ملاحظات اصلاحی و درمانی: بر اساس نتایج تحقیقات بین شانه نابرابر، کج گردنی و کج پشتی رابطه وجود دارد و افرادی که دارای شانه نابرابر هستند، با اتخاذ وضعیت­های جبرانی در سمت دیگر بدن به ناهنجاری‌­های کج گردنی و یا کج پشتی مبتلا می­شوند. در اصلاح شانه نابرابر اصلاح پذیر باید موارد زیر انجام پذیرند:
آشنا ساختن افراد مبتلا با وضعیت صحیح بدنی هنگام نشستن، ایستادن، راه رفتن و خوابیدن، تقسیم وظیفه بین دو اندام فوقانی هنگام انجام کار­های سنگین و حمل اشیا، افزایش انعطاف پذیری عضلات سینه­ای کوچک، تحت ترقوه­ای و بخش ۴ عضله ذوزنقه­ای و ازدیاد دامنه حرکتی مفصل بازو و مهره­های ناحیه گردنی.

تصویر ۲.۲. ناهنجاری شانه نابرابر
۳.۶.۲. اسکولیوزیس (کج پشتی)
در اسکولیوز یک یا چند قوس جانبی در ناحیه کمری یا ستون فقرات سینه­ای به وجود می ­آید که در واقع به آن Hunch Back یا Notro Dame گفته می­ شود (در ناحیه گردنی این حالت را تورتیکولی می‌نامند). قوس جانبی ذکر شده ممکن است در ناحیه ستون فقرات سینه ای، ناحیه توراکولومبار یا ناحیه ستون فقرات کمری به وجود بیاید.
تعدادی الگوی قوس دار شدگی در اسکولیوز مشاهده می­ شود الگوی قوسی بر اساس سطح نوک قوس طراحی شده ­اند. قوس سینه­ای به سمت راست، تحدب به سمت راست داشته و نوک قوس در ستون فقرات سینه­ای است. در اسکولیوز گردنی، نوک قوس بین مهره هفتم گردنی و اول سینه­ای قرار دارد. برای قوس سینه ای، نوک قوس بین مهره دوم وتا یازدهم سینه­ای قرار دارد. در قوس سینه­ای کمری، نوک قوس بین مهره دوم تا چهارم کمری قرار دارد و در اسکولیوز کمری-خاجی، نوک قوس بین مهره پنجم کمری تا اول خاجی قرار دارد.

تقسیم بندی‌­های مختلف اسکولیوز
اسکولیوز ساختاری و غیرساختاری
تقسیم بندی اسکولیوز از نظر منطقه گرفتار شده
تقسیم بندی اسکولیوز از نظر تعداد قوس­ها
تقسیم بندی اسکولیوز یر اساس میزان پیشرفت دفورمیتی
اسکولیوز ساختاری و غیرساختاری
عبارت است از انحنای طرفی غیرقابل برگشت ستون فقرات همراه با چرخش ثابت در مهره­ها به نحوی که تنه­های مهره­ای به طرف سطح تحدب انحنا چرخش پیدا می­ کنند و زایده­های خاری در سمت مقابل قرار می­گیرند. بیشترین چرخش مهره­ای در راس انحنا رخ می­دهد و همزمان با افزایش انحراف جانبی ستون فقرات، میزان چرخش نیز زیاد می­ شود (بو، ۲۰۰۳).
اسکولیوز ساختمانی بر اساس علت می ­تواند مادرزادی یا بدون علت خاص باشد. انواع مادرزادی اسکولیوز شامل موارد زیر است:
اسکولیوز ناشی از اشکالات ساختمانی مهره ­ها، شکستگی­های مهره و نرمی استخوان­ها.
اسکولیوز ناشی از درگیری­های عصبی، مانند بیماری فلج مغزی کودکان و فلج اطفال.
اسکولیوز ناشی از درگیری­های عضلانی، مثلا در دیستروفی­های عضلانی.
در صورتی که در ارزیابی بیمار، هیچ کدام از علل ذکر شده وجود نداشت، اسکولیوز را از نوع ایدیوپاتیک با علت نامعلوم می­دانند. شایعترین نو اسکولیوز غیرساختمانی با علت نامشخص است. (۸۵-۷۵ درصد).
اسکولیوز غیر ساختاری
عبارت است از انحنای طرفی قابل برگشت ستون فقرات که ماهیت وضعیتی و یا داینامیک دارد. هیچ تغییر ساختمانی و یا چرخش در طول ستون فقرات وجود ندارد (بو، ۲۰۰۳).
تقسیم بندی اسکولیوز بر اساس منطقه گرفتار شده:
بر اساس منطقه گرفتار شده، اسکولیوز را به انواع زیر تقسیم می­ کنند:
اسکولیوز گردنی: در این حالت راس قوس بین مهره­های C1 تا C6 قرار دارد.
اسکولیوز گردنی سینه ای: در این حالت راس قوس بین مهره­های C7 تا T1 قرار دارد.
اسکولیوز سینه ای: در این حالت راس قوس بین مهره­های T2 تا T11 قرار دارد.
اسکولیوز سینه­ای کمری: در این حالت راس قوس بین مهره­های T12 تا L1 قرار دارد.
اسکولیوز کمری: در این حالت راس قوس بین مهره­های L2 تا L4 قرار دارد.
اسکولیوز کمری ساکرال: در این حالت راس قوس بین مهره­های L5 تا S1 قرار دارد.
تقسیم بندی اسکولیوز از نظر تعداد قوسها:
اسکولیوز ساده: اسکولیوز­هایی هستند که دارای یک قوس انحراف هستند.
اسکولیوز مرکب: اسکولیوز­های مرکب بیش از یک قوس انحراف دارند. در اسکولیوز­های مرکب یکی از قوس­ها، قوس اصلی و بقیه جبرانی هستند. تعداد قوس معمولا ۲ تا ۳ قوس می­باشد (بو، ۲۰۰۳).
مکانیزم اسکولیوز
عوامل زیر در ایجاد اسکولیوز دخالت دارند:
قانون موازنه: در حالت طبیعی خمیدگی جانبی در ستون مهره­ها وجود ندارد و عضلاتی که ستون مهره­ها را در وضعیت قائم نگه می­دارند توازن را کنترل می­ کنند. زمانی که خمیدگی به وجود می ­آید یک خمیدگی جبرانی نیز بلافاصله به طور غریزی به وجود می ­آید تا وضعیت را به طور قائم نگه دارد.
ساختمان مهره ها: ستون مهره­ها یک میله مستقیم نیست بلکه از یک سلسله قطعات متصل به هم تشکیل شده است تا یک انحنای قدامی خلفی را در سطح سهمی به وجود آورد.
تعادل باطنی: در اثر قابلیت ارتجاعی رباط­های طولی است و باعث فشرده شدن طولی مهره­ها از یک طرف و نیروی انبساطی از طرف دیگر می­ شود.
تمایل و عوامل انتقالی (لطافت کار و همکاران، ۱۳۹۱).
علل ایجاد کننده کج پشتی
کوتاهی عضلات دور کننده ران در یک پا
کوتاهی یک پا
کوتاهی عضلات نزدیک کننده ران در یک پا
عادت­ها و حرکات خاص: مثل نشستنهای طولانی مدت به صورت یک طرفی.

