۴-۲-۱۶- سوره‌ی نحل، آیه‌ی ۱۸
وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَهَ اللَّهِ لا تُحْصُوها إِنَّ اللَّهَ لَغَفُورٌ رَحِیمٌ.
(و اگر شما بخواهید نعمتهاى خداى سبحان را که به شما اِنعام فرموده است تعداد کنید و به شماره آورید و به تفصیل آنها را بشناسید احصاء و شماره‌ی آنها در قدرت و امکان شما نیست حتّى در آن نعمى که خداى سبحان با جمال ذکر فرموده است نعمى است لا تحصى و بدانید که خداوند آمرزنده است نسبت به تقصیر شما در شکر نعمتهاى خود و مهربان است که با قصور و تقصیر شما در سپاسگزارى، نعمتهاى خود را قطع نمى‏فرماید.)
نکته ها :
-شکرگذاری خداوند به تنهایی کافی نیست.
– اگر چه شمردن نعمت های الهی ممکن نیست، امّا ذکر ویاد آنها لازم است
پیام ها :
-هر گاه آدمى تمام عمر خود را صرف اعمال صالحه و شکر گذارى ‏پروردگار کند براى شکر نعمت وجود، به تنهائى کافى نخواهد بود چه رسد به سایر نعمتهایى که او عطا فرموده است (میرزا خسروانى،۱۳۹۰، ج‏۵: ۱۵۶).
شواهد شعری سعدی مربوط به قسمت پیام ها:

عذر تقصیر خدمت آوردم‏
عاصیان از گناه توبه کنند

که ندارم بطعت استظهار
عارفان از عبادت اسـتغفار
(سعدی، ۱۳۸۴: ۸۹)

شرح ابیات :
استظهار: پشت گرمی. مصدر باب استفعال از ظهر به معنی پشت.
عاصی: نافرمان. گناهکار. اسم فاعل، مصدر آن معصیت و عصیان بکسر عین است.
عارفان از عبادت استغفار: یعنی مردم عادی اگر گناه کنند به توبه و پوزش مکلّفند اما عارفان چون
می‌دانند که از عهده شکر و عبادت بر نمی‌آیند، عبادت خود را شایان قبول نمی‌بینند و درخواست آمرزش دارند (خزائلی، ۱۳۶۶: ۳۴۸).
۴-۲-۱۷- سوره‌ی اسراء، آیه ی، ۵۲
یَوْمَ یَدْعُوکُمْ فَتَسْتَجِیبُونَ بِحَمْدِهِ وَ تَظُنُّونَ إِنْ لَبِثْتُمْ إِلاَّ قَلِیلاً.
(روزى که (به زبان فرشتگان در نفخه‌ی دوّم صور شما را از قبورتان) بخوانند و بگویند اى استخوانهاى خاک شده و اى پوستهاى پوسیده برگردید بدانسان که بودید و در آن حال، شما دعوت ملائکه را اجابت می کنید در حالتى که اعتراف به حمد و ثناى او دارید. و بدانید که نمانده اید مگر اندکی ]در گورها[)
نکته ها :
زندگى خود را در دنیا اندک شمرید نسبت به آن، پس خردمندِ آگاه باید که حیات دنیا را در جنب زندگى عقبى اندک شمرد تا در آن روز به عذاب حسرت و ندامت در نماند
پیام ها :
بعضى از مفسّرین معتقدند که این آیه خطاب به مؤمنان است زیرا آنان کسانى هستند که خداوند را با حمد او اجابت مى‏کنند و بر احسان او حمد و ثنا می گویند(میرزاخسروانی، ۱۳۹۰، ج‏۵: ۲۷۲).
شواهد شعری سعدی، مربوط به قسمت نکته ها:

به دنیا توانی که عقبی خری
کسی گوی دولت ز دنیا برد

بخر جان من ورنه حسرت خوری
(سعدی، ۱۳۸۳: ۱۰۳)
که بـا خود نصیبی به عـقبی بـرد
(همان:۹۷)

شرح ابیات :
عقبی: آخرت، جهان دیگر
گوی دولت برد : گوی ربودن = (بردن)
– در بازی گوی و چوگان نشانه پیروزی و سبقت گرفتن بر دیگران است و گوی ربودن یعنی در آن کار بر دیگران پیروز شدن.
-گوی دولت بردن: یعنی آن فرمانروایان که مردم دانا و شمشیر زن را مورد توجّه و حمایت قرار می‌دهند از دیگر نامداران گوی دولت را می‌ربایند (یوسفی، ۱۳۶۹: ۲۷۲).
۴-۲-۱۸- سوره‌ی کهف، آیه‌ی ۵۷

متوسط تا زیاد،Hg²⁺ خطرناک ‏تر است زیرا راحتر با لیگاندهای آلی پیوند می‏دهد

آسیب رساندن به پوست و اعضای مخاطی،حالت تهوع،از کار انداختن کلیه و کبد

در معادن وآبهای تازه

نمکهای جیوه
(I) و(II)

