پرورش تفکر انتقادی اگرچه اخیرا در موضوعی تحت عنوان آموزش فلسفه به کودکان پوشش داده می شود، اما از سازمان نظری و روانشناختی لازم برخوردار نیست، علاوه بر این بعضا وابسته به فرهنگ بوده و یا محدود به دوره سنی خاصی می باشد.
با این وجود در نظام آموزش و پرورش ما به خاطر فراهم نبودن بسترهای مناسب رشد تفکر و توان پرسشگری، خلاء و ناراسایی های مضاعفی در زمینه پرورش این توانایی ها به چشم می خورد.
علاوه بر این در مطالعات صورت گرفته دو روش تدریس مستقیم و غیر مستقیم تفکر مطرح شد که هرکدام از این روش ها ملزومات و روش های خاصی را می طلبند که در کشورهای توسعه یافته به نظر می رسد تا حدودی تحقق یافته باشند.
در نظام آموزشی ما اگرچه آموزش تفکر به طور مستقیم و غیر مستقیم تا حدودی در برنامه های درسی در نظر گرفته شده است اما به نظر می رسد سازمان نایافتگی در بعضی از بخش های دیگر برنامه درسی از قبیل ضعف محتوایی، ضعف روش های آموزشی، ضعف ارزشیابی و نیز فقدان مهارت معلمان در فرایند یاد دهی، یادگیری سبب شده که هدف نهایی و والای پرورش تفکر و توان پرسشگری تحقق پیدا نکند و بحران های زیادی در این حوزه رخ دهد. علاوه بر این پرورش تفکر و توان پرسشگری در حال حاضر در مقطع راهنمایی که دوره حساس شکل گیری شخصیت و هویت فراگیران می باشد، در نظام آموزشی ما به طور رسمی مورد توجه قرار ندارد، و نیز در پژوهش های صورت گرفته در خصوص رشد تفکر و بخصوص تفکر انتقادی، به عامل پرورش توان پرسشگری به عنوان یکی از سازه های شناختی توجه نشده است.
با توجه به موارد مذکور در این پژوهش با مبنا قرار دادن نظریات تربیتی و روانشاختی و شناختی موجود در زمینه پرورش تفکر، تفکر انتقادی، توان پرسشگری و با نظر گرفتن محدودیت های این نظریات و نیز رویارویی واقع بینانه با شرایط کنونی تعلیم و تربیت در ایران به کمک درس مطالعات اجتماعی و با رویکرد آموزش غیر مستقیم، به پرورش این مهارت در دوره راهنمائی پرداخته شد و اثر بخشی آن بر رشد تفکر انتقادی در فراگیران این دوره بررسی گردید.
فصل سوم
روش و تحقیق
۳-۱- روش تحقیق :
پژوهش حاضر به صورت نیمه تجربی و با طرح پیش آزمون، پس آزمون با گروه کنترل انجام می شود، که طرح پژوهشی آن به صورت زیر است:
T1 X T2
T1 …. T2
شکل۳-۱: طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل
۳-۲- جامعه آماری :
جامعه آماری این پژوهش کلیه ی دانش آموزان دختر پایه تحصیلی سوم راهنمایی شهر خمین درنظر گرفته شده است که در سال تحصیلی ۹۲ – ۹۱ مشغول تحصیل بوده اند. که بر اساس آمار سازمان آموزش و پرورش استان مرکزی تعداد آن ها ۵۵۹ نفر می باشد.
۳-۳-حجم نمونه و روش نمونه گیری :
در این تحقیق از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای استفاده شد. در روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای از خوشه ها به جای افراد به عنوان واحد نمونه گیری استفاده می شود. استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای موقعی مقدور است که از لحاظ نظری تفاوت بین گروهی کم و درون گروهی زیاد باشد. مفروضه ی ما درتصادفی خوشه ای این است که تمام خوشه ها یکسان و هم شکل باشند. برای این منظور از بین ۱۴ مدرسه راهنمایی شهر خمین یک مدرسه به صورت تصادفی انتخاب گردید. سپس دو کلاس سوم راهنمایی این مدرسه انتخاب شدند. بر اساس مطالعه قبلی حجم نمونه ها برای هر کلاس ۳۰ نفر است، که در مجموع ۶۰ نفر می باشند (۳۰ نفر برای گروه آزمایش و ۳۰ نفر برای گروه گواه).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳-۴- ابزارهای اندازه گیری:
