مقدار مجاز ≥

مقدار مجاز ≥

مقدار مجاز ≥

فشار قابل تحمل پی

۰٫۹ f^’_c

۰٫۵ f^’_c

۰٫۳ f^’_c

تنش مجاز فشاری بتن

۱٫۵ (f’_c) ^۲/۳

۰٫۶ (f’_c) ^۲/۳

۰

تنش مجاز کششی بتن

۲-۴- پایداری در برابر واژگونی
الف- محل برایند

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

پس از تعیین مجموع نیروهای افقی و عمودی در هر ترکیب بار محل برایند نیروها نسبت به پنجه سد با تقسیم مجموع لنگر نیروها نسبت به پنجه سد، تقسیم بر مجموع نیروهای قائم بدست می آید:
شکل۲-۱۰٫ خلاصه کردن نیرو برای محاسبه واژگونی

• زمانیکه برایند همه نیروهای قرار گرفته در بالای هر صفحه افقی در داخل یک سوم میانی مقطع قرار بگیرند هیچ تنش کششی در داخل مقطع به وجود نمی آید.

• در شرایط باگذاری عادی محل برایند در یک سوم میانی مقطع قرار بگیرد تا هیچگونه تنش کششی در این شرایط در مقطع سد ایجاد نشود.

محدوده مجاز

• در شرایط بارگذاری غیر عادی، نیروی برایند نباید از یک سوم میانی مقطع خارج شود.

محدوده مجاز

• در شرایط بارگذاری شدید، نیروی برایند باید در داخل مقطع قرار بگیرد و از آن خارج نشود .

محدوده مجاز

• دقت داریم که اگر برایند نیرو ها خارج از مقطع قرار بگیرد به معنی آن است که مجموع لنگرهای محرک یا واژگون کننده (M_O) بیشتر از مجموع لنگرهای مقاوم یا پایدارکننده (M_R) شده است و سد واژگون خواهد شد. یعنی در این حالت ضریب اطمینان در برابر واژگونی که در ادامه تعریف می شود مقداری کمتر از یک را اختیار می کند.

۲-۵- پایداری در برابر لغزش
کلیات. پایداری در بربر لغزش بر مبنای یک ضریب اطمینان سنجیده می شود که مقاومت سازه در برابر لغزش را بیان می کند. هنگام بررسی پایداری لغزشی روی صفحات قرار گرفته در داخل بدنه سد و صفحات تکی کف سد از روش سطح گسیختگی تک صفحه ای و روش آنالیز چند گوه ای نیز برای بررسی پایداری لغزشی در صفحات غیر تکی در کف سد و همچنین داخل پی به کار گرفته می شود.
انواع روش های محاسبه ضریب اطمینان در برابر لغزش که بر مبنای تئوری گسیختگی مور-کولمب قرار دارند که به صورت شکل زیر بیان می شود:

شکل۲-۱۱٫ پوش گسیختگی مور-کولمب
در حالت گسیختگی تک صفحه ای دو روش زیر برای محاسبه ضریب اطمینان در برابر لغزش به کار می روند:

• روش برش اصطکاک :

ضریب اطمینان در این حالت به صورت نسبت نیروی مقاوم در برابر لغزش (T_F) به نیروی برشی که تمایل به ایجاد لغزش در صفحه گسیختگی دارد (T) دارد، به صورت زیر تعریف می شود:

– وفا از سگ یاد بِگی، غیرت از خروس.
معنی: وفا­داری را از سگ یاد بگیر و غیرت داشتن را از خروس.
در برخورد با آدم­های بی­وفا و بی­غیرت و نمک­نشناس به کار می­رود.
– یَک فِنْج آدَمِنْ ، یَک رودَه گَو. ^*
معنی: هیکلش به اندازه یک فنچ است، اما روده­اش اندازه روده گاو.
Vak fenj adamen. Yak rodā gow.
ظاهراً این مورد درباره زن­های پر­حرف و وراج و به اصطلاح روده­دراز به کار می­رود.
– هو شِرین نِ مُلْ خَرِن.
معنی: آب شیرین مال خر نیست.
Ow-ve šerin ne mole xaren.
درباره کسی که تعریف بی­جا از خودش می­ کند، اما کسانی که او را می­شناسند این ضرب المثل به کار می رود کسی که ارزش چیز با ارزش را ندارد. مثل: خلایق هر چه لایق
– کاهُشْ از دَرِن، کاهدون مالِ خُمِن.
معنی: کاهم مجانی است، اما کاهدان مال خودم است. کاه منظور خوردنی است و کاهدان شکم انسان.
وقتی موقع غذا خوردن به کسی زیاد اصرار کنند که بیشتر غذا بخورد، به کار می­رود.
– وقتی جای زدن نیست،‌گریختن ننگ نیست.^*
معنی: وقتی نمی­توانی از خودت دفاع کنی، فرار کردن عیب به حساب نمی­آید.
– سیاهی زر بپوشد، خر بخندد.^*
کسی که پوست سیاهی دارد، طلا بپوشد خر هم به او می­خندد.
معنی: دربارۀ چیزی که بی­جا استفاده شود ومورد تمسخر دیگران قرار می­گیرد.
– خر بستَه، صاحِبُش نِ خستَه.^*
معنی: خری که بسته است، صاحبش خسته نیست.
در مورد چیزی که جایش محفوظ است و نیاز به گشتن به دنبال آن نیست و صاحبش نمی­تواند ادّعا کند که به دنبالش بوده و خسته شده است به کار می­رود.
– گنَده مرغ اَلِ گندَه درخت اَنی.^*
معنی: پرنده کثیف روی درخت کثیف می­نشیند.
Gandā morq ale ganda deraxt ani.
این مورد درباره افرادی که همراه آدم­های پست­تر و پایین­تر از خودشان می­گردند، به کار می­رود.
– زِنِ لَچَه، پِنَشَ از بَچَه^*
معنی: زن ولگرد بهانه­اش به بچه است.
Zene- lačā penaš az bača
درباره زنی که دلش می­خواهد بگردد و برای گشتن و بیرون رفتن از خانه بچه را بهانه می­ کند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

– سگ درِ خونۀ خُش هار اَبی.^*
معنی: سگ در خانه خودش هار می­ شود.
درباره اینکه هر کس توی خانۀ خودش ریاست می­ کند.
– هر کِ تِ روستای خُش شِیرِن.^*
معنی: هر کس توی روستای خودش شیر است.
در محل زندگی خود قدرت و تمکّن داشتن.
– مرد مُر کارِن، خَر مُر بار.^*
معنی: مرد به درد کار کردن می­خورد و خر به درد بار بردن.
هرگاه کاری برای یک مرد پیش بیاید که باید انجام دهد، این ضرب­المثل را برایش به کار می­برند.
– وختی علف شُ اَبَشدِه تُ اَکُ بُسّشِْ.
معنی: وقتی علف را تقسیم می­کرده­ند، تو کجا بوده­ای؟^*
Vaxti alaf šo abašede to ako bosseš.
در برخورد با افراد بی­ادب و نفهم به کار می­رود.
– هم هندسّش دیدن خالَه، هم هندسِش اَخر سوارَه.
معنی: هم به دیدن خاله آمده­ای، هم به خر سواری آمده­ای.
برای کسی که می­خواهد با یک تیر دو نشان بزند، یعنی هم­زمان با یک کار، کار دیگری نیز انجام دهد به کار می­رود.
شبیه ضرب المثل: هم فال و هم تماشا
– مِ کِ فکُرش ناکنُِش بر سَرُتْ اَتا.^*
معنی: همان چیزی که فکرش را نمی­کنی، به سرت می ­آید.
Me ke fekroš nakoneš bar sarot atā .

در حقیقت شب منوچهری، شبی سطحی است، حال آن که مسعود با برخوردهای سخت عاطفی خواننده را با خود به اعماق ان شب‌های تیره کوهستانی فرو می‌برد.^[۳]
اگر به اشعار فوق دقیق بنگریم بین اثر شاعر و روان او ارتباط تنگاتنگی می‌بینیم. ویلیام امپسون (شاگرد ریچاردز) صاحب کتاب “هفت نوع ابهام ” می‌گفت: “نهفته‌های ذهنی انسان به رغم میل او هم که باشد در طرز بیانش جلوه دارد. مولانا می‌فرماید:
هر عبارت خود نشان حالتی است حال چون دست و عبارت آلتی است مثنوی
اگر در تعاریفی که درباره سبک شاعران و نویسندگان ارائه شد دقت کنیم به این نتیجه می‌رسیم که “مراد گویندگان آنها به طور کلّی این است که بین سبک یک نوشته و روحیّات و خلقیّات و افکار صاحب نوشته ارتباط تنگاتنگی است.” به قول مولانا جلال الدین: «از قرآن بوی خدا می‌آید و از حدیث بوی مصطفی و از کلام ما بوی ما می‌آید.»^[۴]
مثلاً زندگانی پر از شور و جنبش مولانا رقص و سماع و رباب و بیت و ترانه و ماجراهای شمس….) شعری با اوزان مواج و نشاط انگیز و لغات زنده و زبان پویا به ارمغان داشته است. شعر پر از رمز و راز و ایهام و ابهام حافظ می‌رساند که زندگی او هم در قرن پر آشوب با ایهام و ابهام همراه بوده است و همان گونه که اندیشه هایش را در لفّافه صنایع رنگارنگ – مخصوصاً ایهام – پنهان داشته است، خود نیز لابد در پس پرده حوادث گوناگون پنهان می‌زیسته است:
من که ملول گشتمی از نفس فرشتگان
قال و مقال عالمی می‌کشم از برای تو

