بیل معتقد است عملکرد ترکیبی است از رفتارها و نتایجی که توسط مدیران مافوق مشخص میشود؛ چنانچه کارکنان همانگونه که راهنمایی و هدایت شدهاند، به کار خود ادامه داده و نتایج مورد نظر را به دست آورند، آنگاه میتوان عملکرد آنان را مطلق تلقی نمود (آذرنیا، ۱۳۸۱: ۶۲).
پارکینسون و همکارانش^[۳۹]، عملکرد یک شخص را میزان انجام وظایف و مسئولیتهایی که به او واگذار میشود، میدانند (ایران نژاد پاریزی، ۱۳۷۰).
علاقهبند با تعریفی مشابه تعریف فوق، مینویسد: عملکرد عبارت است از حاصل فعالیتهای کارکنان از لحاظ اجرای وظایف امور محوله پس از مدت زمان معین (علاقهبند، ۱۳۷۹: ۳۰).
هرسی و گلداسمیت^[۴۰] با رویکردی علتشناختی به این مسأله پرداختند. آنها اهمیت متغیر مربوط به عملکرد مدیریت اثربخش را از میان بقیه برگزیدهاند. این هفت متغیر عبارتند از: انگیزش به توانایی، درک، حمایت سازمانی، سازش محیطی، بازخورد از عملکرد و اعتبار. سپس با بهره گرفتن از مترادفهای هر یک از این هفت عامل و به کارگیری حروف آنها، یک واژه هفت حرفی معادل عملکرد به دست دادهاند و تحت عنوان مدل (Achieve) برای ارزشیابی عملکرد مدیریت طرح کردهاند (کبیری، ۱۳۷۲: ۵۰۸).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در تعریف دیگر از عملکرد آمده است: چهار متغیر، معرف عملکرد هستند که در ارزیابی موفقیت یک سازمان یا کارکنان، مفید میباشند. این چهار متغیر عبارتنداز: اثربخشی، کارایی، توسعه و رضایت خاطر مشارکتکننده (جزنی، ۱۳۸۰: ۱۳۵).
پیتر دراکر عملکرد مدیر را با توجه به دو معیار اثربخشی و کارایی تعریف میکند. اثربخشی یعنی انجام دادن کارهای درست و کارایی یعنی درست انجام دادن کارها (Goodman, 1995: 5)
عملکرد عبارت از مجموعه رفتارهای مرتبط با شغل که افراد سازمان،آنها را در سازمان از خود نشان میدهند (مورهد و گریفین، ۱۳۷۵ ).
میزان و نحوهی فعالیتهای انجام یافته توسط فرد در یک موسسه را نشان میدهد، پس عملکرد واژهای است که هم مفهوم فعالیت برای انجام کار و هم نتیجه آن فعالیت را در یکجا در بردارد (طوسی،۱۳۷۳).
باتز و هالتن^[۴۱] (۱۹۹۵) معتقدند که “عملکرد یک مفهوم چند بعدی است که با توجه به عوامل مختلف اندازهگیریش متغییر است”. همچنین اظهار میکنند مهم است مشخص کرد که هدف اندازه گیری، ارزیابی نتایج عملکرد است یا رفتار.
کین ^[۴۲] (۱۹۹۶) بحث میکند عملکرد “عبارتست از چیزی که شخص به عنوان سابقه از خود به جای میگذارد و صرفنظر از هدف بوجود میآید”.
برنادین و همکاران^[۴۳] (۱۹۹۵) بیان میکنند که “عملکرد باید به عنوان نتایج کار تعریف شود، چرا که آنها قویترین پیوند را با اهداف استراتژیک سازمان، رضایت مشتری و درآمدهای مالی دارند”.
کمپل^[۴۴] (۱۹۹۰) بر این باور است که عملکرد رفتار است و باید از نتایج متمایز شود، چرا که آنها میتوانند تحت تاثیر عوامل سیستمها تحریف شوند.
تعریفی که فرهنگ انگلیسی آکسفورد از عملکرد بیان می کند، عملکرد “عبارتست از تحقق، اجرا، انجام و اتمام هرکار معین یا پذیرفته شده”. این تعریف به نتایج /دستاوردها ^[۴۵] (کامیابی ها) اشاره دارد. همچنین بیان میکند که عملکرد درباره انجام کار و نیز درباره نتایج کسب شده است. بنابراین، عملکرد میتواند به عنوان رفتار در نظر گرفته شود، روشی که سازمانها، تیمهای کاری و افراد بر اساس آن کار انجام میدهند (آرمسترانگ، ۱۳۸۵: ۱۳).
عملکرد به چگونگی انجام وظایف، فعالیتها و نتایج حاصله از انجام آنها اطلاق میشود (عالم تبریز، ۱۳۸۸: ۱۸۷).
در کنار همۀ اینها کیت دیویس و جان نیوسترام^[۴۶] (۲۰۰۲) اجزای عملکرد فرد را در قالب سه مدل ارائه دادند:
عملکرد = توانایی فرد + انگیزش فرد (به معنی تلاش). که در این فرمول اصلی دو فرمول دیگر:
توانایی = استعداد × آموزش × منابع و انگیزش = تمایل × تعهد هستند (دیویس و نیوسترام، ۲۰۰۲: ۱۵). بنابراین، عملکرد یک مفهوم کلی است که نتیجه فعالیتهای فردی را نشان میدهد و اثربخشی و کارایی به عنوان اجزاء آن مورد توجه میباشند (جبهدار و همکاران، ۱۳۸۷: ۴).
عملکرد سازمانی
عملکرد سازمانی مفهوم گستردهای است که آنچه را سازمان تولید میکند و نیز حوزههایی را که با آنها در تعامل است در بر میگیرد. به عبارت دیگر، عملکرد سازمانی به چگونگی انجام مأموریتها، وظایف و فعالیتهای سازمانی و نتایج حاصل از انجام آنها اطلاق میشود (حقیقی و همکاران، ۱۳۸۹). در واقع، عملکرد سازمانی یک سازه کلی است که بر چگونگی انجام عملّیات سازمانی اشاره دارد (رهنمورد، ۱۳۸۷). معروفترین تعریف عملکرد سازمانی توسط نیلی و همکاران (۲۰۰۲: ۸) به نقل از رهنورد (۱۳۸۷) ارائه شده است «فرایند تبیین کیفیت اثربخشی و کارایی اقدامات گذشته». مطابق این تعریف، عملکرد به دو جزء تقسیم میشود: ۱)کارایی: که توصیفکننده چگونگی استفاده سازمان از منابع در تولید خدمات یا محصولات است، یعنی رابطه بین ترکیب واقعی و مطلوب درونداد برای بروندادهای معین (دالری و ورثینگتون، ۱۹۹۶، به نقل از رهنورد، ۱۳۸۷)؛ ۲) اثربخشی: درجۀ همخوانی نتایج عملّی سازمان با نتایج موردنظر است (هوی و میسکل، ۱۳۸۰). چیچ ژن (۲۰۱۱) عملکرد سازمان را به عنوان بازتاب تمرکز محیطی هر یک از کارکردهای سازمان تعریف میکند که این بازتاب درجه تحقق اهداف سازمانی است. عملکرد یک سازمان و افراد آن وابسته به بسیاری از عوامل مانند مهارتهای فردی، یادگیری سازمانی و نوآوری در آن سازمان است. نهایتاً میتوان گفت عملکرد عبارت است از حاصل فعالیتهای کارمند از لحاظ اجرای وظایف محوله پس از مدت زمان معین. به طور خلاصه، عملکرد عبارت است از مجموعه رفتارهایی که افراد در ارتباط با شغل از خود نشان میدهد (اسکندری، ۱۳۸۳: ۵۲). کورتیس، عملکرد را رفتاری میداند که در جهت رسیدن به اهداف سازمانی، اندازهگیریشده یا ارزشگذاریشده است (کورتیس و دیگران، ۱۹۹۷: ۲۳۱ به نقل از جبهدار).
در واقع سازمانها با ایجاد هدف مشترک بین اعضای سازمان و تفهیم رابطه کلی بین اجزای سازمان، کارکنان سازمان را درجهت تلاش برای افزایش یادگیری و ایجاد مدل ذهنی مناسب نسبت به افزایش انگیزه جهت شرکت در تیمهای کاری و یادگیری سازمانی و نهایتاً تحقق اهداف سازمانی ترغیب میکند. میتوان اینگونه بیان کرد تحقق اهداف سازمانی منوط به وجود چرخه منظمی از همکاری اعضاء در سازمان با هدف مشترک که اعضاء تحقق اهداف سازمان را تحقق اهداف خود بدانند است، که بر همین مبنا اعضاء تمام تلاش خود را در جهت افزایش دانش، نگرش و مهارت خود خواهند کرد که بتوانند در تحقق اهداف سازمانی سهمی داشته باشند.
نقش سازمانها در دستیابی به هدفهای اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی آن چنان برجسته است که سازمانهای هر جامعه را گردونههای تحقق اهداف آن میدانند. واقعیت این است که سازمانها به چند دلیل از ارکان ضروری زندگی انسانها محسوب میشوند. آنها به جامعه خدمت میکنند. ما را قادر میسازند تا کارهایی را انجام دهیم که بدون وجود آنها از عهده آنها بر نمیآمدیم. جریانی از دانش و آگاهی ارائه میکنند که میتواند زمینه ساز توسعه فردی و رشد و سعادت بشر گردد. با در نظرگرفتن این اهمیت و نقش و تأثیرهای گوناگونی که سازمانها دارند، امروزه توجه فزایندهای به ابعاد مختلف آنها ازجمله فرآیندها، سیستمها و بویژه آنچه که سازمان بدان دست مییابد (عملکرد) میشود. از طرف دیگر، هیچ سازمانی نمیتواند چندان اثربخش باشد مگر اینکه برای آنچه که میخواهد انجام دهد برنامهای داشته باشد. دستیابی به عملکرد برتر و کسب نتایج عالی نیز بدون داشتن برنامهای که در قالب یک نظام منسجم و یکپارچه تدوین شده و اجرا در بیاید، بسیار دشوار خواهد بود. این نظام تحت عنوان نظام مدیریت عملکرد شناخته میشود.
عملکرد سازمانی یکی از مهمترین سازه های مورد بحث در پژوهشهای مدیریتی است و بدون شک مهمترین معیار سنجش موفقیت در شرکتهای تجاری به حساب میآید. ولی بهطور کلی در خصوص اینکه متغیرها و شاخصهای عملکرد سازمانی هنوز توافق نظر کامل در بین صاحبنظران وجود ندارد (ابزاری و همکاران، ۱۳۸۸: ۲۸). بهطور کلی شاخصهای عملکرد سازمانی به دو دسته ذهنی و عینی قابل تقسیم است. شاخصهای عینی عملکرد سازمانی، شاخصهایی است که به صورت کاملاً واقعی و براساس داده های عینی اندازه گیری میشود. از جمله شاخصهای عینی عملکرد سازمانی میتوان به شاخصهای سودآوری نظیر بازده دارایی، بازده حقوق صاحبان سهام، بازده سرمایهگذاری و سود هر سهم بازده سهام، اشاره کرد. شاخصهای ذهنی عملکرد سازمانی بیشتر شاخصهایی را شامل میشود که بر مبنای قضاوت گروه های ذینفع سازمان شکل میگیرد. از جمله این شاخصها میتوان به رضایتمندی مشتریان، رضایتمندی کارکنان، موفقیت در ارائه محصولات جدید و سایر موارد اشاره نمود (Harris, Mossholder, 1996, 27).
