تجربه‌ کار برای مادران نشان می‌دهد که باید ارتباط فعال و سازنده بین مادر و دیگر اعضای خانواده را نیز مورد توجه قرار داد و آن را بهبود بخشید چرا که توانمندسازی مادرانی که با همسر و دیگر اعضای خانواده زندگی می‌کنند، آن گاه بدرستی امکان پذیر است که توانمندسازی کل خانواده نیز در دستور کار قرار بگیرد.

مؤسسه‌ مادران امروز (مام) به منظور ایجاد زمینه‌های مناسب برای پرورش فرزندان ، بجز مادران، توانمندسازی کل خانواده را نیز در برنامه های کار خود قرار داده است تا از طریق ارائه‌ آگاهی‌های لازم برای همه‌ اعضای خانواده و بهبود بخشیدن به رابطه های آن‌ ها، کمک به مادران برای پرورش اصولی فرزندان را تسهیل کند. به گمان مام:

• • برای رشد و تعالی اجتماع باید بین تک تک افراد اجتماع روابطی اصولی و مبتنی بر احترام متقابل برقرار شود و این امر را نیز از کودکی باید فراگرفت.

• • برای آنکه کودکان رابطه های اجتماعی سازنده را فرا بگیرند، باید آن‌ ها را بدرستی پرورش داد وحقوق ایشان را چنان که باید ادا کرد.

• • پیش از ورود کودک به اجتماع، باید امکان اصولی پرورش او در خانواده فراهم شود.

• • مهم‌ترین پایه پرورش کودک در خانواده، مادر است؛ پس برای پرورش درست کودکان باید امکان آگاه‌سازی مادران را فراهم آورد.

• مادران، بدون وجود ارتباطی سازنده و درست با پدران و سایر اعضای خانواده، در پرورش کودکان با مشکل روبه‌رو می‌شوند؛ پس تلاش برای ایجاد رابطه های درست و سازنده بین اعضای خانواده زمینه‌ساز پرورش درست کودکان می‌شود. که این فرایند را به شرح زیر می‌توان بیان کرد.

تقویت رابطه های درست بین افراد خانواده

توانمند سازی مادران

پرورش درست کودکان

زمینه سازی برای اصلاح رابطه های بین فردی

زمینه‌سازی برای اصلاح رابطه های بین فرد و اجتماع

یاری به رشد و تعالی اجتماعی

مؤسسه‌ مادران امروز (مام)،سازمانی غیر‌‌تجاری و غیردولتی است که به هیچ ارگان یا سازمانی وابستگی ندارد.

هدف های اصلی (مام) افزایش سطح آگاهی های خانواده ها در زمینه‌های فرهنگی،هنری، بهداشتی و تربیتی است. مؤسسه‌ مادران امروز می‌کوشد با توانمند کردن اعضای خانواده ها برای روابطی سالم و سازنده امروز و فردایی بهتر برای جامعه فراهم کند.فعالیت‌های مؤسسه‌ مادران امروز با توجه به شش محور اصلی زیر برنامه‌ریزی می‌شود:

• • خانواده و ترویج صلح و مدارا

• • خانواده و ترویج بازی‌های مناسب

• • خانواده و ترویج توجه به محیط زیست

• • خانواده و ترویج کتاب و کتابخوانی

• • خانواده و ترویج بهداشت و سلامتی

• خانواده و ترویج هنر‌های زیبا

۲-۹-۳٫ خانه کتابدار

خانه کتابدار یک نهاد فرهنگی است، با ساختار اداری مستقل زیر نظر شورای کتاب کودک که در تاریخ ١۴/١٢/١٣٨٣ افتتاح شد. این ساختمان که مکانی زیبا و پر از عشق است از طرف آقای مهندس ایوب موحدی پور و خانم ملیحه پیشداد به شورای کتاب کودک واگذار شد و با برگزاری یک کارگاه ترویج خواندن به طور رسمی‌کارخود را شروع کرد با توجه به نیازهای جامعه ایران برای گسترش فرهنگ خواندن به قصد تعمیق دانش و بینش، نقش سازمآن‌های غیردولتی و نهادهای مدنی در این زمینه مهم و تأثیرگذار است.

هدف ها:خانه کتابدار هدف اصلی خود را گسترش فرهنگ خواندن (خواندن، دیدن، شنیدن، لمس کردن) بین گروه‌های سنی کودک و نوجوان (صفر- شانزده سال) و تربیت کتابداران و مروجان به قصد ترویج خواندن می‌داند.