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

خرقه‌ی زهد و جام می‌گر چه نه درخورهمند
این همه نقش می‌زنم از جهت رضای تو (حافظ ، قزوینی ،۲۸۴)
آن همه روابط موسیقیایی بین کلمات که با صنایع بدیع لفظی از آن ها بحث می‌کنیم.
حاکی از اُنس او با موسیقی است. شعر مطنطن و پرداعیه‌ی خاقانی نشان می‌دهد که سراینده‌ی آن نیز مردی با وقار و هیبت و طمأنینه بوده است. صدای پولادین و استوار فردوسی می‌گوید که صاحب صدا مردی سر سخت و پای برجاست که به آرمان‌های ویژه ای دلبسته است و تحت هیچ شرایطی از سر پیمان خود در نمی گذرد. هرچند گوسپندی برای کشتن ندارد امّا دهش و بخشش پادشاهان حقیر را نمی پذیرد ودر مقابل آنها گردن کج نمی کند. هر چند که برف پیری بر موی و ابروی او نشسته است و سر نازنینش را یکسره سپید کرده، چونان کوهی است که از برف و باران گذشت روزگاران بیمی ندارد.
پر از برف شد کوهسار سیاه^[۵] همی لشگر^[۶] از شاه^[۷] بیند گناه
و سرانجام شعر شفاف و آیینه وار سپهری، لطیف چون جویباران بهاری، در گوش ما زمزمه می‌کند که صاحب صدا در حباب زندگی، لحظه هائی به لطافت آب داشته است.
به سراغ من اگر می‌آیید
نرم و آهسته بیایید، مبادا که ترک بردارد
چینی نازک تنهائی من (شمیسا،۱۳۷۲: ۲۰-۱۹)
از میان سبک شناسانی که کوشیده اند بین سبک و روان نویسنده ارتباط پیدا کنند، از همه نامبردارتر لئواسپیتزر (۱۹۶۰-۱۸۸۷) سبک شناس آلمانی است.
اسپیتزر عقیده دارد که سبک شناس باید بین مختصات مکرّر سبکی^[۸] و فلسفه‌ نویسنده ارتباطی بیابد. امّا صاحبان کتاب تئوری ادبیات می‌گویند:
«او در بعضی از مقاله‌های خود در ایجاد این ارتباط خیلی دور و گاهی به بیراهه رفت و سرانجام در کارهای نهائی خود (مثلاً مطالعاتش در مورد راسین) از این موضوع عقب نشست و مطالعه‌ی خود را به مختصات زبانی و سبکی منحصر کرد. پس همانطوری که مؤلفان کتاب تئوری ادبیات در ص ۱۸۵ تأکید کرده اند؛
ایجاد ارتباط بین سبک و روان نویسنده امر دشواری است.» (شمیسا،۱۳۷۲: ۲۱-۲۰)
«نخستین پژوهش مهم اسپیتزر درباره‌ی “روش سبک رابله” بود که در آن نکته‌ی مرکزی را شیوه‌ی ساختن واژگان جدید یعنی”نو آوری واژگانی”رابله دانست.] اینکه[ چگونه رابله واژگانی ساخت که از زبان معیار و سخن ادبی روزگارش متمایز شدند؟ او چگونه واژگانی را به معناهای یکسر تازه‌ای به کاربرد؟ از این راه اسپیتزر کوشید تا کاربرد شخصی زبان را در آثار رابله دریابد و جایگاه واژگان را در “روش بیان” منحصر به فرد و شخصی آن نویسنده کشف کند، و معتقد بود که این بحث در آمدی است به شناخت زیبایی شناسی ویژه او. با این وصف اسپیتزر از نخستین کسانی بود که بر اهمیّت و ضرورت کاربرد روش‌های زبان شناسیک در نقد ادبی (و به گونه‌ای کلّی در علوم انسانی) تأکید کرد. به این اعتبار لئواسپیتزر یکی از نخستین پایه‌گذاران روش بررسی ساختار متون به حساب می‌آید.
در پیشگفتار کتابی که در زبان شناسی و تاریخ ادبی نوشته است، بر اهمیّت گسست از نظریه‌های پوزیتیویستی “مه یرلو بکه”تاکید می‌ورزد و می‌نویسد: «او با پیشاتاریخ زبان فرانسوی سروکار داشت و نه با تاریخ زنده اش.» ولذا از زبانشناسی مانتیک گسست و هرگز نپذیرفت که زبان و روش بیان را مُهر نبوغ و خلاقیّت مشخص کند. اساس پرسش او همچون ساختار گرایان مبتنی بر چگئنگی دگرگونی ها بود نه چرائی دگرگونی‌های تاریخی. بنابراین کار اسپیتزر بسیار نزدیک به کار سوسور بود و با شاگرد او شارل بالی در مورد اهمیّت گفتار فردی همداستان بود و کوشید تا روش بیان شخصی یا سبک ویژه‌ی هر نویسنده را بیابد. (احمدی،۱۳۸۸: ۴-۱۳۳)
شادروان ملک الشعرای بهار پایه گذار علم سبک‌شناسی در ایران از نخستین کسانی بود که بین اثر و شخصیت نویسنده ارتباط یافت. بررسی سبک بر مبنای نگرش خاص بیشتر مورد توجه روانشناسان یا محققانی است که به مسائل جامعه شناسی و روانشناسی التفات دارند. زیرا بنابراین مقوله، سبک هفرمندان با شخصیّت ایشان در پیوند است و بدیهی است که محیط اجتماعی در پرورش شخصیت و شکل گیری روان نقش اساسی دارد. «به قول استاد ملک الشعرای بهار:
شعر شاعر نغمه‌ی آزاد روح شاعر است کی توان این نغمه را بنهفت با افسونگری
فی المثل گر شاعری مهتر نباشد در منش هرگز از اشعار او ناید نشان مهتری
ور نباشد شاعری اندر منش والا گهر نشنوی از شعرهایش بوی والا گوهری
هر کلامی بازگوید فطرت گوینده را شعر زاهد زهد گوید، شعر کافر کافری
و لذا خوانندگان باید توجه داشته باشند که ملاحضات سبک شناسانه بنابراین تعریف اوّلاً موقوف بر دقّت در واژه هاست؛ زیرا از نظر زبان شناسی هیچ دو کلمه یی وجود ندارد که مترادف باشند و این معنی را امثال بلومفیلد و بررال مکرراً توضیح داده اند و از اصولیّون ما شیخ هادی طهرانی نیز منکر ترادف است.^[۹]
و ثانیاً مستلزم توجّه دقیق به تشبیهات و استعارات است، زیرا شیول نگرش هفرمند را از همه آسان تر می‌توان در مشبه به‌های او باز جست. در علم بیان گفته شده است که وجه شبه از مشبه به أخذ می‌شود. وجه شبه در حقیقت ارتباط هنری ویژه یی است که هفرمند بر مبنای دید و روحّیه‌ی خود بینی دو چیز یا دوام برقرار می‌کند.» (شمیسا،۱۳۷۲: ۲۳)
پس توان گفت، آنچه انسان را به سوی شاعر یا نویسنده ای می‌کشاند، نخست دنیای رویا گونه ذهن او، قدرت تخّیل و پویایی اندیشه‌ی او و سپس قالب مناسبی است که انفعالات و واکنش‌های روحی و روانی او خود را در آن جای می‌دهد و آنگاه احساسات خود را تا بیکران ها پرواز می‌دهد. شاعر لازم نیست طب یا ریاضیات و نجوم و هندسه بداند، بلکه انسانی است که سریع تر از مردمان عادی حس می‌کند.
(دشتی،۱۳۷۵: ۱۱۱)
چرا که «در ترکیب مادّه‌ی شعر بعضی وقت ها اهمیّت حس بیش از تخّیل است. حس نزد حکما عبارت است از قوهّ ای که انسان به وسیله‌ی آن از صورتهایی که ادراک می‌کند متأثر می‌شود. تأثری از مقوله‌ی لذّت یا الم، شهوت یا غضب. شاعر آن تأثر را به وسیله‌ی شعر القاء به غیر می‌کندو بدینگونه آنچه برای شاعر حس است برای غیر -که از القاء شعر آنرا یافته است- تبدیل می‌شود به تخیّل. چرا که غیر بی آنکه صورتهای ادراکی شاعر را دریافته باشد از طریق آنچه شاعر در توصیف و تقلید آن صورتها ساخته است تا حدی نظیر آن صورت‌ها را در خاطر می‌اورد یعنی صورتها و معانی را درغیاب موجبات واقعیاش بخاطر می‌آورد و تخیّل همین است. آنکه در کنار بخاری اطاق خویش نشسته است و شعری ا مطالعه می‌کند که کمال اسمعیل در وصف برف سروده است بسا که گاه چنان تحت تأثیر ادراکات واقع می‌شود که گویی نیش گزنده‌ی سرمای کوهستان را در مغز استخوان خویش حس می‌کند.
اینجاست که حّس شاعر از طریق القاء به غیر منتقل می‌شود و بی آنکه برف و سرمایی وی را متأثر کند خیال سرما در وی تأثیر می‌کند. این خاصیّت البته تنها به آنچه جسمانی است منحصر نیست، احوال نفسانی از خشم و ترس و رشک و شوق و اندوه و شادی نیز در غیر به وسیله‌ی شعر القاء می‌شود و خیال وی را تحریک می‌کند و شعری که جلوه گاه چنین احوال است اگر چند خود مبتنی بر خیال نیست امّا خیال انگیز است و مؤثر.
این است آن چه امروز شعر غنائی خوانده می‌شود به معنی وسیع و عام کلمه.» ^[۱۰] (حاکمی،۱۳۸۶: ۴۶)
چرا که «شعر غنائی با عالم معنی که مدار آن روح شاعر است سر و کار دارد و اگر شاعر در چنین شعری دنیای خارج و متعّلقات آن را موضوع بحث خود قرار دهد تنها از آن بابت که عواطف روحانی خویش یا دیگران را درباره‌ی آن فرانماید. در منظومه‌ی غنائی، همواره با عواطف شخصی و تأثرات و آلام و یا لذّات و مسّرات یک فرد و یک روح کار داریم، در اینجا سخن از وصف آنچه در طبیعت است نمی‌رود بلکه شاعر آنچه را که مطلوب اوست به چشم دل می‌بیند و به زبان عواطف بیان می‌کند، از دریچه‌ی چشم مجنون به صورت لیلی می‌نگرد و آن سیه چرده‌ی زشت را چون حور بهشت به ما می‌نمایاند.
میزان و ملاک حقیقت در این نوع شعر عواطف و روح شاعر است. غرض و غایت شعر غنائی توصیف عواطف و نفسانیّات فرد است و تمام عواطف نفسانی بشر از هر نوع که باشد موضوع آن ] پس در توضیح سطر اخیر باید گفت[ که تنها نمی توان عواطف عاشقانه را موضوع اساسی شعر غنائی تصّور کرد ومثلاً از میان همه‌ی اشعار غزل‌های عاشقانه را نمودار اصلی شعر غنائی دانست بلکه مراد از ” عواطف نفسانی” تمام تجلیّات عواطف واحساسات بشری است از احساسات دینی و میهن پرستی گرفته تا حیرت و عشق و کینه و تحّسر و بیان غم ها ی درونی و حّتی احساساتی که در قبال عظمت بی منتها ی جهان و شگفتی‌های خلقت و سرگشتگی در برابر گمشده‌ی طبیعت بر آدمی طاری می‌شود.» (صفا،۱۳۸۴: ۳)
بنابراین «حبسیّه نیز که می‌توان آن را موضوع شعری هم قلمداد نمود؛ از دیدگاه انواع ادبی، از فروغ ادب غنائی است؛ زیرا در آن شاعر اندوه و رنج واحساسات و عواطف خود را در زندان توصیف می‌کند. نخستین و بیشترین حبسیّه ها در دیوان مسعود سعد سلمان که ۱۸ ] یا ۱۹[سال در زندان بوده است دیده می‌شود و بعد از او، شاعرانی که به زندان می‌رفتند نیز حبسیّه هایی سرودند. چنان که خاقانی شروانی چند حبسیّه غرّا دارد که در فصل‌های بعدی حبسیّات این دو شاعر اخیر با جامعیتی بیشتر از دیدگاه سبک‌شناسی و نقد ادبی و…بررسی می‌گردد. در روزگارما، شاعر دیگری، استاد ملک الشعرای بهار نیز چند حبسیّه آبدار سروده است. (شمیسا،۱۳۷۰: ۲۶۸)
۲-۵-۲- سبک
محصول گزینش (=choice) خاصّی از واژه‌ها و تعابیر و عبارات است. نویسندگان] و شاعران[ مختلف برای بیان یک معنی واحد، تعابیر مختلف دارند و از واژه ها و عبارات گوناگونی استفاده می‌کنند و بدین ترتیب بین سبک آنان اختلاف است.» مثلاً در زبان فارسی برای این مفهوم که خورشید طلوع کرد و صبح شد و یا پیر شدم و یا بهار فرا رسید بین شاعران و نویسندگان به قول سبک شناسان «پارادایم ها paradigm و انگاره های» متعددی وجود دارد که از نظر شدّت و عواطف متفاوت است.
خورشید طلوع کرد پارادایم و انگاره‌ای عادی است که با زبان ارجاعی و علمی بیان شده است. حال ببینیم خاقانی برای بیان همین موضوع عادی از چه استراتژی‌هایی استفاده می‌کند و به این سخن عادی و علمی چگونه لباس هنرمندانه‌ای می‌پوشاند. در تمامی بیت‌های زیر خاقانی می‌خواهد بگوید که خورشید طلوع کرد:
کرکس شب غراب وار از حلق
بیضه‌ی آتشین بر اندازد
بر شکافد صبا مشیمه‌ی صبح
طفل خونین به خاور اندازد (خاقانی شاعری دیرآشنا ،۱۳۸۱: ۲۰ )
که در ادبیات بالا بیضئه آتشین و طفل خونین هر دو استعاره مصرّحه (=آشکار) از خورشیدند.
* * *
صبحدم آب خضر نوش از لب جام گوهری کز ظلمات بحر، جست آیینه اسکندری
شاهد طارم فلک رست ز دیو هفت سر ریخت به هر دریچه ای آقچه^[۱۱]زّر شش سری
آینه‌ی سکندری و شاهد طارم فلک هر دو استعاره از خورشیدند. در بیت نخستین پایه سخن بر این پندار استوار است که «خورشید» (= مهر) به هنگام شام در دریا فرو می‌رود و به هنگام بامداد از آن بر‌می‌آید.»(کزّازی، ۱۳۷۸: ۵۹۴)
در بیت دومین نیز شاهد طارم فلک استعاره از خورشید است؛ آقچه‌ی زرّ شش سری استعاره از پرتوهای خورشید است. پایه‌ی سخن بر این اندیشه کهن استوار است که: دیوی شاهد ختی زیبا را می‌دزدد و قهرمان دلاور افسانه به رهایی وی از چنگ آن دیو می‌شتابد.» (کزّازی،۱۳۷۸ :۵۹۵)
و گاهی نیز که سر ستیز با گردون را دارد، و در مقام بد گویی گردون جهودی می‌شود که خورشید وصله‌ی زردی است که در بعضی از بلاد اسلامی بر کتف یهودیان می‌دوختند تا از مسلمانان باز شناخته شوند.