فنیل جیوه
(Arylmercury)
آلکوکسی آلکیل جیوه
(Alkoxy alkyl mercury)

متوسط تا زیاد
تشکیل نمک با اسیدهای معدنی وآلی

تاثیر آن مشابه نمکهای جیوه می‏باشد زیرا بسادگی توسط ارگانیسمها در سیستمهای بیولوژیکی تجزیه میگردد

در رسوبات آب و خاک

ترکیبات آلی جیوه

الکیل جیوه
متیل،دی متیل واتیل جیوه

بالا یا بسیار بالا
بسیار سریع از عضوهای بیولوژیکی عبور می‏کند ۱۰۰۰ برابر از جیوه فلزی خطرناکتر است

خطر برای چشم

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

بیماریهای atuxia وdysarthria
سکته و مرگ

در رسوبات، خاک، آب و تجمع آن در در ماهی و سایر حیوانات

۱-۷ گسترش کاربردهای جیوه
۱-۷-۱ پراکندگی جیوه در محیط زیست
جیوه از نظر فراوانی در زمین در رتبه ۶۷ قرار دارد. تا کنون ۲۵ کانی معدنی از جیوه شناخته شده که مهمترین آنها سینابر(سولفید جیوه ) می‏باشد. این کانی مهم غالبا در روسیه، اسپانیا، مکزیک و الجزایر یافت می‏شود.
مقدارجیوه خاک، بطور گسترده‏ای به منطقه آن از نظر زمین‏شناسی و صنعتی وابسته می‏باشد. بطوری که مقدار آن از Kg/mg 01/0 تا Kg/mg 5 /0 متغییر است.
غلظت جیوه در آبها نیز بسیار متغییر است. مقادیر واقعی گزارش شده در گستره بین ۰۰۰۱/۰ تا ۸/۲ µg /L در آبهای تازه و ۰۱/۰ تا ۲۲/۰ µg/L در آب دریا می‏باشد. مقدار جیوه در هوا بطور کلی متاثر از فعالیتهای آتشفشانی و انسانی است. غلظت جیوه در هوای تمیز کمتر از ng/m³ ۰۱/۰می‏باشد، این مقدار در اروپا ng/m³ ۸/۲ در آمریکای شمالی ng/m³ ۸/۳ در ژاپن ng/m³ ۶/۱ و در هاوایی بین ng/m³ ۱۸تا ng/m³ ۲۵۰ گزارش شده است.
جیوه درمحیط زیست در نتیجه فعالیتهای طبیعی و انسانی منتشر می‏شود. ورود آن به اتمسفر در نتیجه گازهای خارج شده از پوسته زمین، انتشار از آتشفشانها، فرسایش خاک و همچنین منابع انسانی می‏باشد. اغلب جیوه موجود در اتمسفر بصورت بخار جیوه فلزی است. فعالیتهای انسانی که منجر به انتشار جیوه می‏شوند شامل سوزاندن سوختها ومواد دارای جیوه و فعالیتهای صنعتی می‏باشد. مقدار جیوه در سوختهای فسیلی و زغال سنگ در حد g/g 100است.
۱-۸ بیماری های ناشی از قرارگیری در معرض جیوه
۱٫بیماری های عصبی
۲٫جیوه به سیستم عصبی مرکزی حمله می کند و اثرات نامطلوبی را در دهان،لثه ها و دندان ها بر جای می گذارد.
۳٫Mercurial erethism
۴٫بیماری های پوستی
۵٫بیماری های کلیوی
۶٫بیماریMinamata شکلی از مسمومیت جیوه
علائم ناشی از آلودگی به عنصر:
۱٫لرز ، تشنج ، سر درد

از جمله محدودیت های این تحقیق می توان به عدم همکاری برخی دانشجویان در پر کردن پرسشنامه و برگشت آن اشاره کرد. همچنین امکان دسترسی محقق به برخی منابع اطلاعاتی وجود نداشته است.
۵-۵- پیشنهادات مبتنی بر نتایج حاصل از تحقیق حاضر

• • • با درنظرگرفتن این نکته که امروزه دانشگاه­ها به عنوان آخرین پل قبل از ورود افراد به زندگی مستقل در جامعه قرار دارند، بنابراین نقش آن­ها در افزایش مهارت­ های مالی افراد بسیار حائز اهمیت است و باید با ارائه واحد­هایی برای آموزش مهارت و دانش مالی در سطوح مختلف به دانشجویان تلاش کنند؛ علاوه براین دانشگاه­ها به عنوان متولیان اصلی برگزاری همایش­های علمی در کشور باید همایش­ها و کنفرانس­هایی با موضوعات مختلف در زمینه ­های مالی برگزار کنند تا سطح بینش مالی دانشجویان را ارتقا دهند. توجه به موارد ذکرشده کمک می‌کند تا دانشجویان در آینده در محیط کاری خود عملکرد بهتری داشته باشند و در محیط شخصی زندگی خود نیز تصمیمات بهتری بگیرند و از امنیت رفاهی و اقتصادی بیشتری برخوردار شوند و کمتر تحت تأثیر فشارهای اجتماعی و روانی قرار گیرند.

    ( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

• • با توجه به نقش استقلال مالی دانشجویان در داشتن سواد مالی مناسب لازم است خانواده­ها و متولیان برنامه­ ریزی که در رأس آن دولت قرار دارد، زمینه ­های برخورداری از استقلال مالی را برای آن­ها از قبیل برنامه­ ریزی برای آموزش­های مالی مناسب و ایجاد زمینه ­های شغلی مناسب در جامعه را برای این قشر فراهم کنند.

• • پیشنهاد می‌گردد با توجه به نقش بارز رسانه­های دیداری و شنیداری در موثر بودن آموزش­های مختلف به افراد جامعه ، آن‌ها به طرق مختلف از تبلیغات گرفته تا کتاب و فیلم و غیره در برجسته کردن موضوع سواد مالی به عنوان موضوع حیاتی برای رسیدن به رفاه بیشتر در زندگی اجتماعی تلاش نمایند و از این طریق سطح آگاهی و دانش مردم را افزایش دهند.

• • پیشنهاد می گردد با توجه به نقش سواد مالی ، شرکتهای مشاوره و سرمایه گذاری در راستای مدیریت و کنترل سواد مالی در جهت بهبود درآمد مالی افراد ، تاسیس کرد .

۵-۶ –پیشنهادات برای تحقیقات آتی

• • پیشنهاد می­گردد در تحقیقات آتیبه بررسی سطح سواد مالی در بین اقوام مختلف ایرانی پرداخته شود تا نتایج مقایسات سطح سواد مالی در بین فرهنگ‌ها و قومیت‌های مختلف نیز ارائه گردد.

• • پیشنهاد می­گردد محققین در تحقیقات آتی به بررسی تأثیر متغیرهای تأثیرگذار بر سطح سواد مالی افراد جامعه به صورت مقایسه‌ای در ایران و کشورهای دیگر بپردازند.

• • با توجه به اینکه این تحقیق در زمینۀ سنجش سواد مالی صورت پذیرفته است، پژوهشهای دیگری می تواند در زمینۀ سایر سطوح سواد مالی صورت پذیرد.

• • می توان این تحقیق را در جوامع آماری دیگر نیز انجام داد و با توجه به ویژگیهای جمعیت شناختی ،اجتماعی، فرهنگ و خواسته های افراد آن بخش از جامعه به عوامل مؤثر دست یافت.

مراجع
مراجع لاتین:

1. 1. Barbara, O., Jing, J., (2005), financially distressed consumers: their financial practice, financial well-being and health, 16, pp. 71-85.

1. 1. Bird, S., (2008), financial literacy among university students¸ An Australian case study¸ University of Wollongong, Available at: http://ro.uow.edu.au/theses/112.

1. 1. Bodvarsson, O., & walder, R., (2004), Do parental cash transfers, weaken performance in college, Economics of education review, 23(5), 483-495.

1. 1. Chen, H. and Volpe, R.P, (2005), Financial Literacy, Education, and Services in the Workplace, A Journal of Applied Topics in Business and Economics. [Online], available: zttp//www.westga.edu/~bquest/2005/workplace.pdf .

1. 1. Cude, B. J., (2010), financial literacy, the journal of consumer affairs, vol. 44, N. 2.

1. 1. Danes, S. M., Haberman, H. R., (2007), Teen financial knowledge, self-efficiency and behavior: A gendered view, financial counseling and planning journal, 18, 48-60.

1. 1. Drake, Margaret Vandervoort., (2004), Financial well-being and the need for Employer-spon sored Financial Literacy Education as Reported by Employees of a Texas Public Research University, Available at: http//Proquest.umi.com. P.256

1. 1. Dvorak¸ T., & Hanly¸ H., (2010), Financial Literacy and design of retirement plans, The journal of socio – Economics, vol. 39: 645 – ۶۵۲٫

1. 1. Eitel, Susan J, (2007), First-generation female college students’ Financial Literacy: Barriers to persistence and degree completion, pp.221. Available at: http//Proquest.umi.com.

1. 1. Fergusson, D., and Horwood, L., (1981), the measurement of family material well-being, journal of family Issues, 14, 725-749.

1. 1. Fox, J., Bartholoma, S., (2000), building the case for financial education, the journal of consumer affairs, 39 (1), 195-214.

1. 1. Garman, E.T., & Forgue¸ R.E., (2000) ¸Personal Finance, (۶^thed.). Boston: Honunhton Mifflin.

