مغز گردو اغلب در حدود ۴درصد رطوبت، ۱۵درصد پروتئین،۷/۱۳ درصد کربوهیدرات،۷/۱ درصد مواد معدنی،۶۰ درصد روغن و۷/۶ درصد فیبر دارد. روغن گردو حاوی تقریبا ۷ درصداسید چرب اشباع،۲۰ درصد اسید چرب غیر اشباع با یک پیوند مضاعف و ۷۳ درصد اسید چرب غیر اشباع با چند پیوند مضاعف می‌باشد. اسیدهای چرب اصلی موجود درروغن مغز گردو اسید اولئیک، اسید لینولنیک و اسید لینولئیک می‌باشد. (مکسیس ۲۰۰۹، www.kicc-walnut.ir)
۱-۲-۶-۲- مصارف غذایی مغز دانه گردو
مغز گردو ماده خوراکی است که دارای مقدار زیادی چربی، پروتئین ،مواد قندی و نشاسته ای می‌باشد .که هم به عنوان خوراکی مغذی و هم به عنوان ماده اولیه برای استخراج روغن نباتی مورد استفاده قرار می‌گیرد هچنین دارای خواص دارویی می‌باشد(طباطبایی ۱۳۷۱) مغز گردو به عنوان یکی از بهترین، خوشمزه‌ترین و پرانرژی‌ترین آجیل‌های ایران که به صورت‏های تازه، برشته، نمک‏زده به تنهایی و یا با دیگر آجیل‌ها از قبیل کشمش، بادام، پسته و غیره مصرف می‌شود و به عنوان طعم دهنده در نوشیدنی‌ها، انواع بستنی و در فراورده‌های نانوایی و قنادی و همچنین بعنوان ماده اصلی انواع غذاهای ایرانی مورد توجه قرار می‌گیرد (مکسیس۲۰۰۹،طباطبایی و همکاران ۱۳۷۱) از روغن مغز گردو نیز در برخی از غذاها و شیرینی پزی ها به صورت روغن های معمولی نباتی در صورت تازه بودن وفاسد نبودن مورد استفاده قرار می گیرد .(طباطبایی و همکاران ۱۳۷۱)

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱-۲-۶-۳- مصارف دارویی مغز دانه گردو
برخی از مصارف دارویی مغز گردو عبارتند از :
۱-مغز دانه گردو به علت داشتن مواد چربی زیاد ،بسیار قوی انرژی بخش با تولید کالری است.
۲-میزان بالای اسیدهای چرب غیر اشباع در گردو باعث کاهش فشار خون و کلسترول می‌شود و به حفاظت بدن در برابر بیماریهای قلبی و عروقی و سرطان کمک می‌کند.
۳-مغز گردو سرشار از ویتامین های A، B، E و از همه مهمتر ویتامین F می باشد
۴- مغز دانه گردو از بیماری دیابت جلوگیری می کند
۵-مغز دانه گردو یک ماده ملین ولطیف است که به هضم غذا کمک می کند
۶- خوردن مغز گردو نیرزی تفکر و تعقل را زیاد می کند
۷-وجود ویتامین B و انواع آن در گردو اعصاب را تقویت میکند
۸- مغز دانه گردو به علت داشتن املاح روی نه تنها به فعالیت ویتامین های خود می افزاید بلکه ویتامین های غذاهای دیگر را نیز که همراه آن خورده می شود وادار به فعالیت می کند
۹-خوردن مغز گردو متابولیسم بدن را به حالت تعادل در آورده و بسیاری از نارسایی ها را درمان میکند
۱۰-مغز گردو با داشتن مقداری ویتامین F که از نظر مواد غذایی بسیار ارزشمند است و به صورت قسمتی از روغن گردو می باشد بیماری های جلدی را معا لجه کرده و فراموشی را از بین می برد و به بهبود بیماری قند کمک می کند.
۱۱-خوردن مغز گردو در فصول سرد سال تولید انرژی درونی کرده و بدن را از سرما حفظ می کند و مانع سرماخوردگی می شود
۱۲-مغز گردو معده را تقویت می کند(طباطبایی و همکاران ۱۳۷۱)
۱-۲-۷- عملیات برداشت، فرآوری و بسته بندی گردو
مدیریت صحیح مراحل برداشت، فرآوری و بسته بندی مغزهای خوراکی درختی، در دستیابی به راندمان مناسب، کیفیت مطلوب و افزایش سوددهی بسیار تعیین کننده می‏باشد. در ادامه، به طور اختصار به تشریح مراحل نامبرده، پرداخته می‏شود.
۱-۲-۷-۱-برداشت
مرحله برداشت، زمان برترین و پرهزینه ترین مرحله، در تولید مغزهای خوراکی درختی، به شمار می‏آید و می تواند حدود ۶۰-۳۰ درصد کل هزینه تولید را به خود اختصاص دهد.
برداشت گردو، در کمترین زمان ممکن پس از دستیابی به مرحله رسیدگی^[۷]، باید انجام گردد. برداشت گردو هنگامی فرا می رسد که پوشش سبز میوه، شکاف برداشته و شروع به جدا شدن از پوسته سخت کند، در این هنگام، تغییر رنگ پرده میانی نیمه ها آغاز و شروع به قهوه ای شدن می نماید. بسته به نوع واریته و شرایط آب و هوایی، برداشت گردو، از نیمه شهریور آغاز و تا نیمه آبان به طول می انجامد. آبیاری منظم در این دوره نقش بسیار مهمی در تسریع جداشدن پوسته سبز دارد، این پروسه در درختانی که تحت استرس خشکی قرار دارند، به کندی انجام می‏گیرد. برداشت هنگامی آغاز می‏شود که ۸۰ درصد و یا بیشتر محصول، آماده برداشت باشد. برداشت دیرهنگام تغییر رنگ مغز، افزایش احتمال آفت زدگی و حمله حشرات و پرندگان را بدنبال دارد. از سوی دیگر در برداشت زودهنگام، جداسازی پوسته سبز، به سختی انجام گرفته و میزان چروکیدگی مغز نیز افزایش می یابد (درویشیان ۱۳۷۹، کنونل۱۹۹۶).
برداشت دستی مغزهای خوراکی، با تکان دادن شاخه ها با بهره گرفتن از چوبهای دراز انجام می‏گیرد (شکل ۱-۳) . در بسیاری از موارد، جهت جلوگیری از تماس محصول با زمین، پوشش هایی پیرامون درخت پهن می‏گردد (پری۱۹۹۸ )
شکل ۱-۳- تکان دادن شاخه های درخت در برداشت دستی
افزایش مساحت باغات، همراه با افزایش هزینه های نیروی انسانی و هم‏چنین تمایل به سرعت بخشیدن در برداشت، جهت جلوگیری از افت کیفی محصول و علاوه بر آن وجود پوسته سخت که مغز را در مقابل صدمات مکانیکی و آلودگیهای ناشی از آن حفاظت می‏کند، از جمله دلایلی می‏باشند که در گسترش روزافزون مکانیزاسیون برداشت در مغزهای خوراکی، نقش داشته اند (امیر قاسمی ۱۳۸۱).
تجهیزات بکار رفته در برداشت مکانیزه گردو را می توان به چهار گروه عمده تقسیم نمود،
روش لرزاندن و گرفتن :^[۸]، در این روش بازوی لرزاننده^[۹] به تنه درخت بسته شده و با نیروی محرکه تراکتور، تنه و شاخه های درخت تکان داده می‏شوند و محصول بر روی پوششی که پیرامون درخت پهن شده، ریخته و جمع آوری می‏شود. در این روش محصول هیچگونه تماسی با زمین نداشته و از آلودگی آن با خاک، برگ و علف جلوگیری بعمل می‏آید. علاوه بر آن، برداشت می تواند، فارغ از شرایط زمین (نامسطحی، علف های هرز و رطوبت بیش از حد) انجام گیرد. زمان بر بودن برداشت (اتصال لرزاننده به هر یک از تنه ها و جمع آوری محصول از روی پوشش)، انعطاف پذیری پایین دستگاه (تنها در باغاتی قابل استفاده است که حداقل فاصله بین ردیفها و فاصله بر روی ردیفها رعایت شده باشند) و هزینه بالای دستگاه، از معایب این روش برداشت به شمار می‏آیند. در شکل۱ -۴ دستگاه لرزاننده شاخه های درخت، نشان داده شده است.
شکل ۱-۴- بازوی مکانیکی – هیدرولیکی برای تکان دادن شاخه های درختان
روش جمع آوری از روی زمین^[۱۰]: در این روش، محصولی که به صورت طبیعی و یا به کمک لرزاننده، بر روی زمین افتاده اند، به صورت مکانیزه برداشت می‏شوند
روش لرزاندن، جارو و جمع کردن^[۱۱]: در این روش تنه درخت توسط لرزاننده، تکان داده شده، محصولی که بدین صورت، بر روی زمین می افتند، توسط یک جاروکننده^[۱۲]، جمع و به صورت ردیفی بر روی زمین قرار می‏گیرند، تا رطوبت اولیه خود را از دست دهند. ردیفها، سپس توسط یک برداشت کننده^[۱۳] جمع می‏شود. در دستگاه برداشت کننده، برگها و دیگر مواد بیگانه از محصول جدا می گردند.
برداشت کننده مکنده^[۱۴]: بعلت قیمت پایین، سادگی استفاده و حجم کم، رو به گسترش می‏باشد. معایب این روش، نیاز بالا به نیروی انسانی، زمان بر بودن، احتمال ایجاد صدمات مکانیکی، گرد و غبار و سر و صدا می‏باشد (تفتی ۱۳۶۶،امیر قاسمی ۱۳۸۱، طباطبایی ۱۳۷۱،کلارک ۲۰۰۲).
۱-۲- ۷-۲- فرآوری
عملیات پس از برداشت مغزهای خوراکی، مراحل جداسازی برگ و دیگر مواد بیگانه، پوست گیری، شستشو، خشک کردن، جداسازی محصول آسیب دیده (باقی مانده پوشش سبز بر روی پوسته سخت، پوسته سخت تغییر رنگ یافته، محصول کپک زده، پوک، دارای پوسته شکسته و آلوده به آفلاتوکسین)، تیماردهی با آنتی اکسیدان ها جهت کاهش شدت واکنش تند شدن، برشته کردن، نمک زدن و افزودن طعم دهنده ها، درجه‏بندی (بر حسب اندازه و رنگ) و بسته بندی (کامل، مغز و یا مغزهای شکسته)، را شامل می‏گردد (کلارک ۲۰۰۲)
جداسازی پوشش سبز محصول، باید در کوتاهترین زمان ممکن پس از برداشت انجام گیرد. میزان کم محصول را می توان با دست و یا یک چاقوی جیبی پوست گیری نمود. برای مقادیر بیشتر می توان از ابزاری مانند شکل ۱-۵ استفاده نمود، که در آن گردو بر روی سطح تیز آن مالیده و بدین صورت، پوست و مواد بیگانه جدا می گردند.
پس از جداسازی پوشش خارجی، شستشوی محصول انجام می‏گردد، که این عمل از یک سو از تغییر رنگ پوسته سخت جلوگیری و از سوی دیگر مواد باقی مانده بر پوسته سخت را جدا می سازد.
میزان رطوبت گردو در زمان برداشت، در محدوده ۱۵-۵ و ۳۰-۱۰ درصد (بر پایه تر)، قرار دارد که در طول فرایند خشک کردن باید به حدود ۸-۵ درصد کاهش یابد. خشک کردن مغزهای خوراکی جهت کاهش رطوبت اولیه محصول به سطح رطوبت ایمن^[۱۵]، امری است الزامی و از واکنشهای تخریبی، تغییر رنگ مغز و کپک زدگی جلوگیری می‏کند. علاوه بر آن، باعث افزایش زمان ماندگاری محصول و تثبیت وزن محصول گشته و رنگ بری پوسته سخت را نیز ممکن می سازد ( کلارک۲۰۰۲).
شکل۱- ۵- پوست گیر گردو
خشک کردن مغزهای خوراکی، به روش های سنتی (خشک کردن آفتابی^[۱۶]) و یا صنعتی (توسط خشک‌کن) انجام می‏گیرد. خشک کردن آفتابی مغزهای خوراکی، نیاز به نیروی انسانی بالا داشته و زمان زیادی بطول می انجامد (در شرایط نامساعد محیطی تا ۱۲روز) و احتمال کپک زدگی محصول را نیز افزایش می‏دهد. استفاده از سیستم های خشک کن در فرآوری مغزهای خوراکی، افزایش سرعت خشک کردن، کاهش زمان فرایند و کاهش شدت افت کیفی محصول مانند تغییر رنگ و یا ایجاد شکاف در پوسته را بهمراه دارد.
میزان رطوبتی که باید از محصول در طول فرایند خشک شدن، خارج گردد، با افزایش دوره رشد، کاهش می یابد. به عبارت دیگر، زمان خشک کردن با افزایش طول دوره رشد، کاهش می یابد.
خشک‌کن های رایج در فرآوری مغزهای خوراکی، خشک کنهای کیلن^[۱۷] و یا خشک کن های صندوقی قابل حمل^[۱۸] می‏باشند. دمای بکار رفته در فرایند خشک کردن، در محدوده ۴۳-۳۸ درجه سانتی‏گراد، قراردارد، دماهای بالاتر جهت جلوگیری از احتمال ایجاد صدمات حرارتی، افزایش شدت واکنش تند شدن چربی موجود در بافت و افت کیفی محصول بکار نمی روند. در شرایطی که رطوبت نسبی محیط، بالا نباشد، می توان محصول را با جریان هوا بدون بکارگیری حرارت، خشک نمود، که این امر، به بهبود کیفیت محصول کمک می‏کند (راموس۱۹۸۵، الن۱۹۸۷)
در فرایند خشک کردن مغزهای خوراکی، رطوبت اولیه محصول به سطح رطوبت ایمن، کاهش داده می‏شود. خشک کردن به رطوبت های پایین تر، باعث کاهش راندمان محصول و افزایش هزینه های خشک کردن می‏شود.
سه خشک کن رایج در خشک کردن مغزهای خوراکی عبارتند از:
۱-خشک کن های صندوقی ثابت: که از واحدهایی با ظرفیت ۲۵ تن محصول تشکیل شده اند. بارگیری هر یک از واحدها، از قسمت بالا انجام گرفته، هر یک از صندوق ها ۴/۲-۸/۱ متر، ارتفاع دارند. هوای گرم با دمای ۴۳ درجه سانتی‏گراد به درون محصول دمیده می‏شود. پس از پایان فرایند مغزها از قسمت پایینی صندوق بر روی نوار نقاله ای تخلیه می گردند (شکل۱- ۶)
۲- خشک کن های صندوقی ردیفی: که از واحدهایی با ارتفاع ۸/۱-۵/۱ متر و سطح زیرین شبکه ای تشکیل شده اند. واحدها بر روی کانال انتقال دهنده هوای گرم مستقر شده اند. هوا با دمای ۴۳ درجه سانتی‏گراد به درون محصول دمیده می‏شود (شکل ۱-۷)

