موجود در خصوص این بیماری که مشتمل است بر« عاطفی، شناختی، رفتاری و جسمانی »^۶ به وضوح و با دقت نظر هر چه تمام تر توسط شاعر به نظم کشیده شده، از تغییرات رفتاری زنان دچار شدن به بیماری افسردگی است اگر چه که این تغییر اختصاصی زنان نبوده و در مردان نیز قابل مشاهده است « تغییرات رفتاری به گونه ای است که فرد در انجام کار های عادی توان اندکی از خود نشان می دهد و آراستگی ظاهری را به دست فراموشی می سپرد، بدخوابی، کاهش ارتباط های اجتماعی، احتمالا اقدام به خودکشی از نشانه های دیگر آن است. »^۹ نشانه کاهش ارتباط های اجتماعی زن مورد نظر شاعرعدم توجه او به هنجارهای اجتماعی است که در آن زندگی می کند آنجا که می سراید:
پروای گیر و بندش نه وز گزمگان گزندش نه / فکر « بپوش و پنهان کن » خاطر از او نیازرده
یا در این ابیات :
دیوانه، پاک دیوانه با خلق و خویش بیگانه / گیرم برد جهان را آب او خوابش از جهان برده
دیگر نشانه افسردگی که ذکر آن رفت اختلال شناختی است « افکار ناشایستگی، بی ارزشی، درماندگی، خود سرزنشی، بدبینی درباره ی آینده، کاهش درتوانایی تمرکز»^۷ دراین ابیات غزل نمایان است:
بی اختیار و بی مقصد با باد رفته این خاشاک / خاموش و مات و سرگردان بی گور مانده این مرده