1. 1. Goldsmith, E., (2000), Resource management for individual and family, Belmont, CA: wads worth learning.

1. 1. Hayhoe, C., Lea, I., (1990), Difference in spending habits and credit card use of college student, journal of consumer affairs, 34, 113-133.

1. 1. Hogarth, M., (2002), financial education and economic development, international conference hosted by Russian GA presidency in corporation with OECD.

1. 1. Huston, S., (2010), Measuring financial literacy, journal of consumer affairs, 44, 296-316.

1. 1. Jacobs, B., (2000), turn bling tower of babel: subprime securitization and the credit crises, financial annals journals, 65, 16-28.

1. 1. Joo, S. and Garman, E.T., (1998), The Potential Effects of Workplace Financial Education Based on the Relationship Between Personal Financial Wellness and Worker Job productivity, Personal Finances and Worker Productivity, Vol. 2, No. 1,pp. 163-173.

1. 1. Joo, S., Gable, J., (2004), credit card attitudes and behavior of student college, Journal of family and Economic Issues, 37, 405-416.

1. 1. Katlin, j., (2010), financial satisfaction: personal finance-work conflict and work outcome, financial consoling and planning education conference, Scottsdale, AZ, 38-45.

Lusardi, A., Mitchell, O. S., (2006), Financial literacy and planning: implications for retirement wellbeing, Netherlands Central Bank, Research Department in its series DNB working papers, n. 28.

• Lyons, A (2004), A Profile of Financially at-risk College Students, The Journal of Consumer Affairs, vol 38(1), 56-80.

• Malcoan, A., (2011), quality of life and subjective well-being in undergraduate students, Procedia social and behavioral sciences, 15, pp. 2843-2847.

• Malone, K., Susan, D., (2010), perception of financial well-being among American woman in diverse families, I Fam Econ ISS, 41, 63-81.

• Mc Gregor, S., Smith, E., (1998), expanding our understanding of quality of life, journal of family and science, 90, 2-6.

• Monticone¸ C., (2010), How much does wealth matter in the Acquision of financial literacy, The Journal of consumer Affairs ¸vol .44, No. 2,403 – ۴۲۲

• Mullins, patricia o’connel, (2007), Financial Knowledge and Communication of Teenagers and their Parent or Guardian, Proquest, pp.276.

• Murphy, D. S., & Yetmar¸ S., (2010), personal financial planning attitudes: a preliminary study of graduate students, Management research review, vol 33. No .8: 811 -817.

• Neill, B., Benoit, S., (2005), financially distressed consumer: their financial practices, financial consoling and planning education conference, 16, 15-34.

• Pang¸ M. F (2010), Boosting financial literacy: Benefits from learning study, Inster Sci, vol 39, 659 -677.

• Peng,C.M , Bartholomue, S, Fox ¸ J & cravener¸ C., (2007), The Impact of Personal Finance Education Delivered in high school and College courses, Journal of family and Economic Issues , vol 28: 265 -284.

• Porter, N. M., (1990), testing a model of financial wellbeing, financial consoling and planning education, 4, 135-164.

• Sabri, M., F., Maurice mac Donald, Tahira & k., ltira – JariuhMasud, (2010), Credit Card Ownership among American High School Seniors, Journal of Family and Economic Issues, 31:151-160.

• Shogern, A., (2006), the role of positive psychology constructs in predicting life satisfaction in adolescents with and without cognitive disabilities, positive psychology, 1, 37-52.

۰٫۰۷

۰٫۱۲

آفتاب یزد

فراوانی مطالب دارای موضع مثبت نسبت به این ارزش
فراوانی کل مطالب روزنامه
درصد فراوانی مطالب دارای موضع مثبت در فراوانی کل

۲

۱

۱۸۱۴

۱۳۷۵

۰٫۱۱

۰٫۰۷

میزان پرداختن به این ارزش آنقدر کم است(۶ مطلب در میان ۹۰۲۲ مطلب) که میتوان گفت هر سه روزنامه ـ که نمایندگان دو جریان عمده سیاسی هستند ـ تقریبا اهمیتی به این ارزش نداده اند. بنابراین «ساده زیستی و نفی تجمل گرایی» چه در میان جریانی که ادعای اصولگرایی دارد و چه در میان جریان مدعی اصلاح طلبی، اهمیت چندانی ندارد و این مسئله نشان دهنده غلبه وجه سیاسی بر وجه فرهنگی در هر دوی این جریان هاست. به عبارت دیگر علی­رغم اینکه ساده زیستی و نفی تجمل گرای از اصول مسلم زندگی اسلامی و نیز از اصول بنیانی انقلاب و نظام اسلامی است و تاکیدات فراوانی از طرف پیشوایان دین مبین اسلام و نیز رهبران جمهوری اسلامی به این مسئله شده است؛ شاهد هستیم که هر دو جریان سیاسی نسبت به آن بی تفاوت یا بسیار کم تفاوت هستند.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