۲-۱-۲٫ مهارت حل مسأله:
یکی از با ارزش‌ترین آموزش‌هایی که منجر به شکوفایی انسان می‌شود، آموزش مهارت‌های حل
مسأله است. کسب توانایی مهارت‌های حل مسأله از نشانه‌های رشد، اعتماد به نفس، عزت نفس و خودباوری است.
اریک حل مسأله را فرآیندی می‌داند که در آن فرد به راحتی بتواند مشکل خاصی را برطرف نماید. مک موران و مک کویر حل مسأله را فرآیندی می‌دانند که فرد با توجه به تجارب عملی و توانایی‌های ذهنی خود بتواند مشکلات خاص را حل و به یک نتیجه‌ی مطلوب برسد.
حل مسأله فرایند؛ شناسایی، تشخیص، تعریف، مشخص کردن راه حل‌های رسیدن به مسأله، رتبه‌بندی راه‌حل ها، انتخاب بهترین راه‌حل، اجرای راه‌حل انتخاب شده و ارزیابی مسأله است. بدین ترتیب لازمه‌ی یک زندگی موفق کسب مهارت‌های حل مسأله است. (همان کتاب، ۴۷تا۴۸)
برخی از ویژگی‌های افراد فاقد توان حل مسأله:
۱- وجود مشکل را دلیل بر ضعف، بی کفایتی، بی لیاقتی و بی استعدادی، … خود می‌دانند.
۲- معتقدند که یک دنیای خوب، دنیای بدون مشکل است.
۳- به هنگام مواجهه با مشکلات مرتب خود را سرزنش می‌کنند.
۴- روش معمول این افراد، اجتناب یا فرار است.
معمولاً بدون اندیشیدن و با عجله عمل می‌کنند.
در مقابل موقعیت‌های تصمیم احساس درماندگی و ناامیدی می‌کنند.
قادر به پیش بینی پیامد راه حل‌ها و نتیجه‌ی تصمیم گیری‌های خود نیستند. (همان کتاب، ۴۹)
۲-۱-۳٫ مهارت تصمیم گیری:
هر فردی، در زندگی روزمره با تصمیم گیری‌های شخصی، فعالیت‌هایی را انجام می‌دهد. تصمیم‌گیری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. تصمیم گیرنده باید عوامل درونی و بیرونی محیط خود را بشناسد و آثار آنان را در فعالیت‌های خود ارزیابی نماید و در صورت مقتضی به تصمیم‌گیری و اجرا بپردازد. کازمایر مهارت در تصمیم‌گیری را کلید برنامه ریزی موفقیت آمیز دانسته است.
تصمیم‌گیری بخش مهمی از زندگی انسان بوده، زیرا انسان در انتخاب شغل، دوست، همسر، غذا، مسکن و هزاران موضوع دیگر ناگزیر است تصمیم‌گیری کند. بدین ترتیب زندگی هر فردی عبارت از مجموعه‌ای از تصمیم‌گیری‌ها است. (همان کتاب، ۵۵)
۲-۲٫ پیشینه‌ تحقیق:
در آغاز کار تحقیق بر حسب کنجکاوی و همچنین جهت جستجو و فهرست کردن عناوین مطالعات و پروژه‌های تحقیقاتی با موضوع «تأثیر ریاضیات بر مهارت‌های زندگی از نگاه ریاضیدانان» و یا شبیه به این موضوع به چندین کتابخانه و مقاله‌های علمی موجود در اینترنت و نشریات مراجعه کردم، بجز تعداد اندکی مقاله و تحقیق در داخل کشور چیزی یافت نشد. لذا رساله‌ی حاضر را موضوعی جدید و تازه یافتم که قبلاً به آن پرداخته نشده بود و در میان پژوهش‌های انجام گرفته در داخل و خارج کشور، پژوهشی که به طور اختصاصی به این موضوع پرداخته شده باشد یافت نشد. از این رو، این رساله شامل نظریات و پژوهش‌هایی است که پیرامون موضوع و موارد مشابه انجام گرفته است. برخی از مقالات و آثار در مورد این موضوع عبارتند از:
فاطمه السادات آقایی میبدی
یکی از دلایل اصلی ماندگاری ریاضیات در برنامه‌ی درسی، کاربرد آن در دو قرن گذشته به عنوان والا‌ترین ‌درس برای تربیت قدرت استدلال است. ریاضیات محاسبه، یک شیوه‌ی تفکر، نظم و سازگاری (درونی و جهان واقعی)، نمایش قدرت ذهنی، مطالعه‌ی الگوها و ارتباط است. بچه‌ها با تکرار اندیشه‌ها و ارتباط میان مفاهیم متفاوت، آگاه می‌شوند و تمام دوران تحصیلات را مانند دانه‌های زنجیر به هم مرتبط می‌بینند. زبان و خط مقدم جبهه‌ی علم (ریاضیات)، ما را در برقراری ارتباطات یاری می‌رساند.

