۱-یا رَبِّ اِنِّی لَکَ، فی کُلِّ ما
۲-فَاغْفِرْ ذنُوبِیِ اِنَّها جمَّهٌ،
قَدَّرْتَ، عَبْدٌ آملٌ شاکرٌ
وَ اسْتُر خَطائٌی، اِنَّکَ الساتٌر
(ابوالعتاهیه؛ ۱۴۲۷: ۷۴)
ترجمه
۱-پروردگارا من در برابر تو، در تمام آنچه که مقدر فرموده‌ای بنده‌ای امیدوار و شکر‌گزارم…
۲-گناهانم را ببخش که فراوان گشته است و خطاهایم را بپوشان به راستی که تو پوشاننده‌ای.
همانا صیغه ندای(یا رب) مناسب دعا و توسل است، و شاعر دعایش را با آن شروع می‌کند و این همان صیغه‌ای است که برای ربوبیت پروردگار مناسب است و از طرف دیگر عبودیت را واجب می‌کند، او اعتراف می‌کند به اینکه (بنده‌ای آرزو مند و شکر گزار) است.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
در بیت دوم شاعر دعای مورد درخواست خود را ارئه میدهد (گناهانم را ببخش) و اعتراف می‌کند که این گناهان زیاد شده است، و این دلالت می‌کند بر این که شاعر گناهان و خطاهایش را بزرگ می‌شمارد و بیزاری و نفرت قلبی خود را از آن به تصویر می‌کشد، این نفرت و بیزاری مانع تأثیر گناه بر قلب می‌شود. شایسته است که انسان قلب خود را با انجام عبادات روشن بسازد و بپرهیزد از اینکه آن را با گناهان سیاه گرداند.
صیغه دعا با یا رب در طلب عفو و مغفرت الهی نزد شاعر ذو النون مصری (وفات ۲۴۹ هـ) نیز تکرار می‌شود وی می‌گوید:
۱-یا رَبِّ اِنَّکَ ذُو عَفْوٍ وَ مَغْفِرهٍ
۲-وَ اجْعَلْ اِلی جَنَّهِ الْفِردَوْسِ مُوئُلنا
۳-سُبْحانَ رَبُّکَ رَبِّ الْعِزِّ مِنْ مُلْکِ
فَنَجِنّا مِنْ عَذابِ الْمُوقِفِ الْنَکَدِ
مَعَ النَّبیینَ وَ اْلأبْرارِ فی الْخُلْدِ
مَنْ إهْتَدی بِهَدی رَبِّ الْعالِمینِ هُدی
(ابو نعیم اصفهانی؛ بی تا: ۹/۳۹۰)
ترجمه
۱-پرورد گارا تو صاحب بخشش و عفو و مغفرتی پس ما را از عذاب آن جایگاه شوم نجات بده.
۲- مسیر ما را به سوی بهشت فردوس قرار بده همراه با پیامبران و نیکان در بهشت.
۳- پاک و منزه است پروردگار تو که پروردگار عزت و فرمانروا است هر کس که طالب هدایت باشد به وسیله‌ی پروردگار جهانیان هدایت می‌یابد.
همانا ندای «یا رب» بیانگر ضعف بشری در برابر قدرت و عظمت الهی است پس ندای به عفو و مغفرت یعنی (طلب استغفاراست)، زیرا عفو و بخشش لازمه‌ی از بین رفتن سرزنش و ملامت است و مغفرت و آمرزش لازمه‌ی از بین رفتن مجازات و رسیدن به ثواب است. شاعر میان آن ها را جمع کرده است برای طلب عفو و پاداش با هم.
پس صیغه دعایی در این متن با تکیه بر ذات الهی (فرد خوانده شده) و شاعر (فرد خواهان) و مضمون دعایی بیانگر عفو و نجات از عذاب آخرت تجلی پیدا می‌کند که به شکل(جایگاه شوم) آمده است، همانطور که مطلوب دعا در برگیرنده‌ی ورود به بهشت است شاعر فردوس را از آن برگزیده است و در بیت آخر شاعر انواع پاکی و آراستگی را با منزه دانستن و عزت و هدایت برای خداوند متعال قائل شده است.
۴-۱-۸-۲ . شکوی (شکایت)
شکایت از جمله انواع دعا برای خود، شکایت است که عبارتند از بیان آنچه که انسان تمایلی به آن ندارد و چیزهای شبیه به آن (ابن منظور؛ ۱۴۰۸: ۷/۱۸۰) و گفته‌اند که بیان غم و ناراحتی است. (راغب اصفهانی؛ ۲۰۰۴: ۴۶۳)
اما شکایت در اصطلاح ادبی عبارت است از بیقراری و داد و فریاد و اظهار درد از سختی روزگار و دوری از دوستان یا صاحبان نعمت. شکایت یکی از اغراض شعری است. زمانی که انسان شکایت خود را مطرح می‌کند خواهان راه حلی برای آن است دعا یک امر مناسب ضمنی است زمانی که شکایت به سوی خداوند متعال باشد، شاعران بسوی شکایت به خداوند روی آورده‌اند و در آن به بیان دردها و آرزوهایشان پرداخته‌اند و به خداوند متعال به وسیله نام‌ها و صفاتش متوسل شده‌اند تا شاید دعاهایشان را اجابت کند و ناراحتی‌هایشان را برطرف نماید.
شاعر صالح بن عبد القدوس (وفات ۱۶۷ هـ ) ناله و فریاد خود را به سوی خداوند متعال بلند می‌کند تا ناراحتی و گرفتاری وی را بر طرف نماید و چنین می‌گوید:
۱-الِیَ اللهِ أَشْکُو اِنَّهُ مُوْضَعِ الشَّکْوی
وَ فی یَدهِ کَشْفُ الْمُضَرَهْ وَ الْبَلْوی(صالح بن عبد القدوس؛ ۱۹۶۷:۱۳۷)
ترجمه
۱- شکایتم را به سوی خداوند می‌برم چرا که او جایگاه شکایت و ناله است بر طرف شدن ضررها و بلاها فقط در دستان اوست.
شاعر به بیان ضعف خود در برابر مشکلات و بلاهای زندگی می‌پردازدو کسی جز خدا را نمی‌یابد که به عنوان مرجع شکایت خود برگزیند زیرا فقط خداوند بر رفع ناراحتی و غم و‌اندوه انسان تواناست.
|
[جمعه 1401-04-17] [ 09:19:00 ب.ظ ]
|