۱- ایجاد زمینه‌های علاقه مند کردن کودکان، نوجوانان، والدین و مربیان به مطالعه؛

۲- تربیت کتابدار و تقویت نیروی کاردان برای اشاعه فرهنگ کتابخوانی؛

۳- ایجاد کتابخانه مرجع و مرکز اطلاع رسانی برای ترویج خواندن

؛۴- ارتباط با دانش آموزان و معلمان در جهت رشد فرهنگ کتابخوانی

۵- ارتباط با والدین و کودکان و نوجوانان دارای معلولیت در جهت رشد فرهنگی؛

۶- مشاوره در زمینه تأسیس، سازماندهی و توسعه کتابخانه‌های کودک و نوجوان و کانون‌های فرهنگی به ویژه در منطقه یازده تهران؛

فعالیت‌ها فعالیت‌های خانه کتابدار در سطح شبکه‌بندی درون شهری، استانی، کشوری، منطقه‌ای و جهانی برنامه‌ریزی شده است خانه کتابدار برای بهبود فعالیت‌های خود، تجربه های مشابه جهانی را مد نظر قرار می‌دهد و در صورت لزوم در طرح‌های فرا ملی در این زمینه موضوعی شرکت خواهد کرد.

1. برگزاری کارگاه‌های ترویج خواندن برای والدین، مربیان، معلمان و علاقه‌مندان به فعالیت‌های فرهنگی برای کودکان و نوجوانان معلول

٢- برگزاری کارگاه‌های کتابداری و ترویج خواندن برای تربیت کتابداران و مروجان؛

٣- گردآوری منابع مربوط به خواندن، سازماندهی و خدمات ‌پاسخ‌گویی‌ به مراجعان؛

۴- ایجاد پایگاه پژوهشی و مشورتی برای توسعه خدمات فرهنگی در کتابخانه‌های عمومی و سایر کانون‌های فرهنگی؛

۵- انجام فعالیت‌های انتشاراتی به صورت منابع اطلاعاتی، ترویجی، بروشور و غیره؛

۶- برگزاری نشست‌های فرهنگی و نمایشگاهی در جهت اهداف خانه کتابدار

٧- همکاری مستمر با نهاد‌های دولتی و غیر دولتی به خصوص سازمان های غیردولتی مرتبط با شورای کتاب کودک و رسانه ها؛

۲-۱۰٫ پیشینه پژوهش:

۲-۱-۲-۹-۲ نظریه ی آدلر:

بنا بر نظریه آدلر فرد برخودار از سلامت روانشناختی، توان و شهامت یا جرات عمل کردن را برای نیل به اهدافش دارد. چنین فردی جذاب و شاداب است و روابط اجتماعی سازنده و مثبتی با دیگران دارد. فرد سالم به عقیده آدلر از مفاهیم و اهداف خودش آگاهی دارد و عملکرد او مبتنی بر نیرنگ و بهانه نیست. فرد دارای سلامت روان مطمئن و خوش بین است و ضمن پذیرفتن اشکالات خود در حد توان اقدام به رفع آن ها می‌کنند(کورسینی، ۱۹۷۳). فرد دارای سلامت روان به نظر آدلر روابط خانوادگی صمیمی و مطلوبی دارد و جایگاه خودش را در خانواده و ‌گروه‌های اجتماعی به درستی می شناسد. فرد سالم در زندگی هدفمند و غایت مدار است و اعمال او مبتنی بر تعقیب این اهداف است. عالی ترین هدف شخصیت سالم به عقیده آدلر تحقق «خویشتن» است. فرد سالم مرتباً به بررسی ماهیت اهداف و ادراکات خویش می پردازد و اشتباهاتش را برطرف می‌کند. چنین فردی خالق عواطف خودش است نه قربانی آن ها. آفرینش گری ‌و ابتکار فیزیکی از دیگر ویژگی‌های سلامت روانشناختی است. فرد سالم از اشتباهات اساسی پرهیز می‌کند و اشتباهات اساسی شامل تعمیم افراطی، اهداف نادرست و غیر ممکن، درک نادرست و توقع بی مورد از زندگی، تقلیل یا انکار ارزشمندی خود، ارزش‌های و باورهای غلط می‌باشد. فرد سالم دارای علاقه اجتماعی و میل به مشارکت اجتماعی است. چنین فردی سعی در کاستن عقده حقارت خود دارد و به دنبال غلبه و چیرگی بیشتر بر بی جراتی است و در نهایت چنین فردی موفق می شود که انگیزه ها نامطلوب خود را دگرگون سازد(کورسینی، ۱۹۷۳).

