رفیع‌پور، فرامرز. آناتومی جامعه. تهران. شرکت سهامی انتشار. چاپ دوم: ۱۳۸۰٫
روح‌الامینی، محمود. زمینه‌ی فرهنگ‌شناسی. تهران. انتشارات عطار. چاپ اول: ۱۳۶۵٫
ژیرار، آگوستین. توسعه‌ی فرهنگی، تجارب و خط‌مشی‌ها. ترجمه‌ی عبدالحمید زرین‌قلم و پروانه سپرده و علی‌ هاشمی گیلانی. تهران. مرکز پژوهش‌های بنیادی، مرکز آمار و برنامه‌ریزی پژوهش‌های فرهنگی و هنری. چاپ اول: ۱۳۷۲٫
ساروخانی، باقر. روش های تحقیق در علوم اجتماعی. جلد اول. تهران. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. چاپ یازدهم: ۱۳۸۵٫
شیبانی، ثریا. چند تعریف از فرهنگ. در مسائل و چشم‌اندازهای فرهنگ (مجموعه‌ی مقالات). تهران. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. ۱۳۸۱٫
صالحی امیری، سید رضا. مفاهیم و نظریه‌های فرهنگی. تهران. نشر ققنوس. چاپ دوم: ۱۳۸۸٫
صالحی امیری، سید رضا و عظیمی دولت‌آبادی، امیر. مبانی سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی فرهنگی. تهران. پژوهشکده تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام. چاپ اول: ۱۳۸۷٫
صالحی امیری، سید رضا و کاوسی، اسماعیل. مقدمهای بر مراحل اجرایی برنامه ریزی جامع فرهنگی. برنامه‌ریزی فرهنگی. پژوهشنامه ۲۸٫ پژوهشکده تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام. ۱۳۸۷٫
فاضلی، نعمت‌اله. جزوه‌ی برنامه‌ریزی و سیاست فرهنگی. تهران. گروه مطالعات فرهنگی دانشگاه علامه طباطبایی. ۱۳۸۶٫
عبدی، عباس و گودرزی، محسن. تحولات فرهنگی در ایران. تهران. انتشارات روش. چاپ اول: ۱۳۷۸٫
غلامرضا کاشی، محمدجواد. اخلاق و برنامه‌ریزی فرهنگی. فصلنامه فرهنگ عمومی. شماره ۳۳٫ ۱۳۸۱٫
کاسیرر، ارنست. فلسفه و فرهنگ. ترجمه بزرگ نادرزاد. مرکز ایرانی مطالعه فرهنگ‌ها. چاپ اول: ۱۳۶۰٫
کاوسی، اسماعیل و چاوش‌باشی، فرزانه. دولت و برنامه‌ریزی فرهنگی. برنامه‌ریزی فرهنگی. پژوهشنامه ۲۸٫ پژوهشکده تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام. ۱۳۸۷٫
کرین، دایانا. فرهنگ جهانی؛ رسانه، هنر، سیاستگذاری و جهانیشدن. ترجمهی نعمتاله فاضلی و مرتضی قلیچ. تهران. انتشارات دانشگاه امام صادق. چاپ اول: ۱۳۸۸٫
کوش، دنی. مفهوم فرهنگ در علوم اجتماعی. ترجمه‌ی فریدون وحیدا. تهران. انتشارات سروش. چاپ اول: ۱۳۸۱٫
گوردن، کریستوفر و ماندی، سایمون. دیدگاه‌های اروپایی سیاست فرهنگی. ترجمه‌ی هادی غبرائی. تهران. دفتر پژوهش‌های فرهنگی. چاپ اول: ۱۳۸۱٫
گیدنز، آنتونی. جامعه‌شناسی. ترجمه حسن چاووشیان. تهران. نشر نی. چاپ چهارم: ۱۳۸۹٫
محمدیمهر، غلامرضا. روش تحلیل محتوا. تهران. انتشارات دانشنگار. چاپ اول: ۱۳۸۷٫
مصباح یزدی، محمدتقی. نظریه سیاسی اسلام. قم. موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی. ۱۳۸۲٫
مک‌گوییگان، جیم. بازاندیشی در سیاست فرهنگی. ترجمه‌ی نعمت‌اله فاضلی و مرتضی قلیج. تهران. دانشگاه امام صادق. چاپ اول: ۱۳۸۸٫
ملکیان، مصطفی. درس‌گفتار جریان شناسی فرهنگی معاصر. سال ۱۳۷۶-۷۷٫
میرسلیم، سید مصطفی. جریان‌شناسی فرهنگی بعد از انقلاب اسلامی ایران (۱۳۵۷-۱۳۸۰). تهران. مرکز بازشناسی اسلام و ایران. چاپ اول: ۱۳۸۴٫
میلنر، آندرو و براویت، جف. درآمدی بر نظریه فرهنگی معاصر. ترجمه جمال محمدی. تهران. انتشارات ققنوس. ۱۳۸۵٫
نش، کیت. جامعه‌شناسی سیاسی معاصر. ترجمه حسین بشیریه. نشر کویر. چاپ چهارم: ۱۳۸۷٫
نیرمحمدی، ناصر. فرهنگ و زندگی. در مسائل و چشم‌اندازهای فرهنگ (مجموعه‌ی مقالات). تهران. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. ۱۳۸۱٫
واتسون، سی دبلیو. کثرت‌گرایی فرهنگی. ترجمه حسن پویان. تهران. دفتر پژوهش‌های فرهنگی. چاپ اول: ۱۳۸۳٫
هولستی، ال آر. تحلیل محتوا در علوم اجتماعی و انسانی. ترجمه نادر سالارزاده امیری. انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی. چاپ اول: ۱۳۷۳٫
آرشیو کیهان، معرفت، کتاب نقد، کیهان فرهنگی، راه نو، کیان، دنیای سخن، گفتگو، بهمن، ارغنون، آیینه اندیشه
Kleberg, Carl-Johan. The Concept of Culture in the Stockholm Action Plan and its Concequences for Policy Making. International Journal of Cultural Policy. 2000. 7: 1, 49-69.
Nylöf, Göran. A method for evaluating cultural policy. International Journal of Cultural Policy. 1997. 3: 2, 361 — ۳۷۶٫

پیوست‌ها

پیوست ۱: قانون اساسی (اصول مربوط به فرهنگ)

جمهوری اسلامی‏، نظامی‏ است‏ بر پایه‏ ایمان‏ به‏: ۱ – خدای‏ یکتا (لا اله‏ الا الله) و اختصاص‏ حاکمیت‏ و تشریع به‏ او و لزوم‏ تسلیم‏ در برابر امر او. ۲ – وحی‏ الهی‏ و نقش‏ بنیادی‏ آن‏ در بیان‏ قوانین‏. ۳ – معاد و نقش‏ سازنده‏ آن‏ در سیر تکاملی‏ انسان‏ به‏ سوی‏ خدا. ۴ – عدل‏ خدا در خلقت‏ و تشریع. ۵ – امامت‏ و رهبری‏ مستمر و نقش‏ اساسی‏ آن‏ در تداوم‏ انقلاب‏ اسلام‏. ۶ – کرامت‏ و ارزش‏ والای‏ انسان‏ و آزادی‏ توام‏ با مسئولیت‏ او در برابر خدا، که‏ از راه‏ : الف‏ – اجتهاد مستمر فقهای‏ جامع الشرایط بر اساس‏ کتاب‏ و سنت‏ معصومین‏ سلام‏ الله‏ علیهم‏ اجمعین‏، ب‏ – استفاده‏ از علوم‏ و فنون‏ و تجارب‏ پیشرفته‏ بشری‏ و تلاش‏ در پیشبرد آنها، ج‏ – نفی‏ هر گونه‏ ستمگری‏ و ستم‏کشی‏ و سلطه‏گری‏ و سلطه‏پذیری‏، قسط و عدل‏ و استقلال‏ سیاسی‏ و اقتصادی‏ و اجتماعی‏ و فرهنگی‏ و همبستگی‏ ملی‏ را تامین‏ می‏کند.

اصل‏۲

دولت‏ جمهوری اسلامی‏ ایران‏ موظف‏ است‏ برای‏ نیل‏ به‏ اهداف‏ مذکور در اصل‏ دوم‏، همه‏ امکانات‏ خود را برای‏ امور زیر به‏ کار برد: ۱ – ایجاد محیط مساعد برای‏ رشد فضایل‏ اخلاقی‏ بر اساس‏ ایمان‏ و تقوی‏ و مبارزه‏ با کلیه‏ مظاهر فساد و تباهی‏. ۲ – بالا بردن‏ سطح‏ آگاهی‏های‏ عمومی‏ در همه‏ زمینه‏ها‏ با استفاده‏ صحیح‏ از مطبوعات‏ و رسانه‏های‏ گروهی‏ و وسایل‏ دیگر. ۳ – آموزش‏ و پرورش‏ و تربیت‏ بدنی‏ رایگان‏ برای‏ همه‏ در تمام‏ سطوح‏، و تسهیل‏ و تعمیم‏ آموزش‏ عالی‏. ۴ – تقویت‏ روح‏ بررسی‏ و تتبع و ابتکار در تمام‏ زمینه های‏ علمی‏، فنی‏، فرهنگی‏ و اسلامی‏ از طریق‏ تاسیس‏ مراکز تحقیق‏ و تشویق‏ محققان‏. ۵ – طرد کامل‏ استعمار و جلوگیری‏ از نفوذ اجانب‏. ۶ – محو هر گونه‏ استبداد و خودکامگی‏ و انحصارطلبی‏. ۷ – تامین‏ آزادیهای‏ سیاسی‏ و اجتماعی‏ در حدود قانون‏. ۸ – مشارکت‏ عامه‏ مردم‏ در تعیین‏ سرنوشت‏ سیاسی‏، اقتصادی‏، اجتماعی‏ و فرهنگی‏ خویش‏. ۹ – رفع تبعیضات‏ ناروا و ایجاد امکانات‏ عادلانه‏ برای‏ همه‏، در تمام‏ زمینه های‏ مادی‏ و معنوی‏. ۱۰ – ایجاد نظام‏ اداری‏ صحیح‏ و حذف‏ تشکیلات‏ غیر ضرور. ۱۱ – تقویت‏ کامل‏ بنیه‏ دفاع‏ ملی‏ از طریق‏ آموزش‏ نظامی‏ عمومی‏ برای‏ حفظ استقلال‏ و تمامیت‏ ارضی‏ و نظام‏ اسلامی‏ کشور. ۱۲ – پی‏ریزی‏ اقتصاد صحیح‏ و عادلانه‏ بر طبق‏ ضوابط اسلامی‏ جهت‏ ایجاد رفاه‏ و رفع فقر و برطرف‏ ساختن‏ هر نوع‏ محرومیت‏ در زمینه های‏ تغذیه‏ و مسکن‏ و کار و بهداشت‏ و تعمیم‏ بیمه‏. ۱۳ – تامین‏ خودکفایی‏ در علوم‏ و فنون‏ و صنعت‏ و کشاورزی‏ و امور نظامی‏ و مانند اینها. ۱۴ – تامین‏ حقوق‏ همه‏ جانبه‏ افراد از زن‏ و مرد و ایجاد امنیت‏ قضایی‏ عادلانه‏ برای‏ همه‏ و تساوی‏ عموم‏ در برابر قانون‏. ۱۵ – توسعه‏ و تحکیم‏ برادری‏ اسلامی‏ و تعاون‏ عمومی‏ بین‏ همه‏ مردم‏. ۱۶ – تنظیم‏ سیاست‏ خارجی‏ کشور بر اساس‏ معیارهای‏ اسلام‏، تعهد برادرانه‏ نسبت‏ به‏ همه‏ مسلمانان‏ و حمایت‏ بیدریغ از مستضعفان‏ جهان‏.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

