در هر بلوک۱۲ کرت به ابعاد۲×۳ متر ایجاد شد. فاصله محل کاشت بذور بر روی ردیف‌ها و بین ردیف‌ها ۳۰ سانتی‌متر در نظر گرفته شد.

۳-۴- نحوه اجرای آزمایش

۳-۴-۱- عملیات زراعی

زمینی که جهت اجرای طرح انتخاب گردید، سال قبل به صورت آیش بوده است. زمین آزمایشی به ابعاد ۲۸×۱۵ متر با رعایت اصول زراعی انتخاب شد. طبق نقشه طرح بلوک بندی شد. در شخم کامل توسط گاوآهن برگرداندار به عمق ۳۰ تا ۴۰ سانتی‌متر شخم زده شد و کلوخه‌ها توسط دیسک زدن خرد شدند. در نیمه شخم توسط تیلر تا عمق ۳ تا ۴ سانتی‌متری شخم انجام شد در تیمار بدون شخم زمین توسط بیل مرزبندی گردید. تمامی کود دامی، کود ورمی‌کمپوست، سوپرفسفات تریپل و سولفات پتاسیم و نیمی از کود اوره قبل از کاشت به زمین داده شد. نیمی دیگر از کود اوره در اواخر فروردین (۳۰/۱/۹۳) زمانی که نیمی از گیاهان به فاز زایشی رفتند به گیاه داده شد.
بذور مصرفی جهت کاشت از اصفهان تهیه گردید. بذور به صورت ردیفی و در عمق ۲-۳ سانتی‌متری و به روش خشکه کاری در تاریخ ۱۲/۸/۱۳۹۲ کشت شدند. پس از انجام عملیات کاشت آبیاری اول (خاک آب) برای کلیه کرت‌ها انجام گردید. بعد از آن دور آبیاری بسته به رطوبت و بارندگی و دمای منطقه و نیاز گیاه تنظیم و آبیاری به صورت غرقابی انجام گرفت.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

چون گیاه خار مریم در زمستان به صورت رزت می‌باشد عملیات تنک و رعایت فاصله بوته‌ها (فاصله روی ردیف ۳۰ و فاصله بین ردیف ۳۰) در اواخر اسفند ماه انجام شد. عملیات مبارزه با علف‌های هرز به صورت دستی صورت می‌گرفت. در تاریخ ۲۰/۱/۱۳۹۳ اولین گل‌ها رویت شدند. در اواسط اردیبهشت نزدیک ۲۰% از گل‌ها باز شده بودند.

۳-۴-۲- نمونه برداری و نحوه اندازه گیری صفات کمی و کیفی

در زمان برداشت (۱/۳/۹۳ – ۱/۵/۱۳۹۳) از هر تیمار ۲ خط کناری حذف و از ۲ خط وسط ۱۱ بوته انتخاب و بوسیله یک تکه نخ علامت گذاری شدند. قبل از برداشت، ارتفاع هر بوته اندازه‌گیری گردید و میانگین ۱۱ بوته به عنوان ارتفاع بوته یادداشت گردید. در طی ۶۰ روز کپه‌های رسیده، برداشت شدند. بذرهای هر کپه جداگانه بیرون آورده شده و شمارش شدند و میانگین بذر در کپه به دست آمد. کپه‌های جمع‌ آوری شده در هر کرت شمارش شده و بر ۱۱ بوته اصلی (در یک متر مربع) تقسیم شده و تعداد کپه در هر بوته مشخص گردید. برای اندازه گیری وزن هزار دانه از کپه‌های برداشت شده، ۴ دسته بذر ۱۰۰۰ تایی شمارش، وزن آنها اندازه گیری و میانگین آن‌ها بدست آمد. در تاریخ ۱/۵/۱۳۹۳ بوته های مورد نظر از سطح زمین برداشت شد که بعد از خشک شدن (به مدت ۲ روز در مقابل نور آفتاب) توزین شد و به همراه وزن کپه‌ها و بذرهای برداشت شده مقدار عملکرد بیولوژیک در یک متر مربع به دست آمد که تبدیل به عملکرد بیولوژیک در هکتار شد.
برای اندازه گیری میزان روغن بعد از شمارش و وزن بذور هر تیمار بعد از پودر کردن برای روغن گیری توسط دستگاه سوکسله به آزمایشگاه دانشگاه منتقل یافت تا در آنجا درصد روغن تعیین و سپس بوسیله رابطه زیر عملکرد روغن محاسبه گردد.
عملکرد روغن= درصد روغن × عملکرد دانه
برای تعیین عملکرد دانه ابتدا وزن دانه های حاصل از ۱۱ بوته اصلی در هر متر مربع یک کرت بر اساس کود مصرفی نسبت به سطوح برداشت شده محاسبه و عملکرد دانه بر حسب تن در هکتار بدست آمد.
صفات مورد نظر در این تحقیق شامل تعداد دانه در هر کپه، تعداد کپه در هر بوته، وزن هزار دانه، درصد روغن، عملکرد دانه، عملکرد روغن، ارتفاع بوته، عملکرد بیولوژیک بودند.

