سرمایه اجتماعی به ارزشها و هنجارهایی مربوط است که از پیوندها و روابط متقابل گروهی و اجتماعی تفاهم شده مردم نشأت گرفته و به نوبه خود پدیدآورنده آن پیوندها و روابط نیز محسوب میشوند (سجادی،۱۳۸۸: ۱۶). سرمایه اجتماعی شبکه هایی با هنجارهای اعتماد و عمل متقابل است که با ساختار روابط اجتماعی خاص بین کنشگران مشخص می شود. بنابراین کیفیت خاصی به روابط اجتماعی می بخشد و همبستگی جمعی را تقویت می کند. سرمایه اجتماعی بین افراد و گروه های مختلف جامعه نوعی همکاری و اعتماد اجتماعی ایجاد می کند و در افراد نوعی احساس تعلق و وابستگی به گروه و جامعه به وجود می آورد. هم چنین سرمایه اجتماعی کیفیت خاصی از ساختار روابط اجتماعی افراد است که کنش افراد را در موقعیت های مختلف تسهیل می کند. سرمایه اجتماعی می تواند نگرشها و طرز تلقی افراد نسبت به اقوام موجود در جامعه و ملیت خود را تحت تاثیر قرار دهد.اصولاً شرط برقراری ارتباط با دیگران در جوامع مدرن این است که افراد پیوندهای خود را ورای اجتماعات محلی گسترش دهند و این منوط به آن استکه بر خلاف آن چه در جوامع سنتی رایج است افراد کسانی را که دوست نیستند، دشمن نبینند و غریبه،دشمن تلقی نگردد و افراد یکدیگر را به عنوان یک شخص منحصر به فرد که دارای قابلیت های خاص خود است ببینند و خاص گرایی در روابط جای خود را به عام گرایی دهد (انعام ، ۶:۱۳۸۱). رابرت پاتنام که یکی از برجسته ترین نظریه پردازان سرمایه اجتماعی معتقد است که واژه سرمایه اجتماعی و نظریهسرمایه اجتماعی درواقع چارچوبی برای تفکر بسیار دقیق و حتی ریاضیوار درباره روابط اجتماعی را ایجادمیکند(پاتنام،۱۳۸۴: ۱۱۸). این مفهوم به افراد وگروه ها این توانایی را می دهد تا شبکه ای از روابط اجتماعی را نسبت به یکدیگر حفظ و تداوم بخشند.

مطالعات مردم شناسان و جامعه شناسان بیانگر اثرات منفی مدرنیزم و ارتباط آن در تضعیف و تغییر اخلاق و سرمایه اجتماعی در خانواده های ایرانی است . علایم این بحران را می توان در سست شدن روابط متقابل میان خانواده هایی که تحت عنوان یک شبکه خویشاوندی قرار داشتند و به وجود آمدن فرد گرایی منفی و غیر عقلانی و رشد انواع آسیب های اجتماعی در جامعه ایران دریافت. کاهش مبادلات اجتماعی میان خانواده ها و ضعف روابط خانوادگی خود آسیب های اجتماعی روانی فراوانی خواهد داشت. تحقیقاتی که در زمینه سنجش و مطالعه سرمایه اجتماعی در ایران صورت گرفته ، نیز وضعیت سرمایه اجتماعی را نامطلوب ارزیابی می کنند که حا کی از فضای بی اعتمادی گسترده درسطح جامعه است(تاجبخش و همکاران، ۱۳۸۲؛ شارع پور، ۱۳۸۰).
در این بین نقش رسانه های جمعی در ترویج سرمایه اجتماعی و سوق دادن آحاد جامعه به سمت مشارکت اجتماعی اهمیت فراوانی می باشند. رسانه عبارت است از وسیله انتقال پیام، معلومات و اطلاعات به توده های مردم(اساس، ۱۳۸۵). به طور کلی، منظور آن دسته از وسایل ارتباطی است که در تمدنهای جدید به وجود آمده و مورد استفاد ه اند و ویژگی اصلی آن ها قدرت و توانایی زیاد و شعاع عمل وسیع است. می توان رادیو ، تلویزیون، سینما، کاست، اینترنت و تلفن را در ردیف رسانه های الکترونیک و روزنامه، مجله و کتاب را در ردیف رسانه های چاپی قرار دارد(کازنو، ۱۳۶۷).
رسانه های جمعی با توجه به گستردگی و نفوذ خود در جامعه نقش خاصی در سرمایه اجتماعی دارند، کارکرد رسانه ها در اطلاع رسانی و آگاه کردن افراد از واقعیت های محیط، آموزش هنجارها و ارزشها رایج و اجتماعی کردن افراد، ایجاد همدلی و انسجام اجتماعی در بین افراد را میتوان از عوامل اصلی فرایند جامعه پذیری دانست. رویکردها و رهیافت های متعدد نشان دهنده توانایی تاثیر بسیار فراوان رسانه ها در فرایند زندگی افراد در جامعه می باشند، علاوه بر آن، رسانه ها به اشکال متفاوت موجب شکل گیری سرمایه اجتماعی-افزایش یا کاهش- شده و به تصورات افراد از محیط شکل می دهند. رسانه ها می توانند با ارائه تصویری زشت یا زیبا از جامعه به شکل گیری الگوهای کنش در بین مخاطبان کمک کنند- این الگوهای کنش به افراد کمک می کنند- تا در موقعیتهای متفاوت کنشهای گوناگونی را که باعث شکل گیری اعتماد یا مشارکت مدنی می شود را از خود بروز دهند(حسین پور و معتمدنژاد، ۱۳۹۰: ۱۳۱).
با توجه به اینکه تقویت سرمایه اجتماعی در هرخانواده و جامعه ای می تواند موجب ایجاد و استحکام پیوندهای اجتماعی شده و حس مشارکت و اعتماد اجتماعی را افزایش دهد، بررسی علل تقویت سرمایه اجتماعی از مسائل مهم در جوامع می باشد. با عنایت به نقش قابل ملاحظه رسانه ها بر مولفه های سرمایه اجتماعی، در این پژوهش ما برآنیم تا نقش رسانه های جمعی در وضعیت سرمایه اجتماعی خانواده های ساکن بندرعباس را مورد بررسی قرار دهیم.
۱-۳-اهمیت و ضرورت پژوهش
سرمایه اجتماعی اصولاً یک مبحث اجتماعی است که به حوزه علوم اقتصادی و سیاسی نیز کشیده شده است . جای پای این مبحث را در تمامی روابط و گروه های اجتماعی می توان مشاهده کرد.گروه های اجتماعی از قبیل گروه های مذهبی( مسجد ،کلیسا)، ورزشی (باشگاه ها) ، مدنی ( انجمن ها ، اتحادیه ها ، احزاب و مطبوعات ) ، آموزشی و تربیتی ( انجمن او لیاء و مربیان) با مفهوم سرمایه اجتماعی و کاربرد آن ارتباط دارند . لذا این مفهوم در روابط همسایگی ، دوستانه ، شغلی و خانوادگی دیده می شود .. اساس بحث این است که روابط اجتماعی دارای ارزش برای افراد است . یعنی در جامعه گنجی وجود دارد که افراد در اثر تعامل با یکدیگر از این گنج بهره برداری می کنند. پیامدهای مثبت افزایش سرمایه اجتماعی از سوی نظریه پردازان مورد تأکید بوده و از جانب پژوهشگران در حوزه های مختلف به اثبات رسیده است « در گزارشی که سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه او. ای. سی. دی در سال ۲۰۰۱ منتشر کرد ارتباط میان سرمایه اجتماعی با مفاهیمی مانند : بهبود سلامت ، خشنودی بیشتر، مراقبت بهتر از کودکان، جرایم کمتر و برخورداری از حکومتی بهتر را مورد تاکید قرار داده است» (فاتحی و دیگران،۱۵:۱۳۸۳). بعلاوه سرمایه اجتماعی، به دلیل قابلیت تبدیل به دیگر سرمایه ها و نقشی که در افزایش کارایی آن ها دارد و نیز قابلیتی که در توضیح پیامدهای متنوع اقتصادی، سیاسی در ساخت های مشابه دارد، در تدوین شاخص های توسعه پایدار مورد توجه سازمان های بین المللی قرار گرفته است(ذکایی و روشن فکر، ۱۳۸۵: ۸). افزون براین«پذیرش و محبوبیت سرمایه اجتماعی، به جهت کاربرد آن در سطوح مختلف(خرد، میانه و کلان) در حوزه های مختلف زندگی اجتماعی و اقتصادی است. دولت ها با آگاهی از کاربرد سرمایه اجتماعی در فقرزدایی، به استفاده از آن در برنامه ها و سیاستهای اجتماعی خود می پردازند»(شارع پور، ۱۳۸۶: ۱۵۰). بنابراین مطالعه سرمایه اجتماعی در سطوح مختلف فردی، ساختاری(اجتماعی) و فرهنگی جامعه و عوامل موثر بر آن می تواند به شناخت تحولات فرهنگی و اجتماعی جامعه و شرایط حفظ و تداوم ارزشهای آن کمک شایانی بنماید.
۱-۴- هدف کلی
بررسی رابطه بین رسانه های ارتباط جمعی وسرمایه اجتماعی خانواده های ساکن شهر بندرعباس
۱-۴-۱-اهداف جزیی
شناسایی میزان سرمایه اجتماعی خانواده ها ی ساکن بندرعباس
بررسی رابطه بین میزان استفاده از تلویزیون داخلی و اعتماد اجتماعی
بررسی رابطه بین میزان استفاده از تلویزیون خارج از کشور(ماهواره) و اعتماد اجتماعی
بررسی رابطه بین میزان استفاده از اینترنت و اعتماد اجتماعی
بررسی رابطه بین میزان استفاده از تلویزیون داخلی و مشارکت اجتماعی
بررسی رابطه بین میزان استفاده از تلویزیون خارج از کشور(ماهواره) و مشارکت اجتماعی
بررسی رابطه بین میزان استفاده از اینترنت و مشارکت اجتماعی
بررسی رابطه بین میزان استفاده از تلویزیون داخلی و شبکه روابط و پیوندهای خانوادگی
بررسی رابطه بین میزان استفاده از تلویزیون خارج از کشور(ماهواره) و شبکه روابط و پیوندهای خانوادگی
بررسی رابطه بین میزان استفاده از اینترنت و شبکه روابط و پیوندهای خانوادگی
فصل دوم
مروری بر تحقیقات انجام شده
(ادبیات و مستندات ، چارچوب ها و مبنای ، سابقه و پیشینه تحقیق)
۲-۱-بخش اول: رسانه های جمعی
رسانه ها مهمترین و موثرترین ابزار انتقال اطلاعات و آگاهی ها در تحقق فرایند ارتباطات هستند. در فرهنگ فارسی «عمید» مقابل کلمه«رسانه» آمده است: « هر وسیله که مطلب یا خبری را به اطلاع مردم برساند، مانند رادیو و تلویزیون و روزنامه». امروزه به مدد تکنولوژی جدید و رشد ابزارهای انتقال اطلاعات و مبادله افکار و عقاید از طریق مطبوعات، رادیو و تلویزیون ساختار رسانه های سنتی برهم خورده و جهان ارتباطات وارد مرحله جدیدی از حیات خود شده است.
رسانه ها(رادیو، تلویزیون، مطبوعات، سینما و …) وسایل شگرفی هستند که مظهر ارتقای تکنولوژیک انسانند و پرتاب جوامع را به سوی آینده موجب شده اند. این مسایل در چرایی عادات تازه، تکوین فرهنگ های جدید جهانی، تغییر در رفتار و خلق و خوی انسان ها و روش های زندگی و بالاخره کوچک شدن کره زمین و همسایگی ملل دوردست سهمی شگرف بر عهده گرفته اند. چنانکه برخی عصر حاضر را «عصر ارتباطات» خوانده و میزان پیوند یک جامعه را با افق شگرف تغییرات نوین و میزان تحرک آن در زمینه ارتباطات می دانند( سیدمحسنی،۱۳۸۹: ۹-۱۰).
۲-۱-۱-انواع ارتباط
ارتباطات سه شکل اساسی دارد:
۱-ارتباطات رودرو یا کنش متقابل رودرو که مشخصه آن تعویض جای مخاطب و گوینده و تحقق آن در یک چارچوب مرجع فرهنگی واحد است یعنی با یک بروز ناگفته و نانوشته ای ما مشترکاتی داریم که کلمات و پیامهای همدیگر را می فهمیم و آنچه که رد و بدل می گردد صرفا کلمات نیست بلکه حرکات و چهره ها و ژستها و تن صدا و تعداد کلمات و جملات به کار گرفته شده است. که در فهم پیامها به افراد جامعه کمک می کند. و فهم پیامها به افراد جامعه کمک می کند. و همه این مجموعه مستلزم داشتن یک چارچوپ مرجع فرهنگی واحد است، این شکل مسلط در ارتباط گروه های کوچک نظیر خانواده بیشتر به چشم می آید. در آنجا ما از نظر زمان و مکان ارتباط، مشترک هستیم یا مقید به زمان و مکان مشترکی می باشیم(جهانبین، ۱۳۸۲: ۹۷).
۲- شکل دیگر، تعامل با واسطه است یعنی ما به واسطه یک رسانه ارتباط برقرار می کنیم. در اینجا اگر چه مکان مشترک نیست و حتی زمان هم می توان مشترک نباشد ولی با زبان واحد و مشترک صحبت می شود. از اینرو ما یک چارچوپ مرجع مشترک خواهیم داشت، بنابراین در این حالت گاهی بین کسی که پیام می فرستد و کسی که پیام را دریافت می کند، ما شاهد چارچوپ فرهنگی مشترکی نیز می باشیم. نوع ترکیب ارتباطات شامل طرق حرکات دست و صورت، ژستها و بالا و پایین آمدن تن صداهاست(همان).