اصل‏۳

۹

لیبی

۰۱۴/۱۱۰

۱۰

الجزایر

۳۴۹/۱۰۷

منبع:European commission
۴-۲-۳- مصرف
اتحادیه اروپا بزرگترین مصرف کننده سوخت های فسیلی در جهان می باشد که به دلیل ذخایر محدود نفت خام و گاز طبیعی، عمده نیاز مصرفی خود را از طریق واردات از سایر کشورها تامین می کند. نفت خام و گاز طبیعی مهمترین حامل های انرژی در سبد مصرفی کشورهای عضو اتحادیه به شمار می روند. سهم هریک از حامل های انرژی در مصرف ناخالص داخلی اتحادیه اروپا در سال ۲۰۰۸ به ترتیب ۵/۳۶ درصد نفت، ۵/۲۴ درصد گاز، ۱۷ درصد سوخت های جامد، ۴/۱۳ درصد انرژی هسته ای، ۴/۸ درصد انرژی های تجدیدپذیر و ۲/۰ سایر انرژی ها بوده است (Europe energy position 2010 annual report). نفت خام و گاز طبیعی بیش از ۶۰ درصد از کل انرژی مصرفی در بین کشورهای مختلف اتحادیه اروپایی را به خود اختصاص داده و پیش بینی می شود که نقش بی بدیل این حامل ها در سبد انرژی کشورهای اروپایی حداقل تا دهه ۲۰۳۰ تداوم داشته باشد. بیشترین مصرف انرژی در بین اعضای این اتحادیه به ترتیب در بخش های حمل و نقل، صنعت و خانگی صورت می گیرد. مصرف انرژی کشورهای عضو اتحادیه اروپا به تفکیک بخش های مختلف اقتصادی در سال ۲۰۰۸ به ترتیب ۳۲ درصد در بخش حمل و نقل، ۲/۲۷ درصد در بخش صنعت، ۴/۲۵ درصد در بخش خانگی، ۱/۱۳ درصد در بخش خدمات و ۲/۲ در بخش کشاورزی بوده است (Europe energy position 2010 annual report). تقریبا می توان گفت که بزرگترین مصرف کنندگان نفت خام و گاز طبیعی در اتحادیه اروپا همان قدرت های عمده سیاسی- اقتصادی قاره اروپا هستند. بزرگترین مصرف کنندگان نفت خام در اتحادیه اروپا در سال ۲۰۰۹ به ترتیب کشورهای آلمان، فرانسه، ایتالیا، بریتانیا، اسپانیا و هلند بوده اند و در بخش گاز طبیعی نیز کشورهای بریتانیا، آلمان، ایتالیا، فرانسه، هلند و اسپانیا بیشترین مصرف گاز طبیعی را به خود اختصاص داده اند www.energy.eu)). کشورهای بزرگ اتحادیه اروپا، عمده ترین مصرف کنندگان نفت و گاز در این قاره به شمار می روند و به دلیل ذخایر ناچیزی که در اختیار دارند وابستگی بالایی به واردات نفت خام و گاز طبیعی از سایر کشورها دارند. در مجموع می توان گفت که کشورهای اروپایی با توجه به سرمایه گذاری های مناسب و تکنولوژی پیشرفته ای که در زمینه تولید و فراوری نفت و گاز دارند، از تمامی ظرفیت ها در جهت بهره برداری بهینه از ذخایر داخلی خود استفاده می کنند. در این راستا می توان به تولید بالای نفت خام و گاز طبیعی نروژ و بریتانیا در حوزه دریای شمال اشاره کرد، در حالی که ذخایر این منطقه در سالهای اخیر کاهش قابل توجه ای داشته است. سیاست اتحادیه اروپا در چند سال اخیر بر جایگزینی واردات نفت و گاز با انرژی های نو و تجدیدپذیر، تنوع بخشیدن به منابع تامین کننده نفت خام و گاز طبیعی و کاهش وابستگی به منابع روسیه استوار بوده است. سرمایه گذاری در زمینه تاسیس نیروگاه های هسته ای و زیرساخت های مرتبط با تولید انرژی های تجدیدپذیر، انعقاد قرارداد خرید نفت و گاز از کشورهای حوزه دریای خزر مانند آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان و سرمایه گذاری در زمینه احداث خط لوله های جدید انتقال انرژی در این راستا ارزیابی می شود. در شرایط کنونی نبض اقتصاد و صنعت در اروپا بر مدار نوسان های بازار انرژی می تپد و هرگونه تاثیر در منحنی بازار سوخت، امواجی سهمگین را بر پیکر اقتصاد اروپا وارد می آورد. در این میان، اهداف سیاست اتحادیه اروپا درباره انرژی را می توان در سه محور خلاصه کرد: تضمین عملکرد بازار انرژی، تضمین امنیت عرضه انرژی در اتحادیه و ارتقای کارایی انرژی، ذخیره انرژی و توسعه اشکال جدید و تجدیدپذیر انرژی ( سعیدآبادی، ۱۳۹۰ :۱۷۶ ). با توجه به مطالب بیان شده، به نظر می رسد که اروپا برای کاهش وابستگی به روسیه و ایجاد امنیت عرضه در مواقع بحرانی، برای دستیابی به منابع انرژی به خلیج فارس، حوزه خزر و آسیای مرکزی توجه دارد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۴-۳- مصرف انرژی در اتحادیه اروپا به تفکیک بخش های مختلف اقتصادی

همانطور که گفتیم کشورهای عضو اتحادیه اروپا یکی از بزرگترین مصرف کنندگان انرژی در جهان هستند و از آنجایی که منابع انرژی اندکی در اختیار دارند، مجبور به واردات بخش عمده ای از انرژی مصرفی خود می باشند. عمده این واردات به شکل حامل های انرژی همچون نفت خام، گاز طبیعی و زغال سنگ به اتحادیه اروپا وارد می شوند. مصرف ناخالص داخلی انرژی در کل مجموعه اتحادیه اروپا در سال ۲۰۰۸ معادل ۲۹/۱۷۹۹ میلیون تن نفت خام بوده است که از این مقدار ۵/۳۶ درصد به شکل نفت، ۵/۲۴ درصد به شکل گاز، ۱۷ درصد به شکل سوخت های جامد^[۲۸]، ۴/۱۳ درصد به شکل سوخت های هسته ای^[۲۹] و ۴/۸ درصد هم به شکل انرژی های تجدیدپذیر^[۳۰] مصرف شده است(Europe energy position annual report 2010:11). در سال ۲۰۰۸ اتحادیه اروپا معادل ۵۹/۸۵۲ میلیون تن نفت خام انرژی تولید کرده است که سهم هریک از بخش ها به ترتیب اولویت عبارتند از: ۴/۲۸ درصد انرژی هسته ای، ۹/۲۰ درصد سوخت های جامد، ۷/۱۹ درصد گاز طبیعی، ۴/۱۳ نفت خام و ۶/۲ درصد نیز از طریق ضایعات صنعتی^[۳۱] بوده است(Europe energy position annual report,2010:20). که ملاحظه می شود به دلیل ذخایر اندک نفت و گاز در اتحادیه اروپا، بیشترین تولید انرژی در این اتحادیه به شکل انرژی هسته ای بوده است. شایان ذکر است که اتحادیه اروپا به دلیل محدودیت منابع انرژی خود سرمایه گذاری زیادی در بخش تولید انرژی های تجدیدپذیر به عمل آورده و موفقیت های خوبی در این زمینه به دست آورده است. کشورهای عضو اتحادیه اروپایی توانسته اند در سال ۲۰۰۸ و در بخش انرژی های تجدیدپذیر معادل ۱۵۱ میلیون تن نفت خام انرژی تولید کنند که بیشترین تولید آنها در بخش بیوماس و ضایعات بوده است. در این میان ۷/۶۹ درصد از بیوماس و ضایعات، ۶/۱۸ درصد از آب، ۷/۶ درصد از باد، ۸/۳ درصد از ژئوترمال و ۱/۱ درصد نیز از انرژی خورشید بوده است .(Europe energy position annual report,2010:17) در مجموع ۸۶ درصد واردات انرژی کشورهای عضو اتحادیه اروپا به شکل نفت و گاز بوده است که این آمار به خوبی وابستگی این اتحادیه را به واردات این دو محصول حیاتی نشان می دهد. عمده واردات انرژی اتحادیه اروپا در سال ۲۰۰۸ بیشتر به شکل نفت خام، گاز طبیعی و سوخت های جامد بوده است، بدین صورت که ۵۹ درصد این واردات را نفت خام، ۲۷ درصد را گاز طبیعی، ۵/۱۳ درصد را سوخت های جامد، ۳/۰ درصد را انرژی های تجدیدپذیر و ۱/۰ درصد را انرژی الکتریسیته تشکیل داده است (Europe energy position annual report,2010:25). در یک نگاه کلی می توان دریافت که بخش حمل و نقل اتحادیه اروپا بیشترین مصرف حامل های انرژی را به خود اختصاص داده است و بخش های صنعت و خانگی نیز با حجم قابل توجه ای در رده های دوم و سوم قرار دارند. مصرف در بخش خدمات تقریبا معادل نیمی از مصارف خانگی انرژی بود ه است و بخش کشاورزی نیز با سهمی معادل ۲/۲ درصد در رده آخر قرار گرفته است. مصرف نهایی انرژی در بخش های مختلف اقتصادی اتحادیه اروپا به شکل زیر بوده است: ۳۲ درصد در بخش حمل و نقل، ۲/۲۷ درصد در بخش صنعت، ۴/۲۵ درصد در بخش خانگی، ۱/۱۳ درصد در بخش خدمات و۲/۲ درصد نیز در بخش کشاورزی (Europe energy position annual report,2010:13).در بین حامل های مختلف انرژی در اتحادیه اروپا نفت خام و گاز طبیعی و فرآورده های جانبی آنها از اهمیت بالایی برخوردارند. نفت و فرآورده های نفتی تامین کننده اصلی انرژی مورد نیاز در بخش حمل و نقل اتحادیه اروپا به شمار می رود و از لحاظ میزان مصرف بخش های صنعت، خانگی و خدمات در مکان های بعدی قرار دارند. مصرف فرآورده های نفتی در اتحادیه اروپا در سال ۲۰۰۸ بدین شکل بوده است که معادل ۳/۶۱ درصد در بخش حمل و نقل، ۱/۲۴ درصد در بخش صنعت و ۶/۱۴ درصد نیز در بخش خانگی و خدمات به مصرف رسیده است (Europe energy position annual report,2010:15). همچنین مصرف گاز طبیعی در بخش های مختلف اقتصادی اتحادیه اروپا به شکل روزافزونی در حال افزایش است. دلیل این استفاده روزافزون را می توان در مواردی چون آلایندگی کمتر نسبت به سایر سوخت ها، هزینه کمتر و دسترسی راحت تر بیان کرد. بیشترین استفاده از گاز طبیعی در اتحادیه اروپا در بخش تولید برق است و بخش خانگی، صنعت و خدمات به ترتیب در اولویت های بعدی قرار دارند. بیشترین مصرف گاز طبیعی در اتحادیه اروپا به ترتیب در بخش های تولید برق، مصارف خانگی، صنعت و خدمات بوده است. به نحوی که ۹/۳۱ درصد گاز طبیعی در بخش تولید برق، ۵/۲۶ درصد در بخش خانگی، ۲۰ درصد در بخش صنعت و ۳/۱۲ درصد در بخش خدمات مصرف شده است (Europe energy position annual report,2010:18). ذکر این نکته ضروری است که تولید برق در اتحادیه اروپا برای مصرف در بخش های صنعتی، خانگی و خدمات از اهمیت ویژه ای برخوردار است به تحوی که در سال ۲۰۰۸، ۱/۴۰ درصد از برق تولیدی اتحادیه اروپا در بخش صنعت، ۶/۲۸ درصد در بخش خانگی و ۳/۲۶ درصد در بخش خدمات مصرف شده است (Europe energy position annual report,2010:16). با نگاهی دقیق به آمارهای ارائه شده می توان دریافت که نفت و فرآورده های وابسته به آن نقش اصلی را در تامین انرژی موردنیاز کشورهای عضو اتحادیه اروپا در بخش هایی چون حمل و نقل و صنعت به عهده دارند و گاز طبیعی نیز که از مقبولیت و مصرف روزافزونی در این اتحادیه برخوردار است، تامین کننده اصلی انرژی در بخش هایی چون تولید برق و مصارف خانگی می باشد. وجود چنین نیازهای گسترده ای اتحادیه اروپا را در ردیف یکی از بزرگترین واردکنندگان نفت خام و گاز طبیعی در جهان قرار داده است.

۴-۴- منابع عمده تامین کننده نفت و گاز وارداتی اتحادیه اروپا

اتحادیه اروپا بزرگترین وارد کننده حامل های انرژی در جهان است و وابستگی زیادی به منابع نفت و گاز سایر کشورها دارد. عمده ترین مناطق صادرکننده نفت و گاز در جهان را می توان به چهار منطقه تقسیم کرد: کشورهای حوزه خلیج فارس، آسیای مرکزی و قفقاز، روسیه و شمال آفریقا. البته تعدادی از کشورهای قاره آمریکا مانند ایالات متحده، کانادا، مکزیک، ونزوئلا و اکوادر نیز در زمینه تولید و صادرات نفت و گاز فعالیت دارند اما تولیدات این منطقه به دلایلی چند از اهمیت زیادی برای کشورهای اروپایی برخوردار نیستند. منابع انرژی کشورهای منطقه آمریکای لاتین عمدتا تحت سیطره شرکت های بزرگ آمریکایی قرار دارند و اروپایی ها نمی توانند روابط گسترده ای با کشورهای تولید کننده نفت و گاز در این منطقه برقرار کنند، زیرا علاوه بر قیمت بالای این محصولات در نتیجه حمل و نقل طولانی، کشورهای عمده تولید کننده انرژی در منطقه بر ملی کردن صنایع نفت و گاز خود تاکید می کنند و اهداف اقتصادی آنها در تقابل با منافع کشورهای غربی قرار دارد. علاوه بر این کشورهایی مانند ایالات متحده و کانادا، خود از بزرگترین مصرف کنندگان نفت و گاز در جهان به شمار می روند. سیاست اتحادیه اروپا در قبال مناطق صادرکننده نفت و گاز، تحت تاثیر عوامل مختلفی همچون سهم هر منطقه در تامین انرژی مورد نیاز اتحادیه اروپا، دسترسی کشورهای صادر کننده به بازارهای اتحادیه اروپا و میزان سرمایه گذاری کشورهای عضو این اتحادیه در مناطق عمده تولید کننده انرژی قرار دارد. در ادامه روابط اتحادیه اروپا با هریک از مناطق چهارگانه مذکور به طور مجزا مورد بررسی قرار می گیرد.