توانایی خواندن ذهن در هنگام بحران، آزاد کردن روان انسان از اندیشه‌های غیر انسانی، شناخت نامعلومات و مبهمات، پیدا کردن پایه‌ها، تخمین زدن ریسک‌ها و پیشنهاد گزینه‌ها (قضاوت) از نتایج کاربرد تجارب ریاضی می‌باشد. درک و فهم اطلاعات انباشته شده‌ی جهان با ریاضیات است. هنر ریاضیات، هنر درک پرسش‌های درست، تخیل و منطق است. سر و کله زدن با مسائل ریاضی، نوعی تمرین و محرک مؤثر نظم فکری و پرورش دهنده‌ی قوای ذهنی است.
رشد اندیشه و تعالی روحی تحت تعالیم مفاهیم ریاضیات خود بزرگ‌ترین ‌نفع برای یک انسان تکامل جوست. جوامع انسانی نیازمند اصول آرمانی و ایده آل‌ها (نخبه گان و خواصی که ارزش‌های متعالی انسانی را تبیین سازند.) هستند. از سوی دیگر حاصل تفکر والا باید زندگی بهتری را برای شهروندان جامعه به ارمغان آورد. محصولات فکری اندیشمندان باید در اختیار و در خدمت عموم باشد. هیچ رشته‌ دیگری همچون ریاضیات چنان گستره‌ی وسیعی ندارد که یک سرش پا را فراتر از اندیشه‌ی بشری گذاشته و وارد قلمرو روح و ابدیت گردد، مفاهیم مجردی را خلق کند که سال‌ها بعد کاربرد مادی و واقعی می‌یابند و سر دیگرش در تولید جزئی‌ترین ‌ابزار مصرفی روزمره‌ی زندگی حضور خود را نشان دهد. شاید از این روست که آموزش ریاضیات نیز چنین چالش برانگیز است. (آقائی میبدی، ۸۷،۱۳۸۷)
جینالو درودگر
ریاضیات چیست و با چه دیدی باید ریاضیات را درک کنیم. ریاضیات پیش آهنگ دانش هاست. هر کس که می‌خواهد درست بیاندیشد و بهتر فکر کند ناگزیر است که با ریاضیات آشنا شود. علمای ریاضی و دانشمندان در رشته‌های مختلف بر این باورند که هر علمی که زیربنای دانش ریاضی نباشد علم نیست. براساس این اندیشه‌ی بزرگ باور فرهنگی مربیان ما در این راستا حائز اهمیت بسیار خواهد بود تا بتوانند بستر لازم را برای تعمیق این مؤلفه فراهم نمایند. در چنین شرایطی نظام تعلیم و تربیت می‌تواند مدعی و منادی احیاء دانش ریاضی به عنوان زیر ساخت و مفروضه‌ی اصلی در تمامی دروس علوم پایه‌های تحصیلی باشد. در دنیای امروز علم ریاضی به منزله‌ی خون در پیکره‌ی عظیم سایر علوم می‌باشد. آموزش ریاضیات نه تنها یک علم است بلکه الگویی است برای آموزش صحیح سایر علوم. ذهن‌های خلاق، مبتکر، جسور به منظور پاسخ گویی به سؤالات پیرامون خود بی شک منتج از یک نظام یافتگی است که ماهواً دانش ریاضی این توانایی را خواهد داشت تا آن را احیا کند. (درودگر،۱۹،۱۳۸۱)
افسانه حیدری
امید است که در پرتو تغییر و تحول روش‌های آموزش ریاضی و گسترش آن در سطح عمومی شاهد رفتار منطقی در تمام شئون زندگی مردم این مرز و بوم بوده و از طرفی موجبات شکوفائی استعدادهای درخشان جوانان ایرانی و بروز خلاقیت‌های شگرف آنان فراهم گردد.
ریاضیات مانند یک اقیانوس بیکران است که هر کس بر حسب نیازش بایستی از این اقیانوس بهرمند شود. وظیفه‌ی نظام آموزشی این است که فرایند یادگیری ریاضیات را تسهیل کند. باید ریاضیات را عمومی کرد. ریاضیات علاوه بر محتوایی که یاد می‌دهد عادت‌های کیفی خوبی ایجاد می‌کند. ریاضیات به این دلیل اهمیت ندارد که در همه‌ی رشته‌ها کاربرد دارد بلکه به این دلیل اهمیت دارد که پرداختن به آن ذهن را شفاف می‌کند خلاقیت را بالا می‌برد و گفتمان را تسهیل می‌کند.
عمومی کردن ریاضیات نه به معنای تدریس و آموزش ریاضی در سطوح مختلف بلکه به معنای این که افراد بتوانند نظمی به افکارشان بدهند می‌باشد. اگر افکار و احساسات با منطق عجین شود باعث می‌شود مردم قبل از هر کاری فکر کنند، برنامه ریزی کنند تا کمتر اشتباه کنند و اشتباهات را بتوانند جبران کنند. بنابراین باید به افراد کمک کنیم که ریاضیات را در زندگی خود بکار برند و لذت ببرند. بایستی سعی کنیم از پیرایه‌های بی دلیلی که به ریاضیات بسته شده رهایش کنیم و به جنبه‌های عملی، نسبی و اجتماعی ریاضیات پرداخت. (حیدری،۲،۱۳۸۵).
فصل سوم
تأثیر ریاضیات بر
مهارت‌های زندگی
ریاضیات یک نعمت زیبای الهی است که در جهان به انسان متفکر هدیه شده است. ریاضیات زندگی را منظم می‌کند، روح را صفا می‌بخشد و ذهن را آماده‌ی شناخت خیر و ثواب می‌کند. ریاضیات از زندگی جدا نیست، و زندگی بدون ریاضی معنی ندارد. ریاضیات ابزار زندگی است و به حقایق پراکنده نظم منطقی می‌دهد. تناسب، تقارن، توازن، تعادل، نظم و ترتیب که از ارکان زیبایی هستند جزء مباحث ریاضی می‌باشند. در ریاضیات حداکثر معنی را در حداقل الفاظ به کار می‌برند و بیشترین محتوا را در کمترین کلمات بازگو می‌کنند. ریاضیات یکی از مؤلفه‌های لازم برای تربیت یک انسان وارسته، آزاد و روشن فکر است. ریاضیات نظام فکری انسان را براساس فطرت آرایش کرده و مسیر حرکت او را به سوی مبدأ آفرینش هموار می‌سازد. ریاضیات راه گشای زندگی و راهنمای عقل سلیم است. ریاضیات ذهن را برای ارتباط با خدا مهیا می‌سازد. باید با ریاضیات آشنا شویم تا زیبایی‌ها را آن چنان که هستند دریابیم.
۳-۱٫ واژه ریاضیات
واژه‌ی ریاضیات، به جای واژه‌ی یونانی «ماته ماتیکه» گذاشته شده است که خود از «ماته ما» به معنای «دانش» و «دانایی» آمده است.
اغلب، واژه‌ی «ریاضیات» را، برگرفته از واژه‌ی «ریاضت» دانسته اند؛ چرا که «ریاضت» تنها به معنای «پرهیزکاری بدنی» نیست و «در خود فرو رفتن» و «فهمیدن» و «رسیدن به رازها» را هم می‌رساند.
دیدگاه‌های دیگری هم وجود دارد. بسیاری از زبان شناسان، با بحث‌های زبان شناختی نتیجه می‌گیرند، «ماته ما» همان واژه‌ی فارسی «مزدا» است که همان معنای واژه‌ی یونانی را دارد: «دانا» و «آگاه».
دیدگاه سوم، معتقد است که واژه‌ی «ریاضی» از واژه‌ی «راز» به معنای «اندازه گرفتن» آمده است. این واژه‌ی «راز» هنوز در واژه‌های «تراز» و «ترازو» با حفظ معنای خود باقی مانده است. در واژه‌ی «ترازو» «ترا» به معنای «از این سو و آن سو»، «راز» به معنای «اندازه گیری» است. پسوند «او» در بسیاری جاها در زبان
فارسی، به معنای «بسیار» به کار رفته است. به این ترتیب، «ترازو»، یعنی «اندازه گیری و مقایسه‌ی بسیار» در ضمن، واژه‌ی «مُر» در زبان فارسی (که در واژه‌های «شمر» و «شمردن» وجود دارد)، به معنای «شمردن» و «محاسبه کردن» است. بدین ترتیب، اینان، به جای واژه‌ی «ریاضیات»، واژه‌ی «راز و مُر» را پیشنهاد می‌کنند که درست به معنای «اندازه گرفتن و شمردن» است و اگر ریاضیات را «دانش رابطه‌های کمیتی و شکل‌های فضایی» بدانیم، واژه‌ی «راز و مُر» می‌تواند انتخابی درست باشد.
اگر واژه‌ی «ریاضیات» را (که نه در ترکیب زیباست و نه به روشنی معرف یکی از دانش هاست)، برگرفته از واژه‌ی «ریاضت» فرض کنیم، می‌تواند اثری منفی در علاقه مندان به این دانش بگذارد؛ زیرا همگان «ریاضت» را به معنای «سختی کشیدن»، «در انزوا فرو رفتن» و «فشار بیش از اندازه به خود» می‌دانند، که با ماهیت دانش ریاضی سازگاری ندارد. این تعبیر، شبیه تعبیری است که برخی برای واژه‌ی «جبر» می‌آورند و آن را به معنای «زور» و «فشار» می‌دانند، در حالی که خوارزمی، واژه‌ی جبر را به معنای «جبران کردن» گرفته است.
جدا از این بحث که «ماته ما» از «مزدا» گرفته شده است یا «ریاضیات» از واژه‌ی «راز» آمده است، به نظر می‌رسد اگر قرار باشد واژه‌ی فارسی به جای واژه‌ی «ریاضیات» انتخاب شود، بهترین پیشنهاد، همان واژه‌ی «راز و مُر» باشد که هم زیباست و هم از نظر معنا، با واژه‌ی ریاضیات سازگار است. (عین الله پاشا، ۱۳۷۹، ۵ و ۶)
قدیمی‌ترین ‌شیء ریاضی از ۳۵۰۰۰ سال پیش از میلاد در سوازیلند کشف شده. قدیمی‌ترین ‌مثال حساب از ۶۰۰۰ سال پیش از میلاد در زئیر کشف شده. هرم عظیم گیزا که یک شاهکار مهندسی است، حوالی سال ۲۶۵۰ پیش از میلاد در مصر ساخته شده. پاپیروس مصری ۴۰۰۰ ساله معروف به مسکو، حاوی مطالبی از هندسه است. (مهاجری، ۱۳۸۷، ۷)
ریاضی به معنی علمی است که با ریاضت به آن می‌رسند در حالی که خود ریاضی اصلاً به معنای ریاضت کشیدن نیست. ریاضی علم «نظم» است و موضوع آن یافتن توصیف هر درک نظمی است که در وضعیت‌های ظاهراً پیچیده نهفته است و ابزارهای اصولی این مفاهیمی هستند که ما را قادر می‌سازند تا این نظم را توصیف کنیم. علم ریاضی قانون مند کردن تجربیات طبیعی که در گیاهان و بقیه‌ی مخلوقات مشاهده می‌کنیم علوم ریاضی این تجربیات را دسته بندی و قانون مند کرده و همچنین توسعه می‌دهد.
ریاضی بزرگترین میراث بشریت می‌باشد و کمترین تأثیری که می‌تواند داشته باشد ایجاد نظم افراد است. (همان منبع، ۳۳)
۳-۲٫ اهمیت ریاضی در زندگی بشر
اتحادیه‌ی بین المللی ریاضیدانان در سال ۱۹۹۲ با توجه به ضرورت و اهمیت ریاضی در زندگی بشر به منظور جلب توجه جهانیان به اهمیت جایگاه علوم ریاضی سال ۲۰۰۰ را به عنوان سال جهانی ریاضیات پیشنهاد کرد این پیشنهاد مورد موافقت سازمان علمی، آموزشی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) قرار گرفت و با استقبال بیشتر کشورهای جهان برای تصمیم و گسترش ریاضیات در میان شهروندان خویش، شیوه‌های آموزش این علم را بهبود بخشید و به توسعه‌ی آن هر چه بیشتر اهتمام ورزند.

