رابینز^[۲۳۹](۱۹۹۲) که یکی از صاحب نظران مدیریت است، اعتقاد دارد که دو نوع زمان وجود دارد :

یکی زمان غیر قابل کنترل و دیگری زمان قابل کنترل. او می‌گوید بسیاری از افراد، نمی توانند تمام وقتشان را کنترل نمایند. آن ها پیوسته و روزمره به بحران‌های ناگهانی، واکنش نشان می‌دهند. وقت عمده آن ها صرف ‌پاسخ‌گویی‌ به درخواست‌ها و تقاضاها و نیز توجه به مسائل و مشکلاتی می‌شود که توسط دیگران ایجاد شده است و این نوع زمان را نمی توان کنترل و مدیریت نمود. در مقابل بخشی از وقت آدمی قابل کنترل است. بسیاری از پیشنهادهای ارائه شده جهت مدیریت زمان، مربوط به استفاده از زمان قابل کنترل است. برای اینکه بخشی از وقت آدمی که قابلیت کنترل دارد، قابل مدیریت کردن است (رابینز، ۱۹۹۲).

«زمان تنها منبعی است، که به محض دستیابی به آن، می‌باید مصرف شود و آهنگ مصرف آن هم ثابت است. بعضی محققین در نوشته های خود برای افزایش اوقات آموزش از نظر کمّی، پیشنهاداتی ارائه نموده اند، ولی آنچه که بیش از همه مورد نیاز است، استفاده مؤثر از مقدار زمانی است که در دسترس است. برای این امر، برنامه‌ریزی و سازماندهی کافی، مورد نیاز است. در غیر این صورت، زمان بیشتری به هدر می‌رود. » (میلر^[۲۴۰]،۱۹۸۵، ص.۳، دیلون^[۲۴۱]، ۱۹۸۱، ص.۴).

وبر^[۲۴۲]در سال ۱۹۸۹، برای پیشرفت افراد در زمینه استفاده مؤثر از زمان به منظور انجام فعالیت‌های کاری شش پیشنهاد ارائه می‌دهد : تشخیص بین فعالیت مهم و فعالیت اضطراری، چشم پوشی از انجام بعضی از فعالیت‌ها که نیاز به زمان دارد، تمرکز بر فعالیتی که بیشترین کمک را به فرد می‌کند، تفویض اختیار، بهبود روابط بین افراد، پیشرفت در زمینه اهداف بلند مدت حیاتی. (وبر، ۱۹۸۹).

بی شاپ^[۲۴۳]در سال ۱۹۸۶، برای بهبود مدیریت زمان مراحلی را مطرح می‌کند که عبارتند از : تحلیل زمان، تعیین مشکلات موجود در زمان، ارزیابی از خود، تعیین اهداف و اولویتها، توسعه فعالیت‌های برنامه ریزی، اجرای برنامه ها، مواجه شدن با مشکلات زمان، تحلیل فعالیت‌های روزانه و استفاده مؤثر از تلفن (بی شاپ، ۱۹۸۶).