۴-۴-۱- روسیه

تا قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی روابط کشورهای اروپای غربی با این کشور به شدت تحت تاثیر فضای ایدئولوژیک و رقابت دو بلوک شرق و غرب قرار داشت. این رقابت همه جانبه سبب شده بود که سرمایه گذاری کشورهای غربی و اروپایی در صنایع نفت و گاز شوروی با محدودیت های جدی مواجه شود. علاوه بر این شوروی نیز به دلیل سرمایه گذاری ناکافی در صنایع نفت و گاز و نیز وسعت و جمعیت زیاد کشور و در نتیجه مصرف بالای انرژی، توان زیادی در زمینه صادرات نفت و گاز به سایر کشورها نداشت. با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، روابط اتحادیه اروپا و روسیه وارد مرحله نوینی شد و سرمایه گذاری و مبادلات تجاری میان روسیه و کشورهای اروپایی، کمک زیادی به بازسازی اقتصادی این کشور کرد. در واقع پس از فروپاشی شوروی، روسیه به تامین کننده عمده نفت و گاز کشورهای اروپایی تبدیل شد، به طوری که در حال حاضر این کشور بزرگترین تامین کننده نفت خام و گاز طبیعی وارداتی اتحادیه اروپا به شمار می رود. روس ها به خوبی می دانند که تامین انرژی مصرفی اتحادیه اروپا، یکی از نقاط ضعف عمده اروپایی هاست و این مسئله خود می تواند اهرم مهمی در جهت پیشبرد سیاست خارجی روسیه به شمار رود. تجربه نشان می دهد که روسیه و کشورهای عضو اتحادیه اروپا هیچ وقت به یکدیگر اعتماد نداشته اند و روابط آنها در زمینه های مختلف و بویژه انرژی همواره با چالش های زیادی مواجه بوده است. در حالی که اروپایی ها تلاش می کنند که مبادلات انرژی با روسیه را در قالب وابستگی متقابل جلوه دهند، اما واقعیت این است که اروپایی ها به شدت به منابع انرژی روسیه وابستگی دارند و قدرت مانور زیادی در برابر روس ها ندارند. بر اساس برخی منابع، اروپا تا سال ۲۰۲۰ مجبور خواهد بود تا ۶۰ درصد از گاز طبیعی مصرفی خود را وارد کند، همچنین میزان وابستگی اروپا به واردات نفت تا سال ۲۰۲۰ به میزان ۷۰ درصد افزایش خواهد یافت، اما برغم همسویی روسیه با اتحادیه اروپا، این اتحادیه هیچ تضمینی برای امنیت انرژی در آینده ندارد ( سعیدآبادی، ۱۳۹۰ : ۱۲۳ ). اتحادیه اروپایی که ۵۴ درصد از کل انرژی مورد نیاز خود از جمله ۶۱ درصد از گاز مصرفی را خارج از قلمرو اتحادیه تامین می کند، پیش بینی می شود نیازمندی هایش در این زمینه تا سال ۲۰۳۰ به ۸۴ درصد برسد، هم در گاز، هم نفت، و هم حتی زغال سنگ اتکای شدیدی به روسیه دارد. روسیه ۴۲ درصد از نیازهای اتحادیه به انرژی را تامین می کند و بزرگترین منبع تامین انرژی مورد نیاز اتحادیه است ( فغانی: ۶۰ ). روس ها که از این جایگاه حیاتی خویش آگاه هستند، سعی کرده اند از ابزارها و شیوه های مختلفی برای حفظ انحصار خود بر بازارهای انرژی اروپا استفاده نمایند. در این باره پیش گرفتن « بازی روسی»، « خرید گاز کشورهای حاضر در مناطق آسیای مرکزی و قفقاز»، « کنترل مسیرهای انتقال انرژی» و « پیگیری ایده تشکیل اوپک گازی» از جمله روش هایی محسوب می شوند که کرملین جهت حفظ سلطه انحصاری بر گاز اروپا از آنها استفاده کرده است (شعیب، ۱۳۸۷ ). در سال های اخیر روسیه رویه قطع گاز صادراتی به اوکراین و اروپا را در پیش گرفته است، این دو کشور با وجود اختلافاتی که با یکدیگر دارند بر نقش مهم خود در تامین گاز مصرفی اروپا تاکید دارند، اوکراین به عنوان کشوری که در مسیر ترانزیت گاز طبیعی به اروپا قرار گرفته و روسیه به عنوان بزرگترین تامین کننده گاز مصرفی کشورهای اروپایی از اهمیت ویژه ای در این زمینه برخوردارند. همچنین در سال های اخیر روسیه سعی کرده است که منابع انرژی کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز را به سایر کشورهای اروپایی ترانزیت کند. در این روش روسیه نفت و گاز کشورهایی مانند آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان را خریداری کرده و به قیمت بالاتری به سایر کشورهای اروپا صادر می کند. علاوه بر این، روس ها همواره سعی می کنند از شکل گیری مسیرهای انتقال انرژی به اروپا که خارج از خاک روسیه هستند، جلوگیری به عمل آورند. از دیگر روشهایی که روسیه در جهت حفظ سلطه خود بر بازار گاز اروپا و جهان در پیش گرفته، ایده تشکیل اوپک گازی است. در مقابل کشورهای اروپایی و آمریکا با ایجاد چنین تشکیلاتی مخالف اند، آنها معتقدند که تشکیل هر سازمانی که کشورهای صادرکننده گاز طبیعی را به یکدیگر نزدیک کند، علاوه بر آنکه موجب کاهش رقابت پذیری آنها با یکدیگر می شود، می تواند به تعیین یک قیمت واحد در جهان و افزایش قیمت گاز طبیعی منجر شود که این مساله با منافع اقتصادی اتحادیه اروپا و آمریکا در تعارض قرار دارد. با این وجود روسیه که در حال حاضر ۴۴ درصد از گاز مصرفی اروپا را تامین می کند، در آینده نقشی به مراتب مهم تر ایفا خواهد نمود. بیشترین خط لوله های احداث شده جهت انتقال نفت و گاز به اروپا از جانب روسیه است که در بخش های بعدی به معرفی آنها خواهیم پرداخت.

۴-۴-۲- خاورمیانه

خلیج فارس با دارا بودن حدود ۵/۵۹ درصد از ذخایر نفت خام جهان و ۶/۴۰ درصد از ذخایر گاز طبیعی، منطقه ای سرشار از ذخایر نفت و گاز محسوب می شود ( قنبری، ۱۳۹۰ : ۳۵ ). بر اساس گزارش چشم انداز ۲۰۰۷ وزارت انرژی آمریکا، تولید نفت منطقه خلیج فارس تا سال ۲۰۱۵ به ۲۶ ، تا سال ۲۰۲۰ به ۳۰ و در سال ۲۰۳۰ به ۳۸ میلیون بشکه در روز افزایش می یابد. با این وضع سهم خلیج فارس از تولید نفت دنیا از ۲۸ درصد فعلی به ۳۳ درصد افزایش می یابد. هم اکنون قطر و امارات بزرگترین صادرکنندگان ال ان جی^[۳۲] منطقه هستند و بر اساس آمار در سال ۲۰۰۵ در حدود ۱۸ درصد از کل صادرات جهانی این محصول را به خود اختصاص داده بودند ( سعیدآبادی، ۱۳۹۰ :۱۶۶-۱۶۵ ). تقریبا نیمی از ذخایر نفت جهان در قلمرو سه کشور عربستان سعودی با ۱/۲۶۴ میلیارد بشکه ذخایر اثبات شده، ایران با ۶/۱۳۶ میلیارد بشکه و عراق با ۱۱۵ میلیارد بشکه نهفته است. پیش بینی شده است که در دو دهه آینده تنها پنج کشور بزرگ صادرکننده نفت یعنی عربستان، ایران، عراق، کویت و امارات متحده عربی می توانند صادرکننده بزرگ نفت در جهان باقی بمانند و روزانه ۲۶ میلیون بشکه نفت صادر کنند. بنابراین از این زاویه، مادامی که انرژی دیگری جایگزین انرژی فسیلی نشده است، خاورمیانه اهمیت راهبردی خواهد داشت (سعیدآبادی، ۱۳۹۰ :۱۶۳ ). نفت و گاز خلیج فارس از اهمیت ویژه ای برای مصرف کنندگان انرژی در سراسر جهان برخوردار است و جایگزینی آن با منابع مناطق دیگر و سایر منابع انرژی به سادگی ممکن نیست. هزینه های پایین و سهولت استخراج ، کیفیت بالای نفت و گاز استخراجی، حجم بالای ذخایر و امکان کشف منابع جدید و حمل و نقل راحت به بازار مصرف جهانی را می توان از جمله دلایل اهمیت منابع انرژی این مناطق دانست. بدون شک منابع نفت و گاز خاورمیانه بعد از منابع روسیه دارای بیشترین اهمیت استراتژیک برای کشورهای عضو اتحادیه اروپاست. کشورهای خاورمیانه و بویژه کشورهای ساحلی خلیج فارس نقش عمده ای در تامین نفت و گاز مصرفی کشورهای عضو اتحادیه اروپا دارند، به طوری که بر اساس آمارهای منتشر شده در پایان سال ۲۰۱۱ ، کشورهای عربستان سعودی، ایران، عراق، سوریه، کویت، ابوظبی، عمان، قطر و یمن مقادیر زیادی نفت خام به کشورهای عضو اتحادیه اروپا صادر کرده اند. همچنین قطر و عمان در تامین گاز مایع مصرفی این اتحادیه نیز مشارکتی فعال داشته اند. اتحادیه اروپا و کشورهای خاورمیانه خواهان برقراری روابط گسترده با یکدیگرند اما هر یک اهداف متفاوتی را دنبال می کنند، کشورهای اروپایی بیشتر به دنبال خرید نفت و گاز و حفظ امنیت انتقال انرژی از کشورهای مذکور به اروپا هستند، درحالی که کشورهای خاورمیانه بیشتر به دنبال دستیابی به اهداف سیاسی و امنیتی خود می باشند. در این راستا شاهد حضور نیروهای آمریکایی در برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس هستیم. علاوه بر این ناتو و در راس آنها ایالات متحده آمریکا با بسیاری از کشورهای منطقه قراردادهای نظامی و امنیتی منعقد ساخته اند. همین مساله سبب شده است که آمریکا و بیشتر کشورهای اروپایی با رژیم های دیکتاتوری خاورمیانه مناسبات گسترده سیاسی، اقتصادی و نظامی برقرار کنند و رژیم های مستبد منطقه را در سرکوب خواسته های سیاسی- اجتماعی شهروندان خود مورد فشار و بازخواست قرار ندهند. اتخاذ چنین سیاست هایی از سوی کشورهای غربی موجب شده است که جریان انتقال نفت و گاز کشورهای منطقه به کشورهای غربی به طور مستمر تداوم داشته باشد.

۴-۴-۳- آسیای مرکزی و قفقاز

با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در اواخر قرن بیستم، جمهوری های زیادی از این مجموعه در مناطق آسیای مرکزی، قفقاز جنوبی و حوزه دریای بالتیک به استقلال سیاسی دست یافتند و کشورهای مستقل تازه ای شکل گرفتند. همزمان با کشف منابع جدید نفت و گاز در حوزه دریای خزر و کشورهایی مانند آذربایجان، ترکمنستان، قزاقستان و ازبکستان، منابع انرژی این منطقه به شدت مورد توجه قدرت های منطقه ای و جهانی قرار گرفت. در ازبکستان برای اولین بار در وادی فرغانه در سال ۱۸۸۰ معادن نفت و گاز کشف و استخراج آنها از سال ۱۹۰۴ شروع شد. بعدها ذخایر نفت و گاز در جنوب غربی سلسله جبال حصار و قسمت جلگه ای قشقه دریا و بخارا کشف شد. معادن گاز در استان بخارا نیز در سال ۱۹۶۰ کشف گردید. ازبکستان دارای منابع انرژی طبیعی شامل گاز، نفت و زغال سنگ است. این کشور سومین تولید کننده گاز طبیعی در بین کشورهای مستقل مشترک المنافع^[۳۳] بعد از روسیه و ترکمنستان بوده و جزء ده تولید کننده عمده گاز در جهان است (سعیدآبادی، ۱۳۹۰ :۱۵۱ ). ترکمنستان در پایان سال ۲۰۰۹ ، پنجمین ذخایر عمده گاز طبیعی در جهان را در اختیار داشته و در سال ۲۰۱۰ نهمین صادر کننده عمده گاز در جهان بوده است. همچنین بر اساس گزارش سازمان انرژی آمریکا در پایان سال ۲۰۱۱ ، ذخایر نفت خام قزاقستان و آذربایجان به ترتیب رده های یازدهم و نوزدهم جهان را در اختیار داشته اند (international energy outlook 2011). این ذخایر عمده نفت و گاز سبب شده اند که این منطقه به عنوان یکی از مناطق عمده صادرکننده سوخت های فسیلی در جهان معرفی شود. از میان کشورهای قفقاز، تنها جمهوری آذربایجان دارای منابع نفت و گاز است و دو کشور ارمنستان و گرجستان به لحاظ قرار گرفتن در مسیر ترانزیت انرژی حوزه آسیای مرکزی، خزر و خلیج فارس به اروپا دارای اهمیت زیادی می باشند. در این میان گرجستان از طریق دریای سیاه به آبهای آزاد دسترسی دارد، ولی ارمنستان و آذربایجان به طور مستقیم به آبهای آزاد راه ندارند. مشکل اساسی اروپا در ارتباط با کشورهای حوزه آسیای مرکزی و قفقاز این است که روسیه به ذخایر نفت خام و گاز طبیعی این کشورها صرفا نگاه اقتصادی ندارد بلکه اهداف سیاسی را نیز دنبال می کند. روسیه بازیگر غالب منطقه قفقاز است، زیرا مجاورت جغرافیایی، اتحاد اقتصادی و قومی، وابستگی نظامی- امنیتی کشورهای منطقه به روسیه و وجود اقلیت روس در منطقه، عوامل اصلی تاثیر فزاینده روسیه بر وضعیت منطقه محسوب می شوند (استبدان، ۱۳۷۵:۱۲۵ ). اتحادیه اروپا در راستای نفوذ در منطقه و پیگیری سیاست های خود در قفقاز جنوبی به سرمایه گذاری های اقتصادی مبادرت ورزیده است. اروپا بر این باور است که سرمایه گذاری مالی و صنعتی در کشورهای قفقاز، امنیت و ثبات در منطقه را به دنبال دارد. به همین جهت طبق برنامه های پیش بینی شده، اروپا به اعطای وام های بلند مدت، سرمایه گذاری وسیع در این منطقه و نیز مشارکت دادن کشورهای حوزه خزر در فرایند سرمایه گذاری ادامه داده است ( سعیدآبادی، ۱۳۹۰ :۱۴۱ ). احداث مسیرهای انتقال انرژی به غیر از مسیر روسیه برای غرب و اتحادیه اروپا بسیار مهم هستند. استراتژی اتحادیه اروپا تاکید بر دریای سیاه به عنوان حلقه ارتباطی حیاتی برای اتصال به کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز است. به همین دلیل از آوریل ۱۹۹۹ خط لوله باکو- سوپسا^[۳۴] (در گرجستان)، با وجود فشارهای روسیه، انتقال نفت آذربایجان را آغاز کرد ( کیانی، ۱۳۸۶ : ۱۶۲-۱۶۱ ). علاوه بر این اروپایی ها به دنبال انتقال نفت و گاز ترکمنستان و قزاقستان به اروپا هستند، ترکمنستان در جهت انتقال نفت و گاز راه های مختلفی را مدنظر دارد. مناسبترین راه برای انتقال نفت و گاز ترکمنستان به اروپا، ایران است. از دیدگاه کارشناسان، انتقال خطوط لوله نفت و گاز از مسیر ایران توجیه اقتصادی بالایی دارد. لیکن با حضور و دخالت کشورهایی چون آمریکا به ویژه بعد از دیدار نیازف از آمریکا در سال ۱۹۹۸ و امضای تفاهم نامه در خصوص انتقال خط لوله از دریای خزر اوضاع دگرگون گردید ( محمد سارلی، ۱۳۷۹ : ۱۶۶ ). مسیر دوم یعنی عبور خط لوله از زیر دریای خزر با موانع جدی و فراوان روبرو است. این مسیر از یک سو با مشکل عدم تعیین رژیم حقوقی دریای خزر و نهایتا مسئله محیط زیست مواجه است ( محمد سارلی، ۱۳۷۹ : ۱۶۸ ). اتحادیه اروپا برای همکاری منظم و بیشتر با کشورهای صادرکننده نفت و گاز در منطقه آسیای مرکزی، قفقاز و دریای خزر و همچنین انتقال و ترانزیت راحت تر منابع انرژی این مناطق به کشورهای عضو اتحادیه ، طرح ها و برنامه های مختلفی را به اجرا در آورده است که یکی از مهمترین آنها اینوگیت است. اینوگیت پروژه اتحادیه اروپا در چارچوب برنامه ای است که بر حمایت از ارمنستان، آذربایجان، بلاروس، گرجستان، قزاقستان، قرقیزستان، مولداوی، ترکمنستان، اوکراین و ازبکستان و نیز سیستم حمل و نقل موثر نفت و گاز از طریق کشورهای مزبور به غرب و اروپا مبتنی است. برنامه اینوگیت در نوامبر ۱۹۹۵ توسط کشورهای مشترک المنافع و کمیسیون اروپا مورد توافق قرار گرفت و اجرای طرحهای آن از ابتدای سال ۱۹۹۶ آغاز شد. اهداف اصلی آن حمایت از تلاش های کشورهای تازه استقلال یافته در زمینه های زیر عنوان شده است:
– مرمت، بهینه سازی و نوسازی سیستم های انتقال گاز منطقه ای و سیستم های عرضه نفت و فرآورده های پالایش شده؛
– ارزیابی انتخاب مسیرهای جایگزین برای حمل نفت و گاز از حوزه خزر و آسیای مرکزی به اروپا و بازارهای جهانی؛
– انتقال دانش فنی و هماهنگی این کشورها به منظور رسیدن به استانداردهای بین المللی ( حیدری، ۱۳۸۷ : ۱۸۸ ).
اتحادیه اروپا در سال های پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به دلایلی چون: شکستن انحصارگری روسیه در منطقه قفقاز و آسیای مرکزی، کاهش وابستگی به منابع نفت و گاز روسیه، کاهش ذخایر نفت و گاز دریای شمال، رقابت با قدرت های جهانی و منطقه ای مانند: ایالات متحده آمریکا، روسیه، چین، ترکیه، ایران و اسرائیل در جهت نفوذ در منطقه و تنوع بخشیدن به منابع تامین کننده انرژی کشورهای عضو اتحادیه، توجه ویژه ای به کشورهای حوزه آسیای مرکزی و قفقاز داشته است.