نمودار ۷- فراوانی مطالب ترویج دهنده ارزش «ساده زیستی و نفی تجمل گرایی»
در مورد چگونگی بازنمایی ارزش «ساده زیستی و نفی تجمل گرایی » در این سه روزنامه می­توان گفت که بیشترین توجه به این ارزش از طریق پرداختن به مقوله «نفی تجمل گرایی در مسئولان» بوده که شامل ۶۲٫۵ درصد از کل مطالب مربوط به این ارزش بوده است و پس از آن، «دیدگاه های نظری» و « نفی تجمل گرایی در خانواده ها» به ترتیب، ۲۵ و ۱۲٫۵ درصد از مطالب مربوط به این ارزش را به خود اختصاص داده اند. البته در اینجا هم به دلیل فراوانی بسیار پایین مطالب مرتبط با این ارزش، نمی توان قضاوت منطقی ای درباره چگونگی پرداختن به این ارزش انجام داد.
نمودار ۸- درصد فراوانی زیرمقوله های ارزش « ساده زیستی و نفی تجمل گرایی »

ارزش «حفظ کیان خانواده»
همانگونه که در جدول ۹ آمده است؛ در سال ۱۳۸۷، به ترتیب، ۰٫۶۸، ۱٫۰۱، ۰٫۸۸ درصد از مطالب روزنامه های کیهان، ایران و آفتاب یزد، مروج ارزش «حفظ کیان خانواده» بوده اند. این عدد برای این روزنامه ها در سال ۱۳۸۹ به ترتیب برابر ۰٫۳۱، ۱٫۱۱ و ۰٫۶۵ درصد بوده است.
جدول ۹- توزیع فراوانی مطالب دارای موضع مثبت نسبت به «حفظ کیان خانواده»

روزنامه

توزیع فراوانی

۱۳۸۷

۱۳۸۹

جمع

کیهان

فراوانی مطالب دارای موضع مثبت نسبت به این ارزش
فراوانی کل مطالب روزنامه
درصد فراوانی مطالب دارای موضع مثبت در فراوانی کل

۹

۴

۱۳

باشد، خواه وحی و مکاشفه. هرگونه دانش قطعی علم است، و هرگونه عقیدۀ جزمی که از حدود دانش قطعی قدم فراتر بگذارد به الهیات تعلّق دارد. امّا میان الهیات و علم برزخی نیز هست نامکشوف برای هر دو، و در معرض حملۀ هر دوجانب؛ این برزخ همان فلسفه است”(راسل،۲۰:۱۳۹۰). فلسفه را روش درست اندیشیدن، راه خردمندانه زیستن و کوشش برای شناخت هستی و نیز جست و جوی خرد و خرد حاصل از کاوشگری می دانند(دهاقانی و جعفری،۴۴۲:۱۳۸۸). فلسفه در اصل واژه ای یونانی و به معنای دوست داشتن دانش است. فیثاغورس(حدود ۵۸۰-۴۹۷ ق.م) ظاهراً نخستین متفکّری بود که در برابر کسانی که به گزاف خود را دانشمند (سوفیست) می نامیدند، متواضعانه عنوان فیلسوف (دوستدار دانش) را برای خود برگزید. این واژه به تدریج به مجموعه ای از دانش ها، که گروهی از اندیشمندان یونانی مانند سقراط، افلاطون (۴۲۸-۳۴۷ ق.م) و ارسطو (۳۸۵-۳۲۲ ق.م) به ترویج آنها می پرداختند، اطلاق شد. در تقسیمی معروف که به ارسطو منسوب است و فیلسوفان نیز از آن بهره برده اند، مسائل فلسفی در دو قسم نظری و عملی دسته بندی شده اند. فلسفه نظری، خود مشتمل بر سه بخش الهیات، ریاضیات و طبیعیات بوده و فلسفۀ عملی نیز به سه بخش اخلاق، تدبیر منزل و سیاست مُدُن تقسیم شده است. با در نظر گرفتن دانش های مختلفی که ذیل هر یک از این اقسام شش گانه جای داشتند، روشن می شود که فلسفه در کاربرد نخستین خود، بیشتر علوم رایج در آن زمان را در بر می گرفته است. امروزه همۀ این علوم استقلال یافته، و تنها الهیات را برای فلسفه واگذاشته اند؛ هر چند برخی از اندیشمندان غربی سه علم منطق، معرفت شناسی و اخلاق را همچنان از بخش های فلسفه می شمارند. افزون بر کاربرد یادشده، واژۀ فلسفه گاه در ترکیب هایی اضافی ( مانند فلسفۀ دین، فلسفۀ اخلاق، فلسفۀ اخلاق، فلسفۀ تاریخ، فلسفۀ حقوق و فلسفۀ تعلیم و تربیت ) به کار می رود. این ترکیب ها به دانش هایی اشاره دارند که می توان عنوان کلّی فلسفه های مضاف را برای آنها برگزید(مصباح یزدی، ۱۳۹۰: ۲۲-۲۳).