۱-۸-محدودیت های تحقیق:
مهمترین مشکلات و محدودیت های عمده بر سر راه انجام این تحقیق موارد زیر بوده است:

• • عدم تمایل و امتناع برخی از مسوولان بندری جهت انجام مصاحبه

• • • رقابتی بودن داده های صنعت کشتیرانی و عدم امکان دسترسی به آنها و عدم تمایل خطوط کشتیرانی برای در اختیار عموم قرار دادن آن ها.

    ( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۱-۹-ساختار تحقیق
این پایان نامه از پنج فصل به ترتیب زیر تشکیل یافته است:
در فصل اول به کلیات تحقیق پرداخته شده است. فصل دوم مروری بر ادبیات و پیشینه ی تحقیق می باشد. فصل سوم روش شناسی تحقیق و تعریف ابزارها و تکنیک های به کار گرفته شده و فصل چهارم نیز تحلیل داده های تحقیق و پاسخ به سوالات می باشد. فصل پنجم نیز جمع بندی، نتیجه گیری و ارائه ی پیشنهادات می باشد.
۱-۱۰- خلاصه ی فصل
در فصل اول به کلیات تحقیق شامل بیان مسأله، سابقه و ضرورت انجام تحقیق، اهداف تحقیق، سوالات تحقیق و روش انجام تحقیق و نوآوری های تحقیق، همچنین محدودیت های تحقیق پرداخته شد. در فصل دوم به مرور مطالعات صورت گرفته در حیطه ی کانتینرهای خالی و پیشینه ی تحقیق پرداخته می شود.
فصل دوم
ادبیاتو پیشینه ی تحقیق
۲-۱- مقدمه
تا دهه های گذشته متصدیان حمل و نقل جهت حمل کالاها با مشکلات فراوانی مواجه بودند اما ظهورکانتینر در اواسط دهه ی ۱۹۶۰ میلادی صنعت حمل و نقل را دگرگون ساخت. کانتینرافزایش سرعت، افزایش ایمنی، کاهش خسارات وکاهش وابستگی به نیروی انسانی را به ارمغان آورد که مؤلفه های کلیدی در گسترش استفاده از آن هستند. کانتینرها دارایی خطوط کشتیرانی هستند و پس از تخلیه ی بار محتوای آن، باید هرچه سریعتر به چرخه ی درآمد زایی خطوط کشتیرانی بازگردانده شوند تا این شرکت ها از دارایی و سرمایه خود حداکثر بهره را ببرند. اگر کانتینرها در هر دو مسیر رفت و برگشت بار جابه جا کنند بسیار مقرون به صرفه تر خواهند شد اما متأسفانه همواره عدم توازن میزان صادرات و واردات در مسیر رفت و برگشت و عدم تطابق نوع کالاهای مسیر رفت و برگشت منجر به جابه جایی کانتینرهای خالی در سطوح منطقه ای، بین منطقه ای و بین المللی می گردد. اخیرا اتحادیه کالای کانتینری^[۸]، کاغذ سفید صنعت کشتی رانی را برای بهینه سازی سود حمل کنندگان کانتینری منتشر ساخته است که در آن فقط ۲۰% از زمان عمرده تا پانزده ساله ی یک کانتینر به حمل و نقل در دریا اختصاص دارد و ۵۶% از این زمان را بیکار و بدون بار در دپوهای سراسر جهان انباشته شده و یا به صورت خالی در حال حرکت به سر می برد (سازمان ملل،۲۰۰۸).
حمل و نقل کانتینری برای اولین بار با سفر از نیویورک-نیوجرسی به هوستون-تکزاس در سال ۱۹۵۶ آغاز شد. یک دهه بعد در سال ۱۹۶۶ همراه با اولین سفر کشتی کانتینری سی_لند^[۹]در اولین سفر اطلس پیمای کانتینری که از نیویورک-نیوجرسی به روتردام-هلند بود، عصر جدیدی در تجارت جهانی آغاز شد. سپس با اینترمدالیسم^[۱۰] که به وسیله مقررات زدایی در ۱۹۸۰ در ایالات متحده رخ داد، همراه شد و بهبود در زیرساخت ها و ابداعات فنی در صنعت حمل و نقل، افزایش چشمگیری در حمل کالا از طریق دریا را منجر شد(میسل،۲۰۰۹).
معرفیکانتینر یا همان جعبه های بزرگ فولادی و آلومینیومی استاندار شده که واحد اصلی آن ۲۰ فوت^[۱۱]است وقابلیت حمل توسط روش های مختلف حمل مثل کشتی، قطار و کامیون را دارا می باشد، نتیجه ی موفقیت آمیزی برای عملیات بین وجهی کالا از دهه ۱۹۸۰ تا به امروز بوده است. در حال حاضر کانتینرها بر صنعت حمل و نقل دریایی غالب شده و میزان نفوذ آن ها در حمل و نقل زمینی نیز بسیار قابل توجه است، در کنار مزایای متعدد کانتینرها از جمله افزایش سرعت، ایمنی یکی از معضلات کانتینریزاسیون برای خطوط کشتیرانی، حرکت یا نگهداری کانتینرهای خالی است که ناشی از عدم تعادل در تجارت می باشد(خسروانی،۱۳۹۳).
در سطح جهانی عدم تعادل در تجارت، یک مشکل مداوم و آشناست که منجر می شود به عنوان مثال، تعداد زیادی کانتینر به کشوری وارد شده و تعداد کمی خارج گردند و باعث شده تعداد زیادی کانتینر خالی در سراسر جهان منتقل شوند. شرکت مشاوره ی حمل و نقل«Drewry»(۱۹۹۹)، سهم کانتینرهای خالی در حمل و نقل دریایی را ۲۱% از تمام کانتینرهای حمل و نقل شده برآورد کرده است و برای برای حمل و نقل زمینی این رقم بزرگتر بوده و به۴۰% هم می رسد. حرکت کانتینر های خالی، حرکتی است غیر مولد که هزینه های زیادی برای کشتیرانی ها تولید می کند.
شروع معضل کانتینرهای خالیهمزمان با بحران مالی آسیا در ۱۹۹۸ بود که ناشی از کاهش شدید تقاضا و عدم تعادل شدید در مسیرهای تجارت غرب _ شرق بود که بعد از گذر مدتی به حالت عادی بازگشت. عدم تعادل در تجارت به سرعت دوباره در حال افزایش است، چراکه رشد زیاد تجارت کانتینری در آسیا و به طور عمده به خاطر صادرات از چین حجم تجارت از و به آسیا به میزان قابل توجهی نامتعادل است و حجم کانتینرهای خالی بازگشتی به آن در حال افزایش است. علاوه بر این در پیش بینی های اقتصادی این احتمال وجود دارد که الگوی ذکر شده برای مدتی باقی بماند(بویله،۲۰۰۸).
با توجه به رقابت شدید میان خطوط حمل و نقل و نقش کارآمد مدیریت ناوگان کانتینری به عنوان یک عامل کلیدی در کاهش هزینه های عملیاتی، موضوع بازگشت کانتینرهای خالی به چرخه ی درآمدزایی دوباره اهمیت پیدا کرده است. در بررسی استراتژی های حاضر در خطوط حمل و نقل برای کنترل جا به جایی کانتینرهای خالی مشاهده می کنیم که این استراتژی ها به طور عمده بر حداقل کردن حرکت حمل و نقل کانتینرهای خالی متمرکز شده اند. این امر توسط تلاش برای بهبود و تطابق بین کانتینرهای خالی و محموله ها انجام شده است. اطلاعات به روز شده و قابل اطمینان در مورد مکان کانتینرها، کالاها و شرایط آن ها، سیستم های اطلاعات و ارتباطات پیچیده برای استفاده از آن ها بسیار مفید هستند. با این حال این استراتژی ها به تنهایی نمی توانند هزینه های واقعی کانتینرهای خالی را تحت تاثیر قرار دهند(دیاز و همکاران،۲۰۱۱).
۲-۲- بررسی لزوم جابه جایی کانتینرهای خالی
حرکت کانتینر خالی حرکتی است غیر مولد که به دلیل عدم تعادل در تجارت، به ناچار بر خطوط کشتیرانی تحمیل هزینه کرده و منجر به ازدحام و ترافیک بندری خصوصا در صورت محدودیت محوطه های بندری می گردد و کارایی بنادر را تحت تأثیر خود قرار می دهد. در ادامه دیدگاه خطوط کشتیرانی و بندر در زمینه ی حرکات کانتینر خالی که واقعیتی گریز ناپذیر است و بر تمامی بنادر دنیا با شدت و ضعف حاکم است، پرداخته شده است.