۳-شکل غالب ارتباط در دوران نوین شبه تعامل با واسطه است یعنی ارتباط از طریق وسایل ارتباط جمعی بخصوص تلویزیون می باشد که در آن جای گوینده و مخاطب عوض نمی شود. ارتباط عمده به این شکل است که یک طرف صحبت می کند طرف دیگر پیام را دریافت می نماید و مقید به زمان و مکان مشترک هم نیست و چارچوب مرجع واحد فرهنگی هم در این نوع ارتباط وجود ندارد. نظیر دریافت محصولات رسانه ای و ماهواره ای و غیر ماهواره ای بدون آن که ما دخیل در فرهنگ فرستنده پیام باشیم. فقدان چارچوب فرهنگی مشترک، ورود نهادها و مفاهیم فرهنگهای دیگر را به فرهنگ خود و تغییر در فهم مخاطبین و تجربه ارتباطی نوین را در پی خواهد شد، که به تبع آن تغییر در هویت فردی و گروهی، تکثیر منابع هویتی و تجربیات زیستی متنوع را شاهد خواهیم بود و این از پیامدهای رسانه ها در عصر جهانی شدن^[۱] و ورود به مرحله نوین است(رضایی، ۱۳۸۰: ۱۶۷).
۲-۱-۲-رسانه های گروهی
رسانه های گروهی تمامی وسایل و ابزارهای ارتباطی را شامل می شود که در اختیار گروه های کثیری از مردم قرار دارد و در سطح گسترده به انتشارات اطلاعات و اخبار و عقاید و نظرها می پردازند. و مصادیق آن عبارتند از: تلویزیون، سینما، مطبوعات، رادیو، نشریات ادورای، شبکه های رایانه ای، رسانه ها نقش ویژه ای در فرایند جامعه پذیری و آموزش و یادگیری هنجارهای فرهنگی و اجتماعی و سیاسی دارند و به عنوان ابزارهای کنترلی و نظارتی و ناقل ارزشهای فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی یک جامعه، محورهای ارزشی و قانونی را از یک نسل به نسل دیگر انتقال داده و به بقای سیستم و جلوگیری از انقطاع نسلی و طی نمودن مراحل جامعه پذیری کمک می نمایند. رسانه های گروهی در شکل دهی به گرایشها و ارزشهای متداول در یک جامعه و تعلیم رفتارهای اجتماعی مطلوب و نامطلوب نقش مهمی ایفا می نمایند، با افزایش نقش رسانه های ارتباط جمعی در چند دهه اخیر از نقش پرورشی خانواده و مدرسه کاسته شده و این نهادها بخشی از کارکرد و نقشهای خود را به رسانه ها واگذار نموده اند(جهانبین، ۱۳۸۲: ۹۸). به باور بِنِت« رسانه های عامه پسند، یعنی وسایل ارتباطی مانند تلویزیون، روزنامه و مجله ها از وجوه اصلی زندگی روزمره در مدرنیته اخیر به شمار می آیند. به مدت بیش از نیم قرن، رسانه های عامه پسند نه فقط منبع اصلی اطلاعات بوده اند بلکه نقش خطیری در شکل دادن به پندارهای افراد درباره جهان پیرامونشان داشته اند(بِنِت، ۱۳۸۶: ۱۱۹).
۲-۱-۳-پیدایش رسانه ها
۲-۱-۳-۱-رسانه های چاپی
کتاب. تاریخ رسانه های مدرن با کتابهای چاپی آغاز می شود که هرچند در آغاز فقط یک ابزار فنی برای تکثیر متونی بود که پیش تر هم در سطحی وسیع نسخه برداری می شدند، اما مطمئنا باید آن را انقلابی به شمار آورد که اندک اندک به تغییر در محتوا هم انجامید(اجلالی،۱۳۸۸: ۲۹). محتوائی که غالبا دارای مطالب غیر مذهبی، عملگرا و عامه پسند بود، بویژه زمانی که کتابها، جزوه ها و اعلامیه ها در زمینه های مختلف به زبان بومی منتشر شدند. این واقعه نقش مهمی در تحولات و دگرگونی قرون وسطی ایفا کرد. بدین ترتیب با ظهور چاپ، انقلابی در جامعه انسانی بوقوع پیوست که کتاب در آن تاثیر عمده ای را بر جای نهاد. به طور خلاصه می توان گفت که رسانه کتاب:
نوعی تکنولوژی قابل حمل شد که به اسانی جابجا می شود
به اسانی از ان نسخه های متعدد تکثیر می شد
به صورت کالای قابل عرضه، آسان مبادله می شد.
دارای محتوای متغیر و متعدد غیر مذهبی شد
در استفاده شکل فردی پیدا کرد
از آزادی بیشتری نسبت به گذشته در انتشار برخوردار شد(مهرداد، ۱۳۸۰: ۱۵).
روزنامه. تقریبا پس از دویست سال که از اختراع چاپ می گذشت تدریجا امکان تشخیص روزنامه از پدیده هائی چون اعلامیه، جزوه و دفترچه های خبری که از مشخصات اواخر قرن شانزدهم و اوایل قرن هفدهم بود فراهم شد. روزنامه های اولیه، که از طریق خدمات جدید التاسیس پستی توزیع می شدند، عمدتا به انتقال اخبار وقایع که مربوط به تجارت بین المللی و امور بازرگانی بود میپرداختند. ورود روزنامه به جریانات تجارت بین المللی را می توان ادامه فعالیتهای دیپلماتیک و موسسات تجاری بزرگ در نظر گرفت(همان،۱۶).
روزنامه تجاری قرن ۱۷ را به اسانی نمی توان به یک منبع مشخصی ربط داد و ظاهرا تمام امور مرتبط به گردآوری مطالب توسط چاپ کننده و ناشر صورت می گرفته است. نوع بدیل روزنامه تجاری که توسط دولت(در انگلستان) منتشر می شد دارای مشخصات مشابهی بود، با این تفاوت که صداری اقتدار و ابزار دولت محسوب می شد. روزنامه تجاری قرن هفدهم بیشترین خدمت را به رشد و پیشرفت نهاد روزنامه انجام داد و نقطه عطفی در تاریخ ارتباطات در نظر گرفته شده است(معتمدنژاد، ۱۳۷۱). به عبارت دیگر می توان گفت که اهمیت نوآوری روزنامه به مراتب بیش از کتاب بوده است. این نوآوری به صورت ادبیات جدیدی که شکل اجتماعی و فرهنگی داشت متجلی شد. مشخصات برجسته روزنامه، در مقایسه با دیگر اشکال ارتباطات فرهنگی عبارت بودند از: فردگرائی، واقع گرائی، خدماتی بودن، غیرمذهبی بودن و کاملا هماهنگ با نیازهای طبقه جدید-طبقه تجار و بازرگان که در شهرها می زیستند، به علاوه گروه های متخصص و حرفه ای جدید. بدین ترتیب، تازگی و نوبودن روزنامه به خاطر تکنولوژی متفاوت و یا چگونگی توزیع آن نبود، بلکه اهمیت ان بیشتر به دلیل کارکردهائی بود که برای طبقات ممتاز و متوسط در جوامع آن عصر اروپا که متاثر از فضای لیبرال اقتصادی و اجتماعی بود، در برداشت(مهرداد، ۱۳۸۰: ۱۶).
مرحله اوج تاریخ مطبوعات بورژوازی، که از تاریخ ۱۸۵۰ شروع شد تا آغاز قرن بیستم ادامه یافت، محصول وقایع و شرایط خاصی بود که به اختصار به آنها اشاره می شود:
پیروزی لیبرالیسم و پایان سانسور مستقیم و فشارهای مالی در بیش تر نقاط اروپا
تثبیت نسبی طبقه سرمایه دار و پیشرو و ظهور بسیاری از حرفه ها و تخصص ها که بعدها سبب ادغام و همزیستی آن دو گردید(سرمایه و تخصص).
وقوع بسیاری تغییرات تکنولوژیک و تغییرات اجتماعی که شرایط مناسبی را برای ظهور مطبوعات در سطح ملی و محلی با کیفیت بالائی از اطلاع رسانی فراهم ساخت(همان، ۱۹).
مشخصات عمده اینگونه مطبوعات نخبه که در این دوره تثبیت شده بود عبارتند از:

به طور خلاصه می توان بیان کرد، با اینکه در تحقیقات مختلف اهمیت تناسب میان حامی و حمایت شونده مورد تایید قرار گرفته است، اما ادراک مصرف­ کنندگان از این تناسب، می ­تواند به شیوه ­های مختلفی انجام شود. این بدین معنی است که رابطه میان یک شناسه و یک رویداد یا هر نهاد دیگر، لزوما یک رابطه منطقی و آشکار نیست(کیهان، ۲۰۰۶، ص۵۰). بنابر این باید به طور مداوم، ارتباط میان شناسه و رویداد به هواداران توضیح داده شود.
مدت زمان رابطه
مدت زمان رابطه، همانطور که از نامش پیداست، به مدت زمان همکاری میان حامی و حمایت شونده اشاره دارد. شواهد نشان می­دهد که هرچه مدت زمان همکاری میان حامی و حمایت شونده بیشتر باشد، نتایج بهتری حاصل می­ شود(مارشال و کوک^[۸۷]، ۱۹۹۲، ص۳۱۲).
آمیز و همکاران (۱۹۹۹)، عنوان کرده ­اند که ایجاد روابط حامی­گری بلند مدت، به منظور ایجاد نتایج منحصربه­فرد و غیر قابل تقلید توسط رقبا، امری ضروری است.
در حوزه رفتار مصرف ­کننده، مدت زمان رابطه میان حامی و حمایت شونده، می ­تواند میزان تداعی شناسه در ذهن مصرف ­کننده را تحت تاثیر قرار دهد(جوهر و فام^[۸۸]، ۱۹۹۹، ص۳۰۵). دیده شدن نام یک حامی به همراه یک رویداد یا تیم ورزشی برای سال­های مدید، می ­تواند مصرف ­کننده را به تعمق در محصولات حامی وا دارد و در نتیجه باعث ایجاد تداعی قوی در ذهن مصرف ­کننده شود(کلر، ۱۹۹۳، ص۸).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

حضور همه جانبه حامی
اسپید و تامسون (۲۰۰۰)، اصطلاحی را برای تناوب و گزیده بودن فعالیت­های حامی تحت عنوان حضور ادراک شده حامی، مطرح کردند. این اصطلاح به میزان ادراک مصرف­ کنندگان از حضور و تمرکز حامی در رویداد مورد نظر اشاره دارد. به عنوان مثال، هنگامی که حامی به جای رویداد­­های مختلف فقط از یک رویداد حمایت کند، گفته می­ شود که حامی از حضور همه جانبه بالایی برخوردار است. در طول برگزاری جلسات گروه کانون توسط اسپید و تامسون (۲۰۰۰)، پاسخ دهندگان بیان کردند که پاسخ آنان به شرکت­هایی که به طور همزمان در چندین فعالیت حامی­گری حضور دارند، آنچنان پررنگ نخواهد بود. به طور مشابه، اسمیت (۲۰۰۴)، بیان می­ کند که اگر شرکتی به حمایت از چندین رویداد یا تیم بپردازد، مصرف­ کنندگان تصویری ریاکارانه از آن پیدا می­ کنند(عبدوی، ۱۳۹۱، ص۴۶).
به­ طور خلاصه، تصمیم ­گیری بازاریابان به منظور حضور همه جانبه شرکت در یک حوزه و یا حضور در حوزه های مختلف، امری مهم است که می ­تواند نتایج حاصل از حامی­گری را شدیدا تحت تاثیر قرار دهد.
۳-۳-۴-۲) عوامل مربوط به هواداران
تفاوت­های فردی می ­تواند شیوه ادراک هواداران از حامی­گری را تحت تاثیر قرار دهد. در نتیجه، یک طرح حامی­گری می ­تواند اثرات مختلفی روی افراد مختلف داشته باشد(گوینر، ۱۹۹۷، ص۱۵۳). در ادامه، به بررسی نقش میزان تعلق و اشتیاق فردی و مشارکت در ورزش هواداران بر روی حامی­گری پرداخته می­ شود. در این تحقیق محقق برآنست تا عوامل مربوط به هواداران را مورد بررسی قرار دهد.
تعلق
در ادبیات مربوط به حامی­گری از اصطلاحات مختلفی برای توصیف ارتباط روانی هوادار به یک تیم ورزشی استفاده شده است. شناخته شدن با تیم^[۸۹]، جذبه، وابستگی، اهمیت و تعلق، همگی اصطلاحاتی هستند که بدین منظور مورد استفاده قرار گرفته­اند. با وجود اینکه این اصطلاحات تشابهات زیادی با یکدیگر دارند، اما در این تحقیق اصطلاح “تعلق به تیم”^[۹۰] مورد استفاده قرار گرفته است، چراکه این متغیر نسبت به سایر متغیر­ها کمتر مورد استفاده قرار گرفته است و نقش آن هنوز به­درستی درک نشده است(توسیتسو و الکساندر^[۹۱]، ۲۰۰۹، ص۳۶۲).
تعلق هوادارن به یک تیم ورزشی، به عنوان یکی از مهمترین شاخص­ های فردی که ادراک و رفتار مصرف­ کنندگان از حامی­گری را تحت تاثیر قرار می­دهد، مطرح شده است. تعلق، تجربه­ای است که در طول زندگی برای افراد اتفاق می­افتد و فرصتی برای خود ابرازی^[۹۲] و ارتباط با دیگران در اختیار فرد قرار می­دهد. تعلق عبارت است از : “ همدلی یا وابستگی فردی به گروهی که فرد عضوی از آن گروه به حساب می ­آید ”(باتاچاریا، رائو و گلاین^[۹۳]، ۱۹۹۵، ص۵۰).
مفهوم تعلق از نظریه هویت اجتماعی برگرفته شده است. نظریه هویت اجتماعی بیان می­ کند که افراد تمایل دارند تا خود را در گروه ­های مختلف اجتماعی مثل یک سازمان، گروه سیاسی و یا هواداران یک تیم ورزشی قرار دهند تا بتوانند از آن طریق خود را به دیگران معرفی نمایند و جایگاه خود را در اجتماع تحکیم بخشند(گوینر و اسوانسون، ۲۰۰۳، ص۲۸۷).