حمایت رویه های بانکی از نوآوری

۰۳۷۵/۰

پانزدهم

نشست با مشتریان

۰۳۴۲/۰

شانزدهم

توسعه ی بیشترین ایده ها در بانکداری

۰۲۶۸/۰

هفدهم

کمترین زمان برای انجام معامله

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۰۱۹۴/۰

هیجدهم

با توجه به جداول فوق اینک میتوان به سوالات تحقیق پاسخ داد. از بین سه شاخص سرمایه فکری (انسانی ـ مشتری و ساختاری) اولویت بندی در بانکهای دولتی و غیردولتی بترتیب به صورت ذیل بوده و اولویت بندی شاخصهای سرمایه فکری با در نظر گرفتن کل معیارها در هر دو بانک در جداول (۵-۵ و ۵-۱۰) نشان داده شده است.
اولویت بندی در بانکهای دولتی: ۱- سرمایه انسانی ۲- سرمایه ساختاری ۳- سرمایه مشتری
اولویت بندی بانکهای غیردولتی: ۱- سرمایه انسانی ۲- سرمایه مشتری ۳- سرمایه ساختاری می باشد.
مطابق با نتایج بیان شده در جداول (۵-۴ و ۵-۹) میتوان بیان نمود که سرمایه انسانی در هر دو نوع بانک به دلیل اینکه عامل تبدیل سرمایه های دیگر به عملکرد بهتر بوده و اثرات آنها را به جامعه نشان میدهد از اولویت بالایی برخوردار میباشد. به همین منظور بانکها باید به دنبال افرایش هر چه بیشتر این سرمایه باشند تا سرمایه های دیگر سازمان تبدیل به عملکرد بهتر شوند. مطابق با گفته بونتیس سرمایه انسانی مربوط به دانش موجود در بین کارکنان سازمان میباشد. چن و همکارانش بحث میکنند سرمایه انسانی به عنوان مبنای سرمایه فکری اشاره به عواملی نظیر دانش، مهارت، قابلیت و طرز تلقی کارکنان دارد که منتج به بهبود عملکرد میشود. در بین سرمایه های انسانی نیز در بانکهای دولتی به ترتیب ارتقای سطح مهارت کارکنان، رضایت عمومی کارکنان، کار گروهی کارکنان، سطح شایستگی کارکنان، بیان نظرات کارکنان و طرح ایدههای جدید و در بانکهای غیر دولتی به ترتیب ارتقای سطح مهارت کارکنان، رضایت عمومی کارکنان، بیان نظرات کارکنان، کارگروهی کارکنان، طرح ایده های جدید و سطح شایستگی کارکنان از عوامل اصلی و کلیدی محسوب شده که باید مورد توجه قرار گیرند.
سرمایه مشتری/ رابطهای: شاخصی بر مبنای سرمایه ارتباطی است و سرمایه ارتباطی عبارت است از دانش به کار گرفته شده در کانالهای بازاریابی و روابط مشتری یک سازمان، سرمایه مشتری که به عنوان یک پل و واسطه در فرایند سرمایه فکری عمل میکند، عامل تعیین کننده اصلی در تبدیل سرمایه فکری به ارزش بازاری و در نتیجه، عملکرد کسب و کار سازمان است. بنابراین رشد سرمایه مشتری به حمایت از سرمایه انسانی و سرمایه ساختاری بستگی دارد. سرمایه مشتری در بانکهای دولتی در رتبه سوم (بعد از سرمایه ساختاری) قرار گرفته ولی در بانکهای غیر دولتی اولویت دوم (قبل از سرمایه ساختاری) را دارد. در این بخش نیز در بانکهای دولتی رضایت عمومی مشتریان، اطمینان از ادامهی روابط مشتریان، شناسایی بازارهای هدف، کاهش زمان حل مشکلات مشتریان، سرمایه گذاری روی خواسته های مشتری و نشست با مشتریان و در بانکهای غیردولتی شناسایی بازارهای هدف، رضایت عمومی مشتریان، کاهش زمان حل مشکلات مشتریان، سرمایه گذاری روی خواسته های مشتری، ، اطمینان از ادامهی روابط مشتریان و نشست با مشتری به ترتیب دارای اولویت های بالا می باشند.