الف-خطوط کشتیرانی:خطوط کشتیرانی به دلیل بین المللی بودن حیطه ی کاری، به حمل و نقل وجابه جایی کانتینردر کل شبکه حمل و نقل دریایی می پردازنددر بحث واردات، کانتینرهای حاوی محموله و رسیده در بنادر مقصد، از کشتی تخلیه شده و توسط حمل کنندگان داخلی حمل (کامیون، ریل، آبی) به مقصد تحویل گیرنده حمل می شوند و بعد از آن کانتینرهای خالی توسط حمل کنندگان داخلی، به بندر باز گردانده می شوند که طبق دستورات خطوط کشتیرانی در محوطه ذخیره سازی کانتینر^[۱۲]در بندر یا بیرون از آن(اما نزدیک)برای پاسخگویی به تقاضای آینده ی کانتینر خالی توسط شرکت های باربری و فرستندگان کالا ، در محل های مورد نظر دپو می شوند. در حالت ایده آل ، کانتینرهای خالی در محوطه ی ذخیره سازی کانتینری قرار نمی گیرند بلکه توسط خطوط کشتیرانی و فرستندگان کالا تقاضا شده اند و مورد استفاده ی آنها قرار می گیرند. کانتینرهای تقاضا شده توسط فرستندگان کالا، در محل خودشان بارگیری شده و به صورت پر و آماده ی ارسال به بندر باز می گردند. در عمل به دلیل همزمان اتفاق نیافتادن صادرات و واردات عملا به دپوی کانتینرهای خالی، ترمینال های درون مرزی زمینی یا بنادر خشک نیاز می باشد. اما تصمیم در رابطه با نحوه و تعداد کانتینرهای خالی در این دپو ها کاری مشکل است و بر اساس بازاریابی های پویا توسط خطوط کشتیرانی به منظور کاهش هزینه های انبارداری، کاهش مسافت طی شونده تا دستیابی به محل تقاضا و مدیریت زمان در فراهم سازی کانتینرخلی برای مشتری صادراتی تعیین می گردد . اگر خطوط کشتیرانی به اندازه ی کافی کانتینر برای پاسخ به درخواست شرکت های فرستنده ی کالا نداشته باشند، آن ها معمولا به شرکت های اجاره دهنده ی کانتینر^[۱۳] برای اجاره ی تعداد کافی کانتینر مطابق تقاضا مراجعه کرده و سپس اگر مازاد کانتینر خالی در بندر باشد، قرار داد اجاره قطع می شود. اکثریت کانتینرهایی که در سراسر جهان استفاده می شوند متعلق به خطوط کشتیرانی است. همان طور که در شکل مشخص است در سال ۲۰۰۹، ۶۲% از کل کانتینرهای موجود متعلق به خطوط کشتیرانی و مابقی متعلق به شرکت های اجاره دهنده بوده است.
Review of Maritime Transport(UNCTAD,2010)
شکل ۲-۱- مقایسه تعداد کانتینرهای متعلق به شرکت های حمل و نقل و شرکت های اجاره دهنده ی کانتینر در سالهای مختلف
البته مالکیت کانتینر توسط خطوط مزایایی مانند ۱-قوی به تظر رسیدن در نظر مشتری و جذب بهتر مشتری ۲- امکان بهبود مدیریت تجهیزات موجودی ۳- بهبود خدمات به مشتری به دلیل برخورداری از قدرت تملک کانتینر توسط خط. با این حال، تصمیم گیری در رابطه اجاره یا خرید کانتینر، به مقایسه ی هزینه بستگی دارد. درست است که اجاره ی کانتینر توسط خطوط کشتیرانی به منظور جلوگیری از بازگشت کانتینر یکی از روش های مرسوم است اما خرید کانتینر به جای اجاره ی آن، در بنادری که تقاضای کانتینر خالی در آنجا بالا است برای خطوط کشتیرانی روش درآمدزاتری خواهد بود. بنابراین، به منظور پاسخ گویی به تقاضای کانتینرهای خالی توسط فرستندگان، خطوط کشتیرانی با چالش بازگشت کانتینرهای خالی از بنادر عرضه کننده(که در آن عرضه کانتینر خالی از تقاضای آن بیش تر است)به بنادر تقاضا(که در آن تقاضای کانتینر خالی بیش از عرضه ی آن است)و اجاره ی(خرید) حداقل تعداد کانتینر خالی از شرکت های اجاره دهنده(تولید کنندگان کانتینر)مواجه هستند. فراهم بودن کانتینرهای خالی، برای صادرکننده کالا، سودِ کاهش زمان انتظار برای دریافت کانتینرخالی را مهیا می سازد در حالی که بهره مندی خطوط کشتیرانی از طریق افزایش بهره برداری از کانتینرها و در نتیجه درآمد حاصل از آن ها است و خطوط کشتیرانی نمی توانند به دلیل وجود صادر کننده های محدود در یک منطقه، خواب طولانی مدت کانتینرهای خالی خود را تقبل کنند بنابراین در مورد زمان و مکان و بازگشت کانتینرهای خالی خود برنامه ریزی های دقیق و بررسی ساختار هزینه-منفعت می باشند. کشتیرانی ها با هزینه های حمل و نقل و هندلینگ برای کانتینرهای غیر درآمدزا(خالی)و هزینه فرصت درآمد از دست رفته با بهره گرفتن از فضای کشتی برای کانتینر خالی بجای کانتینرهای درآمدزایی که می توانستند این فضا را اشغال کنند مواجه هستند. هزینه های متحمل شده توسط خطوط کشتیرانی در بازگشت کانتینرهای خالی قابل توجه است و بنابراین سود ناخالص عملیاتی این خطوط را تحت تاثیر قرار می دهد.
هزینه ی کانتینرهای خالی خط کشتیرانی «مرسک^[۱۴]» به ۱ بیلیون دلار در سال می رسد. فشار عدم تعادل در تجارت شرکت مرسک را مجبور می کند که در سال ۴ میلیون کانتینرخالی را جابه جا کند. به گفته ی رییس گروه تجهیزات شرکت مرسک آقای نیلز اسچرمر^[۱۵]، علت اصلی تحمیل هزینه ی ۱ بیلیون دلاری برای جابه جایی کانتینرهای خالی عدم تعادل در تجارت اروپا و آسیا است که حجم انبوهی ازبازگشت کانتینر خالی را به وجود می آورند که می توانند با کامپیوتر، کفش یا میوه های ناشناخته برای بازار مصرفی اروپا پر شوند. تنها به آسیا ۲ میلیون کانتینر منتقل می شود که هزینه ی هندلینگ و بازگشت آن ها خود رقم قابل توجهی است. خط کشتیرانی مرسک، مالک ۱۵-۱۶ درصد سهم بازار کانتینری است. طبق نظر آقای اسچرمر جا به جایی کانتینرهای خالی توسط خطوط دیگر و استفاده از کانتینرهای خالی شرکت های دیگر به جای جابه جایی کانتینرهای خالی در مسافت های طولانی روش مناسب تری است همچنین همکاری ها می توانند بر اساس ثبت کانتینرها با یک آرم یا اسم تبلیغاتی عمومی نه اسم یک شرکت خاص باشند وهمگی شبیه یکدیگر باشند و باهمکاری و هماهنگی خطوط جهانی مدیریت شوند ولی به دلیل مشکلات این شیوه، این خط کشتیرانی ترجیح می دهد که کانتینرهای خود را در شبکه های بین المللی با هزینه های آن به تنهایی مدیریت کند.
استراتژی های بازگشت کانتینرهای خالی با در نظر گرفتن ترکیبی از دو عامل یعنی؛هماهنگی های داخلی و جریانات کانتینری در سراسر مسیرهای خدماتی مختلف و شبکه مسیر های بین المللی و ادغام یا به اشتراک گذاری کانتینر در میان خطوط کشتیرانی می باشد. با در نظر گرفتن این دو عامل ۴ استراتژی به شرح زیر وجود می آید:
۱-به اشتراک گذاری کانتینر و هماهنگی مسیر که در این حالت خطوط کشتیرانی کانتینرها را در تمام مسیرها به اشتراک می گذارند و با تشکیل شرکت های استراتژیک و جهانی به بخش عمده ای از بازار خدمات می رسانند. ۲-به اشتراک گذاری کانتینر بدون هماهنگی مسیر که در این حالت خطوط کشتیرانی کانتینرها را یه اشتراک می گذارند اما هماهنگی در میان مسیر وجود ندارد و در مسیر های دلخواه توسط خطوط جا به جا می شوند. ۳-هماهنگی مسیر بدون به اشتراک گذاری کانتینر-خطوط کشتیرانی کانتینری به اشتراک نمی گذارند ولی سعی در ایجاد تعادل جریان کانتینر در تمام مسیرها دارند و در واقع مسیر ها ی خاصی توسط هر خط پوشش داده می شود. در این حالت مالکیت کانتینر بر عهده ی یک شرکت است اما شرکت دیگر خدمات جابه جایی کانتینر در مسیر مورد پوشش را تقبل کرده و حق خود را دریافت می دارد و ۴- آخرین روش نه هماهنگی مسیر و نه اشتراک گذاری کانتینر در بین خطوط است که در این حالت خطوط حمل و نقل متمایل به برقراری تعادل جریان کانتینرهای خود در مسیرهای شخصی بدون هماهنگی در میان مسیرها و عدم به اشتراک گذاری کانتینر در میان سایر خطوط کشتیرانی هستند. علت اتخاذ چنین استراتژی ای می تواند ریسک ناپذیری شرکت های کشتیرانی و هراس از ازدست دادن قدرت محدود شرکت های کشتیرانی کوچک باشد.