1. 1. Seligman , M.E.P. ↑

1. 1. csikszentmihalyi,M. ↑

1. 1. Argyle,M. ↑

1. 1. Myers , D. ↑

1. 1. The pursuit of happiness ↑

1. 1. Lu,L. ↑

1. 1. Fritz,G.H. ↑

1. 1. Scott,H. ↑

1. 1. Shannon, C ↑

1. 1. caroline , L. ↑

1. 1. Good,T. ↑

1. 1. Brophy,J. ↑

1. 1. Levin, K. ↑

1. 1. Farahany,M.N. ↑

1. 1. Personalogical ↑

1. 1. Institutional ↑

1. 1. Mohan.J. ↑

1. 1. Gulati,A. ↑

1. 1. Reidel,J.S. ↑

1. 1. Pandey.R.P. ↑

1. 1. Molnar,P. ↑

1. 1. Crealock,C.M. ↑

1. 1. introversion – extraversion ↑

1. 1. neuroticism ↑

1. 1. psychoticism ↑

1. 1. self-perception ↑

1. 1. Hansford , B.C. ↑

1. 1. Hattie, J.A. ↑

1. 1. Deluty , R.H. ↑

1. 1. Halasselt , V. ↑

1. 1. Bellack, A.S. ↑

1. 1. Hersen. M. ↑

1. 1. Bernestein , M.R. ↑

1. 1. Newman , R.M. ↑

1. 1. Visual – Spatial. ↑

1. 1. subjective well-being ↑

1. 1. life satisfaction ↑

1. 1. pleasant emotions ↑

1. 1. feelling of fulfillment ↑

1. 1. meaning ↑

1. 1. Diener , E.&Scollon , C.H. ↑

1. 1. life quality ↑

1. 1. optimism ↑

1. 1. hope ↑

1. 1. Roysamb,E. ↑

1. 1. Harris , J. ↑

1. 1. Magnus , P. ↑

1. 1. Vitterso , J. ↑

1. 1. Tambs,K. ↑

1. 1. Suh,E. ↑

1. 1. Oishi,S. ↑

1. 1. Natvig , K. ↑

1. 1. Albrektsen , G. ↑

1. 1. Qvarnstron , V. ↑

1. 1. Erikson , E. ↑

1. 1. Boss , M. ↑

1. 1. Myers , D.G. ↑

1. 1. Veenhoven , R. ↑

1. 1. Kashdan , T.B. ↑

1. 1. Fuhrere, M.J. ↑

1. 1. Krause , J.S. ↑

1. 1. Hampton , N.Z. ↑

1. 1. Rask,K. ↑

1. 1. Kurki,p. ↑

1. 1. Paavilainen,E. ↑

1. 1. Laippala,P. ↑

1. 1. Arrindell , W.A. ↑

1. 1. Wensink,J. ↑

1. 1. Rosenberg, E. ↑

1. 1. Stedma,J. ↑

1. 1. Hatzichristou , C,H. ↑

1. 1. King , L.A. ↑

1. 1. Janoff –Bulman , C.H. ↑

1. 1. Biswas – Diener , R. ↑

1. 1. Dumant , C. ↑

1. 1. Larson , R. ↑

1. 1. Sandvik, E. ↑

1. 1. Pavot , W. ↑

1. 1. Fujita,F. ↑

1. 1. Forgas,J.P. ↑

1. 1. Hedonic ↑

1. 1. Hobbes , T. ↑

1. 1. Desade , M. ↑

1. 1. Bentham,J. ↑

1. 1. Ryan , R. ↑

1. 1. Kubovy, M. ↑

1. 1. Kahnema , N. ↑

1. 1. Schwarz , N. ↑

1. 1. Diener,C. ↑

1. 1. Weiner , B. ↑

1. 1. self – esteem ↑

1. 1. Cropanzano, R.S. ↑

1. 1. telic theories ↑

1. 1. Emmons , R.A. ↑

1. 1. Ross,M. ↑

1. 1. goal discrepancy ↑

1. 1. Csikszentmihalyi,A. ↑

1. 1. Rice,J.A. ↑

1. 1. desire ↑

1. 1. social comparisons ↑

1. 1. Michalos , A.C. ↑

1. 1. Taylor , S.E. ↑

1. 1. adaptation ↑

1. 1. Allman,A. ↑

1. 1. Silver , R.L. ↑

1. 1. Ryff,C.D. ↑

1. 1. Maslow,A. ↑

1. 1. self – acceptance ↑

1. 1. environmental mastery ↑

1. 1. postitive relations with others. ↑

1. 1. personal growth ↑

1. 1. purpose in life ↑

1. 1. autonomy ↑

1. 1. Horn,V.J. ↑

1. 1. Taris , T. ↑

1. 1. Schaufeli , W. ↑

1. 1. Scherus , P. ↑

1. 1. Wissing,V. ↑

1. 1. Vaneden , C.G. ↑

1. 1. sense of coherence ↑

1. 1. affect ↑

1. 1. cognition ↑

1. 1. behavior ↑

1. 1. self – concept ↑

1. 1. interpersonal relation ↑

1. 1. experience – sampling (ESH) ↑

مطابق ماده ۱۰۴-۸ این اصول، «طرفی که ایفای تعهد او به دلیل آن که منطبق با قرارداد نیست، از سوی طرف دیگر مورد قبول واقع نشده، در صورتی که هنوز زمان اجرا نرسیده باشد یا تأخیر آن چنان نباشد که به عدم اجرای اساسی منتهی شود، می‌تواند اجرای جدید و منطبق با قرارداد را انجام دهد». در فرضی که اجرای قرارداد پیش از موعد انجام می شود بر طبق این ماده، متعهد می‌تواند اجرای جدیدی را ارائه نماید، مشروط بر اینکه این اقدام تا پیش از زمان مقرر شده در قرارداد برای اجرا، انجام شده باشد. به نظر می‌رسد در این مورد حتی اگر عدم اجرا از سوی متعهد، اساسی باشد، وی می‌تواند برای اجرای دوباره قرارداد اقدام کند. این موضوع از قسمتی از همین ماده که بیان می‌دارد « … یا تأخیر آن چنان نباشد که به عدم اجرای اساسی منتهی شود…» استنباط می شود، زیرا اگر عدم اجرای متعهد، اساسی نباشد همان حکمی که درباره تأخیر در اجرا بیان شده، برای این فرض نیز کفایت می کرد، زیرا وقتی متعهد با فرض تأخیر در اجرا باز هم می‌تواند اجرای جدیدی را انجام دهد، به قیاس اولویت، پیش از حلول اجل نیز می‌تواند و نیازی به انشای حکم جداگانه برای آن نیست. تنها زمانی این عدم اجرا می‌تواند به متعهدله حق فسخ بدهد که مطابق ماده ۳۰۴-۹ این اصول، آشکار باشد که عدم اجرا از سوی متعهد، اساسی خواهد بود، که با توجه به نوع نگارش ماده معلوم می‌گردد که مقصود، زمان مقرر در قرارداد است. برخی معتقدند که حکم ماده ۱۰۳-۷ اصول حقوق قراردادهای اروپایی در موردی که زمان اجرای تعهد معین نشده است، یا در آینده قابل تعیین است، قابل اعمال نمی باشد. هم چنین تحویل کالا در محدوده یک دوره زمانی- به موجب حکم یاد شده- تحویل پیش از موعد تلقی نمی شود^[۱۴۵]. به موجب بند اول ماده ۱۰۳ – ۲ پیش نویس طرح مشترک مرجع^[۱۴۶] که در حقیقت طرح اولیه پیشنهادی برای قانون مدنی آینده اتحادیه اروپا تلقی می شود، متعهد می‌تواند اجرای پیش از موعد را که به او پیشنهاد شده است، رد کند، مگر آنکه چنین اجرایی خسارت نامتعارفی بر وی تحمیل ننماید^[۱۴۷].

بند چهارم: اجرای پیش از موعد در حقوق ایران و حق متعهد به اصلاح

در قانون مدنی ایران، حکم صریح و قاعده کلی در خصوص اجرای پیش از موعد عقد بیان نشده است و بالتبع، در خصوص حق متعهد به اصلاح مورد تعهد نیز حکم صریحی وجود ندارد، ولی از برخی مواد قانون مدنی به طورضمنی مواردی را می توان کشف و استنباط نمود^[۱۴۸].

به عنوان یک قاعده کلی، متعهد وظیفه دارد تعهد خود را در زمان مقرر ایفا نماید ونمی توان متعهد را به ایفای پیش از موعد ملزم نمود. بر این اساس، ماده ۳۹۴ قانون مدنی بیان می‌دارد: «مشتری باید ثمن را در موعد و در محل و بر طبق شرایطی که در عقد بیع مقرر شده است تأدیه نماید». هم چنین ماده ۷۳۹ قانون مدنی مقرر داشته است: «درکفالت مطلق، مکفول له هر وقت بخواهد می‌تواند احضار مکفول را تقاضا کند ولی در کفالت موقت، قبل از رسیدن موعد، حق مطالبه ندارد». ماده ۷۴۴ نیز در ارتباط با تعهد کفیل بیان نموده است: «اگر کفیل، مکفول را در غیر زمان و مکان مقرر یا بر خلاف شرایطی که تعیین کرده‌اند تسلیم کند، قبول آن بر مکفول له لازم نیست، لیکن اگر قبول کرد، کفیل بری می شود. هم چنین اگر مکفول له بر خلاف مقرر بین طرفین تقاضای تسلیم نماید، کفیل ملزم به قبول نیست». باید توجه داشت که عبارت «غیر زمان … مقرر»، هم شامل تأخیر و هم شامل تعجیل در تسلیم مکفول است. از دو حکم یاد شده استنباط می شود که در کفالت مقید به زمان معین، هم کفیل و هم مکفول له ذی نفع اجل هستند.

به موجب ماده ۷۱۵ قانون مدنی، «هرگاه دین مدت داشته و ضامن قبل از موعد آن را بدهد، مادام که دین حال نشده است نمی تواند از مدیون مطالبه کند». با آن که موضوع عقد ضمان می‌تواند تعهد غیر پولی مثل تحویل ده تن گندم یا احداث ساختمان و امثال آن باشد، اما در اغلب موارد از عقد ضمان در تعهدات و دیون پولی استفاده می شود. اکثر مثال های ذکر شده نیز در خصوص دیون پولی است^[۱۴۹]. در این ماده، امکان پرداخت دین، قبل از موعد، مورد تأیید قرار گرفته است. از این ماده استنباط می شود که اگر برای ضامن به طور ضمنی امکان ایفای دین قبل از موعد وجود دارد، پس مدیون اصلی نیز قبل از وقوع عقد ضمان، چنین حقی را دارد. اما باید توجه داشت که در اغلب موارد، ضمان نسبت به تعهدات پولی منعقد می شود، این موضوع از برخی مواد قانون مدنی در باب ضمان از جمله مواد ۶۹۰، ۶۹۲، ۶۹۴ ، ۶۹۷، ۶۹۹، ۷۰۲، ۷۰۳، ۷۰۷، ۷۰۸ و ۷۲۱ استنباط می شود^[۱۵۰]. هم چنین در ماده ۶۷۱ قانون مدنی نیز امکان پرداخت پیش از موعد برای ضامن، نسبت به ضمان مؤجل از دین حال ملاحظه می شود. در چنین حالتی، ضامن دین حال را با قید مدت ضمانت می‌کند و پرداخت آن را در اجل معینی به عهده می‌گیرد، امّا در عین حال، قادر است که قبل از فرار رسیدن موعد، دین را به طلبکار بپردازد.