عملکرد سازمانی نشاندهندهی میزان دستیابی سازمان به اهداف بازاری و مالی میباشد (Zhang, 2001). ارزیابی عملکرد ” فرایند سنجش جامع عملکرد دستگاه های اجرایی در قالب عباراتی نظیر کارایی، اثربخشی، توانمندسازی و قابلیت پاسخگویی در چارچوب اصول و مفاهیم علمی مدیریت برای تحقق اهداف و وظایف سازمانی و در قالب برنامههای اجرایی” میباشد (دستجردی و قطرهنبی، ۱۳۸۸). مطالعه های پیشین صورت گرفته، برای ارزیابی عملکرد سازمانی از هر دو شاخص بازاری و مالی که شامل نرخ بازگشت سرمایه، سهم بازار، حاشیه سود، رشد نرخ بازگشت سرمایه، رشد فروش، رشد سهم بازار و جایگاه رقابتی هستند، استفاده نمودهاند (Svensson, 2002; Ziegenbein & Nienhaus, 2004). از سوی دیگر پروفسور سینگ (۱۹۸۵) عملکرد سازمانها را تابعی از هفت معیار مرتبط با هم میداند که به شرح ذیل هستند (آسوشه و همکاران، ۱۳۸۸): اثربخشی ۲. کارایی ۳. کیفیت ۴. بهره وری ۵. کیفیت زندگی کاری ۶. نوآوری ۷. قابلیت سوددهی و بودجهبندی.
عملکرد سازمان در حالت کلی به دو دسته مالی و غیر مالی تقسیم میشود. عملکرد مالی سازمان شامل یک معیار کلی سلامت کل سازمان، در طی یک دوره معین از زمان که امکان مقایسه شرکتهای مشابه با یکدیگر را فراهم میکند. معیارهای اندازه گیری عملکرد مالی را با توجه به مفاهیم حسابداری و مفاهیم اقتصادی میتوان به دو دسته حسابداری و اقتصادی تقسیم کرد. در معیارهای حسابداری عملکرد شرکت با توجه به داده های حسابداری ارزیابی میشود. در حالی که در معیارهای اقتصادی، عملکرد شرکت با توجه به قدرت کسب سود دارائیهای موجود و سرمایهگذاری بالقوه و با عنایت به نرخ بازده و نرخ هزینه سرمایه ارزیابی میگردد. معیارهای حسابداری ارزیابی عملکرد سازمان شامل: سود، رشد سود، سود تقسیمی، جریانهای نقدی، سود هر سهم، و نسبتهای مالی مثل بازگشت سرمایه. معیارهای اقتصادی ارزیابی عملکرد سازمان عبارتاند از: ارزش افزوده اقتصادی، ارزش افزوده بازار و ارزش اقتصادی تعدیل شده (جهانخانی و سجادی، ۱۳۸۴).
عمکلرد غیرمالی شاخصهای غیرمالی هستند که برای اندازه‌گیری میزان موفقیت سازمان در تحقق اهداف استراتژیک و تامین نیازها و انتظارات ذینفعان کلیدی استفاده می‌شوند (جهانخانی و سجادی، ۱۳۸۴). عملکرد غیرمالی غالباً برای ارزیابی عملکرد به کار میروند مخصوصاً زمانی که عملکرد مالی سازمان به دلایل مختلف در دست نباشد. ابعاد عملکرد غیرمالی شامل مشتریمداری، نوآوری و بهبود، استفاده بهینه از منابع مالی، کاهش خطا و کیفیت محصولات میباشد.
امروزه سازمانها باید به فعالیتهایی دست بزنند که مورد قبول جامعه و منطبق با ارزشها باشد، آن دسته از سازمانهایی که نتوانند خود را با این مهم تطبیق دهند، در عرصه عمل موفق نخواهند بود. به عبارت دیگر اگر سازمانها بخواهند جایگاه خود را در جامعه حفظ کرده و به نحوی عمل کنند که باعث بقاء، توسعه و موفقیتشان شود، لازم است در عملکرد خود تجدیدنظر کرده و تعهدات خود را نسبت به ارباب رجوع بهدرستی ایفاء کنند. نکاترامن و رامانوجان اشاره میکنند که عملکرد سازمان از مجموعه عوامل سازمانی تأثیرپذیر است. عملکرد سازمانی پدیدهای پیچدهای است که شاید سادهترین تعبیر برای آن را بتوان مجموعه فعالیتهای معطوف بهدستیابی بر اهداف سازمانی دانست (خاوندکار، ۱۳۸۸). همواره در اکثر سازمانهای جهان مدیران و رهبران سازمانی در پی ارتقا و بهبود عملکرد سازمانهای خویش میباشند. عملکرد سازمان ترکیب گستردهای هم از دریافتیهای غیرملموس، همچون افزایش دانش سازمانی و هم دریافتیهای عینی و ملموس، همچون نتایج اقتصادی و مالی است. مدلهای گوناگونی تلاش کردهاند عملکرد سازمانی را معرفی و ارزیابی کنند. بررسی این الگوها نشان از آن دارد که اولاً تغییرات عملکرد سازمانی باید اندازه گیری و سنجش شود. ثانیاً تغییرات عملکرد سازمان باید در راستای اهداف سازمانی قرار گیرد. ثالثاً در اندازه گیری سطح عملکرد سازمان باید از ابزارهایی که ابعاد گوناگون عملکرد سازمان را مورد توجه قرار میدهند استفاده کرد.
برای سنجش عملکرد سازمانی در عین توجه به نتایج مشهود اقتصادی چون نرخ بازگشت سرمایه و افزایش حاشیهی سود و از این دست ابزارها باید سطح خلاقیت و نوآوری و نیز افزایش سطح دانش سازمانی را نیز سنجش کرد (علامه و مقدمی، ۱۳۸۹).
سنجش عملکرد سازمانی
به دنبال تعریف عملکرد، در گام بعدی، تعریف سنجش و سنجش عملکرد ضروری خواهد بود. میکا هانولا و آنتی لونکویست سنجش را تخصیص موثر نسبتهای عددی به کیفیتهای مرتبط بر پایه فرایندهای تجربی و عملی میدانند. اندرو نیلی و همکارنش سنجش عملکرد را فرایند کمیسازی کارآیی و اثربخشی فعالیتهای هدفمند میپندارند. میکا هانولا و آنتی لونکویست، از سنجش عملکرد به عنوان فرایندی که برای تعیین و اندازه گیری خصیصههای مرتبط با عملکرد اهداف سنجش به کار میروند، یاد میکنند (خاوندکار، ۱۳۸۸).
سنجش عملکرد عنوانی است که بیشتر مورد بحث قرار میگیرد، اما کمتر تعریف میشود (Neely et al., 1996: 19). سیبستمهای سنجش عملکرد به عنوان ابزاری برای پایش و اعمال نظارت طراحی شدهاند. به زعم نانی و همکاران (۱۹۹۰) سنجش عملکرد عبارت است از فرایند حصول اطمینان از اینکه یک سازمان راهبردهایی را دنبال کند که به تحقق اهداف منجر میشود. اگرچه اندازه گیری عملکرد در بخش دولتی نسبتاً جدید است، اما تحقیقات قابل توجهی در خصوص عملکرد از اواخر دهه ۱۹۷۰ در قالب واژگانی چون اندازه گیری عملکرد، شاخصهای عملکرد، ارزیابی عملکرد، و تأمین کیفیت تولید شده است (هالووی، ۱۹۹۹). سازمانهای بخش دولتی در مقایسه با همردیفانشان در بخش خصوصی متفاوت هستند. یعنی، بیشینهسازی سود موردنظر نیست و قابلیت چنین سازمانهایی برای درآمدزایی پایین، و در کل، شاخص غایی مورد توافقی برای سنجش عملکرد وجود ندارد. به همین دلیل، برخی از اندیشمندان اندازه گیری عملکرد در بخش دولتی را غیرممکن میدانند (Boland and Fowler, 2000: 112).
مولین (۲۰۰۲، ۱۸۸) در تعریف خود از سنجش عملکرد بر چگونگی مدیریت و ارزشآفرینی به شرح زیر تأکید دارد: «ارزشیابی چگونگی مدیریت سازمانها و ارزشآفرینی آنها برای مشتریان و دیگر ذینفعان». همانطور که پرت (۲۰۰۵) تأکید میکند، تعریف مولین از غنای بیشتری برخوردار است. زیرا واژهی «ارزشیابی» هم کیفیت را پوشش میدهد. در ضمن، همانطور که خود نیلی (۲۰۰۵) نیز اشاره میکند، ارزشآفرینی برای ذینفعان در موفقیت سازمانی نقش کلیدی دارد. بیشک، مدیران نیاز دارند بدانند ذینفعان کلیدی سازمان آنها را چگونه ادراک میکنند، و تصریح این امر در تعریف عملکرد، سازمانها را به سنجش ادراک ذینفعان ترغیب میکند.
سینک (۱۹۹۱) سنجش عملکرد را یک وظیفه پیچیده، مشکل، چالشبرانگیز، و مهم میداند. سطح عملکرد یک سازمان تابعی از کارایی و اثربخشی عملیات سازمانی، بنابراین، سنجش عملکرد عبارت است از فرایند تعیین کمیت کارایی و اثربخشی یک سازمان. بیشک، سنجش عملکرد یک هدف نیست، اما ابزاری است برای مدیریت اثربخش. نتایج سنجش عملکرد نشان میدهد که چه اتفاقی افتاده است، اما چرایی آن را نشان نمیدهد. به منظور استفاده موثر از یافته های سنجش عملکرد، یک سازمان نیازمند انتقال از سنجش به مدیریت است. این مفهوم به عنوان مدیریت عملکرد در تحقیقات عملکرد سازمانی معروف است (Amaratunga And Baldry, 2002: 115). به هر حال، باید در نظر داشت که سنجش عملکرد عبارت است از اندازه گیری عملکرد در صورتی که مدیریت عملکرد با بهره گرفتن از برونداد سنجش عملکرد در پی مدیریت کردن آن است (Radnor & McGuire, 2004: 125). برای سنجش عملکرد سازمانی در عین توجه به نتایج مشهود اقتصادی چون نرخ بازگشت سرمایه و افزایش حاشیهای سود و از این دست ابزارها، باید سطح خلاقیت و نوآوری، استفاده بهینه از منابع مالی، اثربخشی و نیز مشتریمداری را نیز سنجش کرد. در واقع عملکرد سازمانی دارای ابعاد مختلفی میباشد. بسیاری از محققان در مورد عملکرد سازمان فقط جنبه های مالی آن را در نظر میگیرند در صورتی که نتایج غیر مالی مانند نتایج فرایندی، توسعه خدمات جدید، بهبود توانایی در جذب، آموزش و توسعه را باید مد نظر قرار داد (صفرزاده و همکاران، ۱۳۹۱).
شاخصهای اندازه گیری عملکرد سازمانها
اندازه گیری عملکرد سازمانها باید براساس شاخصهای مناسبی اتفاق بیفتد. در این راستا چهار متغیر عملکردی که به منظور اندازه گیری عملکرد سازمانها مورد توجه قرار گرفته است، شامل رضایت کارکنان، رضایت مشتریان، اثربخشی سازمانی و نتایج مالی و بازار میباشد. تشریح این معیارها و ادبیات موجود درباره آنها در جدول ۱ خلاصه شده است.
جدول ۳-۲: معیارهای ارزیابی عملکرد و مبانی نظری آن (محقر و همکاران، ۱۳۸۹: ۱۹۱)