۴-۴-۴- شمال آفریقا

ذخایر عمده و تولید بالای نفت خام و گاز طبیعی در کشورهایی همچون الجزایر، نیجریه، لیبی، مصر، تونس و سودان سبب شده است که کشورهای شمال آفریقا به عنوان یکی از قطب های اصلی صادرکننده نفت و گاز در جهان مطرح شوند. از لحاظ ذخایر نفت خام کشورهای لیبی، نیجریه و الجزایر در پایان سال ۲۰۱۱ به ترتیب رده های نهم، دهم و شانزدهم جهان را به خود اختصاص داده اند(international energy outlook 2011) . همچنین نیجریه و الجزایر در سال ۲۰۰۹ از لحاظ ذخایر گاز طبیعی رده های نهم و دهم جهان را در اختیار خود داشته اند (www.energy.eu). کشورهای عضو اتحادیه اروپا وابستگی زیادی به منابع انرژی کشورهای شمال آفریقا دارند، به نحوی که کشورهای نیجریه، لیبی و الجزایر در سال ۲۰۱۱ جزء ۱۰ کشور عمده تامین کننده نفت خام مصرفی اتحادیه اروپا قرار گرفته اند. به علاوه الجزایر و نیجریه در زمره بزرگترین صادرکنندگان گاز طبیعی هم از طریق خط لوله و هم گاز مایع به اتحادیه اروپا به شمار می روند. مشکل اساسی کشورهای شمال آفریقا ضعف تکنولوژی و نبود زیرساخت های لازم در جهت بهره برداری بهینه از منابع نفت و گاز و نیز عدم سرمایه گذاری مناسب و کافی در این صنایع به شمار می رود. در راستای همکاری نزدیک اتحادیه اروپا با شرکای آفریقایی، این اتحادیه شرکت اروپایی- آفریقایی درباره زیرساخت ها را ایجاد کرده است که زیرساخت های منطقه ای و فرامرزی به طور برجسته در زمینه انرژی را با کمک مالی بانک سرمایه گذاری اروپایی^[۳۵]تامین مالی خواهد کرد ( سعیدآبادی، ۱۳۹۰ :۹۲ ). اتحادیه اروپا سعی می کند تا همکاری با الجزایر را از طریق قراردادی دوجانبه افزایش دهد. مصر به سرعت صادرات گاز طبیعی به اروپا را گسترش داده و سعی می کند به ششمین صادرکننده بزرگ گاز طبیعی مایع به اروپا تبدیل شود. لیبی یکی از تولیدکنندگان مهم نفت و گاز است و اتحادیه اروپا علاقمند است تا در کوتاه مدت زمینه ها و امکانات همکاری در حوزه انرژی را شروع کند. در سال های اخیر کشورهای نیجریه، لیبی، الجزایر، آنگولا، مصر و تونس جزء بزرگترین تامین کنندگان نفت خام اتحادیه اروپا و الجزایر، نیجریه، مصر و لیبی نیز از بزرگترین تامین کنندگان گاز مصرفی این اتحادیه بوده اند.

۴-۵- خطوط لوله تامین کننده نفت و گاز مصرفی اتحادیه اروپا

بیشتر نفت و گاز وارداتی کشورهای عضو اتحادیه اروپا از طریق خط لوله هایی صورت می گیرد که به همین منظور بین کشورهای صادرکننده انرژی و کشورهای اروپایی احداث شده است. بیشتر این خطوط لوله نفت و گاز روسیه، شمال آفریقا، قفقاز و آسیای مرکزی را به کشورهای مصرف کننده اروپایی انتقال می دهند که در ادامه به معرفی مهمترین خط لوله های موجود و خطوط در دست اجرا می پردازیم.

۴-۵-۱- خط لوله های گاز طبیعی

۴-۵-۱-۱- خط لوله نابوکو

این خط لوله انتقال گاز به طول ۳۳۰۰ کیلومتر و با هزینه ای بالغ بر ۷ میلیارد و ۹۰۰ میلیون یورو (۱۰ میلیارد و ۳۸۰ میلیون دلار)، قرار است از ترکیه و از طریق خاک کشورهای بلغارستان، رومانی و مجارستان تا اتریش امتداد یابد. خط لوله نابوکو تا سال ۲۰۲۰ میلادی قادرخواهد بود سالانه ۳۱ میلیارد متر مکعب گاز را از مناطق آسیای مرکزی و خاورمیانه به اروپا انتقال دهد و نقش بسزایی در کاهش وابستگی این قاره به گاز روسیه خواهد داشت(borisocheva,2007:14). گاز ایران نیز از جمله گزینه های پیش رو برای انتقال به اروپا از طریق این خط لوله است. شرکت اتریشی «او.ام.وی»^[۳۶] رهبری کنسرسیوم این پروژه را با حضور شرکت های «ام.او.ال»^[۳۷] مجارستان، «بوتاش»^[۳۸] ترکیه، «بلغارگز»^[۳۹] بلغارستان، «ترنسگز»^[۴۰] رومانی و «آر.دبلیو.ای»^[۴۱]آلمان، بر عهده دارد.

شکل شماره ۲ : مسیر خط لوله نابوکو

۴-۵-۱-۲- خط لوله یامال- اروپا

این خط لوله به طول ۴۱۹۶ کیلومتر از شبه جزیره یامال روسیه در قطب شمال آغاز و به فرانکفورت در مرز لهستان و آلمان منتهی می شود. خط لوله یامال- اروپا^[۴۲] تنها خط لوله صادرات گاز طبیعی روسیه به اروپاست که از خاک اوکراین عبور نمی کند. ظرفیت انتقال سالانه این خط لوله ۳۳ میلیارد متر مکعب است اما در حال حاضر سالانه ۱۷ میلیارد متر مکعب گاز را انتقال می دهد. هدف از اجرای این خط لوله تامین نیاز گازی آلمان و بریتانیا می باشد (borisocheva,2007:7).

شکل شماره ۳ : مسیر خط لوله یامال- اروپا

۴-۵-۱-۳- خط لوله برادری

طول این خط لوله حدود ۲۷۵۰ کیلومتر است و روسیه، اوکراین و اسلواکی را به کشورهای اروپای غربی متصل می کند. این خط لوله در سال ۱۹۶۷ به بهره برداری رسید و ظرفیت سالانه آن حدود ۳۰ میلیارد متر مکعب می باشد. گاز صادراتی خط لوله برادری^[۴۳] تقریبا ۲۵ درصد از مصارف سالانه گاز طبیعی اروپای غربی و ۷۰ درصد از صادرات گاز روسیه به اروپای غربی را تشکیل می دهد (borisocheva,2007:7).

۴-۵-۱-۴- خط لوله ساوث استریم

دو شرکت گازپروم و انی^[۴۴] ایتالیا در نظر دارند تا خط لوله ای با هزینه ۱۰ میلیارد یورو در رقابت با خط لوله نابوکو بسازند تا بدین ترتیب گاز روسیه را از بستر دریای سیاه به جنوب شرقی اروپا منتقل نمایند. این خط لوله امکانی است برای از بین بردن مناقشه گازی با اوکراین چرا که ساوث استریم از اوکراین عبور نخواهد کرد. در تاریخ ۶ اوت ۲۰۰۹ یک توافق نامه همکاری در زمینه انرژی میان دو کشور روسیه و ترکیه منعقد شد که بر اساس یکی از مفاد آن، دولت ترکیه اجازه می دهد خط لوله گاز موسوم به « جریان جنوبی »^[۴۵] از آبهای ساحلی تحت مالکیت ترکیه در دریای سیاه عبور کند. این خط لوله که ظرفیت آن سالانه حدود ۳۰ میلیارد متر مکعب است، از روسیه شروع شده و با عبور از بستر دریای سیاه و بدون عبور از خاک اوکراین به بلغارستان می رسد. در خاک بلغارستان دو انشعاب پیدا می کند: در مسیر جنوبی از خاک یونان و در مسیر شمالی از خاک صربستان و مجارستان عبور خواهد کرد.

۴-۵-۱-۵- خط لوله گاز صحرا

خط لوله صحرا^[۴۶] طرحی است که گاز طبیعی را از نیجریه و الجزایر از طریق خط لوله به دو کشور ایتالیا و اسپانیا در جنوب اروپا منتقل می کند. طول این خط لوله ۴۱۱۸ کیلومتر است و از براس^[۴۷] منطقه دلتای نیجر در کشور نیجریه شروع شده و با عبور از کشور نیجر وارد الجزایر می شود. این خط لوله در الجزایر نیز امتداد یافته و به ساحل جنوبی دریای مدیترانه می رسد. سپس دو شاخه شده و با عبور از بستر دریای مدیترانه گاز را به ایتالیا و اسپانیا می رساند. ظرفیت این خط لوله سالانه ۲۰ تا ۳۰ میلیارد متر مکعب خواهد بود و در سال ۲۰۱۵ به بهره برداری خواهد رسید (www.southworld.net).

۴-۵-۱-۶- خط لوله نورث استریم

این پروژه به صورت دو خط لوله ۲۱۱۷ کیلومتری از ویبورگ^[۴۸] روسیه در خلیج فنلاند شروع و از طریق دریای بالتیک به گریفس والد^[۴۹] در شمال شرق آلمان ختم می شود. خط لوله اول نورث استریم^[۵۰] با ظرفیت سالانه ۵/۲۷ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی، در ۸ نوامبر ۲۰۱۱ راه اندازی شد. خط لوله دوم نیز یک سال بعد در تاریخ ۸ نوامبر ۲۰۱۲ افتتاح شد. پروژه نورث استریم در مجموع ظرفیت انتقال سالانه ۵۵ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی را دارا می باشد. این پروژه از خاک هیچ کشوری عبور نمی کند و این مسئله سبب کاهش هزینه های انتقال و خطرات سیاسی احتمالی شده است. نورث استریم بزرگترین پروژه انتقال گاز طبیعی از بستر دریا می باشد و گازپروم روسیه بزرگترین سهامدار آن است (www.gazprom.com).