وقتی که شخص خود را متعلق به گروه خاصی می­داند، نوعی حس ارتباط با گروه در وی به وجود می ­آید که این حس ارتباط باعث می­ شود تا فرد به شیوه­ای رفتار کند که متجانس با هویت شخصی و گروهی وی باشد(باتاچاریا، رائو و گلاین، ۱۹۹۵، ص۴۹). دلیل این امر این است که هنجار­های گروهی، رفتار مورد انتظار از فرد در شرایط مختلف را کنترل می­ کند(مادریگال^[۹۴]، ۲۰۰۰، ص۱۸). مطابق با تونر (۱۹۸۴)، داشتن تعلقات اجتماعی یکسان باعث به وجود آمدن گروهی از افراد با ذهنیت مشترک و در نتیجه ایجاد شهروندان یا طرفداران تیمی وفادار می­ شود.
در حوزه حامی­گری ورزشی، مادریگال (۲۰۰۰) تعلق را اینگونه تعریف می­ کند: “تعلق عبارت است از ارتباط یا وابستگی احساسی مصرف ­کننده به یک رویداد یا تیم ورزشی”.
همچنین فانک و جیمز (۲۰۰۶)، تعلق را تخصیص معانی عاطفی، نمادین و کارکردی به یک رویداد یا تیم ورزشی تعریف کرده ­اند. به عبارت دیگر، تعلق یک فرایند پویایی است که فرد می ­تواند از آن در توسعه نگرش­ها و بیان احساسات خود استفاده نماید(فانک و جیمز^[۹۵]، ۲۰۰۶، ص۱۹۸).
روابط فرد با جنبه­ های مختلف یک رویداد یا تیم ورزشی می ­تواند موجب بروز حس تعلق نسبت به آن رویداد یا تیم شود(فیلو، فانک و اوبرین^[۹۶]، ۲۰۱۰، ص۶۳۳). میزان تعلق فرد به یک تیم ورزشی در افراد مختلف متفاوت است. هوادارانی که از تعلق تیمی پایین­تری برخوردارند، روابط منفعلی با تیم دارند و احتمالا به­خاطر سرگرم شدن، استرس­زدایی و یا داشتن فرصتی برای مراوده با دیگران جذب تیم می­شوند. در حالی که هواداران با تعلق تیمی بالا، بسیار وفادار می­باشند و تیم نقش مهمی در زندگی آنان ایفا می­ کند به طوری که شکست­ها و موفقیت­های تیم را به عنوان شکست­ها و موفقیت­های خود در نظر می­گیرند. این وفاداری، بسیار بلند مدت و تنزل ناپذیر است و فرد نسبت به آن احساس تعهد مالی و زمانی می­ کند(گوینر و اسوانسون، ۲۰۰۳، ص۲۸۸).
تعلق به تیم یک متغیر مناسب برای بخش­بندی بازار به حساب می ­آید چراکه آن بیانگر یک ارتباط روانی بلند مدت و پایداری است که وابسته به نتایج تیم یا سایر عوامل کوتاه مدت نمی ­باشد. تعلق به تیم همچنین عامل مهمی در توصیف مقاصد رفتاری (قصد خرید و تبلیغات توصیه­ای) و نگرشی (تصویر شناسه) مصرف ­کننده می­باشد(تسیتسو و الکساندر^[۹۷]، ۲۰۰۹، ص۳۶۳).
اشتیاق به ورزش^[۹۸]
یکی از موضوعات مرتبط با تعلق تیمی که در مطالعات مربوط به حامی­گری مطرح است، اشتیاق به ورزش است. اشتیاق به ورزش، یکی از ارکان اصلی فهم چگونگی کارکرد حامی­گری است(تسیتسو و الکساندر، ۲۰۰۹، ص۳۶۰).
اشتیاق به ورزش، به میزان وابستگی، انگیزش و درگیری فرد با یک رشته ورزشی بخصوص اشاره دارد(مینگهان، ۲۰۰۱، ص۱۰۶). اشتیاق به ورزش، پایه و اساس چگونگی پاسخگویی مصرف­ کنندگان به حامی است. همانطورکه هاروی (۲۰۰۱) بیان می­ کند، اگر مخاطبان یک فعالیت ورزشی نسبت به آن از اشتیاق بالایی برخوردار باشند، نتایج مثبت حاصل از حامی­گری نیز افزایش می­یابد(هاروی، ۲۰۰۱، ص۶۱).
مینگهان (a2001)، ذکر می­ کند که جهت­گیری عاطفی مثبتی نسبت به حامیانی که در زمینه مورد علاقه فرد فعالیت می­ کنند، وجود دارد و این جهت­گیری عاطفی بر حسب شدت اشتیاق به ورزش در افراد مختلف، متفاوت است(مینگهان، ۲۰۰۱، ص۱۰۷).
مفهوم اشتیاق اولین بار در مباحث مربوط به روانشناسی و توسط شریف و هاولند (۱۹۶۱) مطرح گردید. پس از آن در دهه ۱۹۸۰، این مفهوم به مباحث مربوط به رفتار مصرف ­کننده نیز وارد شد. امروزه مفهوم اشتیاق، به طور گسترده­ای در مباحث مربوط به رفتار مصرف ­کننده و بازاریابی ورزشی مورد استفاده قرار می­گیرد (فانک و همکاران، ۲۰۰۴، ص۴۸). تعاریفی که امروزه از اشتیاق مطرح است همگی از تعریف راسچایلد (۱۹۸۴)، نشئت گرفته­اند. وی بیان می­ کند که اشتیاق روان­شناختی عبارت است از میزان علاقه و انگیزش ایجاد­شده در فرد توسط یک کالا، فعالیت یا رویداد (راسچایلد^[۹۹]، ۱۹۸۴، ص۲۱۶).
اشتیاق، در حالت کلی به عنوان یک مفهوم اجتماعی- روانشناختی به حساب می ­آید که بیانگر میزان انگیزش ایجاد شده در فرد توسط یک محرک (به عنوان مثال، یک تیم یا رویداد ورزشی)، است که این انگیزش بر اساس نیاز­ها، ارزش­ها و علایق فرد شکل می­گیرد و مهمترین عوامل تاثیر­گذار بر آن عبارتند از: ویژگی­های فردی، ویژگی­های محرک و عوامل موقعیتی (بنت و همکاران^[۱۰۰]، ۲۰۰۹، ص۱۸).
محققین اشتیاق را به سه نوع مختلف تقسیم بندی کرده ­اند که عبارتند از : اشتیاق ثابت^[۱۰۱]، اشتیاق موقعیتی و اشتیاق رفتاری.
اشتیاق ثابت عبارت است از میزان علاقه و انگیزش ایجاد شده در فرد توسط یک فعالیت یا یک محصول که این علاقه و انگیزش جزیی از ویژگی­های شخصیتی فرد به حساب می ­آید. به عنوان مثال، هنگامی که گفته می­ شود شخص عاشق گلف است و یا با اسکی زنده است، مقصود اشتیاق ثابت است. اما انگیزش و علاقه فرد به یک فعالیت بخصوص می ­تواند بر حسب شرایط تغییر کند (اشتیاق موقعیتی)(هاویتز، ۱۹۹۹، ص۱۳). همچنین مدت زمانی که فرد به یک فعالیت اختصاص می­دهد و نیز دفعات اختصاص داده شده به آن فعالیت در افراد مختلف متفاوت است (اشتیاق رفتاری) (بنت و همکاران، ۲۰۰۹، ص۱۹).
همان­طور که گفته شد، اشتیاق به ورزش یک متغیر چند بعدی است و محققین ابعاد مختلفی را برای این مفهوم بر شمرده­اند. اما نتایج تحقیقات نشان می­دهد که مهترین و پرکاربردترین ابعاد اشتیاق عبارتند از: جذابیت^[۱۰۲]، ابراز خود^[۱۰۳]و محوریت^[۱۰۴] ( فانک و همکاران، ۲۰۰۴، ص۴۸).
جذابیت، عبارت است از میزان اهمیت ادراک شده و همچنین لذت و هیجان حاصل از یک فعالیت ( به عنوان مثال، تماشای یک مسابقه بسکتبال) برای فرد (فانک و همکاران، ۲۰۰۴، ص۵۰). ابراز خود، عبارت است از ابراز عقیده و بیان کردن احساسات و باور­های شخصی به دیگران. خود ابرازی را می­توان از طریق یک حرف، شعر، یا هر فعالیتی دیگری که بتواند اعتقادات درونی فرد را نمایان سازد، انجام داد. به عنوان مثال، شناخته شدن به عنوان طرفدار یک تیم ورزشی می ­تواند نوعی از خود ابرازی به حساب آید (فانک و همکاران، ۲۰۰۴، ص۵۶). محوریت، نیز عبارت است از جایگاه یک فعالیت (ورزش) در زندگی شخصی افراد (تسیتسو و الکساندر، ۲۰۰۹، ص۳۶۲).
اهمیت اشتیاق به ورزش، به­عنوان یکی از پیش­آیند­های تاثیر­گذار بر حامی­گری توسط الکساندر و همکاران (۲۰۰۷)، مورد تایید قرار گرفته است. این محققین تحقیق خود را بر روی تماشاگران لیگ بسکتبال انجام دادند و به این نتیجه رسیدند که اشتیاق به ورزش عامل تعیین کننده ­ای در ایجاد نتایج رفتاری، نتایج نگرشی و رضایت از محصولات حامی لیگ است(الکساندر و همکاران، ۲۰۰۷، ص۳۶۳)
نکته­ای که در اینجا باید ذکر شود این است که با توجه به اینکه تحقیق الکساندر و همکاران (۲۰۰۷)، اثرات حامی­گری یک رویداد (لیگ بسکتبال) را مورد بررسی قرار داده است، از این رو جامعه آماری این تحقیق نیز طرفداران یک فعالیت (بسکتبال) بودند و نه لزوما طرفداران یک تیم ورزشی. همانطوری که گوینر و اسوانسون (۲۰۰۳)، بیان کرده ­اند، تماشاگران یک بازی ورزشی می­توانند علاوه بر اینکه طرفدار یک تیم باشند، به ورزش مورد نظر نیز علاقه­مند باشند.
در این پژوهش، اشتیاق در بین هواداران یک تیم ورزشی (تیم فوتبال تراکتورسازی تبریز) مورد بررسی قرار می­گیرد و پیشنهاد می­ شود که اشتیاق به ورزش می ­تواند تعلق هواداران به تیم مورد نظر خود را تحت تاثیر قرار دهد. ایده این پیشنهاد از تحقیق لاسکو و همکاران (۱۹۹۵)، که به بررسی تاثیر اشتیاق به ورزش بر روی طرفداران گلف پرداخته­اند، گرفته شده است. همچنین تیزو و الکساندر (۲۰۰۹) در تحقیق خود این رابطه را به طور عملی مورد بررسی قرار داده­اند (گوینر و اسوانسون، ۲۰۰۳، ص۲۸۹).
مشارکت هوادار
هواداران با حضور گسترده­ی خود به حمایتهای مادی و معنوی از تیم می­پردازند. آنها با خرید بلیط بخشی از هزینه­ تیم را تامین می­ کنند، به علاوه با حمایت هواداران ارزش معنوی باشگاه افزایش می­یابد و شرکت­ها برای به­دست گرفتن حامیان تیم با هم رقابت کرده و منابع مادی زیادی را برای استفاده­ی تبلیغاتی سرمایه ­گذاری می­ کنند (ولفر، کاپیتان و انادئو^[۱۰۵]، ۲۰۰۸، ص۱۱۲).
۴-۴-۲) پس­آیند­های حامی­گری: نتایج حاصل از حامی­گری
نشان دادن اثرات حامی­گری، احتمالا بهترین راه برای مشروعیت بخشیدن به آن به­عنوان یک ابزار بازاریابی است(کورنویل و مینگهان، ۱۹۹۸، ص۱۲). نتایج حاصل از حامی­گری از طرق مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است. دو مورد از روش­های معمول عبارتند از: تجزیه و تحلیل آگاهی از شناسه و تجزیه و تحلیل تصویر شناسه. محققین همچنین به بررسی اثرات مستقیم تجاری حاصل از حامی­گری، با بهره گرفتن از داده ­های واقعی در بازار مانند قیمت سهام و یا میزان فروش، پرداخته­اند.
همان­طور که در شکل (۴-۲) نشان داده شده است، در این بخش به بررسی اثرات حاصل از حامی­گری در قالب نتایج مربوط به سود آوری، نتایج رفتاری، و نتایج نگرشی، پرداخته می­ شود. هر یک از شاخص­ های مطرح شده در این بخش، نه تنها با دیگر شاخص ­ها مانع الجمع نیست بلکه در یک برنامه حامی­گری خاص، می­توان به یک یا چند مورد از این اهداف نایل شد(کیهان، ۲۰۰۶، ص۲۸).
­
شکل (۴-۲)؛ نگاهی اجمالی بر اثرات ناشی از حامی­گری
۱-۳-۴-۲) نتایج مربوط به سود
بیشتر نتایج رفتاری و نگرشی حاصل از حامی­گری مانند آگاهی و تصویر­سازی، جزیی از اثرات بلند مدت حامی­گری به حساب می­آیند، که این اثرات بلند مدت شاید نتواند مدیران را در رابطه با هزینه­ های زیاد حامی­گری توجیه کنند(کینی و بل^[۱۰۶]، ۲۰۰۴، ص۱۶). شاید اغلب مدیران در سرمایه ­گذاری­های خود به دنبال نتایج کوتاه مدت و ملموس باشند و کمتر به نتایج بلند مدت ارج نهند.
در ادامه، به بررسی نتایج کوتاه مدت و کمی حاصل از حامی­گری که می ­تواند به طور مستقیم به سود­آوری حامیان منجر شود، پرداخته می­ شود.
تاثیر بر قیمت سهام
رایج­ترین رویکرد در ارزیابی آنی ارزش ادراک شده حامی­گری، بررسی رابطه بین حامی­گری و قیمت سهام است. کورنول و همکاران (۲۰۰۱)، در تحقیق خود به این نتیجه رسیدند که شرکت­های حامی یک مسابقه اتومبیل رانی در طول فعالیت حامی­گرانه خود در این مسابقه، دست آوردهای اقتصادی قابل توجهی از قیمت سهام خود کسب کرده ­اند(کورنول و همکاران، ۲۰۰۱، ص۲۳).