حوزه
معیارهای ارزیابی عملکرد
مبانی نظری موجود در این زمینه
رضایت مشتریان

تکرار خرید به وسیله مشتریان، اعتماد مشتریان به محصولات سازمان، تحویل بهموقع محصولات به مشتریان، میزان ارائه خدمات ویژه به مشتریان، ارزش پولی که مشتریان برای محصولات سازمان پرداخت میکنند.

GAO, 1991
Dean and Bowen, 1994
Hendricks and Singhal, 1990
Atkins et al., 2002
NIST, 2002

1. 1. ۴۴٫ ۶٫ توضیحات نحوی

کانَ: افعال ناقصه، اسم آن ضمیر مستتر «هو.» یقولُ: خبر افعال ناقصه. متی: مفعول فیه. غیظی: مفعول به و منصوب تقدیراً. إذا: مفعول فیه. غضبتُ: فعل و فاعل آن ضمیر بارز «تُ.» حین: مفعول فیه. أعجزُ: فعل و فاعل آن ضمیر مستتر «أنا.» یُقالُ: فعل مجهول و نائب فاعل آن ضمیر مستتر «هو.» صبرت: فعل شرط و مجزوم محلاً. أم: حرف عطف و جملهٔ بعد از آن معطوف. (اگر فعل شرط ماضی باشد حذف جواب شرط جایز است.)