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

اما در چند تعریفی که برای فلسفه آورده اند می توان ویژگی هایی نظیر تعمّق، کل نگری، و سعی در رسیدن به نظر صحیح برای اجرا در زندگانی را در اکثر آنها دید.
فصل دوم
مبانی نظری و پیشینۀ تحقیق
زندگی نامه اقبال
اقبال در روز جمعه، سوم ماه ذیقعده سال ۱۲۹۴ هجری قمری، مطابق با هجدهم آبان سال ۱۲۵۶ خورشیدی و نهم نوامبر سال ۱۸۷۷ میلادی در شهر سیالکوت، واقع در دامنه ی هیمالیا در شمال غربی پنجاب هند به دنیا آمد. وی در خانواده ای متوسط الحال از مردم کشمیر که از سال ها قبل در شهر سیالکوت سکنی گزیده بودند نشو و نما یافت. خانواده ی اقبال از مردم کشمیر به شمار می آمدند، که از دین برهمن برگشته و به اسلام گرویده بودند. نیای اقبال، محمّد رفیق سال ها قبل از این تاریخ، از قریه های لوهار، واقع در ایالت کشمیر مهاجرت کرده و همراه سه برادر خود در شهر سیالکوت اقامت گزیده بود. پدر اقبال شیخ نور محمد در شهر سیالکوت به تجارت اشتغال داشت و از مسلمانان پاک اعتقاد هندوستان به شمار می رفت، که به رسم آن زمان اقبال را برای آموختن قرآن کریم به مسجدی واقع در محله ی کشمیریان سیالکوت سپرد. وی پس از تحصیلات در مکتب طلّاب علوم دینی، به مدرسه ی ابتدایی وارد شد و به دریافت جوایز موفّق گردید. در ابتدایی به خواندن و نوشتن اشعار شاعران تمایل داشت. در اواخر این دوره به زبان محلی اشعاری سرود و به بحث های ادبی پرداخت. یکی از معلمان دبستان وی، به نام میر حسین مولوی، معروف به شمس العلما که با پدر اقبال دوستی داشت، او را به سرودن اشعاری به زبان اُردو تشویق کرد، و این امر سبب برانگیخته شدن ذهن جستجوگر اقبال گردید و موجب فراهم آمدن زمینه ی بروز نبوغ عقلی و احساسی او شد. وی پس از گذراندن دوره ی تحصیلات متوسطه، برای گذراندن اولین امتحان دانشگاهی رهسپار لاهور گردید و در رشتۀ فلسفه به تحصیل ادامه داد و با سرودن اشعاری به زبان اُردو، به محافل ادبی کشمیر راه یافت و محبوبیت وی بر اثر نشر اشعار مهیّج به زبان اُردو، روز به روز فزونی می یافت. یکی از اتّفاقات جالب توجه زندگی اقبال، دیدار وی با پرفسور سِر توماس آرنولد، استاد فلسفه در شهر لاهور بود که به ارزش گوهر ذاتی اقبال پی برد و تحت تأثیر هوش و فراست او قرار گرفت و درباره اش چنین می گفت:« چنین شاگردی استاد را محقّق و محقّق و محقّق تر می کند»(حقیقت،۱۳:۱۳۶۷). اقبال در سال ۱۸۹۷ میلادی به تعلیم و ارشاد خاص سر توماس آرنولد، به دریافت درجه ی فوق لیسانس در فلسفه نائل آمد، رتبه ی اول دانشگاه پنجاب شد. پس از تحصیلات در رشته های تاریخ و فلسفه و علوم، به اُستادی برگزیده شد و طبق آرزویش