۲-۱-۲-۹-۳ نظریه سالیون^[۵۵]:

ویژگی های سلامت روانشناختی از دیدگاه وی عبارتند از:

۱- شخصیت برخورد از سلامت روانشناختی دارای «انعطاف پذیری» است و با توجه به موقعیتهای بین فردی نوین، در روابط اش با دیگران به طور متناسب تغییر پذیر است. ۲-فردسالم قادر به تمایز گذاری بین افزایش و کاهش«تنش» است و رفتار او در جهت کاهش تنش معطوف می شود. ۳-به گفته سالیون شخصیت سالم بایستی بنا به گفته چارلز اسپیرمن در حال«آموزش و فراگیری روابط و ارتباطات»می‌باشد.۴- زندگی شخص برخوردار از سلامت روان، دارایی جهت یافتگی است. بدین معنی که امیالش را به نحوی یکپارچه می‌سازد که منجر به رضایتمندی شود یا اضطراب او را نسبتاً کم کند یا از بین ببرد. ما برای این شخصیت سالم کسی است که دستگاه روانی او حداقل تنش را داشته باشد و چنین فردی معمولاً روابط اجتماعی انعطاف پذیر، واقعی و اعتماد آمیز دارد (سالیوان، ۱۹۵۳).

۲-۱-۲-۹-۴ نظریه ی کارل راجرز^[۵۶]:

به عقیده راجرز آفرینندگی مهمترین میل ذاتی انسان سالم است همه چنین شیوه ای خاصی که موجب تکامل و سلامت فرد می شود و به میزان قسمتی بستگی دارد که کودک در شیرخوارگی دریافت ‌کرده‌است. ارضای توجه مثبت غیر مشروط و دریافت غیر مشروط محبت تأیید دیگران برای رشد و تکامل سلامت روانی افراد با اهمیت است. شخصیت های سالم فاقد نقاب، ماسک هستند و با خودشان رو راست هستند. چنین افرادی آمادگی تجربه را دارند.

به عقیده راجرز اساسی ترین خصوصیت سالم زندگی هستی دارا است یعنی آماده است که در هر تجربه ساختاری را در یابد و بر اساس مقتضیات تجربه لحظه بعد ی به سادگی دگرگون شود. انسان سالم به ارگانیزم خودش اعتماد می‌کند. هر چه سلامت روان انسان بیشتر باشد آزادی عمل و انتخاب بیشتری را احساس و تجربه می‌کند، انسان سالم محدودیت فکری و عمل خویشتن را آزادانه انتخاب می‌کند. انسان سالم آفرینش گری دارد زیرا انسان خلاق با محدودیت های اجتماعی و فرهنگی هماهنگی و سازش منقعلانه ندارد، تدافعی نیست و به تمجید وستایش دیگران نیز دلخوش نمی کند (ریف و کیس^[۵۷]، ۲۰۰۲).

۲-۱-۲-۹-۵ نظریه آلبرت الیس^[۵۸]:

الیس در پیدایش بیماری عاطفی یا سلامت روانشناختی هر سه عامل فیزیولوژیکی، جسمانی و روانشناختی را مورد توجه قرار می‌دهد. الیس از لحاظ گرایش‌های انسانی تا حدودی زیاد با مازلو شباهت دارد. به نظر سلامت روانی انسان از تمایلات ذاتی و نامطلوب هر انسانی برای نیاز مفرط به برتری از دیگران و همه فن حریف شدن، توسل به عقاید احمقانه و بدبینانه، پرداختن به تفکرات آرزومندانه و توقع خوش رفتاری و خوبی مداوم ‌از دیگران، محکومیت خویشتن و تمایلات عمیق به زود رنجی و آشفتگی ناشی می شود. اگر انسان ‌به این تمایلات طبیعی و در عین حال ناسالم خودش نرسد، دیگران و دنیای خارج را مورد سرزنش و نکوهش قرار می‌دهد. الیس معتقد است که افکار منطقی ‌و عقلی و عواقب و پیامدهای منطقی منتهی می شود و در نتیجه به سلامت روانی فرد ختم می شود (الیس، ۱۹۸۸). به طور خلاصه ویژگی‌های سلامت روانشناختی ازدیدگاه الیس عبارتند از:

۱- عشق ورزیدن به دیگران و جویای محبت آنان شدن، اما فرد سالم در جستن محبت دیگران افراط نمی کند.

۲- انجام دادن کار به خاطر نفس کار نه به خاطر دیگران لذت بردن از فعالیت خود نه از نتایج آن، فرد سالم با این عمل به سوی کمال حرکت می‌کند.

۳- طبیعی بودن، ناکام شدن و در صورت عدم توانایی مقابله با ناکامی انسان سالم آن را می پذیرد. انسان سالم در هنگام ناکامی موقعیت را تخریب نمی کند بلکه سعی دارد آن را به صورت عینی ادراک نماید.

۴- نسبت ندادن شکست‌ها به عوامل بیرونی چون موارد بیرونی به خودی خود موجب اختلال و ناسلامتی نمی شوند مگر این که فرد تلقین به نفس نماید.