۵

روش های آماری برای تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده یکی از فرآیندهای مهم پژوهشی است که از طریق آن، کلیه ی فعالیتهای پژوهشی تا دسترسی به یک نتیجه، کنترل و هدایت می شوند. روش های تجزیه و تحلیل به سه دسته تقسیم می شوند:
الف- تجزیه و تحلیل توصیفی : که به منظور توصیف واقعیتهای جمع آوری شده به کار برده می شود و از شاخصهای آمار توصیفی (جدول توزیعی فراوانی – نمودار، شاخصهای مرکزی و پراکندگی) استفاده می شود.
ب- تجزیه و تحلیل مقایسه ای: در این روش علاوه بر محاسبه ی شاخصهای توصیفی از آزمونهای آمار استنباطی برای مقایسه ی عملکرد گروه ها نیز استفاده می شود. آزمونهای آماری در این نوع تجزیه و تحلیل به منظور تصمیم گیری درباره ی رد یا تأیید فرضیه ی پژوهشی به کار برده می شوند.
ج- تجزیه و تحلیل علیت : در این روش هدف تعیین روابط علت و معلولی بین پدیده های مورد مطالعه است. بنابراین، پژوهشگر با رد یا تأیید فرض های آماری درباره ی روابط بین متغیرهای پژوهشی تصمیم گیری می کند.
همانطور که از مطالب گفته شده بر می آید، تجزیه و تحلیلهای مورد استفاده در این مطالعه باید از نوع توصیفی و مقایسه ای باشند، زیرا هیچ یک از فرضیه های ما به روابط علّی بین متغیرها نپرداخته اند. بنابراین از آمار توصیفی و استنباطی در تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است. استفاده از آمار استنباطی به منظور برآورد و آزمون فرضیه هاست. تمام تجزیه و تحلیل های اشاره شده با بهره گرفتن از نرم افزارهای SPSS و Lisrel انجام شده است که نتایج آنها را در فصل بعد خواهیم دید. روش های استفاده شده در این تحلیل ها عبارتند از: تحلیل عاملی اکتشافی ، تحلیل عاملی تأییدی، آزمون اندازه های تکراری، آزمون میانگین یک جامعه.
تحلیل عاملی اکتشافی که با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS 19 انجام شده است، سعی در شناسایی متغیرهای اساسی یا عامل ها (Factors) به منظور تبیین الگوی همبستگی بین متغیرهای مشاهده شده دارد. این تحلیل، شاخص هایی را که همبستگی مناسبی با عامل ها ندارند شناسایی می کند. در گام بعدی، با بهره گرفتن از نرم افزار لیزرل، از صحت مدل مفهومی تحقیق، اطمینان حاصل می کنیم.
پس از این اقدامات، با بهره گرفتن از آزمون اندازه های تکراری و آزمون T به بررسی فرضیات تحقیق می پردازیم. در مواردی که تغییرات بین اعضاء نمونه بسیار زیاد است، برآورد واریانس خطا در تحلیل واریانس معمولی بزرگ (متورم) خواهد بود. درچنین وضعیتی تکرار در سنجش هر عضو نمونه، روش بهتری را برای محاسبه واریانس فراهم می‌کند که در نهایت منجر به کاهش واریانس خطا خواهد شد. بنابراین ما در این مطالعه از روش آزمون اندازه های تکراری استفاده کرده ایم. همچنین زمانی که به کارگیری تعداد زیادی آزمودنی (نمونه) مقدور نباشد، طرح‌های اندازه‌گیری مکرر به علت آنکه مقادیر مربوط به هر عضو از نمونه تحت تمامی شرایط در نظر گرفته شده، مکرراً سنجش می‌شوند، مقرون به صرفه و اقتصادی خواهد بود.
برای آزمون فرضیه های مطرح شده در مورد میانگین یک جامعه نیز، از آزمون T استفاده شده است.
آزمون و ارزیابی فرضیه ها
مقدمه
در این فصل از پایان نامه، به بررسی فرضیه هایی می پردازیم که در فصل اول ارائه شدند. بدین منظور با بهره گرفتن از روش های آماری، به تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده از پرسشنامه ها می پردازیم تا بتوانیم به نتایج و اطلاعات قابل استفاده، دست پیدا کنیم. همانطور که در فصل قبل نیز گفته شد این تجزیه و تحلیلها با بهره گرفتن از نرم افزارهای SPSS و Lisrel انجام گرفته اند.
روش های مورد استفاده در این تحلیل ها شامل روش های توصیفی و مقایسه ای می گردد (مراجعه شود به بخش ۳-۱۱ از فصل ۳). بدین ترتیب که ابتدا با بهره گرفتن از روش های توصیفی به بررسی متغیرهای جمعیت شناختی تحقیق پرداخته سپس با بهره گرفتن از روش های مقایسه ای، تحلیل های زیر را انجام می دهیم:
تحلیل عاملی برای سنجش روایی سازه.
آزمون اندازه های تکراری یا آنوای مکرر برای بررسی نگرش پاسخ دهندگان نسبت به سه کشور مورد مطالعه.
آزمون تی (T) برای بررسی معناداری میانگین ها.
بررسی متغیرهای جمعیت شناختی تحقیق
ابتدا در این قسمت، آمار توصیفی مربوط به بخش اول پرسشنامه، یعنی بخش متغیرهای جمعیت شناختی را با هم مرور می کنیم. این متغیرها شامل برخی ویژگی های جمعیتی مانند جنسیت افراد، سن، تحصیلات، وضعیت تأهل آنان، درآمد ماهیانه و شغل آنها می باشد. در ادامه جدول فراوانی و نمودار مربوط به هر یک از این متغیرها را آورده ایم.
فراوانی جنسیت

جنسیت

فراوانی

درصد فراوانی

پاسخهای معتبر درباره نوع جنسیت

مرد

۱۱۸

۵۴٫۶

زن

۹۸

۴۵٫۴

جمع کل

۲۱۶

۱۰۰٫۰

نمودار میله ای مربوط به جنسیت پاسخ دهندگان
همانطور که در جدول و نمودار فوق نیز مشاهده می شود ۵۴٫۶ درصد از پاسخ دهندگان ما را مردان تشکیل داده اند و مابقی از بین خانم ها بوده اند. جدول فراوانی سنی آنها نیز حاکی از فراوانی ۹۶٫۷ درصدی افراد زیر ۳۰ سال است.

^**: نشان دهنده اختلاف معنی دار در سطح احتمال ۱ درصد می باشد.
۱-۴-۴- اثر غلظت های مختلف IBA و IAA بر درصد ریشه زایی
جدول تجزیه واریانس نشان می دهد که اثر غلظت های مختلف IBA و IAA بر درصد ریشه زایی در سطح احتمال ۱ درصد معنی دار بوده است (جدول ۴-۴). نتایج آنالیز داده ها نشان داد که بیشترین درصد ریشه زایی (۱۰۰ درصد) در محیط MS حاوی ۱ میلی گرم بر لیتر IBA و کمترین درصد ریشه زایی (۳/۴ درصد) در محیط MS بدون هورمون قابل مشاهده است (شکل ۳-۴). بین تیمار های B (محیط MS حاوی ۱ میلی گرم بر لیتر IAA) و D (محیط MS حاوی ۱ میلی گرم بر لیتر IBA) اختلاف معنی داری وجود نداشت. همچنین تیمارهای E و C نیز اختلاف معنی داری با هم نشان ندادند.
D: MS+ 1 mg/l IBA
نمودار ۷-۴- تأثیر تیمارهای مختلف هورمونی بر درصد ریشه زایی ریزنمونه ها. حروف غیر مشابه نشان دهنده تفاوت معنی دار در سطح احتمال ۱ درصد در بین میانگین ها در آزمون دانکن می باشند.
۲-۴-۴- اثر غلظت های مختلف IBA و IAA بر طول ریشه
جدول تجزیه واریانس نشان داد که اثر غلظت های مختلف IBA و IAA بر طول ریشه های تشکیل شده در سطح احتمال ۱ درصد معنی دار می باشد (جدول ۴-۴). طبق نمودار ۸-۴- بیشترین طول ریشه ۸۴/۲ سانتی متر در محیط MS بدون هورمون بدست آمد و کمترین طول ریشه هم در محیط D (محیط MS حاوی ۱ میلی گرم بر لیتر IBA) با طول ریشه ۶/۰ سانتی متر مشاهده شد. بین تیمارهای E، A و G اختلاف معنی داری وجود نداشت. هم چنین بین تیمارهای F، H، C و B هم اختلاف معنی داری مشاهده نگردید.
D: MS+ 1 mg/l IBA
نمودار ۸-۴- تأثیر تیمارهای مختلف هورمونی بر درصد ریشه زایی ریزنمونه ها. حروف غیر مشابه نشان دهنده تفاوت معنی دار در سطح احتمال ۱ درصد در بین میانگین ها در آزمون دانکن می باشند.

شکل ۳-۴- مقایسه محیط های مختلف از لحاظ ریشه زایی در گیاه زنیان
A: گیاهچه ریشه دارشده در محیط تکمیل شده با ۱ میلی گرم بر لیتر IBA در محیط MS B : گیاهچه ریشه دارشده در محیط MS بدون هورمون
C: گیاهچه سازگارشده زنیان
فصل پنجم
بحث
۱-۵- اثرات نوع محیط کشت در باززایی
بیشترین درصد باززایی در ترکیب محیط های هورمونی در غلظت های ۴/۴ میکرومولار BAP در ترکیب با غلظت ۵/۰ میکرومولار IAA با ۵/۹۷ درصد بدست آمد. کمترین درصد باززایی در محیط MS بدون هورمون، محیط های حاوی ۵/۰، ۱/۱ و ۲/۲ میکرومولار IAA با صفر درصد باززایی مشاهده شد. بیشترین میانگین گیاهچه باززا شده هم در تیمار ۴/۴ میکرومولار BAP در ترکیب با ۵/۰ میکرومولار IAA با ۹/۱۹ گیاهچه در هر ریزنمونه بود.
واکنش های مورفوژنی گیاهان کشت شده در شرایط درون شیشه ای، تحت تأثیر ترکیبات و غلظت های تنظیم کننده های رشدی هستند، که در باززایی گیاه نقش مؤثری ایفا می کنند (Mccormick et al., 1986). Smolenskaya and Ibragimova (2002) گزارش دادند که ترکیبی از سیتوکینین و اکسین، به منظور باززایی گونه های دارویی یکساله مناسب می باشد.
Vijaya و همکاران (۱۹۹۱)، علت باززایی توسط BAP را، تعلق آن به گروه سایتوکینین بیان کردند که باعث گرایش به نمو شاخساره می شود. بر اساس گزارش Mendoza and Kaeppler (2002)، استفاده از اکسین در ترکیب با سایتوکینین، باعث سرعت در تقسیم سلولی و تشکیل تعداد زیادی سلول کوچک و تمایزنیافته می شود. در ترکیب اکسین با سایتوکینین، اکسین باعث همانند سازی DNA شده و سایتوکینین در تقسیمات میتوزی، از طریق کوتاه کردن مرحله متافاز و سنتز پروتئین های مورد نیاز برای عملکرد دوک میتوزی نقش ایفا میکند (Jouanneau, 1971; Jouanneau, 1970).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