تصویر ۳.۲. انحراف جانبی ستون مهره­ها
۴.۶.۲. انحراف جانبی لگن
برای ارزیابی راسنای طبیعی لگن خاصره در صفحه فرونتال، فرد باید در وضعیت طبیعی روی دو پای خود بایستد و در این وضعیت خط ثقل باید دقیقاً از وسط مفصل عانه بگذرد، در این حالت فاصله این خط تا مرکز ران­ها باید به یک اندازه باشد. فاصله یکسان در دو طرف موجب می­ شود تا گشتاور ایجاد شده در هر سمت برابر و در جهت خلاف یکدیگر باشد و همچنین به دلیل اینکه نیروی وزن به طور یکسان روی دو مفصل ران تقسیم شود و فاصله آن­ها نیز از محور گشتاور به یک اندازه است، بنابراین برآیند دو نیروی مساوی ولی در مخالف هم هیچگونه گشتاور ن­هایی نداشته و هیچگونه نیرویی باقی نمی­ماند که تعادل لگن را بر هم بزند، در این وضعیت خار خاصره­ای قدامی فوقانی و خار خاصره­ای خلفی فوقانی در یک راستا قرار می­گیرد. به نظر می­رسد هنگامی که عوامل نگهدارنده و پایدار کننده لگن از یک طرف دچار اختلاف می­ شود لگن را دچار چرخش جانبی می­ کند زیرا یکی از نیرو­های نگهدارنده مقدارش کم می­ شود و یک پتانسیل قوی برای چرخاندن لگن در جهت مخالف خود و حول مفصل ران طرف مقابل ایجاد می­ کند که به منظور مقابله با این گشتاور، عضلات دور کننده مقابل وارد عمل شده و با انقباض خود از چرخش جانبی لگن خاصره جلوگیری می­ کند. برای تشخیص این ناهنجاری از صفحه شطرنجی و خط شاقولی استفاده می­ شود (کندال و همکاران، ۱۹۹۳، کیسنر و گلبی).
ملاحظات درمانی برای ناهنجاری انحراف جانبی لگن
درمان اولیه این عارضه، اصلاح امتداد ستون فقرات است. بنابرین استفاده از یک کفی بالابرنده پاشنه کفش در سمت پایین رفته لگن ضروری است. قرار دادن یک کفی پاشنه از جنس
پلاستیک یا چرم محکم در داخل کفش کافی است. در حالت ایستاده با زانو­های صاف، تفاوت سطح خار­های خاصره­ای خلفی، نیاز به استفاده از کفی بالا برنده و انداره آن را نشان می­دهد
(دی روس و همکاران، ۱۹۷۸).

تصویر ۴.۲. وضعیت طبیعی و غیر طبیعی لگن خاصره از نمای پشت