۵- عدم ترس شدید از خطر های بالقوه انسان سالم سعی می نمایند تا حد امکان احتمال خطر را کاهش می‌دهد ولی از آن بیش از حد بینماک و هراسناک نمی شود.

۶- تلاش برای کسب استقلال و مسئولیت و عدم روگردانی ازکمکهای دیگران در صورت لزوم.

۷- انجام وظیفه محوله از خصوصیات انسان سالم است. فرد سالم زندگی را همراه با مسئولیت و حل مشکلات آن لذت می‌داند.

۸- فرد سالم بیش از آن که به گذشته فکر کند به حال و وضعیت موجود یعنی« اینجا واکنون» توجه دارد.

۹- کمک کردن به دیگران و نگران ‌در مورد مشکلات دیگران، در صورت عدم توفیق کمک به دیگران وضعیت آن ها و مشکل آنان را می پذیرد.

۱۰- فرد سالم به هر مشکل راه حلهای مختلفی را درنظر دارد و سعی دارد که بهترین راه حل در حد توانش انتخاب کند. به نظر فرد سالم راه حلهای موجود نسبی هستند و بر حسب موقعیت تغییر پذیر هستند.

۱۱- فرد سالم و نگرش ها و رفتارش« الزام و اجبار» ندارد و می‌تواند خودش را از قید و بندها رها نماید و در جهت سلامتی نفس حرکت کند (مهراب­زاده و همکاران، ۱۳۸۰).

۲-۱-۲-۱۰ نظریات نوین مبتنی بر شناخت درمانی:

مطابق با الگوهای شرطی­سازی، رویداد آسیب­زا به عنوان یک محرک غیرشرطی هستند که پاسخ­های غیرشرطی توأم با ترس شدید و برانگیختگی بالا را فراخوانی می‌کنند. طی این فرایند محرک­های شرطی شده مانند تصاویر، صداها و بوها که در زمان آسیب وجود ‌داشته‌اند، با محرک‌های غیرشرطی پیوند می‌خورند و نتیجه این همراه شدن امکان فراخوانی پاسخ‌های شدید ترس و تجربه مجدد آسیب در غیاب محرک‌های غیرشرطی است که منجر با ناتوانی فرد آسیب‌دیده در تمایز بین علائم خطر و امنیت می‌شود و تداوم اختلال را موجب می‌گردد(سیجی براندیج، انگلهارد، لوممن، لیر^[۵۶] و همکاران، ۲۰۱۳).

در فرمول‌بندی نظری از اختلال استرس پس از سانحه توجه به نقش حافظه در تداوم نشانگان این اختلال کانون توجه نظریه‌پردازان مختلفی بوده است: به عنوان‌مثال، نظریه بازنمایی­های دوگانه^[۵۷]در مفروضه سازی خود دو نوع از بازنمایی­های حافظه در خلال وقوع یک رویداد آسیب‌زا را در کانون توجه خود قراردادهاست: یکی از آن­ها شامل جزئیات حسی و حالت عاطفی/هیجانی در زمان تجربه کردن رویداد است(بازنمایی­های محدود به حس^[۵۸]) و دیگری مشتمل بر زیرمجموعه‌ای از درون داده ­های حسی است که در یک توصیف انتزاعی ساختاری رمزگردانی می‌شود در سرتاسر بافت فضایی و شخصی که فرد رویداد را تجربه می‌کند (بازنمایی بافتی^[۵۹]). این دو بازنمایی در ابتدا به‌واسطه نوع درون داد متمایز نمی‌شوند بلکه جنبه‌های متفاوتی از درون داد هستند که به دلیل نوع پردازش از یکدیگر متمایز شده‌اند(بروین و بُرجس^[۶۰]، ۲۰۱۴). در تبیین دیگری، افزایش حافظه کاذب^[۶۱] که عبارت است از یادآوری وقایعی که هرگز اتفاق نیفتاده‌اند یا تحریف یک تجربه است در مبتلایان به اختلال استرس پس از سانحه گزارش‌شده است(نِمِتس، ویتزتوم و کُتلر^[۶۲]،۲۰۰۲؛ نقل از خسرو پور، ابراهیمی نژاد، بنی اسدی و فاریابی، ۱۳۹۱)؛ علاوه بر این، فرضیه تعدیل اثر^[۶۳] یک کاهش اختصاصی در ظرفیت حافظه به عنوان راهبردی اجتنابی جهت محدودتر شدن اثرات آسیب در مبتلایان به اختلال استرس پس از سانحه را مطرح می‌کند(عبدی، مرادیان و اکرمیان، ۱۳۸۸)؛ و نهایتاًٌ گزارش‌شده است که کاهش ظرفیت حافظه سرگذشتی^[۶۴](حافظه رویدادها ‌در مورد خودمان) باتجربه مجدد آسیب و اجتناب ارتباط دارد(رابینسُن و جابسُن^[۶۵]، ۲۰۱۳).