ب-بندر:دیدگاهبنادر در مورد معضل کانتینرهای خالی با توجه به موقعیت بنادر و میزان پیشرفته بودن آن ها متفاوت است. در شرایط ایده آل و از نقطه نظر تضمین سرعت زنجیره ی تأمین، یکپارچگی و هماهنگی و همکاری در راستای گشودن گره های تجارت، یکی از اصول مهم تجاری است بنابراین، کمک به بازگشت کانتینرها به چرخه ی درآمد زایی باید مورد توجه مسوولان بنادر نیز قرار گرفته به تعیین تعرفه ها به گونه ای که از طرفی به شرکت های کشتیرانی فشار وارد نشود و از طرف دیگر وارد کننده را در سرعت ترخیص کالایش ترغیب نماید مبادرت ورزند همچنین با برنامه های بازاریابی و دادن مشوق ، صادرات و واردات بیشتری را به بندر خود جذب کنند(دیاز و دیگران، ۲۰۱۱). این نگاه که کشتی به هرکجا برود بار نیز به همانجا می رود منسوخ شده و امروزه بنادر متوجه گردش کالاها و عوامل تأثیرگذار بر حرکات آن هستند. در عمل، هرچه رسوب کانتینر در بنادر بیشتر گردد، عایدی بندر از محل درآمد انبارداری بیشتر شده و در صورت عدم محدودیت در محوطه های بندری و به دلیل محدودیت اثر کانتینرهای خالی بر کارایی و ازدحام بندر در این حالت، تمایل بندر برای کمک به بحث کانتینرهای خالی به عنوان معضلی جهانی کمرنگ می شود، البته لازم به ذکر است که در شرایط رکودی و نبود مشتری این به نفع خطوط نیز هست که کالای محتوای کانتینر دیرتر ترخیص شده تا از صاحب بار اجاره ی کانتینر دریافت گردد که البته در این حالت صاحب کالا متحمل هزینه های اضافی می گردد. در بندر خرمشهر نیز، متأسفانه دیدگاه دوم غالب است و برنامه های ضعیف در بحث کانتینرهای خالی دنبال شده و به این مسأله به عنوان بخشی درآمدزا برای بندر نگاه می شود و مسوولان تأکید دارند که تنها علت این مسأله در این بندر، عدم تعادل در صادرات و واردات بندر خرمشهر است که یک مشکل بازرگانی است نه بندری و راهکار حل شدن آن، تراز شدن تجارت این بندر و تغییر ماهیت به سمت صادرات محوری است.
بر اساس گزارش کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل^[۱۶] (UNCTAD) در سال ۲۰۱۱ میلادی به میزان ۸٫ ۵ میلیارد تن کالا توسط کشتی‌ها در بنادر جهان تخلیه و بارگیری شده است. در این راستا میزان عملکرد ترمینال‌های کانتینری بنادر دنیا ۵۳۱ میلیون تی ای یو اعلام گردید و از میان ۲۲ میلیون کانتینری که در سال مذکور در بنادر حوزه خلیج فارس و دریای عمان تخلیه و بارگیری گردید؛ تعداد ۲٫ ۸ میلیون کانتینر مربوط به بنادر جمهوری اسلامی ایران بوده که ۹۰ درصد آن یعنی ۲٫ ۶ میلیون کانتینر آن مربوط به ترمینال‌های کانتینری بندر شهید رجایی می باشد(تارنمای سازمان بنادر، ۱۳۹۳). با توجه به گسترش تجارت جهانی و اهمیت و نقش غیرقابل انکار کانتینرها در صنعت حمل و نقل و با توجه به ظرفیت ها و قابلیت های پایانه های کانتینری در ایران و قدرت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، در این پژوهش به بررسی استراتژی های کشتیرانی ها و بندر خرمشهر در راستای مدیریت کانتینرهای خالی وارده به این بندر پرداخته شده است.
در ادامه ابتدا به معرفی کوتاهی از بندر خرمشهر و ترمینال کانتینری آن پرداخته و سپس پیشینه تحقیق بررسی شده است.
۲-۳-معرفی بندر خرمشهر(تاریخچه)
بندر خرمشهر در شمال غربی خلیج فارس و در جنوب غربی جمهوری اسلامی ایران و در همسایگی جنوب شرقی کشور عراق (مرز زمینی شلمچه) در محل تلاقی رودخانه های اروندرود و کارون در استان خوزستان واقع شده است. این بندر سابقه ای طولانی در امر تجارت دریایی داشته و ساخت و بهره برداری از اسکله های ویژه پذیرش کشتی های اقیانوس پیما در بندر خرمشهر در سالهای آغازین ۱۳۰۰ شمسی شروع شده و در زمان جنگ جهانی دوم و پس از آن به اوج خود رسیده است، بطوری که در سالهای قبل از انقلاب اسلامی بندر خرمشهر با داشتن تعداد ۲۰ اسکله یکی از بزرکترین بنادر کشور بحساب می آمد و در سال ۱۳۵۶ چهار میلیون تن کالای عمومی از طریق این بندر به کشور وارد شده است. (تارنمای بندرخرمشهر:۱۳۹۳)
در سال ۱۳۰۸ شمسی اولین کشتی اقیانوس پیما در اولین اسکله بندر خرمشهر پهلو گرفته و در سال ۱۹۴۱ میلادی ۶ اسکله توسط متفقین برای مقاصد نظامی و در سال ۱۳۲۳ شمسی دو اسکله دیگر برای فعالیتهای تجاری ساخته شد و سپس از سال ۱۳۵۵ برای توسعه بندر چهار اسکله تجاری دیگر به این مجموعه اضافه گردید . در سالهای پیش از جنگ بندر خرمشهر به دلیل دارا بودن موقعیت خاص طبیعی و استراتژیک یکی از قطب های پر رونق تجارت در ایران محسوب می گردید و کشتیهای بزرگ با آبخور ۹ متر و ظرفیت ۱۵ هزار تن می توانستند در کناره این اسکله ها پهلو بگیرند . متصل بودن بندر به شبکه راه آهن سراسری از روی اسکله ها یکی از مزیتهای بسیار مهم این بندر محسوب می گشت و لذا کشتی های اقیانوس پیما از اغلب نقاط جهان عازم این بندر می شدند .
بنادر آبادان و خرمشهر از زیر ساختهای مناسب بازرگانی برخوردار هستند و قرار گرفتن آنها در کنار آب شیرین اروندرود و کارون، موقعیت بین المللی تجاری و صنعتی، نزدیکی به کشورهای حوزه خلیج فارس و امنیت آبراه اروندرود، برای کشتیرانی فرصتهایی هستند که از طریق آن بازرگانان می توانند کالاهای خود را به این بنادر وارد و از تخفیف ویژه ای که مسوولین محترم کشورجمهوری اسلامی ایران برای ترخیص کالاهای ورودی تجار در نظر گرفته اند ، استفاده نمایند . در حال حاضر کلیه زیرساخت های قبل از جنگ اعم از اسکله ها ، انبارها و محوطه های بندر خرمشهر بازسازی شده است.
راه های ارتباطی
مجتمع بندری خرمشهر از طریق جاده های زمینی و بین المللی درجه یک با مراکز جمعیتی (داخلی و خارجی) ارتباط دارد. این منطقه از طریق جاده با فواصل ۹۹۷، ۱۲۵، ۱۰۰، ۱۵کیلومتر به ترتیب با شهرهای آبادان، بندر امام خمینی (ره)، اهواز و تهران وبا فاصله ۱۰ کیلومتر از مرز زمینی شلمچه مرتبط می گردد. راه آهن سراسری ایران نیز از طریق اهواز به بندر خرمشهر متصل می باشد. این خط علاوه بر اینکه راهی ارزان و مناسب برای دستیابی به سایر مناطق ایران می باشد امکان برقراری ارتباط با سایر کشورهای همسایه مانند: عراق، ترکیه و کشورهای آسیای مرکزی را میسر می سازد(وبسایت بندر خرمشهر:۱۳۹۳) .
مناسب ترین بندر برای ترانزیت زمینی و دریایی کالا به عراق
بندر خرمشهر با توجه به مشکلات موجود در ارسال کالا به عراق، مناسبترین گزینه برای ترانزیت کالا به این کشور می باشد. این بندر به دلیل نزدیکی به بنادر عراق و فاصله ۱۵ کیلومتر تا گذرگاه مرزی شلمچه از مزیت منحصر به فردی برخوردار بوده و همزمان قابلیت ترانزیت کالا از طریق زمینی و دریایی را دارا است . با توجه به استقرار بندر خرمشهر در جنوب غربی ایران و مسافت کوتاه این شهر با استان های غربی ایران، این بندر گزینه مطلوبی برای ترانزیت کالاهای عراقی از طریق گذرگاه های غربی کشور( مریوان، باسمات، ایلام و مرز خسروی )است . (وبسایت بندر خرمشهر:۱۳۹۳)
۲-۴- ترمینال کانتینر:
مهمترین ترمینال بندرخرمشهراست که پس از بازسازی رسماً فعالیت خودرا آغاز نموده است و درراستای اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ازاواسط سال۸۲ راهبری و بهره برداری از ترمینال (به مدت ۱۰ سال) به شرکت کشتیرانی جنوب ـ خط ایران واگذار گردید .