در این پژوهش مهارت های تفکر انتقادی به وسیله آزمون تفکر انتقادی سطح X کرنل سنجیده شد. مقیاس سطح X کرنل در سال(۱۹۸۵) به وسیله انیس ساخته شده و تا کنون چند بار در آن تجدید نظر شده که آخرین فرم اصلاح شده آن در این پژوهش بکار گرفته شد. شیوه ی پاسخگویی آن در یک طیف سه درجه ای شامل بله، خیر و ممکن است، می باشد. این آزمون برای دانش آموزان ۱۴-۱۰ ساله در نظر گرفته شده که دارای ۵ عامل به شرح زیر است (غریبی، ۱۳۹۰).
۱- استقرا (سؤالات ۵۰،۴۸،۲۵،۱۵)
۲- قیاس (سؤالات ۵۲ تا ۶۵ و ۶۷ تا ۷۱)
۳- مشاهده (سؤالات ۲۷ تا ۵۰)
۴- اعتبار،هماهنگی(سؤالات ۱ تا۱۵)
۵- مفروضات (سؤالات ۲۶،۵۱،۶۶ و۷۱ تا ۷۶)
پایایی این ابزار در این پژوهش ها با روش آلفای کرانباخ محاسبه شده است. جهانی (۱۳۸۵) پایائی این مقیاس را با دو روش تنصیف وآلفای کرانباخ محاسبه کرده است. در روش تنصیف ضریب هم بستگی به دست آمده از دو قسمت آزمون ۷۲/. به دست آمده است. در تعیین پایایی به روش کرانباخ ، ضریب هم بستگی میان عوامل پنج گانه را ۶۹/. و برای ابعاد تفکر به ترتیب: ۷۶/. ،./۷۶ ،۶۷/. ، ۷۲/. و ۶۹/. گزارش نموده است. جهانی(۱۳۸۵) بیان داشته است که مقیاس ضرایب به دست آمده با ضرایب همبستگی گزارش شده از سوی طراحان آزمون که در کتاب راهنمای مقیاس، از۶۵/. تا ۷۶/. آمده هماهنگی دارد و این نشانه پایائی مطلوب فرم انطباق یافته بر روی دانش آموزان ایرانی است. علاوه بر این جهانی(۱۳۸۵) روایی آزمون را با بهره گرفتن از روش های هم بستگی میان آزمونهای مختلف (زیر مجموعه ها یا عوامل پنج گانه) ۷۸/. و برای ابعاد استقراء ۷۸/. ، قیاس ۷۳/. ، مشاهده ۶۴/. ، اعتبار –هماهنگی ۷۹/. ، مفروضات ۷۲/.، گزارش نموده است(غریبی، ۰۱۳۹).
۳-۵-روش اجراء
در این پژوهش آموزش تفکر به دانش آموزان در ۱۰ جلسه ی یک ساعته با گروه آزمایش اجرا شد و هرجلسه هفته ای یکبار تشکیل شد. به این ترتیب که ابتدا در هر دو گروه آزمایش و کنترل پیش آزمون را اجرا کردیم و سپس در مرحله دوم به دانش آموزان گروه آزمایش طی ۱۰ جلسه آموزش دادیم و سپس مجدداً از هر دو گروه پس آزمون گرفتیم تا ببینیم آموزش چقدر در تفکر انتقادی اثر داشته است. این دانش آموزان که در حال گذرندان درس مطالعات اجتماعی بودند به صورت تصادفی به شش گروه ۵ نفره تقسیم شدند. طی یک جلسه ۱ساعته، طرح سوالاتی با بهره گرفتن از نمونه های ارائه شده در جدول۳-۵- ۱آموزش داده شد. سپس توسط معلم، موضوع درس مورد نظر به صورت سخنرانی برای دانش آموزان ارائه شد.

چگونه از……………………………..برای……………..استفاده کنید؟

شباهت بین ………………………….و………………….چیست؟

از چه نظر …………………………و…………….به هم شباهت دارند.

تفاوت بین……………………..و…………………چیست؟

از چه نظر ………………………..و…………………… با هم تفاوت دارند.

توضیح دهید چرا؟……………………………………………………….

به نظر شما چه می شود اگر ………………………………………….؟