روش­های درمانی مختلفی برای اختلال استرس پس از سانحه و آشفتگی‌های همراه با آن به‌کاررفته است که بعضاٌ اختصاصی و متمرکز بر آسیب^[۶۶](تروما) و بعضاٌ روان‌درمانی‌های کلی و فراگیر هستند ازجمله مطرح‌ترین آن‌ ها عبارت‌اند از: بازگویی روانشناختی^[۶۷](PD): (خسرو پور، ابراهیمی نژاد، صالحی و فرزاد، ۱۳۹۱؛ فکور، محمدی، محمود قرابی، کریمی و همکاران، ۱۳۸۳؛ موسوی، کلانتری و اسماعیلی، ۱۳۹۲؛ مک فارلند، چیم و بوهلر^[۶۸]،۲۰۰۷؛ لوئیس^[۶۹]، ۲۰۰۳؛ میدز، پوند، آیرز و وارن^[۷۰]، ۲۰۱۱ و دویلی و وارکر^[۷۱]، ۲۰۰۸)؛ درمان حساسیت‌زدایی از طریق حرکات چشم و پردازش مجدد^[۷۲](EMDR): (احمدی زاده، اسکندری، فلسفی نژاد و برجعلی، ۱۳۸۹؛ مارد پور، نادری و مهرابی زاده هنرمند، ۱۳۹۲؛ لی و کویجپرز^[۷۳] الف، ۲۰۱۳؛ لی و کویجپرز ب، ۲۰۱۴؛ الخوری-ملحمه، لانتیوم، بیتز، روکوس^[۷۴] و همکاران،۲۰۱۱؛ تاراکوینیو، اشمیت، تاراکوینیو، ریدبرگ^[۷۵] و همکاران، ۲۰۱۲؛ تسارز، گرهارد، لایسنر، جانک^[۷۶] و همکاران، ۲۰۱۳؛ ورسترال، وان در ورف و ورمِتن^[۷۷]، ۲۰۱۳؛ وان درهات، انگلهارد، بیتزما و سلُفسترا^[۷۸]، ۲۰۱۱؛ نی، ماتسویو، کاسایی، کاتو^[۷۹] و همکاران، ۲۰۰۹؛ اسکوبرت، لی و دروموند^[۸۰]، ۲۰۱۱ و دی جانگ، ارنست، مارکوس و هورنزولد^[۸۱]، ۲۰۱۳)؛ مواجهه درمانی طولانی‌مدت^[۸۲](PE): (ماردپور، نادری و مهرابی زاده هنرمند، ۱۳۹۲؛ احمدی زاده، احمدی و انیسی، ۱۳۹۱؛ وانجلین، پاورز، اسمیتس و تئورک^[۸۳]، ۲۰۱۳؛ دواکس، والدرن- پرریم، راوخ و آدامز^[۸۴]، ۲۰۱۳؛ چی، می یو، لی یو ، ژانگ^[۸۵] و همکاران، ۲۰۱۳؛ ریزوی، واگت و رسیک^[۸۶]، ۲۰۰۹؛ رسیک، نیشیث، وی ور، آستاین^[۸۷] و همکاران، ۲۰۰۲؛ گاتنر، کیسمنت، گیلبرت^[۸۸] و رسیک، ۲۰۱۳)؛ درمان فراشناختی^[۸۹](MCT): (ولز و سمبی^[۹۰]،۲۰۰۴؛ ولز، ولفورد، فراسر، کینگ^[۹۱] و همکاران، ۲۰۰۸؛ دبره^[۹۲]، ۲۰۰۵؛ پراکتور^[۹۳]، ۲۰۰۸؛ نقل از سلیمی، راه نجات، ربیعی، فتحی آشتیانی و همکاران، ۱۳۹۳)؛ درمان فشرده مبتنی بر تصویرسازی ذهنی^[۹۴](َART): (کیپ، شومان، هرناندز، دایموند^[۹۵] و همکاران، ۲۰۱۴ و کیپ، روزن ویگ^[۹۶]، هرناندز، شومان و همکاران، ۲۰۱۳). و البته سایر روان‌درمانی‌ها، یا توجه محدودتری را برای اجرا توسط روان‌درمانگران به خود جلب کرده ­اند یا اینکه در مراحل اولیه آزمایش اثربخشی آن­ها برای اختلال استرس پس از سانحه قرار دارند. منجمله: الگوی مداخله روان‌شناختی ۵۱۲ ^[۹۷]( PIM 512)، با پنج مرحله؛ یک مصاحبه‌گر که مداخله را اجرامی کند و دو ساعت طول زمان مداخله توسط وو، ژو، ژانگ، لی یانگ^[۹۸] و همکاران در سال ۲۰۱۲ معرفی شد. علاوه بر این، ادعایی با موضوع راهبرد انتشار افشانه اکسی توسین در داخل بینی^[۹۹] مبتلایان به اختلال استرس پس از سانحه، که منجر به گرایش به سوی فعالیت‌های اجتماعی و مردم‌آمیزی می‌گردد(کُخ، ون زویدن، ناواین، فریجلینگ، و همکاران، ۲۰۱۴).