بطور کلی باز شدن جوانه و نمو شاخه از ریزنمونه های گره، یکی از نقش های سایتوکینین معرفی شده است (Sahoo adn chand, 1998). George (1993) نیز گزارش کرد که سایتوکینین ها بویژه BAP باعث غلبه بر چیرگی رأسی، شکستن خواب جوانه های جانبی و افزایش تشکیل شاخه می شود.
هر چند که اکسین و سایتوکینین با هم باعث رشد و مورفوژنی گیاه می شوند، اکسین می تواند بازدارنده تجمع سایتوکینین ها شود (Hansen et al., 1985). احتمالاً به همین دلیل غلظت پایین تر اکسین (۵/۰) در این آزمایش در ترکیب با سایتوکینین، بیشترین میانگین باززایی را داشت.
سرخیل و همکاران (۱۳۸۸)، در باززایی از کالوس های تولید شده از ۵ نوع ریزنمونه گیاه رازیانه (Foeniculum vulgar) با بهره گرفتن از محیط پایه ۱/۲MS تکمیل شده با ترکیبات و غلظت های متفاوت از هورمون های BAP (5/0، ۲، ۴، ۱۵، ۲۰ و ۲۵ میلی گرم در لیتر) و TDZ (15و ۲۰ میکرولیتر) و ۲,۴-D (2/0 میلی گرم در لیتر) و محیط ۱/۲MS بدون هورمون، گزارش دادند که محیط ۱/۲MS بدون هورمون بهترین محیط برای باززایی می باشد.
در تحقیقی بر روی گیاه زیره (Cuminum cyminum) با بهره گرفتن از ریزنمونه گره و ترکیب محیط های هورمونی شامل غلظت های مختلف هورمون BAP، IAA و NAA، بیشترین میانگین باززایی (۴۲ شاخه در هر ریزنمونه)، در محیط MS تکمیل شده با ۱/۰ میلی گرم در لیتر BAP و ۱ میلی گرم در لیتر NAA مشاهده گردید (Ebrahimie et al., 2007).
در گزارشی، بهترین غلظت برای کشت درون شیشه ای گیاه دارویی آنغوزه (Ferula assa-foetida L.) را محیط های تکمیل شده با ۴ میلی گرم در لیتر Kin و ۵/۰ میلی گرم در لیتر NAA و نیز ۲ میلی گرم در لیتر Kin و ۱ میلی گرم در لیتر NAA معرفی شدند (Hassani, 2008).
در گزارشی از گیاه Hydrocotyle conferta، بهترین محیط برای رشد درون شیشه ای، محیط MS تکمیل شده با ۶۶/۶ میکرومولار BA و ۳۷/۵ میکرومولار NAA، با میانگین ۲۱ شاخه در هر ریزنمونه شناخته شد (Karuppusamy et al., 2007).
Centrell و همکاران (۲۰۰۱)، بهترین غلظت BAP برای باززایی شاخه در نعناع فلفلی (Mentha piperita L.) از ریزنمونه گره را ۴/۴ میکرومولار بدست آوردند که با غلظت مورد استفاده در آزمایش ما مطابقت دارد.
با مقایسه دو نوع سیتوکینین BAP و Kin، در ریزازدیادی گل راعی (Hypericum perforatum)، گزارش شده است که BAP باعث تولید تعداد بیشتری ساقه به ازای هر ریزنمونه در مقایسه به Kin می شود (Akbas et al., 2010). در آزمایش ما نیز BAP نسبت به TDZ نتایج بهتری را نشان داد.
در مطالعه روی گیاه دارویی Hyracleum candicans Wall.، گزارش شد که محیط MS تکمیل شده با ۵/۰ میلی گرم در لیتر BAP و ۱/۰ میلی گرم در لیتر NAA با بیشترین تعداد شاخه (۵/۷ شاخه در هر ریزنمونه)، بهترین محیط برای کشت درون شیشه ای می باشد (Wakhlu and Sharma, 1998).
اصغری (۱۳۸۹) در بررسی اثر ترکیبات مختلف محیط کشت با بهره گرفتن از ترکیب BAP و IAA در باززایی مستقیم گیاه دارویی ریحان (Ocimum basilicum) گزارش دادکه بهترین درصد باززایی با ۶۷/۹۶ درصد در تیمار ۵/۲ میلی گرم در لیتر BAP بدست آمد و پس از آن تیمارهای ۵/۲ میلی گرم در لیتر BAP در ترکیب با ۱/۰ و ۵/۰ میلی گرم در لیتر IAA با ۸۳ و ۸۰ درصد باززایی قرار داشتند.
در بررسی روی گیاه اکالیپتوس (Eucalyptus L.) گزارش شد که غلظت ۴/۴ میکرومولار BAP در ترکیب با ۷/۲ میکرومولار NAA به عنوان بهترین محیط جهت تکثیر درون شیشه ای می باشد (Roberson et al., 2005).
۲-۵- اثرات نوع ریزنمونه در باززایی
نوع ریزنمونه، فاکتور مهمی برای رشد و نمو گیاه درون شیشه می باشد که در القای کالوس و القای جوانه جانبی و باززایی شاخه مؤثر است. موقعیت نمونه در گیاه مادری، روی کشت و نمو آن مؤثر است. هرچه از قسمت بالاتر گیاه ریزنمونه تهیه شود، احتمال موفقیت در کشت بافت بیشتر خواهد بود (باقری و آزادی،۱۳۸۱). نتایج این تحقیق نشان داد که باززایی از ریزنمونه نوک شاخه و گره بدست آمد. در مقایسه بین این دو ریزنمونه، ریزنمونه نوک شاخه دارای میانگین باززایی بیشتری نسبت به گره بود. ریزنمونه های هیپوکوتیل و کوتیلدون باززایی نشان ندادند. این واکنش متفاوت ریزنمونه ها به ترکیبات محیط کشت، در نتیجه اختلاف در حالات ویژه درون سلولی ریزنمونه از قبیل بیان ژن و سطوح هورمون های درون زاد ریزنمونه می باشد (کرمی و همکاران.، ۱۳۸۶).
Adesoy و همکاران (۲۰۱۲)، در بررسی گیاه دارویی Telfairia occidentalis، از بین ریزنمونه های نوک شاخه و مریستم، ریزنمونه نوک شاخه را به دلیل عملکرد بهتر در باززایی، بهترین ریزنمونه معرفی کردند. ریزنمونه نوک شاخه به دلیل بزرگتر بودن در اندازه نسبت به مریستم واکنش سریعتری به باززایی نشان داد. در این آزمایش، بین ترکیبات تیماری مختلف، ترکیب تیماری BAP و IAA به عنوان بهترین ترکیب هورمونی در باززایی معرفی شد که با نتایج آزمایش ما مطابقت دارد.
در تحقیقی که به منظور جنین زایی سوماتیکی گیاه دارویی زنیان (Trachyspermum ammi L.) صورت گرفته است، از دو نوع ریزنمونه کوتیلدون و گره کوتیلدونی استفاده شد که ریزنمونه کوتیلدون در محیط های ۲/۰ و ۵/۰ میلی گرم در لیتر ۲,۴–D با ۱۰۰ درصد القای جنین معرفی شد (Purohit and Kothari, 2007).
Prakash و همکاران (۲۰۰۱)، از ریزنمونه های برگ، میانگره و هیپوکوتیل جهت بررسی باززایی گیاه آنیسون (Pimpinella tirupatiensis)، استفاده کردند که ریزنمونه هیپوکوتیل در محیط MS تکمیل شده با ۱ میلی گرم در لیتر BAP و ۵/۰ میلی گرم در لیترNAA، بهترین ریزنمونه معرفی شد.
در آزمایشی به منظور بررسی تأثیر ریزنمونه در باززایی، از سه ریزنمونه نوک شاخه، جوانه جانبی و جنین های تخم استفاده شد که بهترین ریزنمونه، جوانه جانبی (۳/۵ شاخه در هر ریزنمونه) و سپس نوک شاخه (۲۵/۵ شاخه در هر ریزنمونه) شناخته شد Kaewpoo and Te-chato, 2009)) که با نتیجه مطالعه ما مغایرت داشت.
اصغری (۱۳۸۹) در بررسی اثر ریزنمونه بر میزان باززایی درون شیشه ای در گیاه ریحان (Ocimum basilicum L.) از ریزنمونه های مختلف (کوتیلدون، هیپوکوتیل و گره) در ترکیب غلظت های متفاوت BAP استفاده کرد. نتایج نشان داد بیشترین درصد باززایی (۹۳ درصد)، در ریزنمونه کوتیلدون و در تیمار ۲/۲ میلی گرم در لیتر BAP و حداقل باززایی مربوط به ریزنمونه هیپوکوتیل بود که با نتایج آزمایش ما مغایرت داشت، چون در آزمایش ما ریزنمونه های کوتیلدون و هیپوکوتیل باززایی نداشتند.
Ebrahimi و همکاران (۲۰۰۷)، از ریزنمونه های جنین و گره برای بررسی پاسخ گیاه زیره به باززایی در محیط های مختلف حاوی BAP، IAA و NAA استفاده کردند. آنها دریافتند که ریزنمونه جنین، بیشترین میانگین (۵/۸۹ شاخه در هر ریزنمونه) را در باززایی تولید می کند.
در آزمایشی که به منظور بررسی باززایی مستقیم روی گیاه زوفا (Hyssopus officinalis L.)، از ریزنمونه های گره، مریستم انتهایی، کوتیلدون و هیپوکوتیل) در غلظت های مختلف هورمونی (BAP) استفاده شد. نتایج آزمایش نشان داد که حداکثر درصد و میانگین باززایی در ریزنمونه گره با ۱۰۰ درصد و میانگین ۷/۲۳ گیاهچه در محیط MS تکمیل شده با ۲/۲ میکرومولار BAP بدست آمد (علیزاده، ۱۳۹۰).
از بین ریزنمونه های گره، مریستم انتهایی، هیپوکوتیل و کوتیلدون، بهترین ریزنمونه برای باززایی مستقیم گیاه دارویی بادرنجبویه (Melissa officinalis L.)، ریزنمونه گره با ۱۰۰ درصد باززایی شناسایی شد (جنگجو، ۱۳۹۰) که عکس نتایج آزمایش ما بود. در بررسی که بر روی گیاه Echinaceae purpurea L. جهت مشخص شدن پتانسیل باززایی با سه ریزنمونه برگ، ریشه و دمبرگ در محیط MS تکمیل شده با غلظت های متفاوتی از هورمون ها صورت گرفت، بهترین ریزنمونه از نظر توانایی مورفوژنی، ریزنمونه ریشه و بهترین ریزنمونه از نظر کالوس زایی، دمبرگ بود (Khalid et al., 2010).
۳-۵- اثرات ژنوتیپ
دامنه وسیعی از ظرفیت تولید مثلی در سلسله^۱ گیاهان وجود دارد. معمولاً تولید مثل گیاهان دو لپه ای نسبت به تک لپه ای ها بهتر می باشد. در میان دو لپه ای ها، خانواده های سولاناسه^۲، بگونیاسه^۳، کراسولاسه^۳، ژنریاسه^۴ و کروسیفره^۵ خیلی راحت تر تولید مثل می کنند. بین گیاهان یک گونه نیز تفاوت های زیادی در تقسیم سلولی و توان تولید مثلی وجود دارد (باقری و صفاری، ۱۳۸۸).
در این مطالعه نشان داده شد که ژنوتیپ های مختلف در غلظت های مختلف BAP دارای باززایی متفاوتی هستند. توده ارومیه بیشترین و کمترین درصد باززایی (۱۴/۸۶ و ۴۸/۸ درصد)، به ترتیب در تیمارهای محیط MS تکمیل شده با میکرومولار ۴/۴ میکرومولار BAP به همراه ۵/۰ میکرومولار IAA و ۸/۸ میکرومولار TDZ مشاهده گردید. .
در توده اصفهان بیشترین درصد باززایی با ۱۵/۳۶ درصد در محیط MS تکمیل شده با ۴/۴ میکرومولار BAP و ۵/۰ میکرومولار IAA بدست آمد. در توده مشهد نیز بیشترین درصد (۱۵/۲۶ درصد) در تیمار ۴/۴ میکرومولار BAP و ۵/۰ میکرومولار IAA مشاهده شد. در توده ارومیه بیشترین میانگین گیاهچه باززا شده در تیمار ۴/۴ میکرومولار BAP و ۵/۰ میکرومولار IAA با ۳/۱۹ گیاهچه بود. توده اصفهان با میانگین ۱/۸ گیاهچه باززا شده در تیمار ۴/۴ میکرومولار BAP و ۵/۰ میکرومولار IAA، بیشترین میانگین را به خود اختصاص داد.
۱-Kingdom 2- Solanaceae
۳- Begoniaceae 4- Crassulaceae
۵- Gesneraceae 6- Cruciferae

از جمله فعالیت های این کمیته اجازه نمایش به فیلم ژولیوس سزار ساخته جوزف منکیه ویچ است که سال ها بود به خاطر صحنه قتل سزار توقیف مانده بود. با موافقت دو وزارتخانه فرهنگ و هنر و کشور کلیه اختیارات اداره نمایش به وزارت فرهنگ و هنر تفویض می شود. نخستین رئیس اداره کل نظارت و نمایش وزارت فرهنگ و هنر دکتر هوشنگ کاووسی است که سال ها خودش منتقد سانسور بوده است . در دوره او فیلم دیروز ، امروز ، فردا ساخته و تیوریو دسیکا بدون حذف هیچ صحنه ای نمایش داده می شود اما اکرانش با اعتراض تماشاگران ناچار با حذف صحنه هایی ادامه می یابد.
آیین نامه جدیدی با عنوان آیین نامه نظارت بر نمایش فیلم و اسلاید در ۳ مرداد ۱۳۴۵ به تصویب هیئت وزیران می رسد. در این آیین نامه اولا علاوه بر نمایندگان وزارتخانه های فرهنگ و هنر ، کشور و اطلاعات پانزده نفر از خبرگان زمینه های مختلف هم به عضویت شورا در می آیند. دوما موارد جدیدی به مواد پانزده گانه آیین نامه پیشین اضافه می شود. درماده ۲۶ رده بندی سنی فیلم ها برای زیر و بالای ۱۸ سال به تصویب می رسد. در آیین نامه نظارت بر نمایش فیلم و اسلاید در ماده ۳ آن آمده است که نمایش فیلم هایی که حاوی نکاتی باشند که در ۱۳ بند آمده است ممنوع می باشد که چند مورد از این ۱۳ بند را بیان می کنیم : ۱- اهانت به اصل توحید پروردگار و ادیان و کتب آسمانی و پیغمبران و مقدسان و ائمه اطهار ۲- اهانت به دین اسلام و کیش شیعه اثنی عشری و مقدسان و مقدسات آن ۳- هتک حرمت و اهانت به اقلیت های مذهبی ایران .