سرمایه ساختاری مربوط به ساختار بانک یا سازمان میباشد. سرمایه ساختاری با سیستم و ساختارهای یک سازمان سر و کار دارد و در واقع رویه های یک کسب و کار است. یک بانک با سرمایه ساختاری قوی میتواند شرایط مساعد و مناسبی را برای استفاده و بهره برداری از سرمایه انسانی ایجاد کند و به سرمایه انسانی اجازه دهد تا از توان بالقوه خود نهایت استفاده را ببرد و بنابراین باعث افزایش سرمایه نوآوری و مشتری میشود. سرمایه ساختاری را میتوان بصورت فرهنگی، ساختار سازمانی، یادگیری سازمانی و فرآیندهای عملیاتی و سیستمهای اطلاعاتی اعمال کرد. هر کدام از اجزاء سرمایه ساختاری میتوانند بر روی سرمایه های دیگر و بخصوص سرمایه انسانی تاثیر بگذارند و متقابلاً از آنها تاثیر بپذیرند برای مثال یک فرهنگ قوی میتواند عامل مهمی در انگیزش کارکنان باشد. سرمایه نوآوری به ارائه ترکیب جدید از عوامل حیاتی و ضروری تولید در درون یک سیستم تولیدی اطلاق میشود. این سرمایه میتواند شامل محصولات جدید، تکنولوژی های جدید، بازار جدید و مواد جدید و ترکیب جدید باشد. با افزایش اهمیت دانش، سرمایه نوآوری به جزء مهمی از سرمایه فکری تبدیل میشود و این سرمایه میتواند به سه جزء موفقیتهای نوآوری، مکانیسمهای نوآوری و فرهنگ نوآوری تقسیم شود (چن، ۲۰۰۴).
در بخش سرمایه ساختاری نیز در بانکهای دولتی کارآمد بودن بانک، کمترین زمان برای انجام معامله، اجرای ایدههای جدید، حمایت از بهبود روشها، حمایت رویه های بانکی از نوآوری و توسعهی بیشترین ایدهها و در بانکداری غیردولتی کارآمد بودن بانک، اجرای ایدههای جدید، حمایت از بهبود روشها، حمایت رویه های بانکی از نوآوری و توسعهی بیشترین ایدهها در بانکداری و کمترین زمان برای انجام معامله به ترتیب از اولویت بالایی برخوردار میباشند. همچنین در مورد فرضیه تحقیق، که فرض ما این بود که نتایج اولویت بندی شاخصهای سرمایه فکری در بانکهای دولتی و غیردولتی متفاوت است با توجه به نتایج به دست آمده در نرم افزار SPSS ضریب همبستگی رتبه ای اسپیرمن (r_s=0.416) بدست آمد و نظر به ضریب همبستگی بدست آمده و (۰۸۶/۰)، می توان گفت در سطح معناداری ۵٪ فرض صفر بودن ضریب همبستگی اسپیرمن رد نمی شود. به عبارت دیگر می توان گفت همبستگی ما بین اولویت بندی شاخصهای سرمایه فکری در بانکهای دولتی و غیردولتی وجود دارد.
۵-۴- پیشنهادات
الف) پیشنهادات کاربردی:
با توجه به تجربیات و اطلاعات کسب شده برای محقق در طی انجام پژوهش حاضر موارد زیر پیشنهاد میگردد:
۱- بنابراین بانکها باید داراییهای خود را از نو طبقهبندی کنند.
۲- بانکها باید درک کنند که چگونه سرمایه فکری میتواند اهداف راهبردی آنها را محقق سازد. این امر مستلزم کمّی کردن سهم سرمایه فکری در ارزش سازمان است.
۳- با توجه به تفاوت سطح نظام ایران در مقایسه با کشورهای توسعه یافته و نقصان شرایط رقابت با بانکداری جهانی و هم چنین، تازه تاسیس بودن بانکهای خصوصی، بهرهگیری از سرمایه فکری و دانش روز عرصه گستردهای است. کوشش در این زمینه به پیشرفت و دستاوردهای قابل توجهی منتهی خواهد شد. در پایان به مدیران و دست اندرکاران سازمانی و به ویژه مدیران منابع انسانی در نظام بانکی ایران پیشنهاد میشود که از طریق رتبهبندی، مدیریت و توسعه سرمایه فکری شامل سرمایه انسانی، سرمایه مشتری و سرمایه ساختاری و نیز بکارگیری فرایند و راهبردهای خلق، کسب، تسهیم و کاربرد آن به عنوان یک منبع کلیدی مزیت رقابتی در اقتصاد دانش محور در سطح سازمانی، به افزایش یادگیری بهبود منابع انسانی به سازمان کمک کنند.
با توجه به نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها پیشنهادات تحقیق حاضر در ۳ بخش ارائه میگردد.
۱- برای تقویت هر یک از اجزای سرمایه انسانی (مهارت، کارگروهی، شایستگی، خلاقیت و رضایت کارکنان) پیشنهادهای زیر ارائه میشود: تدوین برنامه آموزش جامع و نگرش ویژه به بخش آموزش و در نظر گرفتن مزایا و ارتقاء بر اساس سیستم آموزش، تشویق به کار گروهی و پیاده کردن سیستم سنجش مسئولیت و تداعی این جمله یک نفر برای همه و همه برای یک نفر در بین کارکنان، اندازه گیری مستمر سطح شایستگی کارکنان و استفاده از برنامههای بهبود، طراحی و ایجاد سیستم اندازه گیری رضایت شغلی در سازمان، اندازه گیری