اغلب مداخلات روانشناختی که اثربخشی آن‌ ها توسط پژوهشگران برای اختلال استرس پس از سانحه در داخل بررسی‌شده است دارای محدودیت­های هستند به عنوان‌مثال روش بازگویی روانشناختی صرفاٌ بافاصله کوتاه پس از وقوع آسیب می‌تواند اثربخشی بالاتری داشته باشد و در فرهنگ ما خصوصاًٌ در مردان از گرایش به مقاومت نسبت به بازگویی نمی‌توان چشم‌پوشی کرد. حال‌آنکه علائم آسیب ناشی از جنگ ممکن است سال‌ها پس از واقعه آسیب­زا سیمای بالینی خود را نشان دهند؛ در روش مواجهه طولانی، خواه عینی و خواه ذهنی، تمرکز بر استفاده از اصول شرطی‌سازی کلاسیک و رفتاری جهت خاموشی است و نقش میانجی­های شناختی در تداوم اختلال مور غفلت واقع می‌شود. علاوه بر این در برخی مواقع رویارویی با شرایط ایجادکننده آسیب دشوار است و سطح بالایی از اضطراب و اجتناب را ممکن است ایجاد نماید. در روش درمان پردازش مجدد و حساسیت‌زدایی از طریق چشم به دلیل اجرای انفرادی آن، وقت‌گیر و هزینه‌بر بودن برای درمان‌های گروهی با محدودیت همراه است. بر اساس دلایل ذکرشده، اتخاذ و معرفی رویکردهای مداخله‌ای کارآمدتر که فاقد تنگناهای موجود در دیگر درمانگری‌ها باشد، اجتناب‌ناپذیر بود.

فصل دوم

مبانی نظری و پیشینه تحقیق

۲-۱- مقدمه

بازار و هر آن چه که در آن هست، در راستای کسب بیشترین منفعت برای منابع به کار گرفته شده است. لذا دارندگان منابع بازار که تأمین کنندگان نیازمندی فرصت­های سرمایه ­گذاری شرکت­های موجود در اقتصاد می­باشند، از طریق پیش ­بینی بازده سرمایه ­گذاری­های احتمالی خود، تصمیم مربوط به انتخاب­های سرمایه ­گذاری خود را بهینه خواهند کرد. در این راستا، دارندگان منابع ریسک را مد نظر قرار می­ دهند. ‌در مورد بازده، روش های گوناگونی برای پیش ­بینی قسمت اصلی تصمیم ­گیری سرمایه ­گذاری (یعنی بازده سرمایه ­گذاری) مورد استفاده قرار ‌می‌گیرد. اصلی ترین عامل نرخ بازده است که سرمایه ­گذاران در تصمیم ­گیری خود مد نظر قرار می­ دهند. بازده، از مفاهیم پیچیده و چند وجهی است و با معیارهای سود، ارزش و قیمت ارتباط تنگاتنگ دارد. عوامل متعددی بر بازده سهام اثرگذار است. یکی از عوامل اثرگذار می ­تواند قیمت نفت و نوسانات آن باشد. نفت و فرآورده ­های آن به عنوان مهمترین منبع انرژی در فرآیندهای تولیدی در جهان مورد استفاده قرار ‌می‌گیرد، از این رو نوسان در قیمت نفت می ­تواند بر هزینه تولید و سودآوری شرکت­های تولیدی اثرگذار باشد. نفت برای برخی کشورهای صادرکننده آن مهمترین منبع درآمدی به حساب می ­آید و قیمت نفت و نوسانات آن از این کانال نیز می ­تواند بر بخش حقیقی و همچنین بازار سرمایه اثر بگذارد، به طوری­که در بسیاری از کشورها که مدیریت درآمد نفتی مناسبی ندارند افزایش قیمت نفت با افزایش درآمد دولت و افزایش پایه پولی همراه شده که آثار تورمی دارد. در سال­های اخیر شاهد نوسانهای بسیاری در قیمت نفت بودیم که برآیند این تغییرات، افزایش و یا کاهش در قیمت نفت را نشان می­دهد. در این فصل سعی می­گردد تا با برخی از مبانی نظری در حوزه موضوعِ تحقیق آشنا شویم، این مطالب در دو بخش طبقه ­بندی شده است که شامل بخش اول بازده سهام و بخش دوم نوسانات قیمت نفت ‌می‌باشد.