1. 1. ۴۴٫ ۶٫ توضیحات بلاغی

معانی: از جملات انشایی و خبری تشکیل شده است، بین «فیقال لی، لو صبرتَ، لو عفوتَ» شبه کمال اتصال وجود دارد بنابراین وصل صورت نگرفته است.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

بیان: میان «أعجزُ و أقدرُ» صنعت طباق و نیز میان کلمات «غضبتَ و صبرتَ» طباق وجود دارد.

1. 1. ۴۴٫ ۶٫ ترجمه حکمت

امام (×) فرمود: «چون خشم گیرم، کى آن را فرو نشانم؟ در آن زمان که قدرت انتقام ندارم، که به من بگویند: ” اگر صبر کنى بهتر است” یا آنگاه که قدرت انتقام دارم؟ که به من بگویند ” اگر عفو کنى خوب است”.»

1. 1. ۴۴٫ ۶٫ شرح

استفهام امام (×) در مورد فرونشاندن خشم، استفهام انکارى است، زیرا آن حضرت در صدد برحذر داشتن از صفت ناپسند خشم است. و با عبارت «أمْ حینَ … ؟» از آن حالت برحذر داشته است و توضیح آن که فروخوردن خشم یا هنگام ناتوانى از انتقام است و یا به هنگام توانمندى و فروننشاندن خشم به وقت ناتوانی روا نیست، زیرا با دشنام و بدگویى و بى‏آبرویى و مانند آن همراه است و آن باعث سرزنش و عیبجویى مردم است و همانند گفتار آنانی که خطاب به امام درباره گرایش به صبر چنین عبارتی را بیان کردند که: اگر صبر مى‏کردى بهتر بود. در وقت توانایی نیز به این دلیل روا نیست که شروع به مجازات فرد مقابل باعث سرزنش مردم میشود به خاطر صرف نظر کردن ازکسب فضیلت بخشش که بهتر از انتقام مى‏باشد و مانند این گفتهٔ آنان در این باره: که اگر گذشت مى‏کردى براى تو بهتر بود. در نتیجه این حکمت ترغیب نیکویی است بر کظم غیظ و صبر و عفو از مجرم، چون این خصائص بسیاری از بدیها را محو میکنند و به خوبی و فضیلت اشخاص میافزایند ومنظور امام از این بیان زیبایشان چنین است که انتقام تنها اشباع شهوت و رغبتی زود گذر است که از بین میرود و صبر نردبانی برای کسب فضایل اخلاقی است.

1. 1. ۶٫ حکمت شماره ۱۹۵: پرهیز از بخل ورزى (اخلاقى)

1. 1. ۴۵٫ ۶٫ متن حکمت

«وَ قَدْ مَرَّبقذر عَلَى مَزْبَلَهٍ هَذَا مَا بَخِلَ بِهِ الْبَاخِلُونَ وَ رُوِیَ فِى خَبَرٍ آخَرَ أَنَّهُ قَالَ هَذَا مَا کُنْتُمْ تَتَنَافَسُونَ فِیهِ بِالْأَمْسِ.»

1. 1. ۴۵٫ ۶٫ لغت

مَزبله: زباله دان: ج: مزابل. تتنافسون: تنافسَ – تنافُس: رقابت میکنند.

1. 1. ۴۵٫ ۶٫ توضیحات صرفی

مَزبله: اسم، مفرد، مونث، مشتق (اسم مکان ثلاثی مجرد)، نکره، معرب. تتنافسون: فعل، مضارع، مخاطبین، ثلاثی مزید (باب تفاعل)، معرب.

1. 1. ۴۵٫ ۶٫ توضیحات نحوی

مرَّ: فعل ماضی و فاعل آن ضمیر مستتر«هو.». هذا: مبتدا و مرفوع محلاً. ما: عطف بیان. بخلَ: خبر جمله و مرفوع محلاً. الباخلونَ: فاعل و مرفوع با اعراب فرعی. آخرَ: صفت و مجرور با اعراب فرعی. إنَّ: حروف مشبههٌ بالفعل. ه: اسم «انَّ»، منصوب محلاً. قالَ: خبر از نوع جمله برای «انَّ.» کنتم: افعال ناقصه و اسم آن ضمیر بارز«تم.» تتَنافسونَ: خبر افعال ناقصه از نوع جمله و منصوب محلاً. هذا ما……: مفعولٌ به برای فعل «قالَ» و منصوب محلاً.

1. 1. ۴۵٫ ۶٫ توضیحات بلاغی

معانی: از چهار جمله خبری تشکیل شده و هدف فایده خبر و توبیخ و تحقیر مخاطبین است. اسناد فعل «بَخَلَ بهِ الباخلون» اسناد حقیقی است.
بیان: کلمهٔ «أمس» مجاز از گذشته به علاقه جزئیت است.

1. 1. ۴۵٫ ۶٫ ترجمه حکمت

امام (×) فرمود: «(درسر راه از کنار مزبلهاى عبورمیکرد)، این همان است که بخیلان به آن بخل مىورزند! و در روایت دیگرى نقل شد که این چیزى است که دیروز بر سر آن رقابت مىکردید!»

1. 1. ۴۵٫ ۶٫ شرح

بدین وسیله امام (×) اشاره به پلیدى کرده است، زیرا آنچه بخیلان بدان بخل ورزند و مردم به خاطر آن رقابت و تلاش کنند یعنى مال و غذا همان پلیدى است. هم چنین علما برای دنیا ومخالف بودن پایانش با آغازش و تضاد انجام و فرجامش گفتهاند کسی که در دنیا خانهاش به تاراج میرود و زن و فرزندش را از دست میدهد اندوهش در این هنگام به اندازه محبت و حرصی است که نسبت به آنها دارد و هر چه محبوبتر باشند اندوهش نیز دشوارتر است و معنی مرگ همان از دست دادن چیزهایی است که در دنیا در اختیار شخص بوده است.^[۲۰۰]

1. ۶٫ حکمت شماره ۱۹۶: عبرت آموزى از اتلاف اموال (اخلاقى، اقتصادى)

۸ m²/module

Operating Pressure

-۱۰ ~ -۳۰ kPa

Flow-rate

۱ ~ ۲/۱ m³/ day

جهت آماده سازی غشا در فرایند تصفیه ، غشا برای اولین بار قبل از نصب باید در الکل صنعتی با غلظت ۹۵ % به بالا به مدت ۱۰ الی ۱۵ دقیقه غوطه‌ور نمود سپس آن را با آب شستشو داد تا منافذ غشا باز شده و جهت فرایند مهیا گردد. دو انتهای غشا توسط دو لوله پلاستیکی ۱ سانتی متر به یکدیگر متصل شده است و در بالای غشا جهت اتصال به پمپ مکش از یک سه راهی استفاده شده است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