مستمر رضایت شغلی کارکنان در بازههای زمانی و تجزیه تحلیل این اطلاعات، اندازه گیری مستمر عملکرد کارکنان در بازههای زمانی، تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصل از اندازه گیری عملکرد کارکنان و مقایسه آن با استانداردهای عملکردی و انجام اقداماتی از قبیل تشویق و تنبیه، بستر سازی مناسب برای ابراز نظرات کارکنان و استفاده از این نظرات در جهت بهبود وضعیت و ارتقاء ارزش سازمان، ارائه آموزشها، مشاورهها و فرصتهای سازمانی برای کمک به بهبود وضع آتی کارکنانی که دارای عملکرد مناسب هستند.
۲- برای تقویت هر یک از اجزای سرمایه مشتری (شناسایی بازارهای هدف، کاهش زمان حل مشکلات مشتریان، رضایت و روابط با مشتریان و اطمینان از ادامه روابط مشتریان) پیشنهادهای زیر ارائه میشود: آموزش رفتار مشتری مداری مناسب به کارکنانی که ارتباط مستقیمی با مشتریان دارند، شناسایی بازارهای هدف، شناسایی نیازهای مشتریان و اینکه حق با مشتری است. مشارکت تمامی بخشهای سازمان در فرایند بازاریابی خدمات، وارد کردن نظرهای مشتریان در نحوه طراحی و ارائه خدمات، تقویت نگرش مشتری مداری در بین تمامی اعضای سازمان، استخدام، آموزش، ایجاد انگیزه و توانمند سازی کارکنان به نحوی که بتوانند به طور کامل به مشتریان خدمت ارائه کنند، پیگیری مستمر و پاسخگویی به موقع به انتظارات و شکایات مشتریان، استفاده از بانکداری الکترونیکی جهت حل مشکلات زمانی مشتریان و بطور کلی تمرکز بر روی هزینه، زمان، کیفیت و خدمات ارائه شده.
۳- برای تقویت هر یک از اجزای سرمایهی ساختاری (کارآمد بودن بانک، اجرای ایدههای جدید، حمایت از نوآوری و بهبود روشها) پیشنهادهای زیر ارائه میشود: شناسایی آن دسته از فرایندهای کلیدی که دارای بیشترین ارزش برای مشتریان میباشند، مستند سازی فرایندهای مذکور و شناسایی و بکارگیری تجربیات رقبای داخلی و خارجی، استفاده از ساختارهای پیشرفته و مدرن همچون ساختارهای تیمی و پروژهای در قسمتهای مختلف سازمان، استفاده از سیستمهای اطلاعاتی که دستیابی به اطلاعات را ساده سازد، اختصاص بودجه و زمان بیشتر به تحقیق و توسعه کاربردی، همکاری و تعامل با مراجع و محافل علمی، استفاده از سیستم پیشنهادها برای دریافت نظرهای کارکنان و در خارج سازمان برای دریافت نظرهای مشتریان و استفاده از سیستم مکانیزه پیشرفته جهت تسریع در انجام معامله.
و نکته آخر این که برای بانکهای داخلی تعامل و تاثیر متقابل سرمایه انسانی، مشتری، ساختاری منافع زیادی را در پی خواهد داشت از آن جمله: گرداوری سرمایه فکری، خلق مزایای متمایز، تقویت قابلیت رقابت پذیری و ایجاد ارزش برای سازمان.
ب) پیشنهادات برای تحقیقات آتی
محقق امیدوار است توانسته باشد با انجام تحقیق حاضر فضای مناسبی را برای افرادی که میخواهد در آینده در زمینه تعیین اولویتهای سرمایه فکری در زمینه های مشابه دیگر تحقیق نمایند ایجاد کرده باشد. پیشنهادات زیر برای انجام تحقیقات آتی ارائه میگردد.
۱- پیشنهاد میشود از دیگر تکنیکهای تصمیمگیری چند معیاره ^[۱۰۵]MCDM استفاده شود و نتایج آن با تکنیک تحلیل سلسله مراتبی مقایسه شود. در دهه های اخیر توجه محققین علم تحقیق در عملیات به مدلهای تصمیمگیری چند معیاره (MCDM) معطوف گردیده است. در این مدلهای تصمیمگیری به جای استفاده از یک معیار سنجش بهینگی، از چند معیار سنجش استفاده میشود. این مدلهای تصمیمگیری به دو دسته عمده تقسیم میگردند:
ـ مدلهای چند هدفه (MODM)
ـ مدلهای چند شاخصه ^[۱۰۶](MADM)
۲- توصیه میشود از بسته های نرم افزاری دیگر نظیر Criterrium,Expert choice در تجزیه و تحلیل اطلاعات استفاده شود و نتایج آن با Excel مقایسه گردد.
۳- بررسی روابط متقابل بین اجزای سرمایه های فکری بانکها