۳-۵- نحوه آنالیز نتایج

کلیه اطلاعات و داده های بدست آمده براساس فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با بهره گرفتن از نرم افزارMstat-c مورد تجزیه واریانس قرار گرفت و میانگین‌ها براساس آزمون چند دامنه‌ای دانکن مقایسه گردید. جهت رسم نمودارها از نرم افزار Excel استفاده گردید.
.

فصل چهارم

نتایج و بحث

۴-۱- نتایج تجزیه واریانس صفات اندازه‌گیری شده در گیاه خارمریم

نتایج تجزیه واریانس اثر انواع شخم بر صفات اندازه‌گیری شده گیاه خارمریم نشان داد که نوع شخم بر صفات وزن هزار دانه، شاخص برداشت و عملکرد روغن در سطح ۱٪ و بر ارتفاع، تعداد کپه در بوته، تعداد دانه در کپه، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک در سطح ۵٪ معنی‌دار بود اما بر درصد روغن در هیچ سطحی تاثیر معنی‌داری نداشت (جدول ۴-۱).
نتایج تجزیه واریانس اثر انواع کود بر صفات اندازه‌گیری شده گیاه خارمریم نشان داد که نوع کود بر وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، درصد روغن و عملکرد روغن در سطح ۱٪ و بر ارتفاع و تعداد دانه در کپه در سطح ۵٪ معنی‌دار شد اما بر تعداد کپه در بوته اثر معنی‌داری در هیچ سطحی نداشت (جدول ۴-۱).
نتایج تجزیه واریانس اثرات متقابل انواع شخم و کود بر صفات اندازه‌گیری شده گیاه خارمریم نشان داد که این دو تیمار بر پارامترهای عملکرد بیولوژیک در سطح احتمال ۱٪ اثر معنی‌داری داشتند اما بر صفات ارتفاع، تعداد کپه در بوته، تعداد دانه در کپه، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، درصد روغن و عملکرد روغن اثر معنی‌داری نداشتند (جدول ۴-۱).
جدول ۴-۱- تجزیه واریانس پارامترهای اندازه گیری شده در اثر تیمارهای مختلف نوع شخم، نوع کود و اثر متقابل این دو در گیاه دارویی خارمریم

ردیف
منابع تغییرات
درجه آزادی
میانگین مربعات
ارتفاع (سانتی‌متر)
تعداد کپه در بوته
تعداد دانه در کپه
وزن هزار دانه (گرم)
عملکرد دانه (کیلوگرم در هکتار)
عملکرد بیولوژیک (کیلوگرم در هکتار)
شاخص برداشت
درصد روغن
(٪)
عملکرد روغن (کیلوگرم در هکتار)
۱
تکرار
۲
۶۶۱/۸۰
۴۵۹/۰