شکل( ‏۳‑۳) غشاء هالو فایبر و لوله های متصل به آن
پمپ مکش
پمپ مکش که فاضلاب از خلال منافذ الیاف غشا مکش می کند و نوع آن از پمپ‌های مکشSPC MAGNET PUMP (مدل MD-70RZ) که ظرفیت ماکزیمم آن L/min 40 و ماکزیمم هد آن ۳/۱۴ متر می‌باشد. این پمپ توسط شلنگ و با اتصالات لازم به غشا متصل گردیده است.
شکل( ‏۳‑۴) پمپ مکش مورد استفاده در پایلوت
فشارسنج
با توجه به حد اکثر فشار قابل تحمل غشا که در حدود MPa 03/0 می‌باشد ، در مسیر مکش یک فشارسنج قرار داده شده است تا در صورت گرفتگی غشا و تجاوز فشار مکش از MPa 03/0 پمپ مکش قطع گردیده و شیر مربوط به مسیر مکش مسدود و شیر مربوط به مسیر بکواش باز شده و پمپ بکواش با عبور دادن آب تمیز از سمت داخل به خارج غشا موجب شستشوی غشا گردیده و از گرفتگی غشا می‌کاهد.
شکل( ‏۳‑۵) فشار سنج
پمپ بکواش
همچنین جهت بکواش غشا از یک پمپ SPC استفاده گردیده است. حداکثر دبی آن L/min 10 و ماکزیمم ۱۰ متر می‌باشد. پمپ بکواش آب تصفیه شده را از مخزن مربوطه گرفته و به داخل غشاء بر می‌گرداند. در نهایت جهت قطع و وصل پمپ مکش در فواصل زمانی منظم ۵۰ دقیقه در حالت روشن و۱۰ دقیقه در حالت خاموشی پمپ مکش از یک تایمر الکترونیکی استفاده گردیده است. ضمناً از یک تایمر دیگر جهت تخلیه لجن مازاد در فواصل زمانی مشخص با توجه به زمان ماند سلولی استفاده گردیده است.
شکل( ‏۳‑۶) پمپ بکواش
سیستم هوا دهی
هوادهی در بیوراکتور به سه منظور: ۱- تولید اکسیژن به منظور فعالیت میکروارگانیسم ها و واکنش‌های بیولوژیکی ۲- اختلاط کامل در سرتاسر بیوراکتور ۳- حباب‌های درشت واقع در زیر غشاء جهت کاهش گرفتگی منافذ، انجام می‌گیرد. این واحد جهت حذف بیولوژیکی آمونیاک و تبدیل آن به نیترات و همچنین اکسیداسیون مواد آلی کربنه با در نظر داشتن پارامترهای طراحی زمان مانند MLVSS ، نوع هواده ها، عمق و چیدمان هواده ها و حذف نیتروژن و فسفر طراحی شده است. سیستم هوا دهی از دو بخش اصلی زیر تشکیل شده است:
الف) بلوئر (هواده ): به منظور مطالعه اثر هوادهی از یک نوع هواده مرکزی استفاده گردیده که توسط شیلنگ‌های رابط به سنگ‌های هوادهی و دو لوله پلاستیکی از ابتدا و انتها متصل گردیده است. هواده مرکزی دارای ۸ خروجی می‌باشد که ۴ خروجی از آن به سنگ‌های مخصوص هوادهی ریز متصل گردیده است. همچنین از سایر خروجی‌های آن جهت هوادهی درشت استفاده شده است.
شکل( ‏۳‑۷) غشاء هالو فایبر و لوله های متصل به آن
ب) دیفوزر : همان‌گونه که اشاره شد جهت کاهش گرفتگی غشا حباب‌های درشت هوا (coarse bubble) از دو لوله پلاستیکی به قطر ۱ سانتی متر و به طول حدود cm 75 با سوراخ‌های ۵/۱ تا ۲ میلی متر به فاصله cm 1 در زیر مدول غشایی قرار داده شد. حباب‌های درشت علاوه بر رساندن اکسیژن لازم به توده بیولوژیکی موجب شستشوی غشا و عدم گرفتگی زودرس غشاء می‌گردند. همچنین از ۴ سنگ هوای گرد با منافذ ریز (fine bubble) جهت پخش هوا در بیوراکتور استفاده گردیده است که این هواده های دایره ای شکل با تشکیل ستون‌هایی از حباب‌های ریز تا سطح مخزن محوطه ای محصور را پیرامون میکرو ارگانیسم‌ها و مواد الی محلول در مخزن ایجاد نماید تا ضمن صرفه جویی در انرژی، امکان دسترسی به اکسیژن و اختلاط کامل مخزن نیز بیشتر گردد.
شکل( ‏۳‑۸) آرایش هواده ها در بیوراکتور
مخزن یا حوضچه آنوکسیک
طراحی ناحیه آنوکسیک شامل تعیین حجم رآکتورهای آنوکسیک و میزان مورد نیاز فاضلاب برگشتی است .برقراری موازنه بین لجن نگه داشته در شرایط هوازیl جهت انجام نیترات سازی و لجن هوادهی نشده موجود برای نیترات زدایی ضروری است طراحی حوضچه آنوکسیک به غلظت تخمینی مایع مخلوط و میزان لجن هوادهی نشده در ناحیه آنوکسیک بستگی دارد . از دیگر عوامل تأثیرگذار حداقل درجه حرارت فاضلاب و میزان اکسیژن مورد نیاز بیوشیمیایی (BOD)معمولاً طراحی ناحیه آنوکسیک و میزان برگشت فاضلاب بر اساس میزان حذف ۶۵ تا ۸۵ درصد نیترات صورت می‌گیرد . غلظت نیترات در اولین ناحیه هوازی ۴ تا ۸ میلی گرم در لیتر بر حسب نیتروژن می‌باشد ظرفیت پمپاژ جریان برگشتی بین ۱۰۰تا ۴۰۰ درصد میزان جریان ورودی به پایلوت می‌باشد . بنا بر مطالب گفته شده ،مخزن مورد استفاده برای واحد آنوکسیک به شکل مکعب مستطیل با سطح مقطع مستطیل انتخاب شده که ابعاد برابر طول ۵۵ سانتی متر، عرض ۴۵ و ارتفاع ۶۰ سانتی متر می‌باشد.
شکل( ‏۳‑۹) حوضچه آنوکسیک مورد استفاده در پایلوت
مخزن یا حوضچه بی هوازی
این قسمت از پایلوت بایستی زمان ماند مناسبی را برای جذب مواد الی محلول فراهم نمایند .حجم این قسمت بر مبنای جریان ورودی باید زمان ماند هیدرولیکی۲- ۹/۰ ساعت را تأمین نماید .از آنجایی که وجود یا عدم وجود مقادیر مناسبی از مواد آلی محلول تأثیر مهمی از راندمان حذف فسفر دارد، لذا زمان ماند ناحیه بی هوازی بستگی به مشخصات فاضلاب دارد. به طوری که این زمان در مورد فاضلاب‌هایی که نسبت BOD₅/TP آن‌ها کم است بایستی طولانی در نظر گرفته شود تا بخشی از BOD تبدیل به BOD محلول شده و توسط باکتری‌های حذف کننده فسفر مورد استفاده قرار بگیرد. بدین منظور ،با توجه به پارامتر های طراحی(زمان مانند هیدرولیکی،میزان لجن برگشتی و …) واحد بی هوازی به صورت استوا نه سر پوشیده ای در نظر گرفته شده است که ارتفاع آن ۶۰ سانتی متر و قطر آن ۴۵ سانتی متر می‌باشد. لازم به توضیح است که جهت اختلاط کامل جریان و جلوگیری از لایه بندی حرارتی مخزن و ایجاد محیط همگن به لحاظ دمایی و نیز عدم ایجاد میانبر هیدرولیکی در قسمت داخلی مخزن لوله ای جهت انتقال جریان ورودی به کف مخزن در نظر گرفته شده است. البته به منظور اختلاط کامل در این مخزن یک پمپ اختلاط آکواریومی در نظر گرفته شده است . باید توجه داشت که قدرت این پمپ باید به حدی باشد که جریان گردابه ای ایجاد نکند.
شکل( ‏۳‑۱۰) حوضچه بی هوازی مورد استفاده در پایلوت
مخزن تغذیه پایلوت
با توجه به تغییرات مشخصات شیمیایی و فیزیکی فاضلاب خام ورودی در طول شبانه روز، با مخزن جمع آوری فاضلاب (مخزن تغذیه) به منظور تغذیه و ثبات در مشخصه های ورودی و نیز ایجاد جریان یکنواخت در هر سیکل بهره برداری از پایلوت در نظر گرفته شد. این مخزن از جنس پلی اتیلن با ارتفاع cm 90 قطر cm 66 و حجم کل ۳۰۰ لیتر در قسمت ابتدایی پایلوت قرار گرفت. جهت برقراری جریان پیوسته و تأمین اختلاف هد جهت برقراری جریان به صورت ثقلی این مخزن در ارتفاع cm 125 سطح زمین قرار گرفت. مخزن در بالا توسط سوراخی با قطر ۲ سانتی متر توسط پمپ از فاضلاب خام پر می‌شود، دو مجرای خروجی در قسمت پایین مخزن با قطر ۱ سانتی متر با شیر جهت تغذیه دو پایلوت قرار دارد. شیر نصب شده در قسمت خروجی مخزن جهت تنظیم میزان جریان ورودی به پایلوت به منظور بهره برداری در زمان‌های ماند مختلف طراحی گردیده است.
شکل( ‏۳‑۱۱) پمپ تغذیه و مخزن تغذیه پایلوت
محل استقرار پایلوت
پایلوت بیوراکتور غشایی مورد نظر در تصفیه خانه فاضلاب شهرک اکباتان واقع در محدوده فضای بین فاز ۱ و ۲ شهرک در مساحتی حدود ۴ هکتار قرار گرفته است. این تصفیه خانه در سال ۱۳۶۶ با گنجایش ۱۰۰۰۰۰ نفر با روش هوادهی گسترده بهره برداری شده است که از ابتدای سال ۱۳۸۹ به روش A2O با هوادهی از زیر تغییر یافت. این تصفیه خانه دارای دو واحد حوض هوادهی ، دو واحد حوض ته نشینی ، یک واحد تغلیظ ، یک واحد تثبیت لجن و دو واحد سانتریفیوژ جهت آبگیری لجن می‌باشد. در این تصفیه خانه فاضلاب به طریق ثقلی از شبکه جمع آوری به تصفیه خانه هدایت می‌شود و پس از آشغال گیری وارد حوض دانه گیر می‌گردد. پس از تصفیه مقدماتی بر روی فاضلاب خام ورودی فاضلاب در حوض مقسم به دو بخش مساوی تقسیم و وارد حوض هوادهی می‌شود. هوادهی در این حوض‌ها از A2O می‌باشد که پس از تأمین زمان ماند ۶ تا ۱۰ ساعت فاضلاب به حوضچه ته نشینی وارد می‌شود. در انتها پساب خروجی در واحد کلر زنی گندزدایی می‌شود. لجن مازاد به حوض‌های تغلیظ و تثبیت لجن رفته و از آنجا وارد واحد سانتریفیوژ جهت تولید کیک لجن می‌شود.
شکل( ‏۳‑۱۲) پایلوت بیوراکتور غشایی واقع در تصفیه خانه اکباتان تهران
راه اندازی و بهره برداری از پایلوت
با عنایت به اینکه روش MBR یک نوع فرایند ترکیبی لجن فعال و فیلتراسیون می‌باشد بنابراین پایه و اساس ان همانند روش لجن فعال می‌باشد. در مطالعات پایلوت، میکرو ارگانیسم‌های موجود تصفیه خانه اکباتان جهت راه اندازی پایلوت بکار می‌روند. بدین منظور از لجن برگشتی تصفیه خانه اکباتان که دارای میکرو ارگانیسم‌های فعال بالایی می‌باشد استفاده گردید تا هم به طور چشمگیری از زمان ماند لازم جهت تولید مثل و تکثیر توده بیولوژیکی کاسته شود و هم در صورت راه اندازی پایلوت با غلظت MLVSS پایین زمان رسیدن به تعادل و احتمال وقوع شوک بیشتر است. کیفیت توده بیولوژیکی بکار رفته در راه اندازی پایلوت و سازگاری فرایند نقش عمده ای در راندمان پایلوت دارند . با توجه به محل استقرار پایلوت در تصفیه خانه شهرک اکباتان ویژگی‌های فاضلاب ورودی به تصفیه خانه در یک دوره ۳ ماهه قبل از شروع پژوهش مورد آنالیز و بررسی قرار گرفت و حداکثر داده های فاضلاب خام به عنوان مقادیر بحرانی جهت طراحی ملاک عمل قرار گرفت.
جدول( ‏۳‑۲) ویژگی‌های فاضلاب ورودی تصفیه خانه فاضلاب شهرک اکباتان (مقادیر بحرانی)