مشابه همین وضعیت در عقد قرض وجود دارد. ماده ۶۵۱ قانون مدنی مقرر داشته است که «اگر برای عقد قرض، به وجه ملزمی اجلی تعیین شده باشد، مقرض نمی تواند قبل از انقضای مدت، طلب خود را مطالبه کند». با این که این حکم در مقام بیان عدم امکان مطالبه طلب، قبل از انقضای اجل از سوی وام دهنده است، اما چون ‌در مورد مدیون ساکت است، می توان استنباط نمود که پرداخت پیش از موعد از سوی او منعی نخواهد داشت، چرا که معمولاً موضوع قرض، مبلغی پول است و پرداخت پیش از موعد، مخل حقوق مقرض نیست، ضمن این که عقد قرض معمولاً عقدی است مبتنی بر احسان و کمک به همنوع و مقرض انتظار دریافت سود ندارد.به همین دلیل هم ماده ۲۴۴ قانون مدنی مقرر داشته است: «طرف معامله که شرط به نفع او شده است می‌تواند از عمل به آن شرط صرف نظر کند، در این صورت مثل آن است که این شرط در معامله قید نشده باشد». برخی از حقوق دانان با استناد ‌به این ماده بیان داشته اند که شرط اجل چون معمولاً به سود بدهکار است، طلبکار قبل از موعد حق مطالبه ندارد، اما بدهکار می‌تواند از این امتیاز صرف نظر کند و دین را قبل از موعد بپردازد.

در فرمول فشار های روانی شماره ۲ ، افکار منفی بر افزایش بر انگیختگی پیشی می گیرند . ‌بنابرین‏ راه مؤثر تر برای کم کردن فشار های روانی این است که افکار منفی را متوقف کنیم قبل از این که افکار برانگیختگی را افزایش دهند . هنگامی که فشار های روانی به شکل فرمول ۲ بروز کنند تکنیک های بدنی به تنهایی فقط به فشار های روانی غیر مستقیم هجوم می‌برند که احتمالا اثر آن بسیار کم است . ‌به این دلیل است که برای بسیاری از ورزشکاران تنها استفاده از تکنیک های آرایش بدنی ساده به تنهایی کار ساز نیست و بهتر است از تکنیک های شناختی استفاده شود . (همان منبع)

فشار های روانی فرمول ۱

تحریکات محیطی برانگیختگی افکار منفی = فشارهای روانی

تکنیک های جهانی کنترل تکنیک های شناخی کنترل

فشارهای روانی فشارهای روانی

فشارهای روانی فرمول ۲

تحریکات محیطی افکار منفی برانگیختگی = فشارهای روانی

تکنیک های شناختی کنترل فشار روانی تکنیک های جسمانی کنترل فشار روانی

شکل ۲-۲ : استفاده تکنیک های شناختی و جسمانی کنترل فشار های روانی در فرمول های ۱ و۲ (متداول ترین تکنیک های شناختی – رفتاری در آخر این فصل توضیح داده شده است ) .

تعریف گروه

کلمه گروه با توجه به زمینه کاربرد آن دارای معانی و تعاریف متعددی است و گاه از کلماتی مانند انبوه ، دسته ، توده ، اجتماع ، سازمان ، و خلق به عنوان مترادف از آن استفاده می شود . گروه تعریف گوناگونی در جامعه شناسی و روان شناسی دارد که برخی عبارتند از :

1. 1. تجمع عده ای از افراد که عملکرد مشترک دارند و از قوانین و مقررات درون گروهی خاص پیروی می‌کنند.

1. 1. عامیت سازمان یافته و هدفدار عده ای از افراد که با یکدیگر همبستگی دارند .

1. 1. مجموعه ای سازمان یافته وپایدار از افراد که منافع و اعتقادات و ارزش های کم و بیش مشترک دارند و رفتار آن ها تابع قوانین و مقررات درون گروهی مشخص است .

1. تجمع عده ای از افراد که بین آن ها روابط قابل توصیف و مشهود و نیز ارزش ها و معیار های مشترک وجود دارد (نیکخواه ، ۱۳۸۲ ) .

تپین^[۷۳] گروه را چنین تعریف می‌کند « گروه عبارت است از یک نظام باز که از سه نفر یا بیشتر ترکیب شده باشد و این افراد به علت مشترکی به یکدیگر همبستگی پیدا کرده‌اند و اعضای گروه زیر نظام آن محسوب می‌شوند . برن ^[۷۴]، استورات^[۷۵] و ساندین (۱۹۸۳ ) ، به نقل از نیکخواه (۱۳۸۲) گروه را چنین تعریف کرده‌اند « گروه عبارت است از نظام اجتماعی با مرزهای مشخصی که اعضاء را از غیر اعضاء جدا می‌کند و علاوه بر آن مرز های عضویت در گروه را با نقشی که هر یک از اعضاء ایفا می نمایند مشخص می‌کند » .

این تعاریف نکات مشترک و در عین حال متفاوتی دارند . در تمام تعاریف بر تجمع بیش از دو نفر برای تشکیل دو گروه تأکید شده است . در تمام تعاریف همچنین ارتباط متقابل و کنش و واکنش بین اعضاء و هدفداری از جمله وجود مشترک تعاریف ارائه شده می‌باشد . از این تعاریف و بحث فوق نتیجه گرفته می شود که گروه تجمع بیش از دو نفر است که هدف مشترک و کنش و واکنشی دارند ، به نیاز های یکدیگر و ارضای آن علاقه مندند ، از قوانین و مقررات معینی تبعیت می‌کنند ، تفاهم و صمیمیت بین آن ها حاکم است و برای رسیدن به اهداف مشترک وحدت عمل دارند (شفیع آبادی ، ۱۳۷۵ ؛ تقوی ، ۱۳۶۷ ؛ پاکدل و سلطان ، ۱۳۸۲ به نقل از نیکخواه ، ۱۳۸۲ ) .