میزاکی و مورگان (۲۰۰۱)، همچنین نشان دادند که قیمت سهام حامیان بازی المپیک آتلانتا از بازدهی استثنایی بالایی برخوردار بوده است که این بازدهی، هزینه­ های صرف شده بابت خرید حق حامی­گری المپیک را توجیه می­ کند (میزاکی و مورگان، ۲۰۰۱، ص۲۸).
کلارک و همکاران (۲۰۰۲)، در تحقیق خود نشان دادند که حامی­گری ورزشگاه­ها توسط شرکت­ها می ­تواند به طور قابل توجهی موجب افزایش قیمت سهام حامیان شود. آنان از طریق الگوی OLS، نشان دادند که میانگین قیمت سهام شرکت­های حامی در حین پخش برنامه حدود ۶۵/۱ درصد افزایش داشته است (کلارک و همکاران، ۲۰۰۲، ص۲۳).
تاثیر بر فروش
با اینکه افزایش فروش یکی از مطلوب­ترین نتایج تمامی برنامه ­های بازاریابی است؛ اما سنجش تاثیر یک برنامه بازاریابی بر میزان فروش امری دشوار است. با این وجود برخی از بازاریابان این مهم را مورد توجه قرار داده و به بررسی اثرات برخی از ابزارهای بازاریابی، از جمله حامی­گری، بر میزان فروش پرداخته­اند. شرکت کوکاکولا از داده ­های مربوط به فروش به عنوان مقیاسی برای سنجش اثر بخشی حامی­گری المپیک استفاده کرد. نتایج حاکی از آن بود که در طول مسابقات المپیک ۲۰۰۲ فروش شرکت در کشور­های آمریکا، ژاپن، مکزیک و آلمان بیش از ۵ درصد رشد داشته است(کیهان، ۲۰۰۶، ص۲۳).
۲-۳-۴-۲) نتایج نگرشی
آگاهی از شناسه/شرکت، یکی از پذیرفته شده­ترین متغیر­هایی است که به عنوان کارکرد حامی­گری، توسط اکثر محققین مطرح شده است. بیشتر تحقیقاتی که به بررسی نتایج حاصل از حامی­گری پرداخته­اند، آگاهی را به عنوان یک متغیر وابسته در نظر گرفته­اند. شناسایی صحیح حامی و تداعی و تشخیص نام حامی، از روش های معمول ارزیابی تاثیر حامی­گری در ایجاد آگاهی است.(عبدوی، ۱۳۹۱، ص۵۸)
تاثیر حامی­گر بر تداعی و تشخیص شناسه
آگاهی از شناسه، یکی از متغیر­هایی است که در اکثر تحقیقات حامی­گری بدان اشاره شده است(لی، ۲۰۱۰، ص۱۱). آگاهی از شناسه را می­توان یکی از زیرمجموعه­های ارزش شناسه^[۱۰۷] دانست.
آگاهی از شناسه، به توانایی فرد در حفظ و بیاد­آوری شناسه تحت شرایط معین، اشاره دارد. آگاهی از شناسه، متشکل از تداعی و تشخیص شناسه است. تداعی شناسه عبارت است از توانایی بیاد­آوری شناسه بدون هیچ کمک خارجی، به هنگام مواجهه با طبقه خاصی از محصول. تشخیص شناسه، یعنی توانایی مصرف‌کننده در تأیید ظواهر قبلی شناسه. به­عبارت دیگر، تشخیص شناسه نیازمند این است که مصرف‌کننده شناسه­ای را که قبلاً‌ دیده یا شنیده به درستی تمییز دهد (کلر، ۱۹۹۳، ص۱۳).
آگاهی از شناسه می ­تواند تاثیرات قابل توجهی بر رفتار مصرف ­کننده داشته باشد، در نتیجه در مطالعات مربوط به بازاریابی ورزشی و گرایش­های مختلف آن (از­جمله حامی­گری ورزشی)، به طور گسترده­ای به آن پرداخته شده است(هویر و براون^[۱۰۸]، ۱۹۹۰، ص۱۴۵).
با اینکه حامی­گری در اکثر مواقع موجب افزایش آگاهی از شناسه یا شرکت می­ شود، برخی از محققین از ناکارآمدی حامی­گری در ایجاد آگاهی بحث می­ کنند. یکی از عواملی که موجب این ناکارآمدی می­ شود، “بازاریابی کمینی”^[۱۰۹] می­باشد. بازاریابی کمینی به فعالیت­هایی اطلاق می­ شود که در آن یک شرکت سعی می کند تا شناسه خود را به رویدادی که توسط شرکت دیگری مورد حمایت قرار گرفته است، وصل کند. بازاریابی کمینی می ­تواند شناسه یک شرکت را بدون هیچ هزینه­ای به یک رویداد متصل نماید و همچنین می ­تواند فعالیت­های حامی­گری رقبا را کمرنگ سازد. به عنوان مثال فام (۱۹۹۹)، بیان کرده است که از بیست شرکتی که به عنوان حامیان اصلی المپیک زمستانی ۱۹۹۸ شناخته شده بودند، ۱۱ شرکت اصلاً حامی این رویداد نبوده اند(کیهان، ۲۰۰۶، ص۴۰).
بهبود تصویر حامی
محققین بازاریابی با توجه به محدودیت­هایی که سایر نتایج حامی­گری (مانند تداعی و تشخیص شناسه) دارند، عنوان می­ کنند که تصویر شناسه را می­توان به عنوان اصلی­ترین نتیجه حاصل از حامی­گری در نظر گرفت. بنابر­این می­توان گفت که کارآمدی یا ناکارآمدی حامی­گری را می­توان از طریق تصویر شناسه، مورد ارزیابی قرار داد(تسیتسو و الکساندر، ۲۰۰۹، ص۳۶۰).
حامی­گری را می­توان ابزاری دانست که می ­تواند موجب بهبود ادراکات مصرف­ کنندگان از اعتبار شرکت، توانایی­های مالی شرکت، توانایی تولید محصولات با کیفیت و غیره شود. همچنین انتظار می­رود که مصرف­ کنندگان در اثر فعالیت­های حامی­گری شرکت، نگرش مثبتی نسبت به شرکت پیدا کنند و فعالیت های شرکت را ارج نهند که این خود می ­تواند در انتخاب­های آتی مصرف­ کنندگان دخیل باشد (کلر، ۲۰۰۳، ص۵۸۸). تمامی این نتایج را می­توان جزئی از کارکرد بهبود تصویر شرکت در اثر حامی­گری دانست.

از این رو مشخص است که دولت ها نمی توانند برای اجرای عدالت رویکردی گزینشی اتخاذ نمایند و صرفاً باید وضعیت را به دیوان ارجاع نمایند. این دادستان خواهد بود که از میان مرتکبین متعدد، مهمترین جنایتکاران را برمی گزیند و بر طبق معیارهای معرفی شده اساسنامه مجرا بودن عدالت را در هر مورد به فراخور حال احراز می نماید.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۳)- رویه عملی دیوان
دولت اوگاندا نخستین دولتی بودکه به تعبیری «شجاعانه» به ارجاع وضعیت خود به دیوان اقدام نمود، اوگاندا در تاریخ ۲۳ دسامبر ۲۰۰۳ با اعلام اینکه از دستگیری مرتکبان جنایات، ناتوان است، از دیوان خواست تا به جنایات ارتش مقاومت لردان^[۵۶۳] در مناطق شمالی اقدام به رسیدگی نماید. گفته می شود که ارتش اربابان از سال ۲۰۰۸ تا کنون صرفاً در سودان بیش از ۱۲۵۰ نفر را کشته، بیش از ۲۰۰۰ نفر را ربوده و بیش از ۳۰۰۰۰۰ نفر را از محل زندگی خود کوچ اجباری داده است. در طول سال گذشته بیش از ۸۰۰۰۰ نفر کوچانده و ۲۵۰ نفر در جنوب سودان و جمهوری آفریقای مرکزی توسط آن ارتش کشته شده اند.
در پی درخواست ورود دیوان به رسیدگی که از ناحیه رییس جمهور اوگاندا صورت گرفت، مذاکراتی برای مبارزه موثر با جنایتکاران و جلب همکاری های بین المللی انجام شد.
پس از احراز وجود مبنایی معقول برای رسیدگی به جنایات ارتکابی در اوگاندا توسط دادستان، وی اقدام به ارسال اعلامیه مبنی بر عزم به اعمال صلاحیت نسبت به وقایع مزبور، خطاب به دولت های عضو اساسنامه و برخی دیگر از دولتها نمود.^[۵۶۴]
اوگاندا که پس از لازم الاجرا شدن اساسنامه به دیوان ملحق شده بود نیز با صدور اعلامیه ای جداگانه صلاحیت دیوان را از بدو تاسیس مورد پذیرش قرار داد و عزم جدی خود را برای مبارزه با بی کیفری جنایت کاران مورد تاکید قرار داد.^[۵۶۵]
برای نخستین بار در تاریخ دیوان دستور جلب پنج نفر در ارتباط با وضعیت اوگاندا صادر گردید این قرارها علیه فرماندهان عالیرتبه ارتش مقاومت لردان به نام های ژوزف کنی^[۵۶۶]، وینسنت اوتی^[۵۶۷] که گفته می شود به دستور کوونی در سال ۲۰۰۷ کشته شده است، اوکتو اودهیامبو^[۵۶۸] ، راسکا لوکویاوا^[۵۶۹] در ۱۲ اوت ۲۰۰۶ کشته شد و قرار جلب وی نیز لغو گردید و سرانجام دومینک اونگون^[۵۷۰] صورت گرفت^[۵۷۱].
در ۵ آوریل ۲۰۰۹ در نشستی که در استقبال از کنفرانس بازنگری دیوان با جضور سازمان های غیر دولتی و فعالان حقوق بشر، همچنین ائتلاف جهانی برای دیوان و جمعیت «صلحی بدون عدالت وجود ندارد» انجام می شد، به ارزیابی نقش دیوان در اوگاندا پرداخته شد. در این نشست «فردا آپیو»^[۵۷۲] هماهنگ کننده ائتلاف اوگاندا اظهار داشت: «نقش دیوان در اوگاندا بسیار مهم بوده است و اکنون مردم آن دیار می توانند شب آسوده بخوابند.»
جمهوری دموکراتیک کنگو نیز در سوم ماه می سال ۲۰۰۴ رسیدگی به جنایات ارتکابی و وضعیت آن بخش از کشور را به دیوان ارجاع نمود. در اعلامیه دولت کنگو مشخص نشده بود که این ارجاع به لحاظ ناتوانی دولت مزبور و یا عدم تمایل آن به پیگرد است، با این وجود در جولای ۲۰۰۴ دادستان اعلام داشت که رسیدگی به وضعیت ایتوری، اولویت اوست و تدابیری که در آن رابطه اتخاذ می نماید وفق ماده ۱۵ _یعنی تحقیق و تعقیب به ابتکار دادستان_ خواهد بود.^[۵۷۳] که البته این سخن دادستان با عنایت به ارجاع موضوع از سوی دولت، صائب به نظر نمی رسد.
نکته جالب توجهی که در رسیدگی دیوان به وضعیت ایتوری رخ داد و مصداقی عینی از تقابل دو مرجع داخلی و بین المللی به شمار می رفت، تحت تعقیب قرار گرفتن توماس لوبانگا و صدور قرار جلب برای او از ناحیه دیوان بود، چرا که نامبرده قبلا به موجب قرار قضایی، جلب و در انتظار محاکمه در زندان دولتی به سر می برد. دادستان دیوان وی را که به نسل زدایی در ایتوری متهم شده بود به اتهام جنایت جنگی از طریق بسیج کودکان در جنگ _که فاقد مستند قانونی در کنگو بود_ به دیوان کشانید، وی به لاهه اعزام و اتهامات وی در ژانویه ۲۰۰۷ در دیوان تایید گردید.
آخرین خود ارجاعی در دیوان را نیز تا این تاریخ، جمهوری آفریقای مرکزی در ۲۱ دسامبر ۲۰۰۴ انجام داده است.
باید خاطر نشان ساخت که با دقت در وضعیت کنگو و اوگاندا حقیقتاً و در معنای دقیق مندرج در ماده ۱۷ اساسنامه نمی توان مدعی شد که دولت اوگاندا مایل به رسیدگی نبوده است و یا دولت کنگو ناتوان از اجرای عدالت بوده است بلکه رویکرد دادستان در واقع استفاده از فرصت ایفای نقش در عرصه عدالت جزایی بین المللی در آن خصوص بوده است^[۵۷۴].
۴)- وضعیت خاص غزه
وضعیت فلسطین که متعاقب وقوع جنایات در غزه شکل گرفت، از مهمترین مباحث روز دیوان است، روز بیست و یکم ژانویه سال ۲۰۰۹، «علی خشان»، وزیر دادگستری تشکیلات خودگردان فلسطین با حضور در مقر دیوان در لاهه، با استناد به پاراگراف ۳ ماده دوازده اساسنامه رم نسبت به صدور اعلامیه ای برای پذیرش صلاحیت دیوان اقدام کرد.^[۵۷۵] ۲۰۰ نهاد غیر دولتی نیز درباره جنایات رژیم اشغالگر صهیونیستی در غزه گزارش هایی را ارائه نمودند و دفتر اوکامپو _دادستان دیوان_ در نهایت از پیگیری این جنایتها خبر داد، اما در عین حال به مشکلات صلاحیتی دیوان در رسیدگی به جنایتهای ارتکابی اشاره نمود. این مشکلات به معنی عدم امکان شروع به تحقیقات درباره جنایات صهیونیستها در غزه بوده است. از جمله ایرادات مزبور، عدم عضویت رژیم سفاک در دادگاه جنایت‌های بین‌المللی است. لذا دیوان جز با ارجاع وضعیت از سوی شورای امنیت نمی‌تواند، مساله را پیگیری کند. با این وجود دادستان وعده داد بلافاصله بررسی های خود را در این خصوص آغاز نماید؛ دفتر دادستانی در انتظار وصول گزارشی جامع از سوی تشکیلات ملی فلسطین در اواخر ماه ژوئن سال جاری بود و نیز علاقه مند به دریافت گزارش‏هایی از سوی دیگر منابع مطلع می باشد. دفتر دادستان همچنین ممکن است به منظور روشن ساختن برخی مسائل حل نشده، درخواست اطلاعات تکمیلی نیز بنماید. برای تسهیل روند کار، دفتر دادستانی در نظر دارد جلساتی را با حضور طرف های ذی‏ربط در ماه های آینده برگزار نماید. دفتر دادستانی، فرایندی عادلانه برای مشارکت همه اطراف درگیر در مساله را تضمین نموده است. اما پیش از ورود به ماهیت مساله، بایستی دادستانی و احتمالاً شعبه مقدماتی در خصوص پاسخ برخی سوالات حقوقی به نتیجه برسند.