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

دکتر کاووسی که موفقیتی در اجرای نظریاتش به دست نیاورده بود استعفا می کند و سید ابراهیم صالح به جای او می آید که تا پایان عصر پهلوی مسئولیت اداره نظارت را بر عهده دارد. در دوره او سخت گیری نسبت به صحنه های غیر اخلاقی کاملا از بین می رود. پیچیده ترین مورد سانسور روی فیلم گوزن ها « ساخته مسعود کیمیایی» اعمال می شود. این فیلم پس از نمایش در سومین جشنوار ه فیلم تهران یکسال توقیف می ماند و بعد هم با عوض کردن کامل داستان و فیلم برداری مجدد به آن اجازه نمایش می دهند.
گوزن ها داستان رفاقت قدیمی یک معتاد و یک چریک فراری است که بعد از سال ها به هم می رسند. سیستم نظارتی مسعود کیمیایی را مجبور می کند تا کاراکتر چریک را به سارق بانک تغییر دهد . در فضای انتقادی و اعتراضی پیش از انقلاب در سال ۱۳۵۶ در ماه اسفند اداره کل امور سینمایی اعلام می کند که برای مقابله با ورود فیلم های بی ارزش جنسی دیگر به چنین فیلم هایی مجوز نمایش نخواهد داد. با این حال در این ماه ۱۰۰ فیلم مبتذل پروانه نمایش می گیرند^[۳۳].
گفتار دوم : شکل گیری سینما بعد از انقلاب
تبلیغات می‌تواند موجب بسیج مردم در حمایت از یک هدف شود اما این امر اغلب به بهای مبالغه، تحریف واقعیت‌ها و حتی دروغ‌پردازی درباره مسائل به منظور کسب حمایت انجام می‌گیرد^[۳۴].
با پیروزی انقلاب در ابتدا این تصور مطرح شد که حاکمیت دینی با سینما سازگاری ندارد و سینما از حیات فرهنگی این سرزمین حذف خواهد شد اما با سخنان رهبر انقلاب این ذهنیت بر طرف شد و با تایید فیلم گاو ساخته داریوش مهرجویی از طرف ایشان به عنوان سینمای سالم تلقی تازه ای در مورد آینده سینمای ایران پدید آمد اما بهر حال برخوردها متفاوت بود. با پیروزی انقلاب وزارت فرهنگ و هنر در وزارت علوم ادغام شد. در روز نخست دستور بازگشایی سینماها صادر شد و بسیاری از آثار انقلابی یا حتی استعماری به نمایش درآمد. دفتر کمپانی ها خارجی در اوایل سال ۱۳۵۸تعطیل شد. در جلسه مشترک شورای تهیه کنندگان، واردکنندگان ، سینماداران و هنرمندان در تیرماه ۱۳۵۸ تصمیم بر این گرفته شد که از ورود هر نوع فیلم خارجی جلوگیری شود و سپس پروانه نمایش فیلم های ایرانی که از سال ۵۸ تا ۵۹ مجوز گرفته بودند لغو شد. بعد از انقلاب ممیزی نیز ویژگی های تازه ای یافت . در سال های نخست پس از انقلاب در جریان تنش های حاد سیاسی سینما به نازل ترین حد خود از لحاظ کمی و کیفی رسید. تولید فیلم تحت تاثیر بی ثباتی سیاسی ، تغییر مداوم مسئولان و نوسان معیارهای ممیزی و در نتیجه عدم امنیت در سرمایه گذاری بود و ورود فیلم های خارجی رونق یافته بود.
در این بین تعدادی از تولید کنندگان فیلم های ایرانی تلاش کردند تولید فیلم را بار دیگر به جریان اندازند به گونه ای که با آرمان های اسلامی نیز انطباق داشته باشد. فیلم های برزخی ها ، فریاد مجاهد ، سرباز اسلام حاصل این تلاشند. بعد از سال ۱۳۶۰ وزارت ارشاد اسلامی تاسیس شد و قرار شد محتوای فیلم نامه ها با فرهنگ عملی اسلام سنجیده شود و نظارت در تمامی مراحل وجود داشته باشد پس مجموعه امور سیاسی ، فرهنگی ، اقتصادی و صنفی سینما تحت نظارت دولت قرار گرفت و تاثیر مثبت آن با محدودیت ورود فیلم های خارجی ، حذف عوارض سنگین از فیلم های داخلی ، نظم بخشیدن به ارتباط میان صاحبان سینما و صاحبان فیلم ، پرداخت وام بانکی به تهیه کنندگان و بسیاری موارد دیگر خود را نشان داد. اصلاحات انجام شده متاثر از اراده عام سینماگران ایرانی بود اما این سیاست سینمایی تبلیغات منفی نیز در پی داشت که بخشی از آن در بحث ممیزی قابل توجه می باشد. بتدریج از سال ۱۳۶۴ با ایجاد رابطه مناسب تر میان سیاستگذاران و سینما گران آثاری خلق شد که توانستند نظر منتقدان و روشنفکران را نیز به خود جلب کنند و با اقبال عمومی نیز مواجه شد و در عین حال سینمای ایران را در سطح جشنواره های جهانی مطرح کند. دهه شصت فوران کارهای درخشان نسل دوم سینمای جدید ایرانی است . در ابتدای دهه هفتاد با تصمیم دولت یارانه حذف شد و رویداد دیگر این سال تاسیس موسسه رسانه های تصویری بعنوان سازمان دهنده فعالیت های قانونی شبکه ویدیویی کشور بود این اتفاق در پی آزاد سازی ویدئو مطرح شد. در این دوره حضور فیلم های ایرانی در جشنواره های جهانی و کسب جوایز برای مدیریت سینمایی به خودی خود ارزش محسوب نمی شد^[۳۵].
از دیگر تحولات کمتر سابقه دار در سینمای ایران طی سال های بعد از انقلاب حضور جدی فیلمسازان زن است . در سال ۱۳۷۹ پیش نویس قانون سینما ارائه شد که در آن دادگاه صالحه برای رسیدگی به خطاهای سینمایی پیش بینی شده بود. همچنین استراتژی سینمای ایران در برنامه پنج ساله سوم توسعه انتشار یافت . ویژگی این دوره که به سینمای بعد از دوم خرداد مشهور است بحث سنت و مدرنیته می باشد. روند سینما ادامه پیدا کرد تا سال ۸۵ که در این سال مشکلاتی برای سینما بوجود آمد که مهمترین آن موضوع فیلم سنتوری بود که با توجه به اینکه این فیلم پروانه نمایش داشت اجازه اکران به این فیلم داده نشد و با پیگیری های وکلای این فیلم بالاخره رای دیوان عدالت اداری در مورد این فیلم صادر شد که این رای مبنای جدیدی را هم در سینما و هم در مورد مسئولیت مدنی دولت باز کرد. در سال های اخیر مشکلات جدی برای سینما بوجود آمد و چند فیلم از پرده سینما پایین کشیده شد و کشمکش های فراوانی بین حوزه هنری و سازمان سینمایی بوجود آمد و گاهی از مواقع شهرداری ها نیز در این زمینه دخالتهایی داشتند که ما سعی می کنیم در ادامه روند را بررسی کنیم .
مبحث سوم : معاونت سینمایی و تبدیل آن به سازمان سینمایی و
مجوزهای معاونت سمعی و بصری در استانها
گفتار اول : معاونت و سازمان سینمایی
بعضی از کشورها موضوع مدیریت سینمایی را با سختگیری دنبال می کنند. در این کشورها دولت به حوزه فرهنگ و هنر نگاهی استراتژیک دارد و خود را موظف به دخالت شئون مختلفش می داند. در این کشورها مدیریت سینما به شکل دولتی انجام می شود. کشور چین را می توان مثال مناسبی برای این نوع کشورها دانست که ساخت و نمایش فیلم در آن منوط به اخذ مجوزهای مربوطه از دفاتر ذیربط است . بعضی کشورها هم اصولا حوزه فرهنگ هنر را مدیریت بردار نمی دانند و از این رو وزارتخانه ای هم با نام وزارت فرهنگ و هنر ندارند. در این کشورها مدیریت امور سینمایی بیشتر از سوی صنف های سینمایی انجام می شود . این مدیریت ها بیشتر در زمینه اکران فیلم ها و در قالب کمیسیون هایی برای درجه بندی سنی تماشاگران مناسب هر فیلم صورت می گیرد . اعضای این کمیسیون ها را بیشتر فعالان سینمایی صنوف مختلف آن کشور به اضافه نمایندگان از قشرهای اجتماعی دیگر تشکیل می دهند. امریکا بهترین مثال برای این دسته از کشورهاست.^[۳۶]
اما در کشور ما چون سینما را ابزاری برای رشد و تعالی مردم کشور می دانیم و همچنین از آن توقع دانشگاه گونه داریم مطمئنا دولت نسبت به آن حساسیت ویژه ای دارد و آن را به صورت دولتی اداره خواهد کرد . همانطوری که در تاریخچه متذکر شدیم سال ۱۳۶۰ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شکل گرفت که متولی فرهنگ و هنر کشور شد و سینما هم به عنوان هنر ، فرهنگ و صنعت زیر مجموعه این وزارتخانه بسیار مهم شد و به عنوان یکی از معاونت های این وزارتخانه محسوب شد. نگاهی به سوابق سینما در رژیم گذشته و مقایسه آن با وضعیت پس از انقلاب اسلامی به خوبی نمایانگر این واقعیت است که اگر کنترل صحیح در بین نباشد این هنر راستین تا حد صنعتی پول ساز تنزل کرده و هدفی جز پر کردن جیب عده ای سودجو نمی شناسد^[۳۷]. پس تا اینجا متوجه شدیم که متولی اصلی سینمای کشور وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و به طور اخص تر معاونت سینمایی که حال تغییر نام داده به عنوان سازمان سینمایی شناخته می شود می باشد . رئیس سازمان سینمایی از سوی وزیر ارشاد انتخاب می شود و نظارت سلسله مراتبی بر آن حاکم می باشد. تا سال ۱۳۹۰ یعنی طی سی سال از شکل گیری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی معاونت سینمایی عهده دار نظارت بر سینما بود اما پس از کش و قوس های فراوان و اما واگرهای بسیار بالاخره پیشنهاد مشترک وزارت ارشاد و معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور مبنی بر ادغام معاونت امور سینمایی و سمعی و بصری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و پژوهشکده هنر و رسانه موسسه پژوهشکده هنر و رسانه موسسه پژوهشی فرهنگ هنر و ارتباطات با کلیه امکانات ، منابع ، تجهیزات ، اعتبارات ، تعهدات و نیروی انسانی دریکدیگر و آغاز فعالیت « سازمان امور سینمایی و سمعی و بصری کشور» در جلسه شورای عالی اداری مورد بررسی و پس از جمع بندی پیشنهادات و موضوعات مربوطه در نهایت به تصویب رسید و برای اجرا ابلاغ شد.
بر این اساس که به منظور استفاده مناسب از ظرفیت های حوزه سینمایی کشور و رفع موانع و مشکلات مربوط به تولید و عرضه آثار سینمایی پیشنهاد شده بود. سازمان مذکور زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فعالیت خواهد کرد و ردیف بودجه آن به صورت مستقل در لایحه بودجه سنواتی کل کشور پیش بینی می شود. همچنین کمیته ای متشکل از نمایندگان وزارتخانه های فرهنگ و ارشاد اسلامی علوم و تحقیقات و فناوری و معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور طی مدت سه ماه ساز و کار لازم برای انتقال دانشجویان شاغل به تحصیل در مراکز دولتی به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به مراکز آموزش علمی کاربردی فرهنگ و هنر در بخش دولتی را فراهم کنند.
بر اساس این مصوبه تمامی فعالیت ها و امور آموزشی و پژوهشی مربوط به حوزه فرهنگ ، هنر و سینما در استان های کشور در ذیل فعالیت های ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان ها ساماندهی شده و از ایجاد واحد مستقل خودداری می شود. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز موظف است طی مدت ۳ ماه نمودار سازمانی و تشکیلاتی تفصیلی سازمان را مشتمل بر اهداف ، وظایف ، تعداد و عناوین پست های سازمانی را تهیه و برای تایید به معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور ارائه کند. بر این اساس وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی مسئول حسن اجرای این مصوبه بوده و دبیر خانه شورای عالی اداری گزارش عملکرد آن را به شورا ارائه می کند.^[۳۸]
پس رسما معاونت سینمایی تبدیل به سازمان امور سینمایی و سمعی و بصری کشور شد . حال سازمان امور سینمایی و سمعی و بصری برای اداره سینمای کشور دفاتر و معاونت های گوناگونی دارد. از جمله دفتر توسعه فناوری سینمایی و سمعی و بصری ، دفتر مطالعات و برنامه ریزی فعالیت های سینمایی سمعی و بصری ، مدیریت مجامع و جشنواره های سینمایی ، دفتر امور همکاری های سمعی و بصری و نمایش خانگی ، اداره کل نظارت و ارزشیابی ، بنیاد سینمایی فارابی ، انجمن سینمای جوان و … که هر کدام بخش مهمی از فعالیت های سینمایی را بر عهده دارند و بازوان اجرایی رئیس سازمان امور سینمایی و سمعی و بصری محسوب می شوند که ما سعی می کنیم به فراخور اهمیت عده ای از این نهادها را بررسی کنیم .
بند اول : بنیاد سینمایی فارابی
مهمترین بازوی اجرایی معاونت سینمایی وزارت ارشاد بنیاد سینمایی فارابی است . این بنیاددرسال ۱۳۶۲ تاسیس شد و بنابر آنچه در شرح وظایف آن آمده است بر اساس سیاست ها وروش های اجرایی سینمای جمهوری اسلامی ایران و برنامه های حمایتی و مربوط به تولید و نمایش فیلم های سینمایی با هدف حمایت از صنعت سینمای ایران و کمک به ارتقای کمی و کیفی وتقویت فعالیت های سینمایی فعالیت می کند. مدیریت این بنیاد در نگاه اول شاید اینگونه به نظر برسد که تاثیری درسیاستگذاری کلان سینمایی نداشته باشد وصرفا مدیری در طول رئیس سازمان سینمایی انگاشته شود اما میزان تاثیرگذاری بر فعالیت های اجرایی مهمی چون مدیریت جریان تولید سینما، برگزاری جشنواره های اصلی سینمایی در کشور و کیفیت برنامه ریزی برای حمایت از آثار خاص جایگاه اصلی این پست را در هرم تصمیم سازی سینمای ایران نشان می دهد. اصلی ترین نقش بنیاد سینمایی فارابی وجه حمایتی آن است که درهر دوره به وضوح مورد اختلاف پاره ای از سینماگران واقع می شده است . بازوی اجرایی بنیاد برای این حمایت ها « واحد پشتیبانی تولید» است . این واحد در زمینه سرویس دهی و ارائه خدمات به پروژه های سینمایی فعالیت می کند و در این زمینه سعی دارد تا ضمن پیش بینی و برآورد نیازهای مواد خام و تجهیزات فنی نسبت به تهیه و تامین آنها اقدام کند . به همین منظور تعهدات ویژه ای را در خصوص تجهیز و تامین کمبودها و رفع آنها به کار بسته و درمواردی که بخش خصوصی تمایل به مشارکت ندارد مستقیما وارد عمل شده و با برنامه ریزی به پروژه های سینمایی وغیر سینمایی خدمات ارائه می دهد. ارائه خدمات وسرویس دهی و تهیه مواد خام هم بر اساس سیاستگذاری سازمان امور سینمایی و سمعی و بصری به پروژه های داراری پروانه ساخت از اداره نظارت و ارزشیابی صورت می گیرد . البته در موارد خاص پروژه های غیرسینمایی هم خدمات در سه بخش تجهیزات فنی فیلم برداری ،مواد خام ،مصرفی و سرویس و تعمیرات ارائه میشود. امور جشنواره یکی دیگر از دفاتر مهم بنیاد فارابی می باشد که در کیفیت اجرای جشنواره ها سینمایی نقش اصلی را بر عهده دارد. دفتر امور بین الملل هم ازبخش های مهم بنیاد است که در مقام معرف سینمای نوین ایران در سراسر جهان با اتکا به فعالیت های بی وقفه ، پیگیر و مستمر به نمایندگی از کلیت سینمای کشورمان در مجامع جهانی به مرکزی در امر اطلاع رسانی وبرنامه ریزی بین المللی برای فیلم های ایرانی مبدل شده است . این دفتر علاوه بر امور اجرایی ، مشاوره وپاسخگویی به سازمان ها و شرکت های خارجی را هم به عهده دارد. از سوی دیگر با توجه به حجم روز افزون فعالیت های بین المللی و در راستای حمایت از ساماندهی بخش خصوصی راهکارهایی برای معرفی تهیه کنندگان به دیگر موسسات فعال در این حوزه و تسهیلاتی جهت حضور این موسسات در مجامع جهانی اندیشیده شده است . افزون بر این مرکزیت این بیناد در داخل کشور ، امور بین الملل را به مکانی مناسب برای ساماندهی اطلاعات حضور سینمای ایران در جشنواره ها و مجامع جهانی تبدیل کرده است . شایان ذکر است که امور بین الملل به عنوان تنها مرجع قانونی برای ورود فیلم های سینمایی خارجی جهت اکران عمومی هم فعالیت دارد و بر اساس همین شرح وظایف است که می توان در مجموع مدیر عامل بنیاد فارابی دومین شخص تاثیر گذار بر سینمای ایران پس از رئیس سازمان سینمایی دانست^[۳۹].