تاریخچه گروه درمانی

انسان که ذاتا موجوی اجتماعی است از زمان‌های دور برای غلبه بر قهر طبیعت ، انجام راحت تر و بهتر کارها و کسب رضایت بیشتر ، به عنوان یک ضرورت به زندگی گروهی روی آورده است . زندگی گروهی به انسان احساس تعلق ، و امنیت و ارزشمندی می‌دهد . انسان همواره از بودن با اطرافیان و نزدیکان ، احساس شادی می کرده و ناراحتی ها و نگرانی های خود را در جمع به فراموشی می سپرده است . همچنین حمایت های فامیل و دوستان در مواقع بحرانی ، موجب تسلی خاطر فردی می‌گردد.

مسمر^[۷۶] که در پیدایش و گسترش گروه درمانی سهم بسزایی داشت ، به وجود نیروی مرموز مغناطیس حیوانی در بدن انسان معتقد بود و برای اولین بار با بهره گرفتن از تلقین ، بیماران روان را به صورت گروهی درمان کرد و به همین لحاظ ، عده ای مسمر را پدر روان درمان گروهی می خوانند (ثنایی ، ۱۳۶۳ ) .

تاریخچه منظم و مدون گروه درمانی که در قرن نوزدهم مطرح شد ، در دوره اولیه سال های ۱۹۰۵- ۱۹۳۲ و دوره توسعه سال های ۱۹۳۲ تا امروز قابل بررسی است .

1. دوره اولیه سال های ۱۹۳۲-۱۹۰۵ : بسیاری معتقد ‌گروه‌های قبل از ۱۹۳۰ را نمی توان گروه درمانی تلقی کرد . زیرا این گروه ها از ملاک های متداول امروز برخوردار نبودند این ملاک ها عبارتند از : اندازه کوچک (حدود ۸ نفر ) ، رهبری بی ریاست ، دسته بندی مراجعان بر مبنای طبقه بندی ناشی از تشخیص مرضی ، آزادی عمل و فعال بودن اعضای گروه (همان منبع )

با وجود این ، اولین کوشش ها در زمینه گروه درمانی به وسیله جوزف پرات ^[۷۷] انجام گرفت ، او در سال ۱۹۰۵ میلادی از روش گروهی برای آموزش دستورات بهداشتی به مسئولین در یکی از بیمارستان های شهر بوستون استفاده کرد ، سپس لازل^[۷۸] برای بررسی ارزش درمانی بیماران ، به انجام پروژه هایی اقدام کرد . او همچنین برای آموزش بیماران اسکیزوفرینک بستری شده در بیمارستان ها سخن رانی هایی را ایراد کرد . در سال ۱۹۰۹ میلادی ، مارش ^[۷۹] به همراه لازل از روش های گروه درمانی در بیمارستان های روانی استفاده کرد و معتقد بود که در درمان باید از یک مجموعه افراد استفاده کرد تانتایج مطلوب حاصل گردد. مورینو ^[۸۰] یکی از بانفوذ ترین افراد در زمینه روان درمانی گروهی است که در سال ۱۹۱۳ ، «روان درمانی گروهی » را ارائه داد. او در سال ۱۹۵۱ اولین کمیته بین‌المللی روان درمانی گروهی را تأسيس کرد (شفیع آبادی ، ۱۳۷۵) .

1. دوره ی توسعه ۱۹۳۲ تا کنون : دوره ی دوم ، دوره پیشرفت سریع و شکوفایی مشاوره و روان درمانی گروهی تلقی می شود . تعداد کتب منتشر شده در ۲۵ سال قبل از آغازین این دوره فقط ۳۴ کتاب بوده است و بعد از آن با سرعت زیادی رو به افزایش نهاده است . شاید نخستین فردی که به طور جدی به کار روان درمانی گروهی در این دوره پرداخت ، روانپزشکی به نام ماکسول جونز ^[۸۱] بود . کسی که در طی جنگ جهانی دوم متوجه شد که درمان مناسبی برای سربازان مبتلا به نوروز جنگ ^[۸۲] وجود ندارد . او متوجه شد که درمان چنین افرادی در گروه ها کاملا مؤثر است . در سال ۱۹۹۴ ، لوین ، با بهره گرفتن از نظریه میدان ، پویایی گروه را مطرح ساخت . اکرمن ^[۸۳] از گروه درمانی در حل مشکلات خانواده استفاده کرد . سپس ساتیر ^[۸۴] در انجام گروه درمانی خانواده موفقیت هایی کسب کرد (نصری ، ۱۳۸۳ ) .

درایکوزر ^[۸۵] که از پیروان روان شناسی فردی آدلر است ، از گروه درمانی در خانواده ، مدرسه و مراکز تربیتی استفاده بسیار کرد . کورسین ^[۸۶] و باخ ^[۸۷] نیز برای گسترش گروه درمانی فعالیت ارزنده ای انجام دادند . باخ و استولر ^[۸۸]از پیشگامان گروه درمانی ماتن هستند. راجرزو پیروانش از جمله گوردون ، هولس ^[۸۹] و جندلین^[۹۰] از تکنیک های گروه درمانی در حل مشکلات مراجعان استفاده کردند . رفتار گرایان نیز به استفاده از گروه درمانی علاقه وافری نشان دادند و لازاروس ^[۹۱] از شاگردان واپسی بود ، سهم مهمی در این توسعه بر عهده دارد (همان منبع ) .

۲-۱۴ ﺑﺎورﻫﺎی اﻋﺘﻘﺎدی

از آن ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﻈﺎم ﻣﻘﺪّس ﺟﻤﻬﻮری اﺳﻼﻣﯽ ﻓﻘﻂ وﻓﻘـﻂ از ﻃﺮﯾﻖ اﻋﺘﻘﺎد ﻋﻤﯿﻖ اﻗﺸﺎر ﻣﻠّﺖ ﺑﻪ اﺳـﻼم ﻋﺰﯾـﺰ ﻣﺴـﺘﺪام و ﭘﺎﯾـﺪار ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ و از ﻃﺮﻓﯽ ﻧﻈﺎم ﺟﻤﻬﻮری اﺳﻼﻣﯽ ﭼﯿﺰی ﺟﺰ ﻧﺤﻮۀ ﺣﯿﺎت اﺳﻼﻣﯽ در ﻋﺮﺻﮥ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی ﻓﺮدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﯿﺴﺖ و اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ در واﻗﻊ ﻓﻠﺴﻔﮥ ﺣﯿﺎت اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ﺑﺮ روی زﻣﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﻫﺴـﺖ، ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻻزم اﺳﺖ ﮐـﻪ ﺑـﯿﺶ از ﻫـﺮ ﭼﯿـﺰی در راﺳـﺘﺎی رﯾﺸـﻪ دار ﮐـﺮدن اﻋﺘﻘﺎدات دﯾﻨﯽ ﻫﻤّﺖ ﮔﻤﺎرد ﺗﺎ ﺻﺤﯿﺢﺗﺮﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه ﺑﻪ ﻧﺴـﻞ ﺟـﻮان ﺑﺮﺳﺪ. از اﯾﻦ رو، در اداﻣﻪ ﺑﺮﺧﯽ از اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼم ﮐﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺷﮕﺮﻓﯽ ﺑﺮ ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮی ﺳﺒﮏ زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﺆﻣﻨﺎﻧـﻪ دارﻧـﺪ، ﺑﯿـﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد. ﯾﮑﯽ از ﻣﺒﺎﻧﯽ ﺑﺎ اﻫﻤﯿﺖ در ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﯽ، ﺗﻠﻘﯽ و ﺗﻌﺮﯾﻔـﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از اﻧﺴﺎن اراﺋﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد. از ﺗﻌﺎرﯾﻔﯽ ﮐﻪ در آﯾﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺧﺼﻮص اﻧﺴﺎن ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ، ﺑﺮﻣﯽآﯾﺪ:

• • اﻧﺴﺎن ﻣﻮﺟﻮدی دو ﺳﺎﺣﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻓﺰون ﺑﺮ ﺟﺴﻢ، دارای روح ﻣﺠﺮد و ﻏﯿﺮ ﻣﺎدی اﺳﺖ (ﺳﻮره ﺣﺠﺮ، آﯾﺎت ۲۸ و (۲۹ اﯾﻦ دو ﺑﻌﺪی ﺑﻮدن اﻧﺴﺎن، اﻗﺘﻀﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮔﺮاﯾﺶﻫﺎ و ﺗﻤﺎﯾﻼت دوﮔﺎﻧـﻪای داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼﻣﯽ از اﻧﺴﺎن ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮاﯾﺶ ﻫﺎی روﺣـﺎﻧﯽ را در اﻟﻮﯾﺖ و اﻣﯿﺎل ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ را در ﺧـﺪﻣﺖ ﺣﻘﯿﻘـﺖ اﻧﺴـﺎﻧﯿﺖ ﯾﻌﻨـﯽ روح ﻗﺮار دﻫﺪ (ﺳﻮره ﺷﻤﺲ، آﯾﺎت ۱۰ـ (۷ – از ﺑﺮﺟﺴــﺘﻪﺗــﺮﯾﻦ اﻣﺘﯿــﺎزات روح اﻟﻬــﯽ در اﻧﺴــﺎن، ﺗﻌﻘــﻞ و ﺧﺮد ورزی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺒﺪأ ﻫﻤﻪ ﻣﻌﺎرف، ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪی ﻫﺎ و ﮔﺮاﯾﺶ ﻫـﺎی اﺻﯿﻞ اﺳﺖ (ﻣﻠﮏ، ۱۰؛ اﻧﻔﺎل، (۲۲ و ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ دﺳﺘﺎورد ﻋﻘﻼﻧﯿﺖ، در اﯾﻤﺎن و ﺗﻌﺒﺪ ﺧﺮد ورزاﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮده اﻣـﺎم ﻋﻠـﯽ(ع)، ﻋﻘﻞ، دﯾﻦ و ﺣﯿﺎ ﻗﺮﯾﻦ و ﻫﻤﻨﺸﯿﻦ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ.

• از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﻣﺘﯿﺎزات اﻧﺴﺎن در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﺟﻮدات دﯾﮕـﺮ، اراده و آزادی اوﺳﺖ. ﺑﺎ وﺟﻮد آﻧﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان، اﻧﺴـﺎن را ﺑـﻪ راه راﺳﺖ دﻋﻮت و ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ، اﯾﻦ ﺧﻮد اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺘﺨـﺎب ﻣﯽﮐﻨﺪ (ﺳﻮره اﻧﺴﺎن، ۳؛ ﺳﻮره ﯾﻮﻧﺲ، (۹۹

ـ ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ اراده و ﺧﻮاﺳﺖ (ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻋﻘﻼﻧﯿﺖ) ﺧـﻮد وارد ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﻤﺎن ﺷﺪ و وﻻﯾﺖ اﻟﻬﯽ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ، ﺑﻪ اﻗﺘﻀﺎی ﻋﻘﻞ و ﻗﺎﻧﻮن »اﻟﺘﺰام ﺑﻪ ﺷﯽ اﻟﺘﺰام ﺑﻪ ﻟﻮازم آن ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ« از او ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻄﯿﻊ دﺳﺘﻮرات و ﻫـﺪاﯾﺖ ﻫـﺎی دﯾﻨـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ (ﺳـﻮره اﺣﺰاب، (۳۶

ـ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اراده و اﺧﺘﯿﺎری ﮐﻪ در وﺟﻮد اﻧﺴﺎن ﻧﻬﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ، او در ﻗﺒﺎل رﻓﺘﺎر و اﻋﻤﺎل اﺧﺘﯿﺎری ﺧﻮد ﻣﺴـﺌﻮل اﺳـﺖ و ﺑﺎﯾـﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﭘﺬﯾﺮش اﻣﺎﻧﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ وی اﻋﻄـﺎ ﺷـﺪه ﭘﺎﺳـﺨﮕﻮ ﺑﺎﺷـﺪ(ﺳـﻮره اﺣﺰاب، (۷۲

ـ اﻧﺴﺎن ﻣﻮﺟﻮدی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﻞ ﺑﻪ ﺟﺎوداﻧﮕﯽ در ﻓﻄـﺮت او ﻧﻬـﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس اﺳﻼم در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﯿﻞ ﻓﻄﺮی، ﻣﺮگ را ﭘﺎﯾﺎن زﻧﺪﮔﯽ ﻧﻤﯽ داﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ آن را ﻣﺒـﺪأ ﺣﯿـﺎت واﻗﻌـﯽ ﻣﻌﺮﻓـﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ (ﺳﻮره ﻋﻨﮑﺒﻮت، (۶۴

ـ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ واﺳﻄﻪ دﻣﯿﺪه ﺷﺪن روح اﻟﻬﯽ، ﻫﻤﻮاره ﮐﻤﺎل ﻣﻄﻠـﻖ و ﻧﺎﻣﺤﺪود را ﻃﻠﺐ ﻣﯽﮐﻨـﺪ و در راﻫـﯽ ﮐـﻪ ﺣﺮﮐـﺖ ﮐﻨـﺪ، ﻣﺘﻮﻗـﻒ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و اﺷﺒﺎع ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ. ﺑﺮای ﺳﯿﺮاﺑﯽ اﯾﻦ روح ﺗﺸـﻨﻪ، ﻫـﯿﭻ ﭼﺸﻤﻪ ای ﺟﺰ ﯾﺎد ﺧﺪا آرام ﺑﺨﺶ ﻧﯿﺴﺖ زﯾـﺮا ﻏﯿـﺮ او ﻣﺤﺪودﻧـﺪ و وﺟﻮد ﻧﺎﻣﺤﺪود، ﻓﻘﻂ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ (ﺳﻮره ﻃﻪ، ۱۲۴؛ ﺳـﻮره رﻋـﺪ، ۲۸؛ ﺳﻮره اﺷﺘﻘﺎق، (۶