این سوالات به شرح زیر است:
۱- آیا تشکیلات خودگردان فلسطین را می توان یک دولت محسوب کرد؟
تشکیلات فلسطین عضو سازمان ملل متحد نیست و صرفاً همچون واتیکان دارای مقام ناظر است. تاکنون حدود ۹۷ دولت از اعضای سازمان ملل متحد، آن را به عنوان یک دولت به رسمیت شناخته اند و با آن روابط سیاسی برقرار کرده اند. ضمن آنکه فلسطین در برخی سازمانهای بین المللی و منطقه ای نظیر اتحادیه عرب، یک عضو ثابت و کامل است. با این حال، هنوز بیش از نیمی از دولتهای عضو سازمان ملل، از جمله بسیاری از اعضای کنونی اساسنامه تشکیلات خودگردان را به رسمیت نشناخته اند. لذا پرسش این است که آیا بر اساس معیارهای کنونی حقوق بین الملل می توان تشکیلات خودگردان فلسطین را آن گونه که اقتضای ماده ۱۲ اساسنامه رم باشد، یک دولت محسوب کرد؟
۲- در صورتی که بپذیریم تشکیلات خودگردان، دولتی با اهلیت کافی در پذیرش صلاحیت دیوان است، قلمرو آن چگونه تعیین می شود؟ آیا سرزمین های اشغالی پس از ۱۹۴۸ یا ۱۹۶۷ را هم می توان جزء قلمرو دولت مزبور به شمار آورد و محاکمه جنایات ارتکابی در آن مناطق را خواستار شد؟^[۵۷۶]
۳- با توجه به اختلافات میان حماس و فتح، آیا غزه جزء سرزمینهای تحت حاکمیت دولت فلسطین محسوب می شود؟
در این راستا تاکنون تعدادی نظریه به دفتر دادستانی دیوان واصل شده است. که در زیر به تحلیل اجمالی آنان می پردازیم؛
در تفسیر ماده ۳/۱۲ دیدگاه های هدف‏گرایانه و غایت‏گرایانه^[۵۷۷] معتقد هستند که از اصطلاح «دولت» باید در معنای کلی اساسنامه و هدف و مقصود نهایی آن معنا نمود. بر این مبنا گفته شده است که در حقوق بین الملل عمومی، واژه دولت تعاریف مختلفی دارد و فاقد یک معنای مشخص و یا «معمول» است. از همین رو، این واژه باید در قالب هدف و مقصود نهایی اساسنامه مورد ارزیابی قرار گیرد و دیوان بایستی در خصوص بند ۳ ماده ۱۲ به گونه ای حکم نماید که منجر به تحقق هرچه بیشتر اهداف اساسنامه شود.
دیدگاه قابل طرح دیگر آنکه، بر اساس قواعد تفسیر معاهدات بین المللی، عبارات به کار رفته در بند ۳ ماده ۱۲ آشکارا پذیرش صلاحیت دیوان را محدود به «دولت‏ها» در معنای عادی و معمولی کلمه نموده‏اند. این نظریه ها بر این باور هستند که اساسنامه هیچ معنای خاصی برای واژه دولت قائل نشده و این نتیجه‏گیری که بند ۳ ماده ۱۲ نهادهایی که تحت حقوق بین الملل عمومی، واجد شرایط دولت بودن نیستند را هم دربر می گیرد، فاقد هرگونه مبنایی است.
به اعتبار رویکرد غایت‏گرایانه فوق الذکر، شاخه ای از نظریه هایی که به دفتر دادستان واصل شده است موید این باور هستند که در ماده۳/۱۲، نیازی نیست که دیوان به بررسی «دولت بودن» یا نبودن نهادی که اعلامیه را صادر کرده بپردازد. بلکه باید این نکته را بررسی کند که آیا نهاد مورد نظر، خود از صلاحیت کیفری برخوردار است تا بتواند این صلاحیت را به دیوان منتقل یا تفویض کند؟ برخی استدلال می کنند که تشکیلات خودگردان از حق ذاتی برای اعمال صلاحیت کیفری درون قلمرو خود برخوردار است که این حق ناشی از حق تعیین سرنوشت و نیز ناشی از رویه عملی آن است. گفته شده که این امر در بیانیه‏های اسلو^[۵۷۸] نیز مورد تاکید قرار گرفته چرا که در آن بیانیه ها، مسئولین فلسطینی موافقت کردند که به طور موقت و داوطلبانه از اعمال صلاحیت کیفری خود در خصوص اتباع رژیم صهیونیستی صرفنظر نمایند.
البته به استناد استدلال دیگری، در بیانیه های اسلو تصریح شده که تمام اختیارات و مسئولیت‏هایی که مصرحاً به فلسطینیان واگذار نشده، در اختیار رژیم صهیونیستی باقی می ماند؛ از جمله صلاحیت کیفری بر اتباع آن رژیم و نیز مسئولیت‏هایی در خصوص امنیت داخلی و نظم عمومی در کرانه باختری و غزه بر عهده تشکیلات خودگردان نیست. بنابر این مسئولین فلسطینی نمی توانند صلاحیتی را که بر اساس «بیانیه های اسلو» خود از آن برخوردار نیستند، به دیوان تفویض نمایند.
برخی از نظراتی که به دفتر دادستان رسیده است موضوع بیانیه فلسطینیان را از منظر مساله شناسایی دولت^[۵۷۹] و شرایط سنتی دولت بودن مندرج در کنوانسیون مونته‏ویدئو ۱۹۳۳ یعنی یک جمعیت ثابت، یک قلمرو تعریف شده، حکومت، و اهلیت برقراری روابط با دولت‏های دیگر بررسی نموده اند که رویکردهای مختلفی در این رابطه ارائه شده است. اختلاف در میان این نظرها بیشتر مربوط است به تفسیر شرایط مندرج در کنوانسیون مونته‏ویدئو و اینکه آیا برخی یا همه آنها در مساله حاضر کاربرد دارند.
پرسش سوم آن است که آیا تشکیلات خودگردان از «حاکمیت» در مفهوم مورد نظر در حقوق بین الملل برخوردار است یا خیر. حاکمیت ملت فلسطین به لحاظ تاریخی به دوران امپراتوری عثمانی و دوران قیمومت تحت سیستم جامعه ملل برمی گردد. برخی با استناد به اینکه در زمان قبل از ۱۹۴۸، برای فلسطین اهلیت هایی از قبیل انعقاد معاهدات و صدور گذرنامه به رسمیت شناخته شده بود، گفته اند که دولت بودن فلسطین تحت سیستم قیمومت جامعه ملل^[۵۸۰] و نیز برنامه تقسیم ملل متحد^[۵۸۱] به رسمیت شناخته شده بود.
در مقابل عده ای مدعی هستند که در دهه های پایانی قرن نوزدهم ادعاهای متعارضی در خصوص مالکیت بر سرزمین فلسطین بوده است. از این رو، در برابر ادعاهای مبتنی بر شناسایی حاکمیت برای اتباع عرب، بیان می کنند که در اعلامیه بالفور ۱۹۱۷ از ایجاد یک سرزمین ملی برای مردمان یهود حمایت شده و این مساله در سیستم قیمومت گنجانده شد و شناسایی مقدماتی حاکمیت برای ملتهای تحت قیمومت گروه اول^[۵۸۲] به معنای شناسایی رسمی و واقعی دولت بودن این مناطق توسط جامعه ملل نبوده است.
به عنوان نکته پایانی در خصوص خود ارجاعی دولت ها باید بیان داشت؛ در مواردی که دولت، خود وضعیتی را به دادستان ارجاع می نماید، دادستان برای انجام تحقیق دو گام نسبت به موردی که دادستان به ابتکار خود اقدام به تحقیق می کند، جلوتر خواهد بود چرا که اولاً نیازی به احراز میزان واقعی بودن اطلاعات واصله ندارد و در ثانی، تحقیق او متوقف به تجویز شعبه مقدماتی نخواهد بود لکن دیگر نمی تواند به صلاحدید خود تحقیق نکند بلکه انجام تحقیق برای وی تکلیفی قانونی می باشد.
گفتار سوم: ارجاع شورای امنیت
شورای امنیت یکی از نهاد‌های سازمان ملل متحد است که به موجب فصل هفتم منشور ملل متحدایجاد شده و وظیفه پاسداری از امنیت و صلح بین‌المللی را به عهده دارد. بر اساس منشور ملل متحد، شورای امنیت می تواند در خصوص اعزام نیروهای پاسدار صلح، تصویب تحریم‌های بین‌المللی، و اعطای اجازه استفاده از نیروی نظامی بر علیه کشورهای متخاصم اقدام نماید. تصمیم‌های این شورا به صورت قطعنامه‌های شورای امنیت^[۵۸۳] اعلام می‌شود.
در باب اهمیت و ویژگی فصل هفتم منشور ملل متحد باید گفت ارجاع از سوی شورای امنیت به موجب ماده ب/۱۳ اساسنامه به عنوان اقدامی که ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد که صرفاً زمانی این تصمیم اتخاذ می شود که شورای امنیت تهدید به صلح و امنیت را احراز نموده باشد انجام می گیرد. این اقدام برای حفظ و برگرداندن صلح و امنیت بین المللی در انطباق با ماده ۳۹ منشور است.
شورای امنیت پنج عضو دائم که عبارتند از آمریکا، بریتانیا، روسیه، فرانسه و چین و ده عضو انتخابی دارد. پنج عضو دائم این شورا در تصمیم‌ها و رای‌گیری‌های شورا حق وتو^[۵۸۴] دارند. بر طبق فصل ششم منشور ملل متحد، شورای امنیت می‌تواند در هر وضعیتی که باعث تهدید جهانی یا افزایش تنش شود، را مورد توجه خود قرار دهد. شورا می‌تواند در صورتی که موضوعی صلح جهانی را به مخاطره بیندازد آن را مورد رسیدگی قضایی قرار دهد.
طبق فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد، شورای امنیت اختیار گسترده‌ای برای ارزیابی تصمیم‌های گرفته شده در وضعیتهای «تهدید صلح جهانی، تخطی از رویه‌های صلح، یا اعمال خشونت و زور» در سطح جهانی دارد. در چنین وضعیتهایی، کار شورا محدود به توصیه و نصیحت نمی‌شود و می‌تواند اقدامات جدی مانند استفاده از نیروهای مسلح نظامی «جهت حفظ و یا برقرار نمودن صلح و امنیت جهانی» دارد.^[۵۸۵]
نقش سازمان ملل متحد در تامین امنیت کلی جهانی براساس منشور سازمان ملل متحد تعریف می‌شود که به شورای امنیت قدرت اقدام در موارد زیر را می‌دهد:
تحقیق و بررسی هر وضعیت تهدید کننده صلح بین المللی
توصیه و اقداماتی برای حل و فصل مسالمت آمیز مشاجرات و اختلافها
فراخوانی اعضای دیگر برای شرکت ملتهای عضو دیگر در اقدامات اقتصادی مانند محاصره و تحریم دریایی، هوایی، پستی و ارتباطات رادیویی، یا اقدامات جدی دیپلماتیک
و در صورت لزوم اجرا و الزام تصمیمات خود با نیروهای نظامی
شورای امنیت راههایی را برای مذاکره و تفاهم از طریق بحث و گفتگو، مذاکره و توافق، با تشکیل نهادهای حقیقت یاب تحت سرپرستی سازمان ملل متحد، نیروهای میانجیگر و حافظان صلح وآتش بس ارائه کرده است.
یکی از اختیارات شورای امنیت برای «حفظ صلح و امنیت بین المللی» فصل هفتم منشور ملل متحد ترتیب دادن اقدامات لازم در راستای اجرای وظیفه حفظ صلح و امنیت بین المللی است. شورای امنیت در این راستا به استناد قطعنامه های ۸۰۸ و ۸۲۷ و ۹۵۵ خود، دادگاهای کیفری برای یوگسلاوی سابق و رواندارا تشکیل داد. در واقع شورای امنیت در قطعنامه های فوق الذکر اعلام نمود که وضعیت موجود در یوگسلاوی سابق و رواندا از جهت کشتار جمعی و نقض شدید و وسیع حقوق بین الملل بشردوستانه، تهدیدی بر ضد صلح و امنیت بین المللی است. نکته ای که باقی میماند این است که شورای امنیت به عنوان رکن سیاسی وظیفه حفظ یا برقراری مجدد صلح و امنیت بین المللی را بر عهده دارد، نه اجرای عدالت بین المللی، لذا آیا اساساً شورای امنیت اختیار تشکیل دادگاه به این منظور را دارد؟
در پاسخ می توان گفت اجرای عدالت لازمه صلح پایدار است. از این رو رابطه مستقیمی بین اجرای عدالت بین المللی و حفظ صلح و امنیت بین المللی موجود است. چه آنکه بی کیفر ماندن مرتکبان جنایات بین المللی خود یکی از نشانه ها و حتی عوامل مخدوش بودن نظم و امنیت بین المللی و برقراری صلح است. در واقع شورای امنیت با چنین رویکردی بین عدالت کیفری بین المللی و حفظ صلح و امنیت بین المللیرابطه ای منطقی برقرار نموده است.