۲-۲- بخش اول؛ بازده سهام

۲-۲-۱- بازار مالی

با تقسیم کل سیستم اقتصاد یک کشور به دو بخش واقعی^[۲] و مالی^[۳]، بخش مالی را ‌می‌توان به عنوان زیرمجموعه­ای از نظام اقتصادی تعریف کرد که در آن وجوه، اعتبارات و سرمایه در چارچوب قوانین و مقررات مشخص از طرف پس­اندازکنندگان و صاحبان پول و سرمایه به طرف متقاضیان، جریان می­یابد.

بازارهای مالی نیز بازارهایی هستند که در آن ها دارایی­ های مالی مبادله می­شوند. دارایی­ های مالی دارایی­ هایی مثل سهام و اوراق قرضه هستند که ارزش آن ها به ارزش تولیدات وخدمات ارائه شده توسط شرکت­های منتشر کننده آن ها وابسته است. تفاوت دارایی­ های مالی با دارایی­ های واقعی در این است که دارایی­ های واقعی ماهیت فیزیکی دارند مانند اتومبیل، املاک­و مستغلات، و وسایل منزل.

در واقع بازارهای مالی، بازارهای رسمی و سازمان یافته­ای هستند که در آن انتقال وجوه از افراد و یا واحدهایی که با مازاد منابع مالی مواجهند، به افراد و واحدهای متقاضی وجوه (منابع) صورت ‌می‌گیرد. بدیهی است که در این بازارها اکثریت وام دهندگان را خانوارها و اکثریت متقاضیان وجوه را بنگاه­های اقتصادی و دولت تشکیل می­ دهند (راعی و تلنگی،۱۳۸۷: ۶). یکی از راه­های سرمایه ­گذاری خرید دارایی­ های مالی است. مزیت خرید دارایی­ های مالی نسبت به خرید دارایی­ های واقعی از دیدگاه اقتصادی این است که اولاً دارایی واقعی کالای مصرفی است نه وسیله پس­انداز و سرمایه ­گذاری؛ دوم اینکه خرید دارایی­ های واقعی و بلااستفاده نگه داشتن آن ها به امید گرانتر شدن در آینده به معنای بلااستفاده نگه داشتن منابع کشور است و ارزش افزوده­ای ایجاد نمی­کند. مگر آنکه از آن استفاده شود. چند نوع از دارایی­ های مالی عبارتند از: سپرده ­های سرمایه ­گذاری در بانک­ها، طرح­های بازنشستگی که توسط صندوق­های بازنشستگی ارائه می­ شود، انواع بیمه نامه­ های شرکت­های بیمه و در نهایت اوراق بهادار قابل داد و ستد در بورس اوراق بهادار که توسط کارگزاران خرید و فروش می­ شود. بازار مالی، امکانات لازم را برای انتقال پس انداز از اشخاص حقیقی و حقوقی به سایر اشخاصی که فرصت­های سرمایه ­گذاری مولد در اختیار دارند و نیازمند منابع مالی هستند، فراهم می­ کند. انتقال وجوه مذبور تقریباً در کلیه­ موارد به ایجاد دارایی مالی منتج می­ شود، که در واقع ادعایی است نسبت به درآمدهای آتی دارایی­ های شخصی که اوراق بهادار را صادر و منتشر ‌کرده‌است (شباهنگ، ۱۳۸۵: ۱۳).

در اقتصاد، بازار مالی به مکانیزمی اطلاق می­ شود که امکان خرید و فروش سهام، کالا یا هر محصول قابل تبادلی را برای مشارکت کنندگان با هزینه­ای پایین فراهم ‌می‌آورد. بازارهای مالی چند صده اخیر رشد قابل توجهی داشته و به طور مستمر درحال تکامل و افزایش­نقدینگی در جهان است. وظیفه بازارها گردآوری خریداران و فروشندگان علاقه­مند به مشارکت در بازار است. در واقع تمامی بازارهای مالی در پی گردآوری سرمایه و برقراری ارتباط بین جویندگان سرمایه (قرض­گیرندگان) و دارندگان سرمایه (قرض­دهندگان) هستند(مدیریت توسعه فرهنگ سرمایه ­گذاری بورس اوراق بهادار تهران^[۴]).