پارامتر

مقدار

۴-۵ -۵ معیشت، رزق و روزی:
معیشت در لغت به معنی زیست و زندگی و در اصطلاح آن چه که با آن از جمله خوردنی، آشامیدنی و پوشیدنی زندگی می کنند. انسان برای ادامه حیات خود نیاز به نعمت هایی دارد که خداوند برای او فراهم کرده است. به دست آوردن نعمت های مادی برای تأمین معاش با انجام فعالیت های اقتصادی امکان پذیر است و این فعالیت ها در قالب تولید، توزیع، مصرف و خدمات مربوط به آن ها شکل می گیرد که باعث معیشت خانواده می شود. هرگز نباید تصور کرد که وسعت رزق دلیل بر محبت خداوند و یا تنگی معیشت دلیل بر خشم و غضب اوست. زیرا خداوند گاهی انسان را به وسعت روزی آزمایش می کند و اموال سرشاری در اختیارش قرار می دهد و گاه با تنگی معیشت میزان مقاومت و پایمردی او را روشن می سازد و آن ها را از این طریق پرورش می دهد. کار و تلاش مشروع برای کسب روزی حلال هر چه که باشد موجب شرافت انسان می شود. لذا رزق و روزی با خداوند کریم است و خالق هستی از الطاف بی شمارش به همه جانداران و موجودات روزی شایسته خود را بخشیده است و در این زمینه اهمیت موضوع از دیدگاه قرآن، ائمه، معصومین و بزرگان مورد توجه قرار گرفته است. از جمله در قرآن کریم و در آیه ۲۷ شورا آمده است «اگر خداوند روزی را برای همه بندگانش گسترش دهد آنان در زمین طغیان می کنند. از این رو به مقداری که می خواهد نازل می کند و او نسبت به بندگانش آگاه و بینا است». امام علی (ع) در حکمت ۳۷ نهج البلاغه می فرماید: «آن کس که به اندازه کفاف بسنده کرد به آسایش دست یافت و از زندگی آسان و خوشی برخوردار شد».