تشکیل دو دادگاه کیفری بین المللی ویژه در اثر شرایط و اوضاع احوال به وجود آمده متضمن اقدام فوری در واکنش به جنایات ارتکابی بود؛ از جهت دیگر نیز ایجاد دادگاه کیفری بین المللی با قطعنامه های مصوب بر اساس فصل هفتم منشور، کلیه دولتهای عضو سازمان ملل متحد را متعهد و مکلف می نمود که اجرای آنها را تضمین کنند و بدین ترتیب میتوان سریعتر به مکانیسم های الزام آوری که برای کارایی چنین دادگاههایی ضروری است، دست یافت و بالاخره این که روش ایجاد دادگاههای کیفری بین المللی از طریق قطعنامه مشکل ارتباط این محاکم با سازمان ملل متحد را حل می نمود. زیرا شورای امنیت بر اساس ماده ۲۹ منشور ملل متحد میتواند جهت اجرای وظایفش ارکان فرعی ایجاد کند. لذا این گونه محاکم موردی از ارکان فرعی سازمان محسوب می شوند.^[۵۸۶]
وجود چنین سابقه و رویه ای در دادرسی های کیفری بین المللی سبب شد تا بحث مربوط به استقلال دیوان یا وابستگی آن به شورای امنیت از مسائل کلیدی در مذاکرات مربوط به تشکیل دیوان کیفری بین المللی باشد. در جریان کنفرانس رم دو دیدگاه افراطی وجود داشت که یکی قائل به اختیارات وسیع شورای امنیت حتی در احراز صلاحیت دیوان برای رسیدگی به جنایات بین المللی بود و دیگری با دادن هر نوع اختیار به شورای امنیت مخالف بود.^[۵۸۷]
۱)- آیین ارجاع توسط شورای امنیت
علیرغم کشمکش های فراوان، نهایتاً دیوان کیفری بین المللی به صورت نهادی مستقل و خارج از سازمان ملل متحد و به موجب یک معاهده و نه بر اساس تصمیم شورای امنیت ملل متحد به وجود آمده است. طبیعی است که این مسئله ممکن است بتواند به همکاری میان سازمان ملل و دیوان کیفری بین المللی لطمه وارد نماید. لذا به منظور احتراز از این امر و این که در فرض مخالفت کشور های قدرتمند و اعضای شورای امنیت، قطعاً دیوان کیفری بین المللی هر چند که به صورت مستقل و بی طرف طراحی شده باشد، اما به ارگانی ضعیف و بی خاصیت تبدیل می گردد. بدین سبب اساسنامه به نحوی سامان یافته است که در عین حفظ استقلال دیوان، حلقه روابط مناسبی میان دیوان و سازمان ملل متحد و شورای امنیت برقرار گردد.
از جمله این موارد، ماده ۲ اساسنامه است که مقرر میدارد: «رییس دیوان می تواند با موافقت دولتهای متعاهد این اساسنامه، موافقت نامه ای جهت برقراری روابط مناسب میان دیوان و سازمان ملل متحد منعقد نماید.» در دو مورد دیگر نیز اساسنامه به ارتباط بین شورای امنیت ملل متحد و دیوان کیفری بین المللی پرداخته است. در ماده ۱۳ و سایر مواد مرتبط با آن در خصوص نقش شورای امنیت در ارجاع یک وضعیت به دادستان دیوان جهت شروع به تعقیب و متعاقب آن، در صورت لزوم امکان اعتراض شورای امنیت به تصمیم دادستان در خصوص عدم تعقیب یا تحقیق در شعبه مقدماتی است. همچنین در ماده ۱۶ اساسنامه چنانچه دادستان دیوان در حال تعقیب یا تحقیق یک قضیه باشد و در این زمان قطعنامه ای بر اساس فصل هفتم منشور ملل متحد مبنی بر تعلیق تعقیب یا تحقیق صادر شود، هیچ تعقیب یا تحقیقی به مدت ۱۲ ماه شروع نمی شود یا ادامه نخواهد یافت؛ این درخواست در همان شرایط، قابل تمدید توسط شورای امنیت خواهد بود.
اما در خصوص ارجاع یک وضعیت به دادستان دیوان توسط شورای امنیت، ماده ب/۱۳^[۵۸۸] اساسنامه دیوان مقرر نموده، هر گاه شورای امنیت وضعیتی را که در آن به نظر می رسد یک یا چند جنایت ارتکاب یافته است، به موجب فصل هفتم منشور ملل متحد به دادستان دیوان ارجاع می نماید، دیوان می تواند صلاحیت خود را اعمال نماید.
اساسنامه هیچ جزئیات دیگر یا شرط دیگری برای این تقاضا ذکر ننموده است و صرفاً بیان کرده است که این اقدام شورای امنیت باید بر اساس فصل هفتم منشور انجام شود. به نظر می رسد این موضوع باعث می شود شورای امنیت بتواند از ظرفیت های دیوان به جای دادگاه های موردی استفاده نماید و از مضرات محدودیت های تشکیل دادگاه بین المللی ویژه _از قبیل زمان بر بودن و هزینه های تشکیل و اداره آن_ نیز در امان باشد؛ از این رو بعضاً تشکیل دیوان بین المللی کیفری را هدیه موسسان به شورای امنیت معرفی نموده اند.
النهایه چون شورای امنیت بر اساس منشور ملل متحد متصدی اصلی حفظ صلح و امنیت بین المللی است و اصولاً نیز جرائمی که تحت صلاحیت دیوان قرار دارند، در وضعیت هایی واقع می شوند که صلح و امنیت بین المللی حسب مورد تهدید یا نقض می گردد، پس به نظر می رسد ارجاع وضعیتها از سوی شورای امنیت به دیوان، نه تنها به استقلال قضایی دیوان آسیب نمی رساند^[۵۸۹] بلکه دارای مزایایی هست چرا که دیوان را قادر می سازد اولاً نسبت به جرائم ارتکابی توسط کشورهای غیر عضو اساسنامه اعمال صلاحیت کند و از این رهگذر نقش فعال تری در عرصه بین المللی ایفا نماید و از سوی دیگر شورای امنیت از تشکیل محاکم ویژه متعدد بی نیاز می گردد.
طبق ماده ۴۷ منشور این اقدام محتاج اتخاذ تصمیم شورا برای حفظ صلح و امنیت بین المللی باید توسط همه ی اعضای شورای امنیت یا برخی از آنان که شورای امنیت تعیین می کند اتخاذ شود. چنین اقدامی ممکن است مستقیما با اقدام آنان توسط نهادهای بین المللی مورد نظر که عضو آن هستند صورت پذیرد.
در ارتباط با تاثیری که تکمیلی بودن صلاحیت دیوان بر ارجاعات شورای امنیت به دیوان می گذارد باید گفت نظام صلاحیت تکمیلی حتی در مواردی که شورای امنیت مبادرت به ارجاع موضوع به دیوان نموده است ، به عنوان یک اصل عمل می نماید .

همان طور که در شکل (۳-۴۳) مشخص است مقدار پلیمره شدن بستگی به تعداد روبش‌های پتانسیل داشت و بعد از ۵۰ روبش دماغه‌ها ثابت شدند.
شکل(۳-۴۴)، فرایند تشکیل پلیمر و واکنش‌های اکسایش-کاهش مونومر و پلیمر تولوئیدین بلو را نشان می‌دهد. این شکل از پلیمره شدن می‌تواند بین تولوئیدین بلو موجود در محلول و تولوئیدین بلو اتصال یافته به سطح صورت گیرد.
شکل ۳-۴۴- شمایی از واکنش‌های اکسایش- کاهش مونومر و پلیمر تولوئیدین بلو
۳-۲-۵- بررسی خواص الکتروشیمیایی لایه پلیمری نیل بلو و تولوئیدین بلو تشکیل شده در سطح الکترود کربن شیشه‌ای
قبل از انجام الکتروپلیمریزاسیون همان‌طور که در شکل (۳-۴۱) نشان داده شده است دماغه مربوط به نیل بلو به صورت یک جفت دماغه با میانگین پتانسیل دماغه برابر ۴۱۸/۰- ولت و جدایی دماغه ۱۵۶ میلی‌ولت بود.
در ولتاموگرام مربوط به تولوئیدین بلو هم ( شکل۳-۴۳) یک جفت دماغه با میانگین پتانسیل دماغه برابر ۰۷/۰- ولت و جدایی دماغه ۹۰ میلی‌ولت مشاهده می‌شود.
برای بررسی بیشتر رفتار الکتروشیمیایی الکترود اصلاح شده بعد از پلیمریزاسیون شسته شد و به محلول الکترولیت با pH برابر ۰/۶ منتقل گردید. در شکل۳-۴۵ فرآیندهای اکسایش-کاهش مونومر و پلیمر تولوئیدین بلو نشان داده شده است. با پلیمره شدن از شدت دماغه‌های مونومر کم شده و دماغه‌های پلیمر به صورت پهن و شکافته شده مشاهده می‌شوند. همان‌طور که در مورد نیل بلو در شکل (۳-۴۵ A) نشان داده شده است پس از انجام ۵ روبش پتانسیل این تغییرات قابل لمس است. این اثر همچنین در شکل (۳-۴۵ B) برای ترکیب تولوئیدین بلو نشان داده شده است. با ادامه روبش‌های پتانسیل برای نیل بلو تا ۱۳ روبش و در مورد تولوئیدین بلو تا ۵۰ روبش، دماغه مونومر به طور کامل حذف شد و دماغه پلیمر به بیشترین شدت خود رسید.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

شکل ۳-۴۵- ولتاموگرام چرخه‌ای ترکیب A) نیل بلو و B) تولوئیدین بلو در محلول آمونیوم نیترات ۱/۰ مولار قبل و بعد از پلیمرشدن
۳-۲-۶- بررسی میزان پایداری پلیمر تشکیل شده
با توجه به این‌که الکترود پلیمری حاصله از طریق اتصالات عرضی کوالانسی به سطح متصل شده، پایداری بالایی را برای آن انتظار داریم. جهت بررسی پایداری، الکترود در محلول‌های استونیتریل، استن، اتانول و آب در حمام فراصوت به مدت ۵ دقیقه قرار داده شد و با توجه به نتایج ولتامتری هیچ اثری از کنده شدن پلیمر از روی سطح مشاهده نگردید (میزان %RSD برابر ۱/۳% را نشان داد). بنابراین در صورت آلوده شدن سطح الکترود به راحتی می‌توان با قرار دادن آن تحت امواج فراصوت و در حلال مناسب سطح را تمییز کرد. همچنین اثر روبش‌های متوالی پتانسیل بر روی الکترود بررسی شد و الکترود پایداری بسیار خوبی نشان داد (شکل ۳-۴۶). علاوه بر این به دلیل اینکه تمامی پیوندها به صورت کوالانسی هستند الکترود پایداری بسیار خوبی در دماهای بالا و در پتانسیل‌های بالا از خود نشان داد. به دلیل اینکه اصلاح به روش کوالانسی در مورد انواع سطوح هادی کاربرد دارد به نظر می‌رسد این روش ‌بتواند به طور موثری برای محافظت از خوردگی استفاده شود.
شکل ۳-۴۶- بررسی میزان پایداری با انجام روبش پتانسیل در محلول آمونیوم نیترات در pH برابر ۰/۶٫ سرعت روبش پتانسیل ۱/۰ ولت بر ثانیه
۳-۳- بررسی خواص الکتروکاتالیزوری الکترودهای اصلاح شده با رنگ‌های فنوکسازین
برای این هدف کاربرد حسگرهای طراحی شده برای اندازه‌گیری هیدروژن پراکسید و نیتریت مورد ارزیابی قرار گرفت.
۳-۳-۱-۱- بررسی خواص الکتروکاتالیزوری حسگرهای طراحی شده برای احیای الکتروکاتالیزوری هیدروژن پراکسید
خواص الکتروکاتالیزوری الکترودهای کربن شیشه‌ای اصلاح شده با رنگ‌های نیل بلو، تولوئیدین بلو و تیونین به احیای هیدروژن پراکسید با بهره گرفتن از روش ولتامتری چرخه‌ای بررسی شد. برای این منظور ولتاموگرام‌های چرخه‌ای الکترودهای اصلاح شده با هر یک از سه رنگ نامبرده در غیاب و در حضور هیدروژن پراکسید ثبت و با ولتاموگرام‌های مشاهده شده روی الکترود اصلاح نشده مقایسه شدند.
شکل (۳-۴۷) ولتاموگرام‌های چرخه‌ای الکترود GCE/NB، در غیاب و در حضور ۵/۲ میلی‌مولار هیدروژن پراکسید در محلول ۱/۰ مولار آمونیوم نیترات و ۰۲/۰ مولار بافر در pH برابر ۰/۶ و در سرعت روبش ۲۰ میلی‌ولت بر ثانیه را نشان می‌دهد. به دلیل این‌که کاهش الکتروکاتالیزوری H₂O₂ نیاز به اضافه ولتاژ زیادی دارد، افزودن ۵/۲ میلی‌مولار هیدروژن پراکسید به سل حاوی الکترود کربن شیشه‌ای اصلاح نشده پاسخ مشخصی در محدوده ۰/۱ تا ۸/۰- ولت ایجاد نمی‌کند. در حالی‌که ولتاموگرام‌های به‌دست آمده از الکترود اصلاح شده با نیل بلو در غیاب و در حضور ۵/۲ میلی‌مولار هیدروژن پراکسید تغییر قابل توجهی را نشان می دهند. ملاحظه می‌شود که پس از افزودن هیدروژن پراکسید به محلول جریان دماغه کاهشی به‌شدت افزایش می‌یابد در حالی که جریان دماغه اکسایش حذف می‌شود. به علاوه اضافه ولتاژ لازم برای کاهش H₂O₂ به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌یابد. این مشاهدات نشان دهنده احیای الکتروکاتالیزوری هیدروژن پراکسید توسط الکترودGCE/NB است.