USE CASE 4-4
Name : رزرو بار
Summrey : کاربر می توانند بار مورد نیاز خود را رزرو نماید
Dependency : وجود بارهای آینده
Actor : کاربر راننده
Precondition : و سود با شماره کارت هوشمند
Flow of event
-کاربر راننده با شماره کارت هوشمند خود وارد سیستم می شود.
-از منوی اصلی خدمات رزرو را انتخاب می نماید و سپس هزینه رزرو بار را کلیک می کند
-در پنجره باز شده کاربر نام و نام خانوادگی خود را مشاهده می نماید
-در پنجره باز شده اطلاعات خواسته شده از کاربر توسط کاربر تکمیل می گردد
-کاربر پس از نمایش اطلاعات و مرور مجدد آنها در صورت صحت اطلاعات تأیید را کلیک می نماید
-سیستم به کاربر کد رهگیری : ۱۰ کارکتری اختصاص داد. و همزمان پیام کوتاهی از سیستم برای کاربر ارسال می گردد که نشان دهندۀ ثبت موفقیت آمیز فرایند رزرواسیون می باشد.

-سیستم پیامی برای شرکت صاحب کالا ارسال کرده و شماره کارت هوشمند راننده را به شرکت ارسال می نماید.
سیستم بیشتر از ۲ نوبت پیاپی از یک بازده زمانی اجازه رزرو بار به کاربر نمی دهد.
Altovnative
در صورتیکه کاربر کد رهگیری خود را فراموش نماید از پیام کوتاه ارسالی از سامانه می تواند آن را محفظه نگه دارد. اگر سیتم بلافاصله بعد از ثبت رزرو به کاربر کد رهگیری ندهد کاربر می تواند با مدیر سیتم تماس بگیرد.
Post condition دریافت کد رهگیری و اتمام فرایند رزو بار
USE CASE 4-5
Name : کنسل بار
Summery : کاربر باری را که در رزو شده را کنسل می نماید
Dependency: کد رهگیری ۱۰ رقمی
Actor : کاربر راننده
Precondition رزرو بار ورود با شماره کارت هوشمند
Flow of event
ورود کاربر با شماره کارت هوشمند
-صفحۀ اصلی خدمات رزرو را انتخاب می نماید
-گزینه کنسل نمودن با را انتخاب می نماید
-در پنجره باز شده کد رهگیری را که کاربر هنگام رزرو دریافت نموده است را وارد نموده و ثبت را کلیک می نماید
-سیستم کد رهگیری به کاربر ارائه می دهد
-سیستم به کاربر پیام بار رزو شده کنسل شده را به کاربر می دهد
-سیستم از طریق سامانه پیام کوتاه به کاربر یک پیام کوتاه حاوی اطلاعات کنسل بار ارسال می نماید.
-سیستم فقط ۴۸ ساعت قبل از موعد مقرر اجازۀ کنسل نمودن بار را به کاربر می دهد
Alternative
در صورتیکه کاربر به شبکه اینترنت دسترسی نداشته باشد می تواند با بهره گرفتن از سامانه پیام کوتاه بار رزرو شده را کنسل نماید. در این روش نیز کاربر باید کد رهگیری که از رزرو بار دریافت کرده از طریق پیام کوتاه ارسال نماید.
-در صورتیکه کمتر از ۴۸ ساعت به زمان مقرر تحویل بار باقی می مانده باشد، و راننده قصد کنسل نمودن داشته باشد به صورت تلفنی می تواند به شرکت اطلاع دهد و دو طرف درباره اعمال جریمه توافق نماید
Post condition دریافت کد رهگیری حاوی اطلاعات کنسلی بار.
USE CASE 4-6
Name : گزارش تخلف
Sumnery : کارشناس تخلفات رانندگان غیر متعهد به رزو بار اعمال قانون می نماید
Dependency : رزرو بار – اطلاع رسانی متصدی شرکت
Actor : کارشناس حمل و نقل
Precondition : ورود با نام کاربری
Folw of event
-کاربر با نام کاربری وارد سیستم می شود

۱۳۷

%۰٫۸

%۶٫۴

%۲۵٫۲

%۱۲٫۸

%۵۴٫۸

۴-۲-۲- تحلیل بخش اول پرسشنامه

پس از تحلیل داده‌های به دست آمده از پرسش‌نامه توزیع شده برای بررسی زیرساخت فرهنگی شهر الکترونیک در بین شهروندان همدانی، نتایج ذیل حاصل شده است.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

مطابق داده‌های جمع‌ آوری شده، پراکندگی سنی افراد نمونه آماری مطابق نمودار زیر است.

شکل ۱۶: پراکندگی سنی افراد نمونه آماری
از آنجاییکه رایانه (کامپیوتر) یکی از ابزارهای مهم برای بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات است. تعداد بالای کامپیوترهای شخصی در شهر می‌تواند یک مزیت محسوب شود. اطلاعات جمع‌ آوری شده نشان می‌دهد ۲۴% افراد جامعه آماری نظرسنجی شده دارای کامپیوتر شخصی می‌باشند که این عدد به نوبه خود نشان ‌دهنده ضریب نفوذ پایین کامپیوتر می‌باشد.

شکل ۱۷: درصد مالکیت شخصی کامپیوتر
نتایج حاصل از پرسشنامه نشان می‌دهد که تقریباً %۷۰ شهروندان با کامپیوتر آشنایی داشته و از آن در زندگی روزمره خود استفاده می‌کنند. این امر نشان دهنده اینست که در صورت ارائه خدمات شهری مبتنی بر وب، پتانسیل نسبتاً خوبی در بین شهروندان برای بهره‌گیری از خدمات وجود دارد.