ادب و ملاحظه

۵۰/۳

۸۸/۰

۳

۶۲/۱۰

۳۴۷

۰۰۰/۰^**

* در سطح ۵% معنادار است. ** در سطح ۱% معنادار است.
بر اساس داده‌های جدول (۴-۸)، میانگین رفتار شهروندی سازمانی کارکنان مورد مطالعه ۶۳/۳ به دست آمده است که از میانگین آماری (۳) بزرگتر است، همچنین انحراف معیار ۴۴/۰ شده است؛ بنابراین با ۹۹% اطمینان نتیجه می گیریم که میزان رفتار شهروندی سازمانی کارکنان دانشگاه بوعلی‌سینا بالاتر از حد متوسط است. همچنین میانگین و انحراف معیار هر یک از مؤلفه‌های رفتار شهروندی سازمانی به شرح زیر است:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱) میانگین مؤلفه نوع دوستی ۸۵/۳ با انحراف معیار ۶۹/۰ به دست آمده است که از میانگین آماری (۳) بزرگتر است؛ بنابراین با ۹۹% اطمینان نتیجه میگیریم که میزان رفتار شهروندی سازمانی کارکنان در مؤلفه نوع دوستی بالاتر حد متوسط است.
۲) میانگین مؤلفه وجدان ۱۰/۴ با انحراف معیار ۷۳/۰ به دست آمده است که از میانگین آماری (۳) بزرگتر است؛ بنابراین با ۹۹% اطمینان نتیجه میگیریم که میزان رفتار شهروندی سازمانی کارکنان در مؤلفه وجدان بالاتر حد متوسط است.
۳) میانگین مؤلفه جوانمردی ۲۷/۳ با انحراف معیار ۷۰/۰ به دست آمده است که از میانگین آماری (۳) بزرگتر است؛ بنابراین با ۹۹% اطمینان نتیجه میگیریم که میزان رفتار شهروندی سازمانی کارکنان در مؤلفه جوانمردی بالاتر حد متوسط است.
۴) میانگین مؤلفه رفتار مدنی ۴۱/۳ با انحراف معیار ۶۷/۰ به دست آمده است که از میانگین آماری (۳) بزرگتر است؛ بنابراین با ۹۹% اطمینان نتیجه میگیریم که میزان رفتار شهروندی سازمانی کارکنان در مؤلفه رفتار مدنی بالاتر حد متوسط است.
۵) میانگین مؤلفه ادب و ملاحظه ۵۰/۳ با انحراف معیار ۸۸/۰ به دست آمده است که از میانگین آماری (۳) بزرگتر است؛ بنابراین با ۹۹% اطمینان نتیجه میگیریم که میزان رفتار شهروندی سازمانی کارکنان در مؤلفه ادب و ملاحظه بالاتر حد متوسط است.
با مقایسه خرده مقیاسهای رفتار شهروندی سازمانی میتوان نتیجه گرفت که بیشترین رفتار شهروندی سازمانی کارکنان در خرده مقیاس وجدان و کمترین در مؤلفه جوانمردی است.
سؤال سوم) وضعیت خلاقیت سازمانی کارکنان دانشگاه بوعلی‌سینا همدان چگونه است؟
وضعیت خلاقیت سازمانی کارکنان دانشگاه بوعلی‌سینا همدان:

متغیرها

میانگین مشاهده شده

انحراف استاندارد

میانگین آماری^[۱۶۳]

مقدار آماره t

درجه آزادی

سطح معناداری

خلاقیت سازمانی

۶۱/۳

۳۳/۰

۳

۱۲/۳۴

۳۴۷

۰۰۰/۰^**

* در سطح ۵% معنادار است. ** در سطح ۱% معنادار است.
بر اساس داده‌های جدول (۹-۴)، میانگین خلاقیت سازمانی کارکنان مورد مطالعه ۶۱/۳ به دست آمده است که از میانگین آماری (۳) بزرگتر است، همچنین انحراف معیار ۳۳/۰ شده است؛ بنابراین با ۹۹% اطمینان نتیجه می گیریم که میزان خلاقیت سازمانی کارکنان دانشگاه بوعلی‌سینا بالاتر از حد متوسط است.

بنابراین سلاح هایی که مورد استفاده قرار می گیرند براساس اصول محدودیت ها و ضرورت های نظامی کاربرد پیدا می کنند که قوانین بشردوستانه بین المللی آنها را تعیین کرده اند. محدودیت های خاصی برای انتخاب ابزارهای جنگی تعیین کرده است. در اعلامیه سن پترزبورگ (۱۸۶۸)^[۸۲]از جمله ممنوعیت ها و مقررات دیگر در استفاده از ابزارهای نبرد هوایی بدین شرح است:

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

-ابزارهایی که باعث آسیب شدید گسترده و صدمه غیرضروری شوند^[۸۳] و از قبل آسیب آنها قابل پیش بینی است این ممنوعیت در بند دوم ماده ۳۵ پروتکل اول بیان شده است^[۸۴] وارد کردن آسیب جسمی و روانی تنها تا جایی توجیه پذیر است که برای رسیدن به اهداف نظامی مورد نظر ضروری باشد. منظور از آسیب گسترده آسیبی است که غیرضروری باشد مفهوم سنتی آسیب غیرضروری به معنای یک صدمه جسمی یا روحی که نمی تواند با ضرورت نظامی توجیه شود.^[۸۵]
این محدودیت ریشه در کاربرد اصول بشر دوستانه دارد و به این ترتیب باید تنها حداکثر رنج ممکن را به همراه داشته باشد در غیر این صورت عملی غیرانسانی و غیر موثر در نظر گرفته شده و تخطی از قانون است. سلاح هایی که باعث خسارت شدید، طولانی مدت و گسترده به محیط زیست طبیعی شوند ممنوع است این خسارات لطمه ای مهم به زندگی انسان و منابع طبیعی است که بند ۳ ^[۸۶] ماده ۳۵ و بند ۱ ماده ۵۵ پروتکل اول الحاقی به کنوانسیون ژنو آمده است.تعاریف گسترده، بلند مدت و وخیم توسط کمیته خلع سلاح سازمان ملل در مجموعه ای موسوم به تفاسیر مقرر شد.^[۸۷]
-خسارت گسترده خسارتی است که آثار آن بر یک منطقه محدود چند صد مترمربع را در نوردد.
-خسارت طولانی مدت به این معناست که دوام خسارت چندین ماه یا تقریباً فصل را در برگیرد وخامت به عنوان نابودی مهم یا جدی یا مضر برای زندگی انسان، محیط زیست یا منابع طبیعی ا سایر دارایی ها را شامل می شود.
-کاربرد سلاح های آتش زا ممنوع است
سلاح های آتش زا^[۸۸] سلاح ها یا مهماتی که ابتدائاً برای آتش زدن مواد یا اهداف یا سوزانیدن اشخاص با اقدام به داغ شدن یا ترکیبی از هر دو طراحی شدند. نمونه این نوع سلاح ها شامل پرتاب کننده های آتش زا، فیوگابا (سلاح های متضمن مایعات آتش زا) خمپاره ها، موشکها، نارنجکها، بمبها و دیگر مواد محتوی مواد آتش زا^[۸۹]
یکی از مهمترین موضوعات کنفرانس ۱۹۸۰ سازمان ملل در مورد سلاح های متعارف، سلاح های آتش زا بود. که برای دولتهای شرکت کننده^[۹۰] ممنوعیت کامل استفاده از سلاح های آتش زا را خواستار شدند.
اما قدرت های بزرگ به رهبری ایالات متحده آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی (سابق) اعلام کردند که به دلیل اهمیت نظامی این سلاح ها آنها حداکثر می توانند به طور محدود، محدودیت استفاده از چنین سلاح هایی را بپذیرند. این قدرت ها تصور می کردند که این سلاح ها ضرورت قطعی نظامی برای حمله به اهداف خاص در عملیات ویژه ای مانند حملات هوایی در منطقه نبرد علیه موقعیت های دشمن متجاوز به صورت فوری ضروری است.^[۹۱]
-استفاده از گازهای خفه کننده، سمی یا شیمیایی ممنوع است.^[۹۲]
ممنوعیت استفاده از سلاح های شیمییایی قبل از این در م ۲۳ قسمت الف مقررات لاهه نیز گنجانیده شده است.^[۹۳]ممنوعیت کلی استفاده از گازهای سمی که هم اکنون یک قاعده حقوقی عرفی است نه فقط برای استفاده آنها علیه رزمندگان دشمن اعمال می شود بلکه به ممنوعیت آلوده کردن تجهیزات ارائه کننده آب، مواد غذایی نیز گسترش این مسئله در بند ۲ ماده ۴ پروتکل اول و ماده ۱ پروتکل دوم در مورد حمایت از اهداف و تجهیزات ضروری برای بقای جمعیت غیرنظامی مقرر است.
با وجود پروتکل قدیمی گاز ژنو ۱۹۲۵ این نیاز احساس می شود که باید کنوانسیون ترتیب داده شود که نه تنها استفاده بلکه تولید و نگه داری این سلاح ها را ممنوع کند و از قدرت اجرایی زیادی برخوردار باشد و نهایتاً کنوانسیون سازمان ملل در مورد سلاح های شیمیایی ۱۳ ژانویه ۱۹۹۳ که ممنوعیت های جامعی را در ارتباط با توسعه، تولید، ذخیره، انتقال، و استفاده از سلاح های شیمیایی همین طور مقررات کنترل بین المللی اجرای این مقررات را در بر دارد.
-استفاده از سلاح های باکتریلوژیک ممنوع است.^[۹۴]
کنوانسیون سلاح های بیولوژیک توسعه تولید، تحصیل، انباشت سلاح های باکتریولوژیک و استفاده از آنها در هر درگیری نظامی ممنوع می کند. کنوانسیون انهدام کامل همه این سلاح ها را مقرر می کند گر چه کنوانسیون به تعریف دقیق سلاح های بیولوژیک نمی پردازد با این حال به نظر می رسد که یک توافق کلی وجود دارد که براساس آن همه سازواره های زنده ذیل این معاهده قرار می گیرند که می توانند موجب بیماری یا گسترش آنها یا مرگ انسان، حیوانات، یا سیارات شوند این سازواره ها که برای استفاده در عملیات مسلحانه طراحی شده اند را می توان باکتری ها، میکروب، ویروس، قارچ یا سایر سازواره های خسارت زننده به دیگر موجودات زنده را در برگیرد.^[۹۵]
-استفاده از تله های انفجاری ممنوع است ماده ۲ پروتکل دوم کنوانسیون ۱۹۸۰ در مورد ممنوعیت یا محدودیت استفاده از برخی سلاح های متعارف تله های انفجاری را تعریف کرده است.^[۹۶] این تله ها ممکن است باعث صدمات شدید شود و حتی اثرات مخرب زیادی داشته باشد. نمونه های برجسته تله های انفجاری مواردی است که توسط ویتنامی ها مورد استفاده قرار گرفت.
گفتار دوم: هواپیماهای بدون سرنشین در نبردهای هوایی:
الف)معرفی هواپیماهای بدون سرنشین
در اوایل ایجاد صنعت هوایی کشورها در نبردهای خود برای حمله به دشمنان خود از بالن ها استفاده می کردند بعدها با توسعه صنعت هوایی هواپیماها و بالگردها مورد استفاده قرار می گرفتند اما امروزه شاهد رونمایی از نمونه جدیدی از سلاح های پرنده نظامی هستیم که هواپیماهای بدون سرنشین از مصداق های بارز آن به شمار می آیند. اتکا بر سیستم های پروازی هواپیماهای بدون سرنشین در عملیات جنگی یک پدیده جدید است در ابتدا عمدتاً برای انجام عملیات های اطلاعاتی، مهارتی، شناسایی مورد استفاده قرار گرفته اند و معمولاً کارکرد آنها مبتنی بر انتقال پیوسته تصاویر به مراکز فنی عملیات است که از آن تصاویر با اهداف اطلاعاتی و تسهیل حملات نیروهای زمینی یا هواپیماهای سرنشین دار استفاده می شد.^[۹۷]
در تعریف هواپیماهای بدون سرنشین آمده است که هواپیماهای بدون سرنشین به هواپیمایی اطلاق می گردد که یا توسط خلبان از روی زمین هدایت می شود یاطبق مأموریت یا برنامه های محوله به آنها به طور خودکار پرواز می کنند.^[۹۸]
در تعریفی که وزارت دفاع آمریکا از هواپیماهای بدون سرنشین ارائه کرده است علاوه بر ذکر اینکه این هواپیماها یا توسط خلبان هدایت می شوند یا طبق مأموریت به صورت خودکار به تابعیت توسعه پذیری بازیافت و امکان حمل سلاح های مخرب و یا غیرمخرب به میزان بسیار زیاد نیز اشاره کرده است.^[۹۹]
نکته حائز اهمیت این است که این هواپیماها موارد استفاده متعددی دارند از جمله آنها می توان به کنترل مرزها، ارزیابی شرایط محیط زیست و مواجهه با مشکلات زیست محیطی، مبارزه با قاچاق موارد مخدر، بازرسی شرایط ساختمانها و از جمله کاربردهای دیگر این هواپیماها حمایت از عملیات جنگی تامین مواد غذایی و مایحتاج نیروها در مناطق جنگی حمل و نقل نیروها و خارج کردن وسایل آسیب دیده ی جنگی می باشد.^[۱۰۰]
فصل اول از هواپیماهای بدون سرنشین که از راه دور یا با برنامه ی خلبان اتوماتیک هدایت می شوند می توانند به بزرگی نسل های پیشین هواپیماهای معمولی و یا بسیار کوچکتر از آنها طراحی گردند برای مثال:(Raven RQ-118)^[101] از جمله این هواپیماها است که حتی در یک کوله پشتی نیز جای می گیرد (RQ-4Global Haw)^[102] یک هواپیما بدون سرنشین بزرگ است که توسط سه خلبان در خارج از محیط جنگ هدایت می شود.
فصل دوم هواپیماهای بدون سرنشین خصایص مشترک زیادی باز نسل جدید دارند اما کشورهای کمتری تکنولوژی تولید آن را در اختیار دارند این نسل از هواپیماهای بدون سرنشین مسلح هستند و برای شلیک بمب و موشک مورد استفاده قرار می گیرند برجسته ترین هواپیماهای این نسل درنده (MQ-1) و دروگر نامیده شده اند که نوع دروگر قابلیت حمل سلاح بسیار سنگین نظیر یک بمب ۵۰ پوندی را دارد و نوع درنده قابلیت پرواز در ارتفاع بالا، رادار گریزی و اطمینان بالا در انجام ماموریت برخوردار است.^[۱۰۳]
ب)تاریخچه هواپیماهای بدون سرنشین
اولین هواپیماهای بدون سرنشین که به تولید انبوه رسید در سال ۱۹۴۱ توسط رینالدینی^[۱۰۴] ساخته شده است.^[۱۰۵]و پس از آن نیروهای ناتو درجنگ بالکان، ارتش آمریکا در جنگ ۱۹۹۰ خلیج فارس نیروهای ناتو در مبارزات خود علیه صربهای بوسنیایی در ۱۹۹۵^[۱۰۶]، اسرائیل در جنگ ۱۹۸۲ با لبنان^[۱۰۷]
از این هواپیماها البته به منظور شناسایی استفاده نمودند. در سال ۲۰۰۰ ایالات متحده خود را برای کاربردی کاملاً جدید از این ابزارها به عنوان ابزار پرتاب موشک آماده می کرد. هواپیماهایی با چنین قابلیتی در اوایل اکتبر ۲۰۰۱ در افغانستان به کار برده شد و در ۳ نوامبر سال ۲۰۰۳ ماموران سازمان سیا به وسیله یک هواپیمای بدون سرنشین، موشکهای Helcfire مجهز به لیزر را به یک وسیله نقلیه در عبور یمن شلیک کرده و تمام سرنشینان آن از جمله یک شیعه آمریکایی را به قتل رساند.^[۱۰۸] در طول تهاجم به عراق که در سال ۲۰۰۲ آغاز شد ایالات متحده مرتباً از هواپیماهای بدون سرنشین شناسایی و تهاجمی استفاده کرده است که این اقدامات هم راستای با عملیات های نظامی در سال ۲۰۰۹ پایان یافت. ایالات متحده در سال ۲۰۰۴ به استفاده از این هواپیماها در پاکستان روی آورد شمار این حملات در سال ۲۰۰۸ به طور چشمگیر افزایش یافت و در سال ۲۰۰۹ به اوج خود رسید.^[۱۰۹]
پ)قواعد استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین در نبردهای هوایی
در خصوص مشروعیت استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین لازم به ذکر است که بعد از حادثه ۱۱ سپتامبر ایالات متحده آمریکا در راستای پیشبرد هدف مبارزه با تروریست به افغانستان حمله کرد و ارتش آمریکا و سیا بارها به بخش های شرقی پاکستان حمله و اقدام به کشتار هدف مند اعضای طالبان و القاعده با استفاده گسترده از هواپیماهای بدون سرنشین نمود. به عقیده بسیاری از صاحبنظران، این تاکتیک (کشتار هدفمند با بهره گرفتن از هواپیماهای بدون سرنشین) تا به امروز تاکتیکی مناسب و موفق در مبارزه با تروریست قلمداد شده است به طوری که تنها در سال ۲۰۰۴، ۳۲ عضو القاعده به همین روش کشته شدند. آمریکا تاکنون موفق به کشتن حدود ۱۰۶۰ تا ۱۷۰۰ عضو طالبان، القاعده و اعضای گروه های مرتبط با آنها شده است.^[۱۱۰]