در حکایتی از حضرت سلیمان نبی در کتاب قصص الانبیاء نحوه اعطای روزی و معیشت توسط خداوند به مخلوقاتش را چنین بیان داشته است که روزی حضرت سلیمان (ع) در کنار دریا نشسته بود نگاهش به مورچه ای افتاد که دانه گندمی را با خود به طرف دریا حمل می کرد و حضرت سلیمان همچنان به او نگاه می کرد و دید او نزدیک آب رسید. در همان لحظه قورباغه ای سرش را از آب بیرون آورد و دهانش را گشود. مورچه به داخل دهان او وارد شد و قورباغه به درون آب رفت. حضرت سلیمان مدتی در این فکر فرو رفت و شگفت زده فکر می کرد. ناگاه دید آن قورباغه سرش را از آب بیرون آورد و دهانش را گشود و آن مورچه از دهان او بیرون آمد. ولی دانه ی گندم را همراه خود نداشت. حضرت سلیمان آن مورچه را طلبید و سرگذشت او را پرسید. مورچه گفت: ای پیامبر خدا در قعر این دریا سنگی توخالی وجود دارد و کرمی در درون آن زندگی می کند. خداوند آن را در آنجا آفرید. او نمی تواند از آنجا خارج شود و من روزی او را حمل می کنم. خداوند این قورباغه را مأمور کرده مرا درون آب دریا به سوی آن کرم حمل کرده و ببرد و این قورباغه مرا به کنار سوراخی که در آن سنگ است می برد و دهانش را به درگاه آن سوراخ می گذارد. من از دهان او بیرون آمده و خود را به آن کرم می رسانم و دانه گندم را نزد او می گذارم و سپس باز می گردم و به دهان همان قورباغه که در انتظار من است وارد می شوم. او در میان آب شنا کرده و مرا به بیرون آب دریا می آورد و دهانش را باز می کند و من از دهان او خارج می شوم. حضرت سلیمان به مورچه گفت: وقتی دانه گندم را برای آن کرم می بری آیا سخنی از او شنیده ای؟ مورچه گفت: آری او می گوید: «ای خدایی که رزق و روزی مرا درون این سنگ و در قعر این دریا فراموش نمی کنی رحمتت را نسبت به بندگان با ایمانت فراموش نکن» و در این خصوص خداوند در قرآن کریم سوره فصلت می فرماید: چه بسیار جنبندگانی در زمین که رزق و روزی آنها فقط با خداوند است و اوست که مکان استقرار و محل آرامش او را می داند. البته توکل به خداوند در کسب روزی حلال به معنای نفی تلاش و کوشش نیست و انسان باید در عین تلاش و کوشش برای کسب روزی حلال، توکل به روزی رسان را نیز از یاد نبرد و غافل از او نباشد.
امّا اهمیت معیشت رزق یا روزی از دیدگاه شیخ سعدی به قدری است که این موضوع را در حکایت و اشعار خود بیان نموده و در قالب پند و اندرز به حاکمان و مردم زمانه خویش تأکید می کند که برای به دست آوردن رزق و روزی حلال باید تلاش کرد و منتظر روزی خداوند باشند.
از جمله در باب دوّم بوستان حکایت دوازدهم چنین می گوید:
شخصی روباهی را می بیند که دست و پا ندارد و به قدرت آفرینش خداوند حیران می ماند که این حیوان بی دست و پا از کجا غذا به دست می آورد و چگونه زندگی می کند ناگهان شیری را می بیند که شغالی را به چنگ آورده و پس از سیر شدن خود بقیه لاشه اش را بر جای نهاد و آن روباه با آن شکم خود را سیر می کند و روز دیگر نیز همین اتفاق رخ می دهد و روزی روباه می رسد و به زندگی خود ادامه می دهد. اعتقاد به قدرت حق دیدۀ آن فرد (درویش) را فروغ می بخشد و با خود می گوید من هم من بعد مانند مور به گوشه ای می نشینم و روزی را خدا می رساند. همانگونه که پیلان با نیروی خود روزی را به دست نمی آورند و چندی به همین اعتقاد که ایزد یکتا از خزانه غیب روزی می رساند به کار و تلاش روی نیاورد و کسی هم به فکر او نبود و بعد از مدتی به دلیل نداشتن رزق و روزی پیکر و بدن او لاغر شد و بی حوصله شد. در این زمان ناگهان از دیوار مسجد آوازی شنید که فردی به او می گفت: ای انسان تنبل برو و همانند شیر درنده کار کن و همانند روباه دست و پای از کار افتاده مباش و در آن کوش تا چیزی از تو بماند و دیگران نیز بخورند و به تهیه وجه معاش همت گمار و از آنچه حاصل کنی بخور و برای دیگران نیز بگذار و چشم به راه بازمانده غذای این و آن مباش. و خداوند آن انسانی را می آمرزد که از نعمت وجودش دیگران در فراغ و رفاه به سر برند و آن انسان سری با مغز و دلی درست اندیش دارد که به جود و سخا می پردازد و انسان فرومایه و پست نهاد مانند پوستی بی مغز و صورتی بی معنی بیش نیست و هر که به آفریدگان خداوند احسان کند در دنیا و آخرت نیک ورزی و سعادت می یابد. لذا در این حکایت تأکید سعدی بر این است که انسانها برای به دست آوردن رزق و روزی حلال باید تلاش و کار کنند و لحظه ای درنگ نکنند.
سعدی در آثار خود بیشتر از نابرابری اجتماعی و ظلم سخن می گوید. او از تعاون و همکاری و زیر پای نگذاشتن حق مردم سخن می راند و بر حقوق برابر مردم پافشاری می کند و پادشاهان را نسبت به تآمین معیشت مردم مسئول می داند او سلطان را شبانی می بیند که نگهداری گله رعیت بر عهده ی اوست و باید هوشیارانه در تأمین امنیت، آرامش، رفاه، معیشت و رعایت مساوات در میان رعیت بکوشد و از بیداد و ستم پیشگیری نماید.
میازار عامی به یک خردله که سلطان شبانست و عامی گله
چو پرخاش بینند و بیداد ازو شبان نیست گر گست فریاد ازو
بدانجام رفت و بداندیشه کرد که با زیردستان جفا پیشه کرد
کلیات،۲۳۰
در مجموع سعی سعدی بر این است که به حاکمان به گونه ای انتقاد کند. تا از تضیع حقوق شهروندان دست بردارند و این نکته را بیان می کند که اگر حاکم بخواهد خوب حکومت کند. بحق است که با مردم در یک تعامل منطقی قرار گیرد و این نحوه رفتار و تعامل و تأمین معیشت مردم را به نفع خود حاکمان می داند. چرا که او معتقد است اگر این وضعیت برقرار شود. یعنی بین مردم و حاکمان تعامل منطقی باشد هم رفاه و سعادت جامعه تأمین می شود و هم در غایت امر، حاکم سود خواهد برد.
رعیت درختست، اگر پروری بکام دل دوستان برخوری
به بیرحمی از بیخ و بارش مکن که نادان کند حیف بر خویشتن
کلیات،۲۲۲
سعدی معتقد است تأمین آسایش سپاهیان و خانواده ی آنها در ایجاد انگیزه و رغبت برای خدمت، نقش به سزایی دارد و در غیر این صورت هنگامی که دشمن حمله ور می شود سپاهیان میدان را خالی می کنند و می گوید:
سپاهی که خوش دل نباشد زشاه ندارد حدود ولایت نگاه
کلیات،۲۲۲
ملک را بود بر عدو دست چیر چو لشکر دل آسوده باشند و سیر
بهای سر خویشتن می خورد نه انصاف باشد که سختی برد
چو دارند گنج از سپاهی دریغ دریغ آیدش دست بردن به تیغ
چه مردی کند در صف کارزار که دستش تهی باشد و کار، زار
کلیات،۲۴۹
با توجه به موارد فوق سعدی بر انسانی تکیه دارد که باید در جهت رفاه و سعادت آن جامعه حرکت کند و جامعه مؤظف است حاکمی را بپروراند که حقوق مردم را رعایت کند و جامعه را به سوی سعادت رهنمون کند. این نکته در حکایات گوناگون گلستان و بوستان آمده که حکومتی موفق خواهد بود که منافع مردم را رعایت کند. بنابراین از دیدگاه سعدی بین حاکم و مردم یک رابطه دو سویه برقرار است. یعنی از یک سو فردیت انسان مورد توجه است و این فردیت باید در خدمت رفاه اجتماع باشد و از سوی دیگر حاکم هم باید حقوق و منافع این افراد را رعایت و حفظ کند و بر این اساس روشن می شود که بین حکمت عملی سعدی و سیاست مدن و تدبیر منزل وی پیوندی ناگسستنی وجود دارد. لذا آنچه برای سعدی مهم است اصلاح وضع موجود برای رسیدن به وضعیت مطلوب است و باید به معیشت مردم توسط حاکم توجه خاصی صورت پذیرد تا جامعه و مردم در کمال آرامش به حیات خود ادامه دهند.
و می گوید خانواده ای که از عهده معیشت خود برآید. باید اندوخته ای برای دوره های بحرانی زندگی خانوادگی خود داشته باشد و پس انداز امکان مهمی است که امکان مدیریت بحران های خانوادگی را فراهم می کند.
۴-۵-۶ دخل و خرج:
اصولاً ثروت و امکانات برای تأمین رفاه معیشتی و آرامش روحی و سکون خاطر است و نباید گذاشت به مرحله تشنج و اختلاف تبدیل شود. بکارگیری عقل و تدبیر در تنظیم اقتصادی خانواده ایجاب می کند که از رقابت های کمرشکن پرهیز کنند و اجازه ندهند هوس به جای عقل بنشیند و صفای زندگی را از میان بردارد. لذا قناعت یکی از شیوه های خردمندانه در مصرف و خرج است و به تعبیر حضرت علی (ع) قناعت ثروتی پایان ناپذیر است و نقطه مقابل قناعت و اعتدال اقتصادی ولخرجی و اسراف است که هم ناسپاسی به نعمت های خداوند است و هم زمینه ساز بروز فقر و تنگدستی می باشد. مدیریت اقتصادی زندگی نیازمند توازن در دخل و خرج و به کارگیری عقل و مصلحت به جای هوس، اسراف و تبذیر است و حرکت در مرز تعادل کاری دشوار است که حضرت علی (ع) می فرماید: «بخشنده باش ولی نه ولخرج و اسرافکار و اندازه گیر باش ولی نه سختگیر و بخیل». توازن در عواید و مصارف و جلوگیری از افراط و تفریط در امور اقتصادی نیز یکی از مسائلی است که در ادبیات کلاسیک بدان توجه صورت گرفته است. چنان که ارتباط بین دخل و خرج باید حفظ گردد و از اسراف و زیاده روی در مخارج که حرام شمرده شده پرهیز صورت گیرد. در ادبیات کلاسیک اسراف عمل شیطانی دانسته شده و مورد توجه شعرا قرار گرفته است.
واژه های دخل و خرج مندرج در آثار شعرای کلاسیک امروزه به درآمد و هزینه مبدل شده اند و هر مملکت، مؤسسه یا هر شخصی در امور جاری خود باید برای امرار معاش زندگی خود درآمدهایی کسب و بر اساس مخارج زندگی آنها را هزینه و خرج نماید. درآمد به مبالغی گفته می شود که از ارائه خدمات و فروش کالا و هر چیز دیگری عاید یک مؤسسه یا هر شخصی می شود و هزینه مبالغی است که جهت کسب درآمد به خرج گرفته می شود و از مقابله درآمد با هزینه سود و زیان عاید مؤسسه و یا اشخاص می گردد. بنا بر نظریه اقتصاددانان کلاسیک درآمد هر فرد عبارت است از مبلغی که آن فرد طی یک دوره معین می تواند مصرف کند و در پایان دوره به اندازه آغاز آن در رفاه باشد و در مکتب اقتصاد کلاسیک سرمایه به عنوان رفاه تعبیر شده است.
از میان شاعران ادبیات کلاسیک سعدی شاعری است که بیشتر از همه به واژه های دخل و خرج در آثارش اشاره نموده است. و این موضوع بیانگر این مطلب می باشد که استاد سخن در همۀ امور زندگی مدیریت داشته و نسبت به درآمد و هزینه های زندگی پندهای خیرخواهانه به افراد داده است. در این قسمت حکایتی از باب هفتم گلستان با عنوان چو دخلت نیست خرج آهسته تر کن آمده که نشان دهنده توجه ویژه شاعر به امور معیشتی مردم روزگار خود می باشد.
حکایت:
پارسازاده ای را نعمت بی کران از ترکه عمان بدست افتاد. فسق و فجور آغاز کرد و مبذّری پیشه گرفت. فی الجمله نماند از سایر معاصی منکری که نکرد و مسکری که نخورد. باری به نصیحتش گفتم: ای فرزند دخل آب روان است و عیش آسیای گردان یعنی خرج فراوان کردن مسلم کسی را باشد که دخل معین دارد.
چو دخلت نیست خرج آهسته تر کن که می گویند ملاّحان سرودی
اگر باران به کوهستان نبارد به سالی دجله گردد خشک رودی
کلیات،۱۵۶
عقل و ادب پیش گیر و لهو و لعب بگذار که چون نعمت سپری شود. سختی بری و پشیمانی خوری. پسر از لذت نای و نوش این سخن در گوش نیاورد و بر قول من اعتراض کرد و گفت: راحت عاجل به تشویش محنت آجل منقص کردن خلاف رأی خردمندان است.
خداوندان کام و نیک بختی چرا سختی خورند از بیم سختی
برو شادی کن ای یار دل افروز غم فردا نشاید خورد امروز
کلیات،۱۵۶
فکیف مرا که در صدر مروّت نشسته باشم و عقد فتّوت بسته و ذکر انعام در افواه عوام افتاده.
هر که علم شد به سخا و کرم بند نشاید که نهد بر درم
نام نکویی چون برون شد به کوی در نتوانی که ببندی بروی
کلیات،۱۵۶
دیدم که نصیحت نمی پذیرد و دَم گرم من در آهن سرد او اثر نمی کند. ترک مناصحت کردم و روی از مصاحبت بگردانیدم و قول حکما کار بستم که گفته اند: بَلَّغ ما عَلیکَ فَاّن لَم یقبلوا ما عَلیک.
گر چه دانی که نشنوند بگوی هر چه دانی زنیک خواهی و پند
زود باشد که خیره سر بینی به دو پای افتاده اندر بند
دست بر دست می زند که دریغ نشنیدم حدیث دانشمند
کلیات،۱۵۶
تا پس از مدتی آنچه اندیشه من بود از نکبت حالش به صورت بدیدم که پاره پاره به هم بر می دوخت و لقمه لقمه همی اندوخت. دلم از ضعف حالش به هم برآمد و مروت ندیدم در چنان حالی ریش درونش به ملامت خراشیدن و نمک پاشیدن. پس با دل خود گفتم:
حریف سفله در پایان مستی نیندیشد ز روز تنگدستی
درخت اندر بهاران برفشاند زمستان لاجرم بی برگ ماند
کلیات،۱۵۵
و یا در جای دیگری آمده است:
بر احوال آن کس بباید گریست که دخلش بود نوزده و خرجش بیست