ـ اﻧﺴﺎن، ﺧﻠﯿﻔﻪ و ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺧﺪا ﺑﺮ روی زﻣﯿﻦ اﺳﺖ (ﺳـﻮره ﺑﻘـﺮه، و ﻫﻤﻪ ﻧﻈﺎم آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺑﺮای اﻧﺴﺎن و ﺑﻬﺮه ﻣﻨﺪی او آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ (ﺳﻮره ﺑﻘﺮه، (۲۹ ﺑﻪ اﻧﺴـﺎن ﺗﻮاﻧـﺎﯾﯽ آن داد ﺷـﺪه ﮐـﻪ ﻫﻤـﻪ ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎ ﺣﺎﮐﻢ ﺷﻮد (ﺳﻮره اﺑﺮاﻫﯿﻢ، ۳۴ ـ (۳۳

ـ از دﯾﺪﮔﺎه ﺷﺮﯾﻌﺖ اﺳﻼﻣﯽ، اﻧﺴـﺎن ﻣﻮﺟـﻮدی اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ اﺳـﺖ و ﺧﻄﺎب ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑـﻪ او در اﻏﻠـﺐ آﯾـﺎت ﻗـﺮآن، ﺑـﺎ ﺗﻌﺒﯿـﺮ »ﯾـﺎ اﯾّﻬـﺎ اﻻﻧﺴﺎن…» «اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن…« ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﺎم و ﺟﻤﻊ ﺑﯿـﺎن ﺷـﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﻮد ﻧﺸﺎن از روﯾﮑﺮد و ﻧﮕﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﻼم ﺑﻪ اﻧﺴﺎن دارد. اﺳﻼم، ﯾﮑﯽ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ راه ﻫﺎی ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺧﺪا و ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑـﻪ او را ﺑﺮادری و ﺗﻼش ﺑﺮای رﻓﻊ ﻧﯿﺎز اﻧﺴﺎن ﻫﺎ ﻣﻌﺮﻓـﯽ ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ »اﻧﻤـﺎ اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن اﺧـﻮه« (ﺳـﻮره ﺣﺠـﺮات، (۱۰؛ از ﺳـﻮی دﯾﮕـﺮ، اﻣﮑـﺎن ﺗﺤﻘﻖ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻋﺒـﺎدات و ﺗﻮﺻـﯿﻪ ﻫـﺎی اﺧﻼﻗـﯽ اﺳـﻼم را ﻓﻘـﻂ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﯾﺎﻓﺖ.

ﺑﺮﺧﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﺷﺒﮑﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺮﮐﺖ ﻫﺎی ﻧﻈـﺎم ﺳـﻠﻄﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎور و اﻋﺘﻘﺎدات دﯾﻨﯽ ﻣﺴـﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺗﻀـﻌﯿﻒ و آﻧﺎن را دﭼﺎر ﺑﺤﺮان ﻫﻮﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ. ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺎی اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ ﺑـﻪ واﺳـﻄﻪ ﮔﺴـﺘﺮدﮔﯽ، ﻓﺮاﮔﯿـﺮ ﺷـﺪن و ﺟـﺬاﺑﯿﺖ ﻧـﺰد ﺗﻤـﺎم اﻗﺸـﺎر ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﻣﺤﺒﻮﺑﯿﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﺮده اﻧﺪ وﻟﯽ ﻫﺮ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﻣـﻮرد اﻓـﺮاط و ﺗﻔـﺮﯾﻂ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﻧﺴﺎن را دﭼﺎر آﺳﯿﺐﻫﺎی زﯾﺎدی ﮐﻨﺪ.

۲-۱۵ ﻓﻀﺎی ﻣﺠﺎزی و ﺑﺎورﻫﺎی اﻋﺘﻘﺎدی

ﻇﺮﻓﯿﺖ و ﻏﻨﺎی ﺑﯽ ﮐﺮان دﯾـﻦ ﻣﺒـﯿﻦ اﺳـﻼم ﮐـﻪ ﺗﻌـﺎﻟﯿﻢ آن ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻗﺮآن، ﺳﯿﺮه و ﺳﺨﻨﺎن اﺋﻤـﻪ ﻣﻌﺼـﻮم(ع) و ﻋﻘـﻞ اﺳـﺖ، ﺣﺎوی ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ای از ﺑﺎورﻫـﺎ و ﻣﻌـﺎرف ﺑﻨﯿـﺎدﯾﻦ ﻫﺴـﺘﯽ ﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ، اﻧﺴـﺎن ﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ و راﻫﻨﻤـﺎ ﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ(ﻧﺒﻮت و اﻣﺎت) اﺳﺖ و در ﺣﻮزه ﻫﺎﯾﯽ ﭼﻮن اﻋﺘﻘـﺎدات، اﺧﻼﻗﯿـﺎت، ﻓﻘﻪ و اﺣﮑﺎم، ﺑﺮای ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺑﺨﺶ ﻫﺎی زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ، ﺳﯿﺎﺳـﯽ، ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، اﻗﺘﺼﺎدی و ﺣﺘﯽ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﺪﯾﺪ، ﺳﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﻪ ای را ﺑﺮای ﭘﯿﺮوان ﺧﻮد ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن آورده اﺳﺖ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑـﺎ آﺷﻨﺎﯾﯽ و ﭘﺎﯾﺒﻨﺪی ﺑﻪ ﺑﺎورﻫﺎی اﻋﺘﻘﺎدی، در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑـﺎ ﺷـﺒﮑﻪﻫـﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، رﻓﺘﺎرﻫﺎی ﺳﺎﻟﻤﺘﺮی از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ.

ﻓﺮد در دوره ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ از ﺟﺎ ﮐﻨﺪه ﻣﯽﺷﻮد و اﺿﻄﺮابﻫـﺎی وی اﻓﺰاﯾﺶ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ. اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﯾﻦ وﺿﻊ را ﻣﺘﺤﻮل ﮐﺮد؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ آن ﺷﺪت ﺑﺨﺸﯿﺪ. در اﯾﻦ ﺟﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر و ﻓﺮدﯾﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﯽرﺳﻨﺪ و ﺗﻮاﻣﺎً ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﺟﻨﺒـﻪ ﭘﺴـﺖ ﻣﺪرﻧﯿﺴـﺘﯽ اﯾﻨﺘﺮﻧـﺖ را ﻣـﯽﺳـﺎزﻧﺪ.

اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮای اﻧﺘﺨﺎب اﻧﻮاع ﻣﺘﻔﺎوت ﺧﺮوﺟﯽﻫﺎی اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮدﯾﺖ ﮐﺎرﺑﺮان را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑـﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﺗﮑﺜـﺮ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﻣﯽﺷﻮد. در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل، ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯿﺰان ﺗﻔﺎوتﻫـﺎ در اﺛـﺮ رﺷﺪ، اﺳﺘﻔﺎده ﻋﻤﻮﻣﯽ از اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ، ﺟﻬﺎن ﺑﯿﻨـﯽﻫـﺎی اﻓـﺮاد واﮔﺮاﺗـﺮ (Divergence) ﻣﯽﺷﻮد .[۳] اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ ﺷﺒﯿﻪ ﯾﮏ ﺑﺎزار ارﺗﺒﺎﻃﯽ اﺳﺖ و ﻫﻤﯿﻦ ﺑﻪ رﺷﺪ ﻓﺮدﯾﺖ ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﺷﮑﺎل اﺑﺮاز وﺟﻮد ﺷﺨﺼﯽ را ﻣﺘﻨﻮعﺗﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ، اﻣﺎ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻧﻤﯽﺗﻮان از اﯾـﻦ اﯾـﺮاد ﭼﺸـﻢ ﭘﻮﺷﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ وﺳﺎﯾﻞ ارﺗﺒـﺎﻃﯽ ﺑـﻪ ﺗـﺪرﯾﺞ ﻧﻘـﺶ ﻓﺰاﯾﻨـﺪه ای در ﺳﺴﺖ ﮐﺮدن اﻧﺴـﺠﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋـﺎت واﻗﻌـﯽ و ذرهای ﮐـﺮدن ﺟﻮاﻣـﻊ اﻧﺴﺎﻧﯽ دارد. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ ﺑﺎﻋﺚ رﺷﺪ ﯾـﮏ ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﺷﺨﺼـﯽ ﺷﺪه و ﺣﺎﺻﻞ ﺗﺨﯿﻼت و ﺗﺼﻮرات و ﭘﻨﺪارﻫﺎی ﻓﺮدی اﺳﺖ. اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﮐﺎﻫﺶ ﻧﻔﻮذ ﮐﻠﯿﺖﻫﺎی ﺳﯿﺎﺳـﯽ ﺑـﺮ ﻫﻮﯾـﺖ ﺳـﺎزیﻫـﺎی ﻓﺮدی ﺗﻤﺎم ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮی ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺟﺪﯾﺪ ﻫﻮﯾﺘﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد .[۴]

ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ، ﺷـﺒﮑﻪﻫـﺎی اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ ﻣﺠـﺎزی ﻫـﻢ ﭼـﻮن ﻓﯿﺲ ﺑﻮک، ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﯾﺠﺎد ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺠـﺎزی ﻫﺴـﺘﻨﺪ. اﯾـﻦ ﺟﻮاﻣـﻊ ﻣﺠﺎزی ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﺎﺧﺘﺎر و ﺗﻌﺎرﯾﻒ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻃﺒـﻊ دارای ارزشﻫـﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ. اﮔﺮﭼﻪ ﮐﺎرﺑﺮان ﺧﻮد در ﺷﮑﻞ دﻫﯽ اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﻧﻘﺶ ﭼﺸﻤﮕﯿﺮی اﯾﻔﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ اﻣﺎ ﻗﻮاﻧﯿﻦاﯾـﻦ ﺟﻮاﻣـﻊ ﻣﺠـﺎزی و ﮔﻔﺘﻤـﺎن ﺣـﺎﮐﻢ ﺑـﺮ آﻧـﺎن در ﺗﺄﺛﯿﺮﮔـﺬاری و ﺷﮑﻞ دﻫﯽ ﺑﺎورﻫﺎی اﻋﺘﻘﺎدی ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ اﯾﻔﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ.

در دوران بلوغ دستیابی به محبوبیت و جذابیت به واسطه ی فرایند مقایسه اجتماعی اهمیت بیشتری می‌یابد و کسانی که نمی توانند ‌به این اهداف دست یابند، ناتوانی شان می‌تواند منجر به ارزیابی منفی از خویشتن و نارضایتی از بدن شود(دوهنت و تیگمن، ۲۰۰۶). نوجوانان نسبت به تأثیر رسانه ها نیز آسیب پذیرتر هستند. چون فکر می‌کنند که رسانه ها مرجع با اهمیتی هستند، اما با این وجود نمی دانند که چگونه پیام‌های این مراجع با اهمیت را ارزیابی کنند(کتر، روهور و لوندری^[۱۴۶]،۲۰۰۶).

بنا به یافته های ریکاردلی و مک کوبی (به نقل از بلک بیکر، اسمیت و کیائو، ۲۰۰۸) کودکان از خانواده ، معلمان، دوستان و رسانه های گروهی حتی قبل از جوانی می ‌آموزند که چاقی خوب نیست و تناسب اندام یا لاغری خوب است.

برخی از مطالعات نشان داده‌اند که کودکان ۷ تا ۱۱ ساله همسن و سالان چاق خود را مورد انتقاد قرار می‌دهند و کودکان چاق در میان دوستانشان محبوبیت کمتری دارند، کمتر مورد علاقه والدین هستند و در مدرسه ضعیف تر عمل می‌کنند (اتا، لودن، و لالی،۲۰۰۷).

در دوره ی نوجوانی، بلوغ به نوبه ی خود با تغییرات بدنی همراه است که نوجوان را نسبت به نقشهای جنسی زنانه و مردانه بیش از پیش حساس می‌کند و ‌به این ترتیب تن انگاره در هر دو جنس را تحت تأثیر قرار می‌دهد(کتر، روهور و لندری، ۲۰۰۶؛ استیس، مارتی، اسپور، پرسنل و شاو^[۱۴۷] ،۲۰۰۸؛ هینیکه و پاکستون^[۱۴۸]،۲۰۰۷). مطالعه ای که در نمونه ای از جمعیت استرالیایی انجام شده است، نشان می‌دهند که بلوغ تأثیر مستقیمی بر تن انگاره و نارضایتی از بدن بویژه در دختران دارد(پاکستون و همکاران، ۲۰۰۵).

نتایج حاصل از ۱۹۹۷ بررسی مربوط به تن انگاره نشان می‌دهد که نارضایتی از بدن در میان زنان ۲۰ تا ۲۹ ساله به اوج خود می‌رسد، در حالی که در مردان اوج نارضایتی از بدن مربوط به سنین ۳۰ تا ۵۰ سالگی است(اتا، لودن و لالی، ۲۰۰۷).

بیشترین میزان نارضایتی از بدن در زنان و مردان مربوط به سن ۲۰ سالگی است و با افزایش سن گرچه نارضایتی از بدن و نگرانی درباره ی آن از بین نمی رود، اما با افزایش سن رو به کاهش می‌گذارد و همین امر سبب تغیر الگوی بدن آرمانی و کاهش رفتارهای وارسی بدن در سال‌های بعدی می شود(چوت، ۲۰۰۶).