شکل۳-۴۷- ولتاموگرام‌های چرخه‌ای الکترود GCE و GCE/NB در غیاب و در حضور ۵/۲ میلی‌مولار هیدروژن پراکسید در محلول ۱/۰ مولار آمونیوم نیترات و بافر فسفات ۰۲/۰ مولار با ۰/۷=pH در سرعت روبش ۲۰ میلی‌ولت بر ثانیه
شکل (۳-۴۸) ولتاموگرام‌های چرخه‌ای الکترود اصلاح شده با نیل بلو در غلظت‌های متفاوتی از هیدروژن پراکسید در محلول ۱/۰ مولار آمونیوم نیترات و ۰۲/۰ مولار بافر فسفات در pH برابر ۰/۷ و در سرعت روبش ۵۰ میلی‌ولت بر ثانیه را نشان می‌دهد( جهت مشخص‌تر بودن ولتاموگرام‌ها، تنها ولتاموگرام تعدادی از غلظت‌ها در این شکل آورده شده است). در حاشیه شکل نمودار جریان کاتالیزوری بر حسب غلظت هیدروژن پراکسید رسم شده است. همان‌طور که ملاحظه می‌شود افزایش جریان کاتدی متناسب با افزایش غلظت هیدروژن پراکسید است. همان‌طور که در حاشیه شکل نشان داده شده است جریان کاتالیزوری در محدوده غلظت ۰/۵۰ میکرومولار تا ۰/۲۸ میلی‌مولار متناسب با غلظت هیدروژن پراکسید افزایش و از معادله خطی زیر پیروی می‌کند (معادله ۳-۶) که طبق آن می‌توان جریان را به غلظت هیدروژن پراکسید در این محدوده از غلظت ربط داد.
معادله (۳-۶) R²=0.999 I_p (µA) = 3.88C (mM) + 1.17
با در نظر گرفتن معادله زیر
معادله (۳-۷) معادله (۳-۸)
که در آن Y_i مقدار شدت جریان به‌دست آمده در هر نقطه از منحنی تنظیم و مقدار به‌دست آمده از معادله منحنی تنظیم و n تعداد نقاط استفاده شده در رسم منحنی تنظیم و m شیب حاصل شده از رسم منحنی تنظیم می‌باشد، حد تشخیص برابر ۰/۳۸ میکرومولار محاسبه شد.
شکل ۳-۴۸- ولتاموگرام چرخه‌ای الکترود GCE/NB در غلظت‌های متفاوت ۰، ۵/۰، ۵/۲ و ۵/۷ میلی‌مولار هیدروژن پراکسید (به‌ترتیب از a تا d) در محلول ۱/۰ مولار بافر فسفات با ۰/۷ = pH در سرعت روبش ۲۰ میلی‌ولت بر ثانیه. حاشیه شکل: منحنی تنظیم رسم شده در غلظت‌های مختلف از هیدروژن پراکسید
شکل (۳-۴۹) ولتاموگرام‌های چرخه‌ای الکترود GCE/TB را در غیاب و در حضور ۰/۵ میلی‌مولار هیدروژن پراکسید در محلول ۱/۰ مولار آمونیوم نیترات و ۰۲/۰ مولار بافر PBS در pH برابر ۰/۶ و در سرعت روبش ۵۰ میلی‌ولت بر ثانیه نشان می‌دهد. همان‌طور که قبلا نشان داده شد، افزودن هیدروژن پراکسید به سل حاوی الکترود کربن شیشه‌ای اصلاح نشده پاسخ مشخصی در محدوده ۰/۱ تا ۸/۰- ولت ایجاد نمی‌کند. در حالی‌که ولتاموگرام‌های به‌دست آمده از الکترود اصلاح شده با تولوئیدین بلو در غیاب و در حضور ۰/۵ میلی‌مولار هیدروژن پراکسید تغییر قابل توجهی را نشان می‌دهند. ملاحظه می‌شود که پس از افزودن هیدروژن پراکسید به محلول جریان دماغه کاهشی بشدت افزایش می‌یابد در حالی که جریان دماغه آندی حذف می‌شود. به علاوه اضافه ولتاژ لازم برای کاهش H₂O₂ به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌یابد. این مشاهدات نشان دهنده احیای الکتروکاتالیزوری هیدروژن پراکسید توسط الکترودGCE/TB است.
شکل ۳-۴۹- ولتاموگرام‌های چرخه‌ای الکترود GCE و GCE/TB در غیاب و در حضور ۰/۵ میلی‌مولار هیدروژن پراکسید در محلول ۱/۰ مولار آمونیوم نیترات و بافر فسفات ۰۲/۰ مولار با pH برابر ۰/۷ در سرعت روبش ۲۰ میلی‌ولت بر ثانیه.
خواص الکتروکاتالیزوری الکترود کربن شیشه‌ای اصلاح شده با لایه تیونین نیز نسبت به احیای هیدروژن پراکسید با بهره گرفتن از روش ولتامتری چرخه‌ای بررسی شد و ولتاموگرام‌های چرخه‌ای الکترود اصلاح شده با تیونین و اصلاح نشده در غیاب و در حضور هیدروژن پراکسید ثبت و مقایسه شدند. شکل (۳-۵۰) ولتاموگرام‌های چرخه‌ای الکترود GCE/TH را در غیاب و در حضور ۰/۵، ۰/۱۰ و ۰/۳۰ میکرومولار هیدروژن پراکسید در محلول ۱/۰ مولار آمونیوم نیترات و ۰۲/۰ مولار بافر در pH برابر ۰/۶ و در سرعت روبش ۲۰ میلی‌ولت بر ثانیه نشان می‌دهد. همان‌طور که قبلا نشان داده شد، افزودن هیدروژن پراکسید به سل حاوی الکترود کربن شیشه‌ای اصلاح نشده پاسخ مشخصی در محدوده ۴/۰ تا ۸/۰- ولت ایجاد نمی‌کند. در حالی‌که ولتاموگرام‌های به‌دست آمده از الکترود اصلاح شده با تیونین در غیاب و در حضور مقادیر ۰/۵، ۰/۱۰ و ۰/۳۰ میلی‌مولار هیدروژن پراکسید تغییر قابل توجهی را نشان می‌دهند که همراه با افزایش شدید جریان دماغه احیاء و حذف جریان دماغه اکسایش می‌باشد و این تغییرات متناسب با غلظت تیونین می‌باشد. به علاوه در این‌جا نیز اضافه ولتاژ لازم برای کاهش H₂O₂ به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌یابد. این مشاهدات نشان دهنده احیای الکتروکاتالیزوری هیدروژن پراکسید توسط الکترودGCE/TH است.
شکل ۳-۵۰- ولتاموگرام‌های چرخه‌ای الکترود GCE و GCE/TH در غیاب و در حضور ۰/۵، ۰/۱۰ و ۰/۳۰ میلی‌مولار هیدروژن پراکسید در محلول ۱/۰ مولار آمونیوم نیترات و بافر فسفات ۰۲/۰ مولار با pH برابر ۰/۶ در سرعت روبش ۲۰ میلی‌ولت بر ثانیه.
با توجه به مشاهدات بالا می‌توان مکانیسم EĆ زیر را برای احیای هیدروژن پراکسید توسط الکترودهای اصلاح شده با رنگ‌های فنوکسازین پیشنهاد کرد. جریان کاهشی مشاهده شده مربوط به نفوذ هیدروژن پراکسید به سطح الکترود و واکنش آن با رنگ تثبیت شده بر روی سطح است. به طور کلی احیای هیدروژن پراکسید توسط رنگ‌های فنوکسازین توسط مکانیسم ارائه شده در شکل زیر (شکل۳-۵۱) صورت می‌گیرد.
شکل۳-۵۱- مکانیسم کلی احیای هیدروژن پراکسید توسط رنگ‌های فنوکسازین [۱۷۶]
۳-۳-۱-۲- بررسی خواص الکترود اصلاح شده با نیل بلو نسبت به اکسایش الکتروکاتالیتیکی هیدروژن پراکسید
جنبه جالب و قابل توجه دیگر الکترود اصلاح شده با نیل بلو توانایی آن به عنوان کاتالیست در اکسایش هیدروژن پراکسید بود. همان‌طور که در شکل (۳-۴۷) نشان داده شده است، ولتاموگرام الکترود اصلاح شده با نیل بلو در حضور H₂O₂ یک دماغه آندی با پتانسیل دماغه برابر ۷۶/۰ ولت نشان می‌دهد که افزایش جریان دماغه به طور خطی متناسب با غلظت هیدروژن پراکسید تا غلظت ۰/۱۵ میلی‌مولار بوده و از معادله خطی زیر پیروی می‌کند.
I(µA) = 0.25c (mM) + 0.31 R²=998/0 معادله(۳-۹)
اکسایش الکتروکاتالیتیکی میزان حساسیت پایین‌تری نسبت به کاهش الکتروکاتالیتیکی هیدروژن پراکسید نشان داد. حساسیت بالاتر منجر به امکان اندازه‌گیری در غلظت‌های پایین‌تر و به‌دست آوردن حد تشخیص بهتر می‌شود. از این رو کاهش الکتروکاتالیتیکی هیدروژن پراکسید جهت انجام بررسی‌های بیشتر انتخاب گردید.
۳-۳-۱-۳- اندازه‌گیری آمپرومتری هیدروژن پراکسید با بهره گرفتن از الکترودهای اصلاح شده با رنگ‌های فنوکسازین
نتایج ولتامتری حاصله که در بالا شرح داده شد بیان‌گر سهولت و امکان پذیری استفاده از الکترودهای اصلاح شده در اندازه‌گیری آمپرومتری هیدروژن پراکسید است. در این کار از این روش حساس آمپرومتری برای تعیین محدوده درجه بندی خطی اندازه‌گیری هیدروژن پراکسید توسط الکترودهای اصلاح شده استفاده شد. روش آمپرومتری یکی از روش‌های قدرتمند جهت اندازه‌گیری گونه‌های فعال الکتروشیمیایی است. در این روش به دلیل چرخش محلول رسیدن آنالیت به سطح الکترود علاوه بر انتشار، از طریق همرفت نیز صورت می‌گیرد، بنابراین حساسیت اندازه‌گیری نسبت به روش ولتامتری چرخه‌ای بالاتر بوده و امکان تشخیص مقادیر کمتر آنالیت بوجود می‌آید.
۳-۳-۱-۳-۱- بررسی اثر پتانسیل در اندازه‌گیری آمپرومتری هیدروژن پراکسید با بهره گرفتن از الکترودهای اصلاح شده با رنگ‌های فنوکسازین
ابتدا به منظور به‌دست آوردن بیشترین حساسیت و گزینش پذیری اثر پتانسیل اعمال شده بر روی پاسخ آمپرومتری حسگرهای طراحی شده نسبت به هیدروژن پراکسید مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این مطالعه روی الکترود اصلاح شده GCE/TH نشان می‌دهد که جریان کاهشی هیدروژن پراکسید (با غلظت ^۳-۱۰×۵/۱) در سطح الکترود اصلاح شده با منفی‌تر شدن پتانسیل از ۱/۰ تا ۴/۰- ولت افزایش می‌یابد و بیشترین شدت افزایش در حدود ۳۵/۰- ولت مشاهده می‌شود. در حالی‌که جریان مشاهده شده در سطح الکترود اصلاح نشده کوچک و مستقل از پتانسیل اعمال شده است. در پتانسیل‌های کاتدی‌تر جریان‌های مشاهده شده برای هر دو الکترود اصلاح شده و اصلاح نشده به یک میزان زیاد می‌شود. بنابراین پتانسیل ۳۵/۰- به عنوان پتانسیل بهینه برای انجام آمپرومتری انتخاب گردید (شکل۳-۵۲ A).
همچنین اثر پتانسیل اعمال شده بر روی پاسخ آمپرومتری حسگر GCE/NB نسبت به غلظت ^۳-۱۰×۰/۱ مولار هیدروژن پراکسید مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که جریان کاهشی هیدروژن پراکسید در سطح الکترود اصلاح شده با منفی‌تر شدن پتانسیل از ۱/۰ تا ۳/۰- ولت افزایش می‌یابد و بیشترین افزایش در حدود ۳۵/۰- ولت مشاهده می‌شود (شکل۳-۵۲ B). بنابراین پتانسیل ۳۵/۰- به عنوان پتانسیل بهینه برای انجام آمپرومتری انتخاب گردید.
در مورد الکترود اصلاح شده تولوئیدین بلو نیز اثر پتانسیل اعمال شده بر روی پاسخ آمپرومتری حسگر نسبت به غلظت ^۲-۱۰×۰/۵ مولار هیدروژن پراکسید مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که جریان کاهشی هیدروژن پراکسید در سطح الکترود اصلاح شده با منفی‌تر شدن پتانسیل از ۱/۰ تا ۴/۰- ولت افزایش می‌یابد و بیشترین افزایش در حدود ۴۰/۰- ولت مشاهده می‌شود(شکل۳-۵۲ C). بنابراین پتانسیل ۴۰/۰- به عنوان پتانسیل بهینه برای انجام آمپرومتری انتخاب گردید.
شکل ۳-۵۲- بررسی اثر پتانسیل در اندازه‌گیری آمپرومتری در سطح (A) الکترود اصلاح شده با تیونین در غلظت ۵/۱ میلی‌مولار هیدروژن پراکسید، (B) الکترود اصلاح شده با لایه نیل بلو در غلظت ۰/۱۵ میلی‌مولار هیدروژن پراکسید و © الکترود اصلاح شده با لایه تولوئیدین بلو در غلظت ۰/۵۰ میلی‌مولار هیدروژن پراکسید. در تمامی این منحنی‌ها نمودار (a) مربوط به الکترود کربن شیشه‌ای و (b) مربوط به الکترود کربن شیشه‌ای اصلاح شده در محلول آمونیوم نیترات با pH برابر ۰/۶ در سرعت چرخش ثابت می‌باشد.