هارول کوه^[۱۱۱] مشاور حقوقی وزارت کشور آمریکا در این رابطه معتقد است که کشتار هدفمند آمریکا با بهره گرفتن از هواپیماهای بدون سرنشین با تمامی حقوق قابل اجرا و حقوق جنگ تطابق دارد.^[۱۱۲]
شاید بتوان استدلال نمود که استفاده از این هواپیماهای بدون سرنشین در مخاصمات مسلحانه به علت استفاده از دوربین های حساس و دقیق که منجر به کاهش تلفات غیرنظامیان در زمان جنگ می گردد با حقوق بین الملل ناظر بر مخاصمات مسلحانه مطابقت دارد.^[۱۱۳]
اصولاً مبنای استفاده از این هواپیما در زمان صلح رضایت کشوری است که هواپیما برفراز آن پرواز می کند. فیلیپ استون گزارشگر ویژه سازمان ملل اشاره کرده است که استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین در حالی که هیچ درگیری مسلحانه ای وجود ندارد هیچگاه قانونی به شمار نمی رود.^[۱۱۴]
در خصوص قواعد کلی برای استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین باید به بررسی مجموعه مقررات حقوقی ناظر بر آنها در قالب حقوق بشر دوستانه بپردازیم.
در خصوص انتخاب ابزارهای نبرد در بند ۱ ماده ۳۵ پروتکل اول الحاقی منضم به عهده نامه های چهارگانه ژنو آمده است که طرف های مخاصمه در انتخاب شیوه های و وسایل جنگی در هیچ مخاصمه مسلحانه ای نامحدود نیست و در ماده ۵۲ پروتکل اول تکمیل شده طبق این ماده استفاده از ابزار جنگی و تسلیحاتی که منجر به ایراد حملات کور نیست به غیر نظامیان شود ممنوع است.
با این وجود اصول اساسی در حقوق بشردوستانه بین المللی وجود دارند که باید دراستفاده از هواپیماهای بدون سرنشین از آنها استفاده کرد که اهم آنها بدین شرح است:
-اصل قانونی بودن هدف که همان اصل تفکیک بین اهداف نظامی و غیرنظامی است:
این مساله میانی قانونی، که برای هر سلاح به طور یکسان به کار گرفته می شود می گوید که کاربرد سلاح باید براساس قواعد حقوق بشردوستانه باشد^[۱۱۵] و اولین مانعی که در ارتباط با هواپیماهای بدون سرنشین باید بر آن غلبه کرد وضعیت یک هدف است ماده ۴۸ پروتکل اول الحاقی اصول تمایز را مشخص می کند.^[۱۱۶]
یکی از آنها منعکس کننده قانون بین الملل یا بشر دوستانه موسوم به گونه ای است که دادگاه بین المللی آن را یکی از اصول اساسی این قانون می داند. این قانون می گوید باید همواره طرفین درگیر را از جمعیت غیرنظامی تفکیک نمود همچنین باید بین اهداف غیرنظامی و اهداف نظامی که در عملیات ها هدف قرار می گیرند تمایز قائل شد هیچ تفاوتی بین هواپیماهای بدون سرنشین و دیگر ابزارهای عملیاتی در ارتباط با تبعیت از این قانون وجود ندارد. و اهداف باید هنگامی به عنوان هدف نظامی شناسایی شدند مورد حمله قرار گیرند بند ۲ ماده ۵۲ پروتکل الحاقی می گوید: اهداف نظامی به آن اهدافی محدود می شوند که براساس ماهیت، موقعیت، هدف یا کاربرد نقش زیادی در عملیات نظامی دارند و تخریب ناقص یا کامل آنها بازداشت یا خنثی سازی در زمان مناسب یک مزیت قطعی نظامی در پی دارد. مهمترین نکته در استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین در عملیات های معاصر هدف قرار دادن ساختمان ها، خودروها، پل ها و سیستم های ارتباطی است که در اصل دارای ماهیت غیرنظامی هستند که زمانی دشمن از آنهای استفاده کند به عنوان اهداف قانونی منظور شده و در مجموع هدف نظامی محسوب می شوند.^[۱۱۷]
اصل قابل اعمال دیگر اتخاذ اقدامات احتیاطی می باشد. قوانین بین الملل بشردوستانه اتخاذ اقدامات احتیاطی قبل از حمله را برای به حداقل رساندن آسیب ها به غیر نظامیان اجباری می کند. الزامات دقیق در ماده ۵۷ پروتکل^[۱۱۸] اول الحاقی مشخص شده اند که در بیشتر قسمت ها منعکس کننده قوانین بشر دوستانه بین المللی است که هم برای نبردهای مسلحانه بن المللی و هم غیر بین المللی کاربرد دارد. از مواردی که ارتباط زیادی به هواپیماهای بدون سرنشین دارند الزامات مربوط به انجام تمام اقدامات امکان پذیر برای تایید این موضوع است که اهدافی که به آن حمله می شوند اهداف نظامی هستند نه اهداف غیرنظامی که حفاظت خاصی برای آن قائل شده اند.
همچنین باید تمام اقدامات احتیاطی لازم در انتخاب ابزارها و روش های حمله با در نظر گرفتن به حداقل رساندن اسیب های دو طرفه انجام شود و همچنین باید در صورتی مشخص شود هدف نظامی نیست یا حفاظت خاصی برای آن وجود ندارد و یا اینکه حمله ممکن است از قوانین نسبت تخطی کند باید آن را به حالت تعلیق درآورد یا آن را لغو کرد^[۱۱۹]
اقدامات احتیاطی امکان پذیر اقداماتی هستند که با توجه به تمام شرایط حاکم بر زمان از جمله ملاحظات نظامی عملی بوده یا از لحاظ عملی قابل اجرا باشد. در استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین این کار مستلزم بهره برداری کامل از حسگرهایی است که بر روی هواپیما سوار شده اند همچنین باید تا زمانی که شناسایی کامل هدف صورت گیرد هدف هواپیما به طور کامل بر روی هدف پرواز کند به این ترتیب احتمال اشتباه در حملات به شدت کاهش می یابد. عبارت دولتها و ابزارها در ماده ۵۷ به سلاح ها و تاکتیک ها اشاره دارد. ابزارها شامل سلاح هایی است که بر روی هواپیما نصب شده اند و روش ها شامل تکنیک قابل استفاده با هواپیما و همچنین تعیین هدف بر روی زمین، حملات شبانه و روزانه و … است. الزامات می گویند که باید روشها و ابزارها به گونه ای انتخاب شوند که آسیب های وارده به غیرنظامیان و اهداف غیرنظامی به حداقل ممکن برسد وموضوع دیگراینکه آیا یک هواپیما بدون سرنشین می تواند سیستم دیگری را برای حمله انتخاب کند البته این در جایی امکان دارد که گزینه دیگری برای انتخاب وجود داشته باشد. مثلاً از بین سلاح هایی که توسط یک دروگر حمل می شوند اگر یک صلاح تلفات غیرنظامی کمتری به اهداف غیرنظامی بدون کاهش اثر نظامی مطلوب داشته باشد باید همان سلاح را انتخاب کرد. چیزی که عملاً اهمیت بیشتری دارد. استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین در برابر دیگر ابزارهای انجام حملات مانند هواپیمای سرنشین دار، توپخانه یا عملیات ها زمینی است. از آنجا که حسگرهای هواپیماهای بدون سرنشین حساسیت بالایی دارند می توانند هدف را برای دوره ای طولانی زیر نظر بگیرند، از سلاح هایی دقیق استفاده کنند.
و چون کارکرد این هواپیما تحت تأثیر حرارت نبرد قرار نمی گیرد، اغلب ریسک کمتری در ارتباط با وارد شدن آسیب به غیرنظامیان در پی دارد. معمولاً مرکز نظارت بر عملیات یک هدف را در یک ناحیه پر جمعیت برای ساعات های طولانی زیر نظر می گیرد آنقدر منتظر می ماند که هدف از افراد و اشیاء غیرنظامی فاصله بگیرد تا آنجایی که انجام کار از نظر نظامی امکان پذیر باشد.^[۱۲۰]
-اصل سوم: اصل تناسب است این اصل بدین معنی است که حمله ای که در شرایط یاد شده و با علم به این صورت می گیرد که در صورت وقوع حمله، جان غیرنظامیان در خطر می افتد و اموال و اشیاء غیرنظامی مورد آسیب و صدمه قرار گرفته و نتیجه حاصل از حمله با مزیت و منافع نظامی مستقیمی که از این انتظار می رفته در تناسب نباشد، از منظر حقوق بین الملل بشر دوستانه ممنوع و نامشروع است. در حقیقت هنگامی که اصل تناسب در حقوق بین الملل بشردوستانه مطرح می شود، نوع سلاح یا تسلیحاتی که در حمله به کار می رود اهمیت نداشته بلکه آنچه حائز اهمیت است، میزان خسارت و صدمه ای است که به جان و اموال غیرنظامیان وارد شده و نسبی فراتر از منافع جنگی است که از حمله انتظار می رفته است در این فرض حمله یاد شده نامشروع بوده و اصل تناسب در آن رعایت نشده است حملاتی که توسط هواپیماهای بدون سرنشین انجام می شود ممکن است با اصل تناسب در تناقض قرار گیرد بدین معنا که نتایج به دست آمده از حمله با میزان منافع نظامی که طرف مخاصمه می توانسته به دست آورد متناسب نبوده و از آن فراتر رود، به نحوی که به کشتار بی دلیل غیرنظامیان بیانجامد مثلاً حتی در صورتی که حملات آمریکا به افغانستان برای مبارزه با تروریست را یک درگیری مسلحانه و مشمول مقررات حقوق بشر دوستانه بدانیم، مواد نقض جدی حقوق غیرنظامیان در جریان حملات هواپیماهای بدون سرنشین به تنهایی حکایت از نقض مقررات حاکم بر مخاصمات مسلحانه و به عبارتی حقوق بشر دوستانه دارد.^[۱۲۱]
نتیجه گیری
آنگونه که مسلم شد جنگ زمانی واقع میشود که یکی از طرفین متخاصم جهت تحمیل خواسته های خود از ابزار نظامی استفاده میکند و تنمامی اعمال خصمانه طرفهای درگیر در جنگ به وسیله قواعد عرفی در درجه اول و قواعد قراردادی منعقده میان دولتها قاعده مند میشود.در خصوص نمونه جدید از جنگ که همان جنگ های هوایی است باید اشاره کرد که بعد از اختراع اولین ماشین های پرنده در قرن ۱۸ و پیشرفت آنها و بعد از آنکه دولتها بر آن شدند از ابزارهای پرنده برای غلبه بر حریف در مخاصمات استفاده کنند نبردهای هوایی به معنای امروزی شکل گرفتند، نبرد هوایی به نبردی گفته می شود که از جنگ افزارهای هوایی در عرصه جنگ که همان فضای بالای سزمین های متخاصمین است استفاده کنند.زمانی که جنگ های هوایی به وقوع میپیوندندآنچه که باید هدف حملات هوایی قرار گیرد اشیا، افراد و مکان های نظامی هستند همانگونه که ماده ۲ پروتکل اول الحاقی به کنوانسیون ژنو بیان نموده است اموال غیرنظامی نباید هدف حمله قرار گیرند.و همانطور که مشاهده شد دولتها جهت پیشبرد اهداف نظامی خود مختار به استفاده از هر نوع جنگ افزاری در نبردهای هوایی نیستند و باید در خصوص این مساله مهم قواعد عرفی و قراردادی موجود را محترم شمرده و آنها را رعایت کنند.
دولتها در استفاده از جنگ افزارهای هوایی در طول نبرد موظف هستند در درجه اول برای حمله به هدف مورد نظر خود،به یقین برسند که هدفی را که دولت مهاجم در پی نابودی آن است،هدف نظامی تلقی شده و برای آنها مزیت نظامی به دنبال داشته باشد و از سوی دیگر برای حمله خود از سلاح هایی استفاده کنند که حداقل آسیب جانبی را بعد از حمله به بار آورد و محدود به اهداف نظامی شود.امروزه آنگونه که مسلم شد اختراع هواپیماهای بدون سرنشین نقطه عطفی در استفاده از سلاح های هوایی در جنگ ها هستند و با توجه به اینکه این سلاح ها بعضاً از حساسیت و دقت بالایی در گذینش اهداف خود برخوردارند که استفاده از آنها در چارچوب قواعد بشردوستانه بین المللی می تواند در حفاظت از افراد و اشیاء غیرنظامی کمک شایانی داشته باشد
فصل سوم
حقوق حاکم بر نبردهای هوایی