شکل ۱۸: میزان آشنایی شهروندان با کامپیوتر
بررسی‌های صورت گرفته در خصوص میزان شرکت شهروندان در دوره‌های آموزشی مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات نشان می‌دهد که ۴۳% از افراد نظرسنجی شده، آموزش‌های مقدماتی (شامل مبانی کامپیوتر و اینترنت) را دیده‌اند و ۱۷% نیز آموزش‌های حرفه‌ای و تخصصی را داشته‌اند. اما مابقی افراد تاکنون در هیچ دوره آموزشی شرکت نکرده‌اند.
یکی دیگر از نکات قابل تأمل، روش‌های متداول جهت دریافت آموزش توسط شهروندان است. آمارها نشان می‌دهند که اغلب افرادی که با فناوری اطلاعات و ارتباطات آشنایی دارند، آموزشهای لازم را در محل کار یا تحصیل خود دیده‌اند.

شکل ۱۹: میزان شرکت شهروندان در دوره‌های آموزشی ICT

شکل ۲۰: مقایسه روش های دریافت آموزش ICT در بین شهروندان (درصد)
میزان و نحوه استفاده از اینترنت به عنوان یکی دیگر از شاخص‌های اصلی فرهنگ شهر الکترونیک شناخته می‌شود. شکل ۲۳ نشان می‌دهد که حدود نیمی از افراد جامعه آماری از اینترنت استفاده نمی‌کنند. اما بین افرادی که کاربر اینترنت هستند حدود ۲۹% آنها در منزل خود به اینترنت دسترسی دارند. حدود ۱۳% برای دسترسی به اینترنت به کافی‌نت‌ها مراجعه می‌کنند و حدود ۱۷% آنها در محل کار یا محل تحصیل خود از این امکان استفاده می‌نمایند.

شکل ۲۱: مقایسه مکانهای استفاده شهروندان از اینترنت
میزان تمایل و هچنین اعتماد شهروندان برای استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در زندگی روزمره، شاخص دیگری است که در نمودارهای بعدی به آنها پرداخته شده است. بر این اساس اغلب شهروندان حاضرند که بجای روال عادی کارها و مراجعه حضوری برای انجام فعالیت‌های روزمره شهری، از فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطاتی (مانند بانکداری الکترونیک، خرید آنلاین، …) استفاده کنند اما با توجه به نحوه کارکرد فعلی، اعتماد زیادی به این فناوری‌های نوین ندارند.

شکل ۲۲: میزان تمایل شهروندان به استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در زندگی شهری

شکل ۲۳: میزان اعتماد شهروندان به فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطاتی

۴-۲-۳- تحلیل بخش دوم پرسشنامه

به کمک داده‌های بدست آمده از جدول شماره ۱۴ و پس از وزن‌دهی به پاسخ‌ها، نتیجه در قالب شاخص ۱۰ نمره‌ای محاسبه شده و نهایتاً میانگین شاخص بدست آمده است. بر اساس داده‌های بدست آمده از پرسشنامه‌ها، عدد شاخص ۴٫۱۱ بدست آمد.
همانطور که در بخش ۳-۳ اشاره گردید، طبق آخرین آمار اعلام شده توسط موسسه اکونومیست در سال ۲۰۰۸، شاخص آمادگی الکترونیکی در ایران ۳٫۰۸ می‌باشد. اگرچه عدد ۴٫۱۱ فقط نمایانگر شاخص آمادگی الکترونیکی در شهر همدان در حوزه زیرساخت فرهنگی می‌باشد اما با شاخص جهانی اعلام شده انطباق دارد. برای درک بهتر وضعیت زیرساخت فرهنگی در شهر همدان می‌توان عدد شاخص بدست آمده را با شاخص کشورهای پیشرو- مطابق جدول شماره ۱۱- مقایسه نمود. عدد ۸٫۸۸ برای کشور دانمارک، ۸٫۸۵ برای آمریکا و سوئد و ۸٫۷۲ برای هنگ کنک در مقایسه با عدد ۴٫۱۱ برای شهر همدان گویای فاصله نسبتاً زیاد همدان در زمینه آمادگی برای استفاده از فناوری‌های نوین شهرهای الکترونیک، با سایر شهرهای و کشورهای پیشرو می‌باشد.
برای اطمینان بیشتر می‌توان شاخص زیرساخت فرهنگی بدست آمده را با زیرشاخص فرهنگ که در گزارش موسسه اکونومیست ارائه شده است، مقایسه گردید. طبق آمار ارائه شده در این گزارش عدد شاخص محیط فرهنگی و اجتماعی^[۶۲] برای ایران برابر ۴٫۸۷ می‌باشد که با عدد بدست آمده توسط محقق یعنی ۴٫۱۱ انطباق بسیار خوبی دارد. با مقایسه عدد ۴٫۱۱ با شاخص زیرساخت فرهنگی کشورهای پیشرو (ارائه شده در گزارش اکونومیست) از جمله آمریکا (۹٫۰۰)، هنگ کنگ (۷٫۴۷)، سوئد (۸٫۶۰)، استرالیا (۹٫۱۳)، دانمارک (۸٫۶۷)، سنگاپور (۷٫۷۳)، هلند (۸٫۰۰) و … میتوان به تفاوت نسبتاً زیاد وضعیت زیرساخت فرهنگی همدان با زیرساخت کشورهای پیشرو پی برد. شایان ذکر است در گزارش موسسه اکونومیست، تنها ۱۱ کشور فیلیپین (۴٫۵۳)، کلمبیا (۴٫۸)، سریلانکا (۴٫۸)، نیجریه (۴٫۵۳)، اکوادور (۴٫۶)، پاکستان (۳٫۴)، ویتنام (۳٫۸)، قزاقستان (۳٫۸)، الجزایر (۴٫۳۳)، اندونزی (۳٫۵۳)، آذربایجان (۳٫۲) از لحاظ شاخص محیط فرهنگی و اجتماعی بعد از ایران قرار گرفته‌اند.
لذا این تفاوت گویای این مطلب است که در حال حاضر فرهنگ استفاده از شهر الکترونیک در بین شهروندان همدانی در حد کل کشور ایران بوده و در مقایسه با کشورهای پیشرو از ضعف نسبی برخوردار است.