۳-۳-۱-۳-۲- بررسی اثر pH در اندازه‌گیری آمپرومتری هیدروژن پراکسید با بهره گرفتن از الکترودهای اصلاح شده با رنگ‌های فنوکسازین
همان‌طور که از معادلات واکنش الکتروشیمیایی بر می‌آید پروتون در فرایند مبادله الکترون شرکت می‌کند. بنابراین اثر pH محلول بر روی پاسخ الکتروکاتالیزوری الکترودهای اصلاح شده نسبت به هیدروژن پراکسید بررسی شد. از آنجا که اندازه‌گیری‌ها در حوالی pH زیستی حائز اهمیت است، بنابراین pHهای ۰/۶ ،۰/۷ و ۰/۸ جهت بررسی انتخاب گردیدند. اثر pH محلول بر پاسخ الکتروکاتالیزوری الکترود اصلاح شده GCE/TB نسبت به هیدروژن پراکسید بررسی شد و بهترین اثر الکتروکاتالیزوری در pH برابر ۰/۶ مشاهده شد(شکل ۳-۵۳). برای الکترودهای اصلاح شده GCE/NB و GCE/TH نیز بهترین اثر الکتروکاتالیزوری در pH برابر ۰/۶ مشاهده شد و این pH جهت اندازه‌گیری آمپرومتری H₂O₂ انتخاب گردید.
شکل ۳-۵۳- آمپروگرام الکترود GCE/TB پتانسیل ثابت ۴۰۰- میلی‌ولت بعد از تزریق غلظت ۰/۲ میلی‌مولار هیدروژن پراکسید به محلول ۱/۰ مولار آمونیوم نیترات در pH های ۰/۶، ۰/۷ و ۰/۸٫ سرعت چرخش الکترود ثابت.
۳-۳-۱-۳-۳- رسم منحنی تنظیم برای اندازه‌گیری آمپرومتری هیدروژن پراکسید توسط الکترودهای اصلاح شده با رنگ‌های فنوکسازین
شکل (۳-۵۴ A) پاسخ آمپرومتری الکترود کربن شیشه‌ای اصلاح شده GCE/NB را بعد از تزریق‌های متوالی هیدروژن پراکسید به محلول چرخان ۱/۰ مولار بافر فسفات با ۰/۶=pH در پتانسیل ثابت ۳۵۰- میلی‌ولت نشان می‌دهد. با توجه به ولتاموگرام به‌دست آمده برای الکترود GCE/NB مشاهده می‌کنیم که بلافاصله بعد از هر تزریق هیدروژن پراکسید به محلول جریان به سرعت افزایش یافته و در کمتر از ۴ ثانیه به مقدار ثابت و پایداری
شکل ۳-۵۴- (A) آمپروگرام الکترود GCE/NB بعد از تزریق غلظت‌های مختلف هیدروژن پراکسید به (a) الکترود اصلاح نشده کربن شیشه‌ای و (b) الکترود اصلاح شده با نیل بلو و (B) آمپروگرام الکترود GCE/NB بعد از تزریق‌های متوالی ۵/۰ میلی‌مولار هیدروژن پراکسید به محلول ۱/۰ مولار آمونیوم نیترات در pH برابر ۰/۶ در سرعت چرخش ثابت و پتانسیل ثابت ۳۵۰- میلی‌ولت. در منحنی C نمودار تنظیم جریان کاتالیزوری بر حسب غلظت هیدروژن پراکسید رسم شده است.
می‌رسد که نشان دهنده پاسخ سریع و پایدار الکترود نسبت به هیدروژن پراکسید است. این جریان پایا برای رسم منحنی تنظیم استفاده شد. همان‌طور که در حاشیه‌ی ‌این شکل نشان داده شده است جریان اندازه‌گیری شده با غلظت در محدود غلظت ^۷-۱۰×۹/۵ تا ^۳-۱۰×۰/۲ مولار از منحنی تنظیم با معادله(۳-۱۰) و در محدود غلظت ^۳-۱۰×۰/۲ تا ^۲-۱۰×۰/۱ مولار از منحنی تنظیم با معادله(۳-۱۱) پیروی می‌کند که با توجه به آن‌ها می‌توان جریان تولید شده را به غلظت هیدروژن پراکسید ربط داد.

نرخ بازگشت دارایی ها یعنی نسبت درآمد خالص به کل دارایی ها و بالا بودن این نرخ کارایی عملیات های سازمان را مستقل از ساختارمالی سازمان نشان می دهد.
۲-۷-۴-۳ بهره وری مالی سازمان
یا معیار سود دهی از نسبت فروش به هر نفر از پرسنل بدست می آید . بالا بودن این نرخ به معنی بالا بودن بهره وری کارکنان است.
۲-۷-۴-۴ حاشیه سود
عبارتست از درآمد پیش از کسر مالیات بر میزان فروش ، بالا بودن این شاخص عملکردی به معنای بالا بودن سود بدست آمده از فروش است
در خصوص نکات ذکر شده توضیحات کافی در فصل سوم و چهارم ذکر خواهد شد .
۲-۸ بررس فاکتورهای موثر در موفقیت پیاده سازی ERP
فاکتورهای موفقیت ERP
۲-۸-۱ مدیریت ارشد
از نظر هولاند و لایت حمایت مدیریت ارشد به خصوص در مراحل اولیه پروژه پیاده سازی ERP از اهمیت بالایی برخوردار است. البته نقش مدیریت میانی و سایر پرسنل نیز در جای خود خالی از اهمیت نخواهد بود ولی تحقیقات نشان داده است اگر مدیریت ارشد به طور دائمی مسئولیت ها و وظایف این پروژه را به دیگران تفویض نمایند ، احتمال شکست پروژه بسیار افزایش خواهد یافت. مدسن واهی حمایت مدیریت ارشد را یکی از مهمترین فاکتورهای موفقیت پیاده سازی ERP نتیجه گرفته اند . از نظر این محققان فراهم ساختن حمایت های استراتژیک به وسیله درگیری فعالانه مدیریت ارشد در سطوح مختلف پیاده سازی و نظارت در تمام مراحل پیاده سازی و پشتیبانی مستمر مفید است. مدیریت ارشد لازم است در تمام مراحل راه اندازی پروژه مشارکت کافی را داشته باشد و توجه لازم به برنامه های آموزشی سیستم های جدید در تمام سطوح حتی در سطوح مدیریت ارشد مبذول دارد . از نظر سامرز و نلسون نیز حمایت و تعهد مدیریت ارشد نه فقط در مراحل ابتدایی و فراهم آوردن امکانات لازم برای پروژه ، بلکه در تمام مراحل پیشرفت پروژه لازم است و آنها باید نظارت مستمر و راهنمایی های لازم را در مورد پروژه انجام دهند ، نقش و اهمیت سیستم های جدید و ساختار آن را برای پرسنل در جهت دستیابی به اهداف مشترک و نوین سازمان بیان کنند و سیاستها ، اهداف ، مسئولیت ها و نقش های جدید در سازمان باید توسط این مدیران به طور کامل معین شود. از نظر متوانی و دیگران فاز مقدمه چینی برای پیاده سازی ERP شامل فهم اهداف استراتژیک و تعهد مدیریت ارشد می باشد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در مدل فاکتورهای بحرانی موفقیت ERP که توسط هولاند و لایت ارائه شده است حمایت مدیریت ارشد به عنوان یک فاکتور استراتژیکی مهم عنوان گردیده است ( جدول ۲-۳ ).
جدول ۲-۳ مدل فاکتورهای بحرانی موفقیت ERP هولاند و لایت
Implementation process

Strategic
Legacy system
Business vision
ERP strategy
Top management support
Project schedule and plans

Tactical
Client consultation
Personal
BPC and Software Configuration
Client acceptance
Monitoring and feedback
Communication
Trouble shooting

تحقیقات بسیار دیگری توسط المشری و دیگران اهمیت نقش مدیریت ارشد را به عنوان یک عامل مهم در موفقیت ERP نشان داده است. سارکر و لی با بررسی عوامل موثر در موفقیت پیاده سازی ERP رهبری قوی و متعهد را در سطح مدیریت ارشد و در سطح مدیریت پروژه به عنوان مهمترین عامل می دانند. در تحقیق بئنو و سالبرو حمایت مدیریت ارشد فاکتور کلیدی در موفقیت ERP عنوان گردیده است . کاربران نیاز دارند مشارکت فعالانه مدیران سازمان را در اتصال با سیستم ERP ببینند. آن ها نشان دادند هماهنگی مدیریت ارشد با کمیته راهبری و توسعه ارتباطات ، بهترین مکانیسم برای قابل مشاهده بودن پشتیبانی مدیریت ارشد است.
انگای و دیگران با بررسی فاکتورهای موفقیت در ۱۰ کشور ، حمایت مدیریت ارشد و آموزش را مهمترین فاکتور عنوان کرده اند. وانک و چن در تحقیقی که در بیش از ۸۵ شرکت تایوانی انجام داد ، حمایت حمایت غیر مستقیم مدیریت ارشد را در ارتقای کیفیت سیستم ERP از طریق اثر مثبت آنها در از بین بردن تعارض در فرایند مشاوره مشاوران خارجی می دانند. در تحقیق مهدی عابدینی در خصوص عوامل موثر بر آمادگی صنعت خودروی ایران ، عوامل حمایتی با توجه به شرایط خاص صنعت خودرو یکی از دو عامل مهم عنوان گردیدند ، عامل مهم دیگر عامل فرهنگی ذکر شده است. در تحقیق امین پور مددکار که در سه شرکت ایرانی در زمینه پیاده سازی ERP فعالیت داشته اند انجام شده است ، حمایت مدیریت ارشد را به عنوان یکی از عوامل موثر در موفقیت پیاده سازی عنوان شده است. در تحقیق دیگری که باز هم در شرکت هایی که در صنعت خودرو سازی ایران اقدام به پیاده سازی ERP کرده اند صورت گرفته است ، پشتیبانی مدیریت ارشد را به عنوان یکی از پنج فاکتور مهم در موفقیت پیاده سازی این سیستم ها عنوان کرده اند.
در چهارچوب فاکتورهای موفقیت ERP ارائه شده توسط پاستور و دیگران نیز حمایت دائمی مدیریت ارشد یکی از فاکتورهای استراتژیکی سازمانی مهم عنوان شده است .
۲-۸-۲ قهرمان پروژه
پاستور و دیگران وجود قهرمان پروژه در پیاده سازی موفق سیستم ERP را به عنوان یکی از فاکتورهای موفقیت می دانند و علاوه بر این نقشهای خاص اسپانسر پروژه و مدیر پروژه را همان نقش قهرمان پروژه می دانند .
سامرز و نلسون بیان می دارند که موفقیت پروژه های ERP به وجود یک سمبل و قهرمان که بتواند وضایت اصلی و مهم ، رهبری ، تسهیل امور و ایجاد حس رضایت در کاربران را ایجاد کند ، وابستگی زیادی خواهد داشت . معمولا چنین فردی کسی است که اختیارات لازم برای انجام تغییرات اساسی و اصلی را در سازمان داشته باشد و ردر موفقیت پذیرش سیستم توسط افراد سازمان نقش مهمی دارد. از نظر بردلی استفاده از قهرمان در یک نقش قابل ملاحظه ، در موفقیت پروژه مهم است و موفقیت قابل ملاحظه پروژه ها با وجود قهرمان در مقایسه با پروژه های بدون قهرمان یا مواقعی که نقش قابل توجهی ایفاا نمی کند ، گزارش شده است. در تحقیق انگای و دیگران وجود قهرمان پروژه یکی از ده فاکتور مهم در موفقیت پیاده سازی ERP در ده کشور مورد بررسی آن ها عنوان شده است .
۲-۸-۳ کمیته راهبری
از نظر تیسای و دیگران کمیته راهبری ، مسئول انتخاب سیستم ، تحویل گیرنده و تغییر دهنده سیستم ERP بر سیستمی با عملکرد مناسب و موثر می باشد و باید در سرتاسر پروژه درگیر باشد. سامرز و نلسون ساختار مدیر پروژه ، با یک کمیته راهبری شامل مدیریت ارشد از بخشهای مختلف شرکت ، نمایندگان مدیریت پروژه و استفاده کنندگان نهایی ERP را ابزار اثر بخشی در موفقیت پیاده سازی این سیستم ها می دانند و از نظر آنها کمیته راهبری همیشه درگیر انتخاب سیستم ، نظرات در طول پیاده سازی در مدیریت مشاوران بیرونی می باشد .
۲-۸-۴ مشاوران پیاده سازی
از نظر سامرز و نلسون از مشاوران خارجی برای برپایی ، نصب و سفارشی کردن نرم افزارشان استفاده می کنند و از تجارب مشاوران استفاده می نمایند. مشاوران نیازمندیها را تجزیه و تحلیل می کنند ، مناسب ترین سلوشن را توصیه می کنند و پیاده سازی را مدیریت می کنند. مدسن و اهی نیز سرویس های مشاوره ای را عامل مهم در موفقیت ERP می دانند .
وانگ و چن در تحقیقی که در ۸۵ شرکت تایوانی که ERP را پیاده سازی کرده بودند انجام داد ، وجود مشاوران خارجی برای پیاده سازی ERP را عامل مهم در موفقیت پیاده سازی ERP نتیجه گرفتند.
۲-۸-۵ شایستگی تیم پروژه
سامرز و نلسون بیان می دارند شایستگی تکنیکی و بازرگانی اعضای تیم از عوامل کلیدی موفقیت پیاده سازی ERP است. تیم پروژه باید شامل بهترین پرسنل موجود در سازمان باشد و ایجاد یک تیم در حوزه های مختلف کاری بسیار لازم و ضروری به نظر می رسد. این تیم باید مشاورانی از خارج از شرکت نیز در اختیار داشته باشد که از هر دو نوع دانش تجاری و فنی بهره مند باشد ، پروژه ERP در اولویت کاری آنان باشد و به صورت تمام وقت در این حوزه فعالیت کنند و در صورت امکان اعضای تیم باید دریک محل استقرار داشته باشند تا امکان برقراری ارتباط و همکاری را با یکدیگر داشته باشند. ماندال و گاناسکاران با تائید نظر المشری و دیگران ، در مدل شایستگی های کلیدی خود شایستگی های تیم پروژه را یکی از پنج شایستگی کلیدی در موفقیت پیاده سازی ERP می دانند. این مدل در شکل ۲-۱۷ نشان داده شده است .
شایستگی نصب ERP
شایستگی مدیریت پروژه
شایستگی مهندسی مجدد
استراتژی تغییر