• • اسکله ها :

۴۰

۱۲/.

۸۶/۳۹

منبع،دفتر امور اجتماعی وزارت کشور،۱۳۸۳به نقل از بخارایی (۱۳۹۰:ص۳۱۸).
همچنین در فاصله سال های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۷، ۲۱۰۰۰ فقره نزاع و درگیری (به طور میانگین روزی ده نزاع) در سطح استان به وقوع پیوسته که در حدود۱۰ درصد از این نزاع‌ها، جمعی و ۹۰ درصد، فردی بوده است (میرفردی و همکاران،۱۳۸۹: ۱۴۹).همچنین بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی نیروی انتظامی و دادگستری استان کهگیلویه و بویراحمد از آغاز سال ۱۳۸۰ تا پایان سال ۱۳۸۵ تعداد ۱۳۲۳(سال۱۳۸۰، ۲۲۷ نزاع)، (۱۳۸۱، ۲۵۹)، (۱۳۸۲، ۲۶۵)، (۱۳۸۳، ۲۶۴)، (۱۳۸۴، ۱۵۳)، و (سال ۱۳۸۵، ۱۵۵) درگیری و نزاع دسته‌جمعی در مناطق مختلف استان کهگیلویه و بویراحمد به وقوع پیوسته است (نقل از: حقی و افشار، ۱۳۸۷: ۱۷۰).
همچنین بر اساس آمار ناجا در سال ۱۳۸۹بیشترین آمار نزاع دسته‌جمعی در سه استان کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال بختیاری و خوزستان اختصاص داشته است (نقل از میرسارد و مرتضیی۱۳۹۱: ۹).
استان کهگیلویه وبویراحمد که از ساختار اجتماعی سنتی و قومی و قبیله ای برخوردار است از گذشته های دور تاکنون، با مساله نزاع دسته‌جمعی مواجه بوده است ویکی از دغدغه های مسئولان انتظامی، امنیتی، قضایی و دیگر مدیران ومسئولان استان از یک سو ومردم عادی، دانشگاهیان، کارمندان و دیگر گروه های جامعه ازسوی دیگر، این یک مساله اجتماعی است،ازاین رو براساس آمارهای ذکر شده ونیز ضرورت های اجتماعی، فرهنگی، مطالعه مساله نزاع در استان کهگیلویه وبویراحمد اجتناب ناپذیر وپراهمیت است. میزان ارتکاب جرائم وهمچنین کیفیت ونوع،طبع جرائم در یک کشور بر حسب استانها وشهرستانها متفاوت است چون دستگاه های قضایی در سرتاسر کشور به گونه ای یکسان، یک قانون ویک رویه قضایی را در رویدادهای کیفری به کار می برند. اختلاف میزان ارتکاب جرم در نواحی مختلف و همچنین وجود اختلافات در بروز جرائم گوناگون در شهرستانهای متفاوت را می‌توان به وجود اختلاف در سنین افراد، اختلاف های فرهنگی وقومی، مذهبی، وضع اقلیمی، اقتصادی در بین استانها وشهرستانها ی مختلف و اختلافات محلی وقبیله ای که ریشه کهن تاریخی دارد توجیه کرد.
با توجه به به آمار بسیار زیاد دعواهای دسته‌جمعی در استان و به تبع آن در شهرستان کهگیلویه و با توجه به اینکه در مواردی بسیار زیادی، این نزاع­­ها منجر به قتل، نقص عضو، زندان، خسارت مالی و بحران­های روحی غیرقابل جبران برای هر دو طرف نزاع و خانواده های آن ها و ایجاد پیامدهایی چون قصاص قاتل، کوچ­های اجباری طایفه ای و انفرادی و مهاجرت فرد قاتل یا کل قوم و قبیله آن به منطقه ای دیگرمی‌شود. (چنانکه بر اثر دعوای دسته‌جمعی که در سال ۱۳۸۹ در بخش دشمن زیاری در جنوب شرق شهرستان کهگیلویه به وقوع پیوست و ۵ نفر کشته شد، حدود ۸۵ خانواده متعلق به طایفه قاتل به شهر چرام و روستاهای حومه مهاجرت کردند و خانه های آنها در محل سکونتشان تخریب، کلیه اموال و دارایی و احشام و زمین­های کشاورزی و باغات آنها توسط طایفه رقیب به تاراج رفته است). همچنین بروز این نزاع­ها، تأثیر منفی بر امنیت اجتماعی و مخدوش نمودن چهره فرهنگی شهرستان و آثار زیانباری برروند رشد و توسعه منطقه برجای خواهدگذاشت،ازاین رو پرداختن به آن گامی موثر، ضروری واجتناب ناپذیر در ریشه­یابی و کاهش پدیده نزاع دسته‌جمعی و در نتیجه تسریع فرایند توسعه در منطقه خواهد بود. لذا در این راستا، هدف کلی پژوهش حاضر این بوده که میزان گرایش به نزاع جمعی را در بین مردان ۱۵ تا ۶۵ سال شهرستان کهگیلویه مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد و در نهایت به این پرسش اساسی پاسخ دهد که:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

میران گرایش به نزاع دسته‌جمعی در بین مردان ۱۵ الی ۶۵ سال شهرستان کهگیلویه چقدر است؟
عواملی چون: خویشاوندی گرایی، مشارکت اجتماعی، فرهنگ شهروندی، پرخاشگری و کنترل اجتماعی به چه میزان در بروز نزاع­های دسته‌جمعی در شهرستان کهگیلویه موثر می باشند؟ و پس از یافتن جوابی برای سوال پژوهش، با مشخص کردن سهم هر کدام از عوامل فوق، راهکارهایی جهت مقابله با این معضل اجتماعی ارائه گردد.