۲-۲-۱-۱- کارکردهای بازار مالی

مزایای بازارهای مالی شامل موارد زیر ‌می‌باشد:

۱- جذب و تجهیز پس اندازها و تخصیص بهینه­ منابع (انتقال وجوه بین واحدهای اقتصادی):

انتقال وجوه بین واحدهای اقتصادی نقش اساسی بخش مالی اقتصاد است. واحدهای اقتصادی به طورکلی شامل واحدهای دارای پس­انداز و واحدهای سرمایه ­گذاری هستند. نقش بازارهای مالی این است که این دو گروه مذبور را به یکدیگر نزدیک کند و راه­کاری فراهم نمایند که وجوه از واحدهای دارای مازاد پس­انداز به واحدهای مواجه با کمبود منابع یا کسری پس­انداز انتقال یابد. بدیهی است که تأثیر این نقل­وانتقال وجوه فراهم آوردن امکانات سرمایه ­گذاری مولد است. ‌بنابرین‏ ملاحظه می­ شود که در صورت عدم وجود یا ضعف بازارهای مالی، امکان تحقق سرمایه ­گذاری­های مولد در سطح وسیع وجود نخواهد داشت.

۲- تعیین قیمت وجوه و سرمایه:

قیمت وجوه و سرمایه نیز در بازارهای مالی تعیین می­ شود. ‌بنابرین‏ بازارهای مالی با تعیین قیمت سرمایه و وجوه، بنگاه­ها را در تصمیم ­گیری­های سرمایه ­گذاری و برنامه­ ریزی­های مالی کمک ‌می‌کنند. به طوری که قیمت

از دیدگاه بازار سرمایه نیز حسابشویی توجیه پذیر است. اگرچه، شناسایی زیانی بزرگ نوعاً تاثیری منفی روی قیمت سهم دارد چرا که به اخبار بد مرتبط با رقابت پذیری شرکت مربوط است. با این حال، اگر مبلغ مذبور و تغییرات عملیاتی مربوطه از سوی بازار مثبت نگریسته شود، یعنی علامتی باشد مبنی بر اینکه مدیران جدید تصمیم جدی بر پیشرفت کار شرکت دارند، امکان دارد قیمت سهم به سرعت و شدیداًً جهش کند. به خاطر ماهیت غیر مستمر و غیر معمول حسابشویی ،کاربران صورت‌های مالی گرایش به تنزیل اثر مالی آن دارند. این امر، فرصتی ایجاد می­ کند تا همه اشتباهات گذشته را کنار گذاشت و عرصه ای برای افزایش عایدات آتی فراهم آورد. در اینجا نیز حسابشویی بر پایه این منطق استفاده می­ شود که اگر شما به ناچار بایستی اخبار بد (زیان ناشی از تجدید ساختار اساسی) افشا کنید، یکجا آن را در صورت‌های مالی شناسایی نمایید هر چند اگر غیر معمول به نظر رسد. سایر موارد استفاده از تکنیک حسابشویی تجدید ساختار وام های پر در دسر، خرابی و کاهش ارزش دارایی های ثابت و واگذاری یا توقف عملیات ‌می‌باشد (رِحمان و همکاران،۲۰۱۳؛ تامسون،۲۰۰۷؛ تهرانی،۱۳۸۹، ۷۹-۸۰)

• انگیزه های نظارتی

برخی از صنایع نظیر بانکداری، بیمه و خدمات رفاهی عمومی به سبب تمکین از مقررات مرتبط با ارقام و نسبت های حسابداری تحت نظارت قرار دارند. بالاخص بانک‌ها و مؤسسات بیمه تابع الزاماتی هستند مبنی بر اینکه بایستی حداقل سرمایه یا دارایی های کافی جهت ایفای تعهدات خویش نگهداری کنند. امکان دارد که این مقررات انگیزه هایی را در مدیران جهت مدیریت سود به وجود آورند. احتمالاً بانک‌های که به الزامات حداقل سرمایه نزدیک می­شوند تکنیک هایی نظیر بزرگ نمایی شروط زیان مطالبات وام، ارائه کمتر از واقع کاهش ارزش دفتری وام و شناسایی سود های غیر

1. 1. Hendriksen ↑

1. 1. Hanlon ↑

1. 1. Tran ↑

1. 1. Lamb et al. [1995] ↑

1. 1. Tang ↑

1. 1. Thuronyi & ↑

1. 1. Alley & Simon ↑

1. 1. Wildasin ↑

1. 1. Holmes ↑

1. 1. Georg von Schanz ↑

1. 1. Robert Haig ↑

1. 1. Henry Simons ↑

1. 1. ۴ “Schanz- Haig- Simons” ↑

1. 1. Watts & Zimmerman ↑

1. 1. Scott ↑

1. 1. Sun & Rath ↑

1. 1. Rehman et al. ↑

1. 1. Healy & Krishna ↑

1. 1. Auronen ↑

1. 1. Frydenberg ↑

1. 1. Jensen & Meckling ↑

1. 1. Thomson ↑