لازم به توضیح است که بنیاد سینمایی فارابی به عنوان یک تهیه کننده دولتی بسیار قدرتمند فعالیت دارد و بسیاری از فیلم ها را که هزینه گزافی برای ساخت آنها لازم است را با توجه به پشتوانه بودجه ای که دارد و بودجه آن در ردیف بودجه سازمان سینمایی می باشد حمایت می کند.
بند دوم : اداره کل ارزشیابی و نظارت سینمای حرفه ای
در میان مدیران مختلف حاضر در چارچوب سازمانی ،سازمان امور سینمایی و سمعی و بصری یکی از پر حاشیه ترین ها اداره کل ارزشیابی ونظارت بر سینمای حرفه ای است که رئیس سازمان سینمایی بر اساس وظیفه ایجاد و اداره شوراهای نظارت و ارزشیابی کیفی برای نظارت و هدایت سینما گران و عکاسان کشور از طریق ارزشیابی سناریو ، بازبینی فیلم ،ارزش گذاری سینما و تنظیم سیاست نمایش سینمای کشور و دیگر فعالیت هایی اینچنین در چارچوب قوانین و مقررات مصوب ، او را انتخاب می کند . این معاونت از آن جهت که رابطه ای مستقیم با بحث ممیزی و اعمال نظارت بر تولیدات سینمایی دارد. بسیار مورد توجه است و در بسیاری از موارد هم هدف انتقادات بی رحمانه بوده است . عموما مدیر این اداره در کنار رئیس بنیاد سینمایی فارابی یکی از مهمترین افراد سینمای کشور بعد از رئیس سازمان سینمایی محسوب می شوند . حساسیت این پست و البته نبود شفافیت لازم در بعضی قوانین نظارتی در تمام این سال ها باعث بروز مشکلات حاشیه ای و پر دامنه شده است مشکلاتی که دامن سازمان سینمایی را نیز گرفته است.
بند سوم : مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی
در کنار بنیاد سینمایی فارابی از دیگر مراکز تاثیر گذار و فعال در زمینه حمایت از تولیدات سینمایی مرکز گسترش سینمایی مستند و تجربی است . این مرکز متولی چهار حوزه تخصصی « حمایت از فیلم های سینمایی اول » . « حمایت از تولیدات مستند » ، «حمایت از تولیدات انیمیشن »و « حمایت از سینمای کوتاه حرفه ای » بوده و دراین زمینه نقش بسیار تاثیر گذاری را در سال های اخیر داشته است. این مرکز از اواسط دهه ۷۰ در قامت یک تهیه کننده آثاربلند سینمایی ظاهر شده است که از آخرین تولیداتش می توان به تنها دوباره زندگی می کنیم و اخراجی ها اشاره کرد . مرکز در سال های اخیر اقدام به برگزاری چند دوره جشنواره بین المللی سینما حقیقت کرده که سینمای مستند ایران را صاحب یک جشنواره قابل تامل کرده است^[۴۰].
بند چهارم : انجمن سینمای جوانان ایران
انجمن سینمای جوان در سال ۱۳۵۳ تاسیس گردید و از سال ۵۴ شروع به عضوگیری و تشکیل کلاس های آموزشی نمود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در سال ۱۳۶۴ انجمن با حمایت معاونت امور سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فعالیت مجدد خود را از سر گرفت و با هدف تشویق نوجوانان و جوانان ایرانی به هنر عکاسی و فیلم سازی اقدام به جذب علاقمندان به فراگیری رشته های کارگردانی فیلمسازی ، عکاسی ، تصویر برداری ، تدوین و برگزاری آزمون های سراسری و دوره های فیلمسازی یکساله نمود.^[۴۱]
همچنین زمانی که بحث حمایت و زمینه سازی برای ورود کار اولی ها به عرصه تولید در سینمای کشور مطرح میشود بالطبع اشاره به انجمن فعال سینمای جوان ایران لازم می آید . انجمن سینمای جوان درسال های مختلف خروجی های قابل توجهی داشته است و همین فعالیت مستمر انجمن را به مرکز تاثیر گذاری بدل کرده است .
گفتار دوم :مجوزهای سینمایی معاونت سمعی و بصری در مراکز استانها
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مانند دیگر وزارتخانه های کشوردر مراکز هر یک از استانهای کشور دارای اداره ای است بانام اداره کل فرهنگ و ارشاداسلامی که دارای معاونت های گوناگونی است . از جمله معاونت های اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی مراکز استانها معاونت امور سمعی و بصری می باشد که در سینماها ، جشنواره های سینمایی و همچنین مجوز فیلمبرداری و …. فعالیت می کند. اما آیا می توان معاونت امور سمعی و بصری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی مراکز استانها را نماینده سازمان امور سینمایی و سمعی و بصری کشور دانست؟
در گفتار قبل معاونت سینمایی و چگونگی تبدیل آن به سازمان امور سینمایی وسمعی و بصری و همچنین نهادهای مهم زیر مجموعه آن راتشریح کردیم و بیان کردیم که معاونت سینمایی تبدیل به سازمان امور سینمایی شد و در همان مصوبه شورای عالی اداری توضیح داده شد که اگر چه معاونت سینمایی تغییر کرد و سر و شکلی جدید به خود گرفت اما تشکیلاتی استانی معاونت سینمایی به همان شکل سابق باقی ماند و به ترکیب آنها دست زده نشد بهتر است ابتدا مجوزهایی راکه معاونت سمعی و بصری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استانها می تواند صادر کند بررسی کنیم تابتوانیم بیان کنیم که نقش آن در مورد سینمای کشور چگونه است : ۱- مجوز تاسیس شرکت تولید فیلم های کوتاه غیر سینمایی ۲- خدمات بازی های تصویری و رایانه ای ۳- فروشگاه عرضه محصولات فرهنگی ۴- مجوز موقت فیلمبرداری (برای ساخت فیلم کوتاه ) ۵- تاسیس آموزشگاه آزاد سینمایی ۶- تاسیس سالن های نمایش فیلم ۷- تاسیس مرکز تهیه ، تولید و تکثیر آثار صوتی ۸- تاسیس استودیوهای صدابرداری^[۴۲] .
به این ترتیب مشاهده می کنیم که در زمینه تولید فیلم سینمایی اخص تر از آن فیلم بلند سینمایی هیچ گونه مجوزی از طریق معاونت سمعی و بصری مراکز استانها اعطا نمی شود و فیلمساز تنها برای گرفتن مجوز باید به خود سازمان امور سینمایی مراجعه کند. با توجه به تغییر نقش و ردیف بودجه جداگانه ای که به سازمان امور سینمایی مراجعه کند. با توجه به تغییر نقش و ردیف بودجه جداگانه ای که به سازمان امور سینمایی تعلق می گیرد شاید بهتر باشد که این سازمان مراکز خاص خود را در مراکز استانها نیز داشته باشد که بتوانند مجوز ساخت فیلم سینمایی را نیز صادر نمایند. نکته جالب دیگر در مورد مجوزهای صادره توسط معاونت سمتی و بصری مراکز استانها این است که در مورد مجوز تاسیس شرکت تولید فیلم های کوتاه غیر سینمایی زمانی شخص مدارک خود را به معاونت تحویل می دهد باید درخواستی را به معاونت تحویل دهد که در صورت پذیرفته شدن درخواست در شورای فنی سمعی و بصری مدارک متقاضی جهت کسب موافقت نهایی باید به اداره کل نظارت و ارزشیابی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فرستاده شود تا مورد تایید قرار گیرد. پس می توان چنین نتیجه گرفت که به دلیل حساسیت های موجود در مورد سینما و تولید فیلم در کشور ما همه چیز در مرکز خلاصه می شود و برای گرفتن مجوز ساخت فیلم حتما باید به مرکز امور سینمایی و سمعی و بصری مراجعه شود و استانها در این زمینه دخالتی نخواهد داشت .
اگر بخواهیم مقایسه کوچکی بین معاونت سمعی و بصری مراکز استانها با معاونت هنرهای نمایش داشته باشیم به نظر می رسد که معاونت هنرهای نمایشی اداره کل و فرهنگ و ارشاد اسلامی مرکز استانها دارای اختیارات قابل توجهی در زمینه صدور مجوز نمایش می باشد. اما اینکه برای ساخت فیلم باید حتما به مراکز رجوع شود شاید با تغییر ساختار سازمان سینمایی همخوانی نداشته باشد و باید اختیارات بیشتری در زمینه مجوز و تولید فیلم به مراکز استانها داده شود. همانطور که گفته شد انجمن سینمای جوان یکی از نهادهای وابسته به سازمان امور سینمایی می باشد که سالانه تعداد زیادی جوان با استعداد را به سینمای کشور معرفی می کند. انجمن سینمای جوان در استانها دارای نمایندگی است اگر این امکان برای معاونت سمعی و بصری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فراهم شود که بتواند در زمینه حداقل تولیدات استان خودش دارای اختیار باشد شاید از هجوم جوانان به مرکز برای تولید فیلم کاسته شود و ما سینمای ایران را بهتر ببینیم زیرا در حال حاضر بیشتر فیلم های ما علاوه بر اینکه در تهران فیلمبرداری می شوند از مضامین منطقه ای و استانی نیز کمتر بهره می برند و این خود نقطه آغاز می تواند باشد برای تغییر روش صدور پروانه ساخت و پروانه نمایش .
فصل دوم
سیاست‌گذاری و تصمیم سازی در عرصه سینما
مبحث اول : نظارت وزارت ارشاد و سازمان سینمایی بر تولیدات سینمایی
گفتار اول : مجوزهای سینمایی
طبق ماده ۲ آیین نامه نظارت بر نمایش فیلم و اسلاید ویدئو و صدور پروانه نمایش آن ها مصوب هیات وزیران کلیه فیلم ها و نوارهای ویدئویی که درسینماها یا سالن های عمومی به نمایش گذاشته می شود و یا به هر نحو درمعرض استفاده عموم قرار می گیرد باید دارای پروانه نمایش فیلم از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باشد و در صورت تخلف به درخواست وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ادارات تابعه در شهرستان ها از طریق نیروی انتظامی از نمایش آن جلوگیری به عمل خواهد آمد^[۴۳].
فیلمسازی که متقاضی ساخت و نمایش فیلم در سینمای ملی کشور است خواهان اکران عمومی فیلم باید شرایطی را طی کند که اولین شرط آن گرفتن پروانه ساخت فیلم است که برای این کا ابتدا باید فیلم نامه را به شورای پروانه ساخت تحویل داد که این شورا مرکب از :
الف) دو نفر به پیشنهاد اداره کل نظارت و ارزشیابی
ب- دو نفر به پیشنهاد خانه سینما
ج- مدیر کل نظارت و ارزشیابی یا نماینده تام الاختیار وی که با حق رای سمت دبیر جلسات را نیز به عهده خواهد داشت ، می باشند .
مشاهده می شود که جز دو نفر پیشنهادی از طرف خانه سینما بقیه افراد کاملا دولتی و از طرف اداره کل نظات و ارزشیابی هستند که با توجه به اینکه برای تصویب یک فیلم نامه مسائل فنی را بیشتر باید مد نظر قرار داد شاید این ترکیب زیاد ترکیب جالبی نباشد از این گذشته ما شاهد اوضاع و احوال بدتر از این نیز خواهیم بود زیرا طبق تبصره ۲ آیین نامه بررسی فیلم نامه در غیاب نمایندگان خانه سینما دو نفر به انتخاب معاون امور سینمایی و سمعی و بصری «که حال با عنوان جدید رئیس سازمان سینمایی و امور سمعی و بصری فعالیت می کند» جایگزین می شوند^[۴۴].
اما شرایطی که بر اساس آن پروانه فیلسمازی صادر می شود را ماده ۴ بیان کرده است که بر طبق آن صدور پروانه فیلمسازی و چگونگی بررسی فیلمنامه بر اساس دستور العملی که به تصویب وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی می رسد خواهد بود.
شورای صدور پروانه فیلمسازی موظف است بر مبنای دستور العمل مذکور و روش های طراحی شده توسط معاونت سینمایی و سمعی و بصری «سازمان سینمایی و سمعی و بصری » که برای ارتقای کیفیت سینمای ایران و جلوگیری از سقوط کیفی محتوایی و هنری فیلم های ایرانی تهیه و به تصویب وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی می رسد اقدام نماید^[۴۵].
ملاحظه می شود که علاوه بر ترکیب اعضای صدور پروانه ساخت که به نظر فنی نمی رسد شرایط صدور پروانه ساخت و روش های بررسی فیلم نامه نیز کاملا سلیقگی است که این باعث تضییع حقوق اهالی سینما می شود و تدوین و تصویب قانونی جامع که از سیلقه به دور باشد و راهگشا در این زمینه ضروری به نظر می رسد.
مدت اعتبار پروانه فیلمسازی از تاریخ صدور یک سال و تمدید آن موکول به تصویب شورای صدور پروانه فیلمسازی است در صورتی که تولید کننده فیلم نظریات شورای صدور پروانه فیلمسازی را مراعات نکند شورای مذکور می تواند در جریان ساخت فیلم را متوقف نماید تا صحنه های مغایر حذف یا طبق نظر شورا اصلاح گردد.