۱-۲- اهمیت و ضرورت تحقیق

توصیف نزاع‌های جمعی و تبیین علل عوامل آن هم از لحاظ کمی و کیفی آن و هم از لحاظ علمی و اجتماعی اهمیت دارد، از لحاظ علمی نزاع‌های جمعی مسأله ای اجتماعی، واقعی و قابل شناخت محسوب می‌شود و از لحاظ اجتماعی نزاع‌های جمعی به مشابه یکی از مواضع توسعه اجتماعی- انسانی و برنامه ریزی درجهت رفع این مسأله و پیشگیری از وقوع آن بسیار ضروری تلقی می‌شود. به همین دلیل راه یابی خردمندانه، واقع بینانه وآگاهانه به این مسأله جای برخوردهای نابخردانه و سلیقه ای و ناآگاهانه را خواهد گرفت از سوی دیگر بررسی نزاع‌های جمعی در بین افراد و ساکنان منطقه از چند بعد دارای اهمیت و ضرورت است. پدیده نزاع دسته‌جمعی یکی از بقایا و از ویژگی های جوامع سنتی و ابتدایی است که به جوامع مدرن امروزی انتقال یافته است و دارای پیامدهای منفی و گژکاردهایی است که هم در درون محدوده زندگی افراد وهم در بیرون محدوده زندگی افراد تأثیرگذاراست.
اولاً: این پدیده باعث گسیل شدن عده ای از جمعیت فعال به سوی شهرها و روی آوردن آنها به مشاغل کاذب شهری و چه بسا روی آوردن به جرم وجنایت و ایجاد حاشیه­نشینی و نا امنی­هایی درمناطق شهری می‌شود و می­توان اذعان نمود که بسیاری از مشکلات شهری آشکارکننده مشکلات نهفته در روستاهاست که نزاع دسته‌جمعی یکی از آنهاست.
ثانیاً: باعث افتراق اجتماعی و به دنبال آن عدم مشارکت و زمینه های مختلف اجتماعی فرهنگی که یکی از مهمترین آسیب های اجتماعی و به برخاسته از ساخت اجتماعی است خود ممکن است زمینه ساز آسیب های اجتماعی دیگری چون فروپاشی خانواده ها، خشونت علیه زنان به دلیل وابستگی قومی یا طایفه ای ازدواج­های اجباری و تقویت روحیه پرخاشگری و ستیزه جویی و ایجاد انواع مزاحمت های ملکی، خانوادگی و ناموسی و در نهایت تبدیل همبستگی های اجتماعی وگسست اجتماعی و تبدیل همکاری و همیاری به ستیز گردد و بر پیچیدگی های مسائل اجتماعی بیفزاید.
با توجه به اینکه شهرستان کهگیلویه دارای طوایف مختلفی است و تعصبات قومی و قبیله نیز در بین ساکنان این شهرستان بسیار بالاست به طوری که بسیاری از محلات و خیابان های شهر به اسامی طوایفی که در آنجا ساکن است نامگذاری شده است. ضمناٌ به استناد سوالات شفاهی محقق از ساکنان محلات، علت جمع شدن افراد طوایف مختلف در محلات مختص به خودشان نزدیک بودن به طایفه خود و حمایت و همکاری با دیگر افراد طایفه در زمان های ضروری است. که این اندیشه و طرز تفکر در بین بسیاری از افراد طوایف مختلف وجود دارد و شاید یکی انگیزه های جمع شدن هر طایفه در محلی خاص نیز به همین منظور باشد که در صورت بروز نزاع و درگیری، افراد طایفه به سرعت و درکمترین زمان بتوانند در کنار هم جمع شوند و به تصور خود بهتر و قدرتمندتر بتوانند از دیگر افراد طایفه یا فامیل خود کمک کنند، که همین انگیزه و در کنار آن زیاد بودن تعداد خانواده های هر طایفه در کنار هم، در آنها احساس قدرت بیشتری نماید و همین امر زمینه بروز نزاع­های دسته‌جمعی بیشتری را مهیا کند. بالا بودن آمار دعواهای دسته‌جمعی در استان کهگیلویه و بویراحمد و شهرستان کهگیلویه، شکل گیری محلات مختلف با تجمع خانوارهای متعلق به یک طایفه و تعصبات قومی و قبیله ای در شهرستان کهگیلویه، این ضرورت را ایجاب می‌کند که این پدیده به طور دقیق مورد بحث و بررسی قرار گیرد و آثار زیانبار نزاع‌های دسته‌جمعی از منظرهای مختلف تبیین گردد تا شهروندان و افراد متعلق به طوایف مختلف دریابند بروز این نزاع­ها، علاوه بر تأثیر منفی بر امنیت اجتماعی و مخدوش نمودن چهره فرهنگی شهرستان، آثار زیانباری بر روند رشد و توسعه منطقه برجای خواهدگذاشت ازاین رو پرداختن به آن گامی موثر، ضروری واجتناب ناپذیر در ریشه­یابی و کاهش پدیده نزاع دسته‌جمعی و در نتیجه تسریع فرایند توسعه درمنطقه خواهد بود.

۱-۳- اهداف تحقیق

۱-۳-۱- هدف کلی

تبیین جامعه شناختی گرایش به نزاع دسته‌جمعی درشهرستان کهگیلویه.

۱-۳-۲- اهداف جزئی

– شناخت رابطه بین خویشاوندی گرایی وگرایش به نزاع دسته‌جمعی.
– شناخت رابطه بین مشارک اجتماعی وگرایش به نزاع دسته‌جمعی.
– شناخت رابطه بین فرهنگ شهروندی وگرایش به نزاع دسته‌جمعی.
– شناخت رابطه بین پرخاشگری وگرایش به نزاع دسته‌جمعی.
– شناخت رابطه بین کنترل اجتماعی وگرایش به نزاع دسته‌جمعی.

۱-۴- سوالات تحقیق

– آیا بین خویشاوندگرایی و گرایش به نزاع دسته‌جمعی رابطه وجود دارد؟
– آیابین مشارکت اجتماعی و گرایش به نزاع دسته‌جمعی رابطه وجود دارد؟
– آیا بین فرهنگ شهروندی و گرایش به نزاع دسته‌جمعی رابطه وجود دارد؟
– آیا بین پرخاشگری و گرایش به نزاع دسته‌جمعی رابطه وجود دارد؟
–آیا بین کنترل اجتماعی و گرایش به نزاع دسته‌جمعی رابطه وجود دارد؟