جدول ۴- ۸ شاخص‌های آمار توصیفی برای متغیر خودکارآمدی

جدول ۴-۸ شاخص های آمار توصیفی برای خودکارآمدی و نمودار ۴-۸ توزیع داده های مربوط به خودکارآمدی را نشان می دهد. همانطور که دیده می شود میانگین نمرات آزمودنی­ها در زمینه خودکارآمدی (۳٫۵) کمتر از میانگین نظری است. ولی چون فاصله تقریباً کمی بین میانگین، میانه و نما دیده می شود و نیز ضریب کشیدگی نیز کمتر از یک می باشد و هر چند کشیدگی مثبتی در توزیع داده ها وجود دارد. (یعنی بیشتر نمرات در سمت چپ منحنی انباشته شده) با اینحال داده ها از مفروضه نرمال بودن تبعیت می کنند و می توان از آزمونهای پارامتریک با توجه به وجود سایر شرایط برای استنباط از داده ها استفاده کرد.
۴-۴- تحلیل استنباطی داده‌ها:
۴-۴-۱- تجزیه و تحلیل داده های مربوط به سوال اول تحقیق
قبل از اینکه به بررسی سوالات بپردازیم، ابتدا بایستی از نرمال بودن متغیرهای وابسته اطمینان حاصل شود. پیش شرط استفاده از ضریب همبستگی رگرسیون، نرمال بودن متغیر وابسته و نرمال بودن مقادیر باقی مانده است. لذا از آزمون کولموگروف اسمیرنوف برای بررسی نرمال بودن استفاده می کنیم. فرض را به این صورت تشکیل می دهیم:
H₀: F(x) = F_e(x) برای تمام مقادیر متعلق به دامنه
H₁: F(x) ≠ F_e(x) حداقل برای یک مقدار متعلق به دامنه
در جدول۴-۹ نتایج آزمون کولموگروف‌- اسمیرنوف برای بررسی همگونی توزیع متغیر خودکارآمدی با توزیع نرمال، بیان گردیده‌است. با توجه به سطح معناداری و آماره‌ی KS بدست‌آمده مشخص می‌گردد فرض H0 رد نمی‌گردد و در سطح اطمینان ۹۹ درصد می‌توان گفت توزیع متغیر وابسته از توزیع نرمال پیروی می‌کند.

پارامترهای توزیع نرمال

میانگین

۴۳/۱۰۸

انحراف معیار

۳/۰۰۶۵

حداکثر تفاضل‌ها

قدر مطلق

۱۰۵/۰

مثبت

۱۳۱/۰

منفی

۱۵۰/۰-

آماره‌ی KS (Kolmogorov-Smirnov Z)

۶۰۱/۰

سطح معناداری تخمینی

۹۵۱/۰

جدول ۴- ۹ نتایج آزمون کولموگروف‌- اسمیرنوف
برای بررسی نرمال‌بودن مانده‌ها می‌توان از نمودارهای هیستوگرام و نمودار احتمال نرمال استفاده نمود که در شکل زیر نمایانگر است:
نمودار ۴- ۸ هیستوگرام توزیع نرمال مانده‌
باقی‌مانده رگرسیون استانداردشده^[۷۵]