شالوده ی پرفسوری خویش را در آن شهر ریخت. اقبال در سال ۱۸۸۹ برای ادامه تحصیل در رشته ی فلسفه، به دانشکدۀ دولتی وارد شد. این دوره برای وی دورۀ ثمربخش فکری و سیاسی بود و شهرت او به عنوان شاعری بلند پایه و در سراسر شبه قارّه ی هند طنین افکند، که در همین اوان، نخستین کتابش در موضوع اقتصاد و به زبان اُردو چاپ و منتشر شد. اقبال بنا به توصیه سر توماس آرنولد در سال ۱۹۰۵ میلادی برای کسب معلومات جدید و تکمیل تحصیلات عالی به اُروپا رفت و در دانشگاه کمبریج انگلستان در رشته ی فلسفه پذیرفته شد، و به آن بسنده نکرد، و برای تحصیل علم حقوق در دانشکده ی (لینکلن ان) تحصیلات عالی را به پایان رسانید. اقامت او در اروپا سه سال به طول انجامید، که این مدّت در توسعه و تکمیل فکر او نقشی بزرگ تر ایفا کرد. اقبال از دانشگاه کمبریج به دریافت درجه ی استادی فلسفه اخلاق نائل گشت. آنگاه وارد دانشگاه مونیخ در آلمان شد و رساله ای با عنوان« سیر فلسفه در ایران» نوشت، و به اخذ درجه ی دکتری توفیق یافت(همان،۱۷:۱۳۶۷). اقبال رساله سیر فلسفه در ایران را در انگلستان به سال ۱۹۰۸ منتشر نمود، که موجب شهرت وی در سراسر محافل علمی و فلسفی اروپا گردید(جباری،۱۳۸۷، ۱۴-۱۵).
فعالیت های سیاسی و اجتماعی اقبال
اقبال در سال ۱۹۰۸ پس از دریافت رتبه ی استادی از دو دانشگاه معتبر اروپایی، به وطن بازگشت، و علاوه بر تدریس فلسفه در دانشگاه لاهور، در خدمت قضا درآمد و به کار وکالت پرداخت. وکالت برای اقبال مناسب ترین شغلی بود که او را در مقام اندیشمندی آزاده، از قید و بند و تنگناهای مشاغل دولتی رها می ساخت. ایراد سخنرانی و حضور در جلسات و فعالیت های سیاسی یکی از اصلی ترین برنامه های اقبال در طول حیاتش بود، که او را قادر می نمود تا افکار خود را از ساحت نظر به عرصه ی عمل وارد سازد، و بر اندیشه های آزادی خواهانه ی خود، جامه ی عمل بپوشاند. او در سال ۱۹۳۱ میلادی در کنفرانسی که در لندن برای قانون اساسی هندوستان ترتیب داده شده بود، شرکت کرد. در سال ۱۹۳۲ بار دیگر ریاست جلسه ی سالانه ی حزب مسلم لیگ را عهده دار شد و خطابه ای پرشور ایراد کرد که بسیار مورد توجه قرار گرفت. در اوایل سال ۱۹۳۳ در ایتالیا با موسولینی دیدار کرد، و او را به پرهیز از خوی استکباری و گرایش به تمدّن مشرق زمین دعوت کرد. و باز در همان سال نادر شاه، پادشاه افغانستان، او را برای مشاوره در مورد تجدید سازمان دانشگاه کابل دعوت نمود و از دانشگاه پنجاب نیز مفتخر به دریافت درجه ی دکترای افتخاری گردید(همان،۱۳۸۷: ۱۵).
آثار اقبال
آثار علمی و ادبی اقبال را می توان در دو سطح منثور و منظوم بر شمرد.
آثار منثور وی را می توان چنین ضبط کرد:

1. 1. علم اقتصاد، ۱۹۰۳ میلادی

نخستین کتابی که درباره ی علم اقتصاد به زبان اُردو نوشته شده است. این کتاب، نخستین کتاب اقبال نیز می باشد که در سال ۱۹۰۳ میلادی در لاهور به چاپ رسید.

1. 1. سیر فلسفه در ایران، ۱۹۰۸ میلادی

این کتاب نام رساله ی دکترای اقبال است که در سال ۱۹۰۷ میلادی برای دانشگاه مونیخ به زبان انگلیسی نوشته شده است و توسط امیر حسین آریان پور به زبان فارسی ترجمه شده و به وسیلۀ موسّسه ی فرهنگی سازمان همکاری و عمران منطقه ای در تهران منتشر گردید.

1. 1. تاریخ هند، ۱۹۱۴ میلادی

1. 1. احیای فکر دینی در اسلام، ۱۹۳۰ میلادی

یکی از مهمترین آثار اقبال است که بیشتر به بیان اندیشه های فلسفی اقبال اختصاص دارد. در این کتاب اقبال، بر ضرورت باز تعریف تجارب دینی و تجارب باطنی تأکید می ورزد. این کتاب شامل هفت فصل می شود که به ترتیب عبارتند از:
فصل اوّل در موضوعِ معرفت و تجربۀ دینی. اقبال در این بخش به تعریف علم و چگونگی شناسایی و تعامل بین تجربۀ دینی و تجارب حسّی و عقلی می پردازد. اقبال در این فصل به همراهیِ تجارب آزمایشی و شهودی اشاره می کند، و تجارب عقلی را همراه و تأیید کنندۀ تجارب شهودی و باطنی می داند.
فصل دوّم با موضوعِ محک فلسفی تجلّیات تجربۀ دینی، وی در این فصل، با آوردن سخنان و دلایل بسیاری از اندیشمندان، علی الخصوص دانشمندانِ معاصرِ وی، قابل اتکاء بودن تجربیات دینی را نتیجه می گیرد. و معتقد است که حکمی که بر پایۀ تجربۀ دینی بنا شده باشد، کاملاً با عقل تأیید می شود.
فصل سوّم در مورد موضوع تصوّر خدا و معنی نیایش بحث می کند. وی در این فصل به چگونگیِ صفات خدا، چگونگیِ نیایش و ارتباط با او و تصوّرِ او در اذهان می پردازد. وی در بخش هایی از این کتاب معتقد است که، تصوّر اسلامی خدا به صورت فلسفی مورد تأیید است، ولی دامنۀ پرواز دینی برتر و بالاتر از دامنۀ پرواز فلسفی است. وی در ادامه، مرتبه و محدودۀ تعیین شده برای دین را مانند فلسفه و عقلی گری، محدود نمی داند و می گوید:”دین تنها با تصوّر راضی نمی شود؛ در صدد آن است که به معرفت اصیل تری دست یابد و با مطلوب خویش اتّحاد بیشتری پیدا کند. عاملی که به وسیلۀ آن این اجتماع و اتّحاد صورت می گیرد، عمل عبادت یا نیایش است که به نورانیّت نفسانی می انجامد”(اقبال لاهوری، ۱۳۶۲: ۱۰۴).
در فصل چهارمِ کتاب که به موضوعِ منِ بشری- آزادی و جاودانگی آن اختصاص داده شده است، اقبال به یگانه بودن و فردیّت آدمی اشاره، و عقاید مسیحیان را مبنی بر اینکه، فدا شدن حضرت عیسی برای بخشش گناه دیگر آدمیان کافی است را، رد می کند. وی به مقام انسان و ویژگی های آدمی از جمله: برگزیدگی انسان از سوی خداوند، انتخاب انسان به مقام خلافت و جانشینی خداوند روی زمین، و پذیرش بار سنگین این مسئولیت و امانت داری اشاره می کند.
روح فرهنگ و تمدّن اسلامی، موضوع فصل پنجم از کتاب است، که در آن به بررسی و آسیب شناسی فرهنگ و تمدّن اسلامی می پردازد، و به دستاوردهای علمی دانشمندان مسلمان و نظریات کلیدی آنان در تاریخ علم اشاره، و بر لزوم تجدید بنا در نظریه پردازی توسط مسلمانان تأکید می کند.
اصل حرکت در ساختمان اسلام را موضوع فصل ششم قرار داده است. اقبال در این فصل به لزوم داشتن دین وفرهنگی پویا در اسلام اشاره می کند و اعتقاد دارد که در تاریخ اسلام و از ابتدا، ساختمان فکریِ اسلام بر حرکت و پویایی فرا می خواند؛ ولی بر اثر چند واقعه و تنگ نظری ها، این حرکت به سمتِ سکون نزدیک شده است. وی فقه پویا را نمونه ای از اصل حرکت در ساختمان اسلام می داند.
عنوان فصل هفتم “آیا دین ممکن است؟” نام دارد. اقبال در این فصل، زندگی دینیِ بشر را به سه دورۀ ایمان، اندیشه و اکتشاف تقسیم می کند و در مورد هر دوره توضیح می دهد. وی در پاسخ به این سوال می گوید:”دین، از آن جهت که کوششی آگاهانه برای دریافت اصل نهایی و مطلق ارزش و، از طریق آن، تکمیل شخصیت انسان است، امری است که نمی توان منکر آن شد. دلیل آن، این است که این تجربه ها برای کسی که آنها را آزموده است، ارزش معرفتی دارند”(همان:۲۱۴).

1. 1. یادداشت های پراکنده، ۱۹۶۱ میلادی

نام مجموعه خاطرات چند ماهه اقبال است که از سال ۱۹۱۰ آغاز شده و به علّت نامعلومی دنباله ی آن قطع گردیده است، و این یادداشت ها به زبان انگلیسی است و به همّت فرزندش جاوید اقبال به چاپ رسیده است.

1. 1. اقبال نامه، چاپ لاهور.

1. 1. شاد و اقبال، ۱۹۴۲ میلادی.

1. 1. نامه های اقبال به نام عطیه بیگم، چاپ دهلی.

1. 1. نامه های اقبال به محمد علی جناح.

۱۰-مکاتیب اقبال، ۱۹۵۴ میلادی.
۱۱-ملفوظات اقبال، ۱۹۵۶ میلادی.
آثار منظوم را نیز بدین گونه آورده اند:

1. 1. اسرار خودی، ۱۹۱۴ میلادی(به زبان فارسی)

اولین اثر منظوم اقبال به زبان فارسی است، که دیباچه ی آن به زبان اُردو نگاشته شده است. اقبال این کتاب را از طرفی برای طرد تمدّن مادّی اُروپایی، و از طرفی برای مبارزه با تنبلی و گوشه نشینی به نظم درآورد، و بسیار کوشیده که مردم را به اسرار نیروهای نهفته در نهاد آنان که آن را خودی نامیده است، آشنا سازد، و آنان را به کوشش مداوم تشویق کند. این منظومه، به زبان های انگلیسی، عربی، اندونزیایی و سندی ترجمه شده است.