فصل دوم

ادبیات و مبانی نظری

۲-۱- پیشینه تحقیق

۲-۱-۱-تحقیقات انجام شده در داخل ایران

عبدالهی وچلبی (۱۳۷۲) تحقیقی با عنوان: «توصیف و تبیین جامعه شناختی نزاع دسته‌جمعی در استان لرستان» انجام دادند. محققان به منظور گردآوری اطلاعات مورد نیاز از روش های پیمایشی، تحلیل محتوا و اسناد بهره گرفته اند. جامعه آماری این پژوهش، جامعه عشایری روستایی و شهری استان لرستان بوده اند که نتایج آن به شرح زیر است: میزان انسجام عام که از ویژگی های مهم اجتماع عام به شمار می‌آید در سطح استان به نسبت ضعیف بوده است و یکی از علل مهم نزاع جمعی به حساب آمده است میزان انسجام عام و عام گرایی به ترتیب در مناطق شهری بیشتر از روستایی و در روستا بیشتر از عشایری است (عبدالهی وچلبی،۱۳۷۲).
اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان ایلام (۱۳۷۵) در پژوهشی با عنوان بررسی روش های حل نزاع قومی منجر به قتل در بین عشایر ایل و تبار ایلام صورت گرفته، محقق به این نتایج رسیده است که پیشینه زندگی اجتماعی جامعه مورد مطالعه نشان می‌دهد که، با وجود اعتقادات مذهبی و پیروی ازقوانین حقوقی در مراجع قضایی، همواره گروهی از مردم استان به مناسبت ملی باقی مانده از بافت عشیره‌ای استان، نزاع‌های خود را تحت تأثیر عرف و نیت های قومی حل و فصل نموده اند. این پژوهش با هدف مقایسه شیوه های حل نزاع‌های قبیله ای از طریق مراجع قضایی و آداب رسوم محلی و امکان پیوند رفتارهای عرفی با ساختار جدید اجتماعی طراحی شده است (طهماسب،۱۳۷۵: ۴۲).
(میبدی (۱۳۸۲) تحقیقی تحت عنوان:«اختلافات و نزاع‌های دسته‌جمعی و عوامل مؤثر بر پیشگیری و کنترل آن در استان چهارمحال بختیاری» صورت داد. یافته های تحقیق نشان داد: عامل سن، میزان تحصیلات، میزان مسئولیت‌پذیری افراد و عوامل ملکی و خانوادگی همگی در بروز نزاع‌های دسته‌جمعی مؤثر بوده اند، همچنین کلیه افراد عامل پیشگیری و کنترل توسط نیروی انتظامی را بهترین اقدام برای جلوگیری از نزاع‌های دسته‌جمعی عنوان نموده اند.
پورافکاری (۱۳۸۳) در مقاله ای با عنوان”تحلیلی بر تنش های قومی در ایران”به موضوع نزاع با این سؤال اصلی که ریشه ها و علل بنیادی این گونه نزاع‌ها به ویژه در لرستان را در کجا باید جست جو کرد؟ در ساختار اقتصادی؟ در فرهنگ لری؟ یا در محیط طبیعی یا حالت های روانی مردم بایدجست و جو کرد پرداخته است. این تحقیق به صورت مطالعه میدانی و با اتکا به اسناد و مدارک انجام گرفته است و با تحلیل جامعه شناختی تبیین و تفسیر شده اند جامعه آماری از سه منطقه کوهدشت لرستان، لردگان و چهارمحال بختیاری انتخاب شده اند چارچوب نظری مورد استفاده محقق نظریه مرتن در زمینه ساخت اجتماعی بوده است. از جمله نتایج بدست آمده این است که این مسأله بیشتر در میان خانواده هایی با درآمد کمتر رخ می‌دهد. ابعاد اجتماعی و فرهنگی ساکنان منطقه مانند بی سوادی، عدم آشنای با قانون، ضعف مالی، تعصب قومی و حفظ سنت های قبیله ای در این مسأله مؤثر بوده اند.
خراطها و جاوید (۱۳۸۴) پژوهشی در زمینه بررسی علل و عوامل جامعه شناختی بروز نزاع و درگیری و پیامدهای آن در شهر تهران انجام داده اند که به درخواست معاونت ناجا و با بکارگیری روش میدانی و استفاده از پرسشنامه در سطح کلانتری های تهران انجام شده است، حاکی از آن است که عواملی نظیر وجود آسیب ها و مسائل اجتماعی، ضعف در کنترل و نظارت اجتماعی، گژکارکردهای برخی از نهادها و سازمانها، عدم حاکمیت قانون و پراکندگی و فراوانی کانون های نزاع و درگیری در شهر تهران هستند (خراطها، ۱۳۸۴: ۳۷).
نظری و امینی فسفود (۱۳۸۵) در پژوهشی با عنوان: تببین جامعه شناختی عوامل مؤثر بر گرایش به نزاع دسته‌جمعی، در مناطق روستایی استان ایلام با هدف شناخت و تبیین عوامل جامعه شناختی مؤثر بر میزان گرایش به نزاع جمعی به عنوان یکی از مهمترین مسائل اجتماعی استان ایلام، در مناطق روستایی سه شهرستان استان اجرا گردیده است. و برای بررسی موضوع از نظریه هایی که با این موضوع ارتباط دارند استفاده کرده است که نتایج بدست آمده از این تحقیق پیمایشی درمقطع زمانی سال ۱۳۸۵ که در استان ایلام به روش نمونه گیری طبقه ای چند مرحله ای، جمع آوری شده با بهره گرفتن از روش تحلیل (رگرسیون)، آزمون تحلیل واریانس و آزمون T انجام گرفت حاکی از تاٌثیر معنی دار و مثبت و همچنین تاٌثیر معنی دار منفی میزان تحصیلات بر روی میزان گرایش به نزاع است. همچنین هیچگونه تفاوت معنی داری بین دو گروه از زنان و مردان و افراد متاهل و مجرد در مورد هیچکدام یک از دو متغیر گرایش به نزاع (به عنوان متغیر وابسته) و پرخاشگر (به عنوان تاثیرگذارترین متغیرمستقل) درجوامع روستایی استان وجودندارد، به عبارت دیگرنشان دهنده عدم تاثیر معنی دارجنسیت و تاهل بر متغیر وابسته است.
نظری (۱۳۸۶) در تحقیقی که در استان ایلام انجام داده نتایج بدست آمده حاکی از آن است که متغیرهای پرخاشگری، قوم‌گرایی و تجربه عینی نزاع تأثیر مثبت بر نزاع‌های دسته‌جمعی داشته و در عوض میزان کنترل اجتماعی و تحصیلات تأثیر منفی بر روی میزان گرایش به نزاع داشته اند (نظری،۱۳۸۶: ۶۵).
ربانی و همکاران (۱۳۸۸) پژوهشی با عنوان: «بررسی عوامل اجتماعی- فرهنگی مؤثر بر گرایش به نزاع جمعی (مطالعه موردی شهرستانهای منتخب استان ایلام).» انجام دادند. روش تحقیق این پژوهش پیمایشی بوده و از جامعه آماری سه شهرستان ایلام، شیروان چرداول و ایوان (۱۵سال و بالاتر)، ۳۸۴ نفر براساس فرمول کوکران به روش نمونه گیری طبقه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. همچنین ابزار اندازه گیری این پژوهش، پرسشنامه بوده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد، الف) گرایش به نزاع در بین جامعه مورد بررسی متوسط به بالا بوده، ب) از بین متغیرهای مستقل مطرح شده، تأثیر کل متغیرهای پرخاشگری و قوم گرایی (به میزان برابر) بر متغیر گرایش به نزاع جمعی، بیش از سایر متغیرها بوده و ج) تأثیر متغیر کنترل اجتماعی بر گرایش به نزاع جمعی، کاهنده بوده است.
خیال پرستان (۱۳۸۸)در پژوهشی به عنوان عوامل موثر بر نزاع و درگیری های محلی درمیان روستائیان دنا در فاصله سالهای۱۳۸۷تا۱۳۸۲با استفاده از روش های پیمایشی به این نتیجه رسیده است که کنترل اجتماعی یا نهادی، تعصبات سیاسی و انتخاباتی چند همسری (تعدد زوجات) ناکامی به ثمر نرسیدن ازدواج های تحمیلی، بیکاری و فقر فرهنگی در وقوع نزاع‌های جمعی تأثیرگذار بوده اند..
درستی (۱۳۸۸) تحقیقی موردی و در منطقه ای خاص با عنوان: « عوامل منازعه در شهرستان بویراحمد» انجام داده است، ۱۷۲ نفر از افرادی که حداقل یک بار در منازعات دسته جمعی شرکت داشته اند مورد بررسی قرار گرفته اند؛ نتایج این پژوهش نشان می دهند که ریشه منازعات جمعی را باید در تعصبات قومی و قبیله ای، انتقام جویی و اختلافات ملکی جست و جو کرد.
رضائی کلواری و بحرینی (۱۳۸۸) در پژوهشی به مطالعه رابطه فرهنگی- اجتماعی با نزاع‌های دسته‌جمعی قومی قبیله ای در شهرستان لردگان پرداختند. هدف این پژوهش مطالعه رابطه فرهنگی- اجتماعی با نزاع‌های دسته‌جمعی، قومی، قبیله ای در شهر لردگان بوده است نتایج بدست آمده از روش آماری استنباط (t تک متغییره، رگرسیون…) نشان داده است که متغییر های پرخاشگری، قوم‌گرایی، بی هنجاری و محرومیت نسبی دارای رابطه معنادار و مبثنی و متغییرهای کنترل اجتماعی، پایگاه اقتصادی- اجتماعی، انسجام اجتماعی، سن، جنسیت، تحصیلات دارای رابطه معنی دار معکوس و متغیرهای تأهل و میزان استفاده از وسایل ارتباط جمعی فاقد رابطه معنادار با گرایش به نزاع‌های دسته‌جمعی داشته اند و همچنین میزان گرایش به نزاع‌های دسته‌جمعی، قومی، قبیله ای دربین اقوام مختلف استان ایلام متفاوت بوده است.
نائبی و جسور خواجه (۱۳۸۸) در پژوهشی با عنوان: ریشه یابی نزاع دسته‌جمعی (مورد مطالعه روستای کوچ وافشرد از توابع خواجه در استان آذربایجان شرقی) به ریشه یابی نزاع دسته‌جمعی از دیدگاه جامعه شناختی و نقش نیرهای اجتماعی می پردازند و برای بررسی نزاع از نظریه (ناکامی ستیزه جویی دولارد) و نظریات تاکلوت پارسونز و نظریه تضاد گروهی استفاده کرده است. با بهره گرفتن از روش کیفی به این نتیجه می رسد که در جایی که گروه های متمایز اجتماعی وجود دارند مبارزه آنها برای کسب قدرت و منابع کمیاب (آب و زمین) در بروز نزاع‌های دسته‌جمعی نقش تعیین کننده ای دارد. از سوی دیگر در جایی که نظام متبنی بر خویشاوندی نسبتاً یکپارچه است و گروه بندیهای اجتماعی شکل نگرفته است نزاع دسته‌جمعی به وقوع نمی پیوندد.
کلواری و بحرینی (۱۳۸۹) در تحقیقی با عنوان: «مطالعه رابطه عوامل فرهنگى – اجتماعى با نزاع‌هاى دسته جمعى دریافتند که متغیرهای پرخاشگری، قوم گرایی بی هنجاری و محرومیت نسبی دارای رابطه معناداری مثبت و متغیرهای کنترل اجتماعی، انسجام اجتماعی، پایگاه اجتماعی اقتصادی، سن، جنسیت و تحصیلات دارای رابطه معنادار معکوس و متغیرهای تاهل و میزان استفاده از وسایل ارتباط جمعی فاقد رابطه معنادار با گرایش به نزاع­های جمعی، قومی و قبیله ای بوده اند، و گرایش به نزاع در بین مردان و زنان متفاوت بوده، و مردان گرایش بیشتری به نزاع جمعی داشته اند.
میرفردی و همکاران (۱۳۸۹) پژوهشی با عنوان میزان گرایش به نزاع جمعی در بین مردان ۱۵ تا ۶۵ سال شهرستان بویراحمد و عوامل موثر بر آن انجام دادند. این پژوهش با هدف بررسی میزان گرایش به نزاع جمعی در میان مردان ساکن در شهرستان بویراحمد و ارتباط آن با اعتماد اجتماعی، خویشاوندگرایی، پایگاه اجتماعی و سن به روش پیمایشی انجام شده است. نتایج پژوهش نشان داده است که متغییر اعتماد اجتماعی تأثیری بر گرایش به نزاع جمعی نداشته است اما خویشاوندگرایی، پایگاه اقتصادی- اجتماعی و سن تأثیری معنادار بر گرایش به نزاع جمعی داشته اند.
حسین زاده و همکاران (۱۳۹۰) در پژوهشی با عنوان: «بررسی جامعه شناختی عوامل مؤثر بر میزان گرایش به نزاع دسته جمعی (مورد مطالعه شهر اهواز)»، تأثیر متغیرهایی از جمله احساس آنومی، احساس محرومیت نسبی، تعلق به جامعه قبیله­ای، خاستگاه خانوادگی و… را بر میزان گرایش به نزاع دسته جمعی مورد بررسی قرار دادند. یافته های حاصل از تحقیق نشان داد: بین متغیرهای کنترل اجتماعی، محرومیت نسبی، خاستگاه خانوادگی (شهری یا روستایی)، پایگاه اجتماعی-اقتصادی خانواده ها، و تعلق به جامعه قبیله­ای و گرایش به نزاع دسته جمعی رابطه آماری معناداری به دست آمده است.
شریعتی و همکاران (۱۳۹۱) پژوهشی با عنوان: «بررسی وشناسایی عوامل موثر بر تمایلات بالقوه در بروز نزاع‌های دسته جمعی در شهرستان خدابنده استان زنجان» انجام دادند. این مطالعه از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ روش، توصیفی از نوع پیمایشی است. جامعه آماری این مطالعه را مردان بالای ۱۸ سال ساکن در شهرستان خدابنده تشکیل می دهندکه به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب و مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. نتایج این مطالعه نشان می دهند که بین متغیرهای اختلافات ملکی، خانوادگی، عدم اعتماد به مراجع قضایی و انتظامی و عوامل فرهنگی – تاریخی و گرایش به نزاع دسته جمعی در شهرستان خدابنده رابطه معناداری وجود داردکه بر مبنای تبیین صورت گرفته از طریق رگرسیون و همچنین تحلیل مسیر، بیشترین تأثیر را به ترتیب متغیرهای اختلاف ملکی وخانوادگی و عدم اعتماد به مراجع قضایی و انتظامی بر تمایل بالقوه به نزاع‌های دسنه جمعی داشته است.