۴-۴- سؤال فرعی دوم

به منظور پاسخگویی به این پرسش که آیا منابع مالی و بودجه لازم برای پیاده‏سازی شهر الکترونیک همدان وجود دارد یا نه، در ابتدا به سازمان‌های مربوطه برای جمع‌ آوری آمار و ارقام بودجه تخصیصی به فناوری اطلاعات و ارتباطات در شهر همدان مراجعه شد. طی مراجعات محقق به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان همدان، استانداری و شرکت مخابرات استان همدان هیچیک از سازمان‌ها با استدلال محرمانه بودن، حاضر به ارائه آماری در این زمینه نشدند. نهایتاً با توجه به عدم دسترسی به آمارهای محلی به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور مراجعه شد که متأسفانه این سازمان نیز هیچگونه آماری در این زمینه ارائه نداد.
با توجه به عدم دسترسی به آمارهای محلی و کشوری، نهایتاً با مراجعه به آمارهای سازمان‌های بین‌المللی از جمله بانک جهانی، سازمان ملل و اتحادیه جهانی مخابرات، نسبت به پاسخگویی به سوال دوم اقدام شد.
به همین منظور به کمک آمارهای بین‌المللی میزان بودجه سرانه فناوری اطلاعات و ارتباطات برای ایران و سایر کشورها بر مبنای اطلاعات سال ۲۰۰۶ محاسبه گردید. بر این اساس در ابتدا با مراجعه به آمارهای بانک جهانی، سهم هزینه‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات از میزان تولید ناخالص داخلی هر کشور و همچنین میزان تولید ناخالص داخلی استخراج شده و بر مبنای آن بودجه تخصیصی هر کشور برای توسعه فعالیت‌ها و پروژه‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات مسخص گردید. سپس با توجه به جمعیت هر کشور، بودجه سرانه فناوری اطلاعات و ارتباطات (بودجه تخصیصی ICT برای هر نفر) محاسبه گردید.
به منظور انجام یک تحلیل منطقی و امکان انجام مقایسه صحیح، ۱۰ کشوری که طبق آخرین آمار ارائه شده دارای بالاترین رتبه در زمینه آمادگی دولت الکترونیک بودند انتخاب شدند. همچنین برای اینکه امکان مقایسه بهتر فراهم گردد آمار کشوهای چین، ترکیه، امارات متحده عربی و اوکراین نیز ارائه شده و سرانه بودجه ICT هریک محاسبه گردید. حاصل کار در جدول و نمودار بعدی ارائه شده است.
جدول ۱۵: سرانه بودجه فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشورهای منتخب و مقایسه با ایران

کشور