شاخص توده ی بدنی

شاخص توده ی بدنی روشی رایج برای طبقه بندی وزن زنان و مردان است که بر اساس آن، نمره ی کمتر از ۲۰ وزن پایین، نمره ی ۲۰ تا ۲۵ وزن طبیعی، نمره ی ۲۵ تا ۲۹ اضافه وزن و نمره ی بالاتر از ۳۰ چاقی را نشان می‌دهند. شاخص توده ی بدنی یکی از عوامل با اهمیت در تن انگاره و نارضایتی از بدن است. شاخص توده ی بدنی روشی رایج برای اندازه گیری وزن افراد نسبت به قدشان است. بررسی ها نشان داده‌اند که شاخص توده ی بدنی همبستگی قابل ملاحظه ای با نارضایتی از بدن دارد. افراد دارای نمره ی شاخص توده ی بدنی بالاتر نارضایتی بیشتری از بدن خود دارند و تمایل بیشتری به لاغری یا تغییر ظاهر خود دارند(دوهنت وتیگمن، ۲۰۰۶ و تیگمن، ۲۰۰۵). بررسی‌ها همچنین نشان می‌دهد این تأثیر شاخص توده ی بدنی در زنان قویتر از مردان است(استیس، مارتی، اسپور، پرسنل و شاو، ۲۰۰۸).

مطالعه ای در انگلستان روی ۴۵۸ نوجوان نشان داد که بین وزن واقعی افراد با ترجیح آن ها برای شکل بدنی آرمانی همبستگی معنی داری وجود دارد، به گونه ای که دختران سنگین وزن تر کمتر احتمال دارد که تن انگاره ی آرمانی لاغرتری را در مقایسه با دختران لاغرتر انتخاب کنند(گزارش بررسی سلامت مدل‌های زیبایی، ۲۰۰۹).

در مطالعه ای دیگر رابطه ای قوی بین شاخص توده ی بدنی و تن انگاره آرمانی مشاهده شد. در این مطالعه با افزایش نمره ی شاخص توده ی بدنی، ناهمخوانی تن انگاره در مردان کاهش و در زنان افزایش می یافت. (پرسنل، بیرمن و مادلی^[۱۴۹]، ۲۰۰۷).

در پژوهشی دیگر با بهره گرفتن از مقیاس تن انگاره ی” پرسشنامه ی کیفیت زندگی”^[۱۵۰]، مشخص شد که با افزایش نمره ی شاخص توده ی بدنی، نمره ی رضایت از بدن کاهش می‌یابد(لیتلتون و اولندیک^[۱۵۱]، ۲۰۰۳). شاخص توده ی بدنی نگرش افراد نسبت به بدنشان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و سبب می شود در زنان دارای شاخص توده ی بدنی بالاتر عوامل اجتماعی- فرهنگی مؤثر بر تن انگاره بیشتر ادراک شوند(دوهنت و تیگمن، ۲۰۰۶).

نژاد و قومیت

نژاد و قومیت هم یکی از عوامل زیستی است که بر تن انگاره و نارضایتی از بدن تأثیر دارد. مطالعات متعددی حاکی از تفاوت تن انگاره و نارضایتی از بدن در نژادها و قومیت های مختلف است. بررسی های متعددی نشان داده‌اند که زنان افریقایی تبار آمریکایی تن انگاره ی مثبت تر و رضایت از بدن بیشتری در مقایسه با سایر ‌گروه‌های نژادی آمریکا دارند (لیتلتون و اولندیک، ۲۰۰۳).

در یک مطالعه روی زنان آمریکایی ۱۹ تا ۳۵ ساله مشخص شد که گرچه سیاهپوستان شاخص توده ی بدنی بالاتری دارند، اما ۴۰ درصد از آنان در مقایسه با سفیدپوستان وزنشان را طبیعی ارزیابی می‌کنند. این در حالی بود که در میان زنان سفیدپوست ۲۰ درصد از کسانی که شاخص توده ی بدنی کمتر از ۲۵ داشتند، تصور می‌کردند که اضافه وزن دارند(کراگو، استز و گری^[۱۵۲]، ۱۹۹۵).

در مطالعه ی دیگری در آمریکا مشخص شده است که زنان سیاهپوست و اسپانیایی تبار در مقایسه با زنان سفیدپوست و آسیایی تبار آمریکایی الگوی آرمانی بدن لاغراندام (باربی شکل) را کمتر درونی می‌کنند(دوهنت و تیگمن، ۲۰۰۶). این یافته با یافته های مطالعه ی آبرامز و استورمر(به نقل ازاسمولاک وتامپسون، ۲۰۰۹) که نشان داده است دختران سفیدپوست در مقایسه با سایر اقوام و نژادها آگاهی و درون فکنی بیشتری از الگوی آرمانی بدن لاغراندام زنانه دارند، نیز تأییدشده است.

با وجود تفاوت‌های گزارش شده در تن انگاره ی نژادها و قومیتها، برخی بررسی‌های اخیر نیز حاکی از شیوع مشابه نارضایتی از بدن در کشورها و فرهنگ‌های مختلفی است که از فرهنگ غربی تاثیر پذیرفته اند. به طور مثال، مطالعاتی که در کشورهای استرالیا، فرانسه و ایالات متحده ی آمریکا، ژاپن،کره، فیجی و حتی ایران انجام شده است نشان می‌دهد که جمعیت قابل ملاحظه ای از افراد این جوامع تمایل به بدنی مناسبتر دارند و از وضعیت بدنی خود راضی نیستند.

عوامل روان شناختی

عوامل روانی، با نحوه ی ادراک افراد از تن وهیکلشان سر و کار دارند یا مربوط به وضعیت روانی فرد هستند که بر تن انگاره و رضایت یا نارضایتی از بدن تأثیر می‌گذارند. همچنین این عوامل افکار، باورها و نگرشهای مربوط به بدن وشکل ظاهری را در بر می گیرند. در میان عواملی روانی تأثیرگذار بر تن انگاره به ویژه بر نقش و تأثیر خودانگاره و عزت نفس در پژوهش‌ها تأکید شده است.

عزت نفس و خودانگاره ی مثبت

عزت نفس را به عنوان جنبه ای از ارزش شخصی در نظر می گیرند که ساحت بدنی آن در برگیرنده ی شایستگی ورزشی ادراک شده، وضعیت جسمانی، جذابیت و مانند آن است. بررسی ها نشان می‌دهند که خودانگاره ی مثبت و داشتن عزت نفس بالا با کیفیت زندگی شخصی، خانوادگی، تحصیلی و اجتماعی همبستگی مثبت دارد(دوهنت وتیگمن، ۲۰۰۶) و عزت نفس پایین می‌تواند منجر به نارضایتی از بدن وتن انگاره ی منفی شود(دوهنت وتیگمن، ۲۰۰۶ و هارپر و تیگمن، ۲۰۰۸).