بر اساس اطلاعات به دست آمده از جدول (۸-۴) مجموع فراوانی واحدهای تحلیل شده مربوط به اخلاق زیست محیطی در کتب درسی مذکور ۱۱ فراوانی است که به طور متوسط در هر کتاب ۵٫۵ مصداق می‌باشد.که با نتایج پژوهش پارسا،بیات و احمدی(۱۳۹۱) همخوانی دارد. نتیجه حاصل از بررسی این سؤال به تفکیک کتب درسی به شرح زیر است:

1. 1. در کتاب تعلیمات اجتماعی پایه پنجم ۱٫۰۴ درصد از جمله­ها حاوی مطالبی است که در آن به اخلاق زیست محیطی پرداخته شده است. از این میزان، حفظ و گسترش محیط زیست و تفکر در آیات الهی ۰٫۵۲درصد تاکید را به خود اختصاص داده اند.و خرده مقیاس­های ایجاد امنیت در گستره گیاهی ،حیوانی و انسانی و استفاده مناسب و متعادل از نعمت ها در این کتاب حتی یک فراوانی را به خود اختصاص نداده­اند.

1. 1. در کتاب مطالعات اجتماعی پایه ششم ابتدایی ۳٫۸۲درصد از جمله­ها حاوی مطالبی است که در آن به اخلاق زیست محیطی پرداخته شده است . از این میزان، تفکر در آیات الهی ۱٫۲۸درصد بیشترین تاکید ایجاد امنیت در گستره گیاهی ،حیوانی و انسانی و استفاده مناسب و متعادل از نعمت ها با ۰٫۴۲ درصد، کمترین تاکید را به خود اختصاص داده اند و خرده مقیاس­حفظ و گسترش محیط زیست ۱٫۷ درصد تاکید را به خود اختصاص داده­است .

بحث و نتیجه‌گیری

نتایج این پژوهش نشان می­دهد که در هر صفحه از کتب­ درسی اجتماعی پایه پنجم وششم ابتدایی، به طور متوسط ۴٫۱۱ مصداق از حوزه های اخلاق آمده است. یافته­های این پژوهش با نتایج پژوهش­های همامی و یونسی(۱۳۹۰)، حسینی سارانی(۱۳۹۰)، ساکر (۲۰۱۴) و فورمن (۲۰۰۴) همخوان است. زیرا نتایج پژوهش همامی و یونسی(۱۳۹۰) نشان داد که تاکید بر اصل توحید محوری در اخلاق و پایبندی بر روش رفع رذائل اخلاقی و نه دفع آن تمامی امور فردی و اجتماعی انسان را در طول یکدیگر برای رسیدن به یک هدف مشترک که توحید باشدرا در بر می گیرد . ﻧﺘﺎﻳﺞ پژوهش حسینی سارانی(۱۳۹۰) ﻧﺸﺎﻥ داد ﮐﻪ در کتب اجتماعی دوره اول متوسطه(راهنمایی) در مجموع محتوای کتب درسی به میزان ۱۲/۱۳ درصد به اخلاق توجه شده است. نتایج پژوهش ساکر (۲۰۱۴) نشان داد که در مدارس ابتدایی باید آموزش اخلاق را بر راستای حرکت اخلاق در خانواده و جامعه هم سو کرد. و نیز نتایج پژوهش فورمن (۲۰۰۴) نشان داد که مرکز اصلی آموزش اخلاق اجتماعی به کودکان مدرسه می باشد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

نتایج این پژوهش نشان می­دهد که در بین حوزه های (انواع) اخلاق ، اخلاق فردی در این کتب بیشترین تاکید را به خود اختصاص داده است. طبق اطلاعات به دست آمده به طور متوسط ۱۲٫۳۵ درصد از محتوای این کتاب­ها حاوی مطالبی است که در آنها بر این حوزه­ پرداخته شده است. پس از اخلاق فردی به اخلاق اجتماعی با ۹٫۶۲ درصد ، اخلاق زیست محیطی با ۲٫۴۴ درصد ، اخلاق الهی ۱٫۹۹ درصد تاکید شده است. و بر اخلاق خانوادگی هیچ تاکیدی صورت نگرفته است. خداوند متعال در قرآن کریم مهر و محبت را از آثار قدرت و نعمت‌های بزرگ برشمرده و می‌فرماید: «یکی از نشانه‌های خداوند این است که برای شما از جنس خودتان همسرانی آفرید تا با آنان انس بگیرید و در میانتان محبت و مهربانی برقرار کرد و هر آینه در این کار برای مردمی که بیندیشند نشانه‌ها و عبرت‌هایی وجود دارد». (روم/ ۲۱).در منابع دینی، رعایت احترام در حق افراد خانواده جزو حقوق آنها شمرده شده است (مجلسی ،۱۳۶۳ ،ج۷۱:۴) . صبر، راستگویی، تکریم، احترام متقابل، مدارا با یکدیگر، دلسوزی و مهربانی و مثبت‌اندیشی و خوش‌بینی، از مهم‌ترین آموزه‌ها و رفتارهای اخلاقی هستند که بر کارآمدی خانواده تأثیر مستقیم دارند ( رشیدپور،۱۳۴۰ ) . به نظر می­رسد لازم است که در تدوین محتوای این کتب به اخلاق خانوادگی و الهی توجه بیشتری صورت گیرد.
در این زمینه کتاب تعلیمات اجتماعی پایه پنجم ابتدایی با ۲۹٫۸۴ درصد تاکید، بر حوزه های اخلاق به خود اختصاص داده است، این کتاب به طور میانگین ۳٫۵۶ مصداق در هر صفحه بر حوزه های اخلاق تاکید دارد . که این مقدار ۰٫۵۵ مصداق کمتر از میانگین مجموع هر دو کتاب درسی است و از این نظر نسبت به کتاب مطالعات اجتماعی پایه ششم سهم کمتری را به خود اختصاص داده است. در این کتاب به اخلاق اجتماعی نسبت به سایر حوزه های اخلاق توجه بیشتری شده است و پس از آن اخلاق فردی در جایگاه دوم قرار دارد ، در این کتاب به اخلاق زیست محیطی کمتر توجه شده و بر اخلاق خانوادگی تاکیدی صورت نگرفته است .
در کتاب مطالعات اجتماعی پایه ششم ابتدایی ۲۲٫۹۸ درصد به حوزه های اخلاق توجه شده است. در این کتاب به طور متوسط ۴٫۹ مصداق در هر صفحه به حوزه های اخلاق پرداخته شده است که ۰٫۸ مصداق بیشتر از میانگین هر دو کتاب است. در این کتاب به اخلاق فردی نسبت به سایر حوزه های اخلاق توجه بیشتری شده است و پس از آن اخلاق اجتماعی در جایگاه دوم قرار دارد.در این کتاب به اخلاق الهی توجه کمتری شده است و مانند کتاب تعلیمات اجتماعی پنجم بر اخلاق خانوادگی تاکیدی صورت نگرفته است ، بنابراین با توجه به اهمیت مقوله­ی اخلاق خانوادگی که پیش از این ذکر شد، ﻟﺰﻭﻡ ﺑﺎﺯﻧﮕﺮﻱ ﻭ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺍﺻﻼﺣﺎﺗﻲ ﺩﺭﺧﺼﻮﺹ محتوای اخلاقی این کتاب، مخصوصا در مورد سه حوزه اخلاق خانوادگی ،الهی و زیست محیطی ﺍﺣﺴﺎﺱ ﻣﻲ­ﺷﻮﺩ.
با توجه به همه این اوصاف نتیجه­ این پژوهش تایید­کننده­ این ایده است که در این کتاب­ها گرچه در زمینه­ توجه به اخلاق نقص­هایی همچون عدم توجه به اخلاق اجتماعی و توجه کم به اخلاق الهی و زیست محیطی و تمرکز بر دو حوزه اخلاق اجتماعی و فردی شده است، ولی برنامه­ ریزان و مولفین کتب درسی کتب اجتماعی ابتدایی با توجه به پژوهش­های انجام شده در زمینه­ توجه به اخلاق، تاکید قابل ملاحظه­ای بر این جنبه از تربیت دارند.

پیشنهاداها

پیشنهاداهای کاربردی

با توجه به تاکید کمی که در کتب­ اجتماعی پایه پنجم وششم ابتدایی به اخلاق خانوادگی شده است، به مؤلفین این کتاب­ها پیشنهاد می‌شود که در تنظیم محتوای آنها، به این حوزه­ تاکید بیشتری داشته باشند.
به مولفین کتاب تعلیمات اجتماعی پایه پنجم ابتدایی پیشنهاد می­ شود که در تدوین نسخه جدید این کتاب بر اخلاق زیست محیطی تاکید بیشتری داشته­ باشند.
به مولفین کتاب مطالعات اجتماعی پایه ششم ابتدایی پیشنهاد می­ شود که در تدوین نسخه جدید این کتاب بر اخلاق الهی تاکید بیشتری داشته­ باشند.

پیشنهادات پژوهشی

پیشنهاد می­گردد پژوهشی با عنوان «بررسی میزان توجه به حوزه های اخلاق در دوره­ متوسطه اول (یا دوره­ متوسطه­ی دوم)»، انجام گیرد.
پیشنهاد می­ شود پژوهشی با عنوان «بررسی میزان توجه حوزه های اخلاق در محتوای کتب درسی از منظر معلمان»، صورت گیرد.
پیشنهاد می­ شود پژوهشی با عنوان «بررسی میزان توجه به حوزه های اخلاق در فعالیت­های فوق برنامه مدارس»، انجام گیرد.
پیشنهاد می­ شود پژوهشی انجام شود که در آن جایگاه اخلاق در برنامه‌ی درسی کنونی کشورمان را با کشورهای دیگر مقایسه کند.

محدودیت‌های پژوهش

پژوهش حاضر دارای محدودیت­ها و موانعی بوده است که با بهره گرفتن از تمهیدات لازم و استفاده از نتایج سایر تحقیقات سعی در رفع آنها گردیده است. از مهم­ترین محدودیت­های پژوهش حاضر می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

محدودیت­های در کنترل پژوهشگر

محدود کردن این پژوهش به کتب اجتماعی .
محدود کردن این پژوهش به پایه پنجم وششم.
عدم بررسی نظرات متخصصین و مؤلفین کتب درسی در تهیه چک لیست یا پرسش­نامه معکوس.
پژوهش حاضر تنها به تحلیل محتوای کتب اجتماعی پایه پنجم وششم پرداخته است، لذا در تعمیم نتایج آن به دوره‌ی ابتدایی و یا کل برنامه‌درسی پایه پنجم وششم ابتدایی، باید جانب احتیاط را رعایت کرد.
محدودیت­های خارج از کنترل پژوهشگر
ﮐﻤﺒﻮﺩ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﻣﺸﺎﺑﻪ که به روش تحلیل محتوا انجام شده باشد.
دسترسی مشکل به پژوهش های انگلیسی مرتبط با موضوع.
ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻧﺒﻮﺩﻥ ﻳﮏ ﭼﮏ ﻟﻴﺴﺖ ﻣﺸﺨﺺ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻭ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ حوزه های اخلاق
محدودیت زمان انجام پژوهش
منابع فارسی
قرآن کریم.
آزاد ،حجت اله(۱۳۸۹)اخلاق اجتماعی،تهران ،نشریه فرهنگ کوثر،ش۸۳٫
ا لهی، بهران (۱۳۷۶) «مبانی معنویت فطری»، مترجمین: ملیکا مابرن و فرزاد یمینی،تهران:علوم نوین.
ابن مسکویه ، احمدبن محمد (۱۳۷۵) تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق ، تهران ، موسسه تحقیقات و :معارف اهل البیت (ع)
اتکینسون، آر. اف(۱۳۶۹)، درآمدی به فلسفه اخلاق، ترجمه سهراب علوی نیا، تهران: ترجمه و نشر کتابف.
احمدی ، علی اصغر و فراهانی ، محمد تقی (۱۳۸۷)روان شناسی عمومی،تهران:دانشگاه.
احمدی‌پور، مهدی و همکاران( ۱۳۸۵)، شناخت اخلاق اسلامی، تهران:پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
ارفع، کاظم(۱۳۶۸)، شرح دعای مکارم اخلاقتهران: فیض کاشانی.
اشنایدر، سوزان سی واژن سوئی بارسو (۱۳۷۹)، مدیریت در پهنه فرهنگ ها ترجمه، محمد اعرابی و داود ،تهران:بیتا.
امید، مسعود،(۱۳۸۱) درآمدی بر فلسفه اخلاق از دیدگاه متفکران مسلمان معاصر ایرانی، تبریز:دانشگاه.
امینی ، ابراهیم(۱۳۸۴)، اسلام و تعلیم تربیت، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
بارنارد، چستر (۱۳۶۸) وظیفه های مدیران، ترجمه، محمدعلی طوسی، تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی.
باقری، خسرو(۱۳۷۷)، مبانی شیوه‌های تربیت اخلاقی، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.