لازم به ذکر است که بیمه های اختیاری – اجباری در ‌بیمه‌هایی مانند باربری دریایی متداول است و در نتیجه محدودیت حق انتخاب ریسک نیز مفهومی ندارد و واگذارنده و اتکایی تا سقف مورد توافق در قرارداد مسئول جبران خسارت می‌باشند .

بند پنجم- پوشش اتکایی نیمه اتوماتیک

در این نوع پوشش واگذارنده به صورت اختیاری ریسک را پیشنهاد می‌کند، چنانچه بیمه گر اتکایی آن را بپذیرد واگذارنده آن را جزو مفاد مورد توافق بیمه اتکایی قرار می‌دهد. در غیر این صورت جزو قرارداد محسوب نمی شود. امتیازی که بیمه گر اتکایی در این نوع قرارداد دارد این است که می‌تواند قرارداد را تجزیه و تحلیل و ‌در مورد نرخ بیمه نامه به واگذارنده کمک نموده و هم فکری نماید. واگذارنده نیز باید کارمزد بهتری در مقایسه با بیمه اختیاری کسب نماید .

بند ششم- پوشش بیمه ای اجباری– اختیاری

این پوشش برعکس اختیاری – اجباری است یعنی از جانب واگذارنده اجباری است ولی از جانب بیمه گر اتکایی اختیاری است . بدین مفهوم که بیمه گر واگذارنده مجبور است که موارد بیمه ای را برای اتکایی کردن به بیمه گر اتکایی ارائه کند ولی بیمه گر اتکایی ملزم به پذیرش آن نیست .


این شرایط بیمه ای معمولاً در شرکت های بزرگ بیمه ای اجرا می شود که شرکت های تابعه ای دارد ، لذا ممکن است شرکت مادر بخشی از بیمه های شرکت های تابعه ی خود را نپذیرد و آن شرکت ها بیمه های خود را نزد شرکت دیگری اتکایی کنند .

بند هفتم- پوشش اتکایی مختلط مشارکت و مازاد سرمایه

زمانی که پوشش اتکایی مشارکت نتواند تمام مفاد مورد توافق اتکایی را پوشش دهد از پوشش مازاد سرمایه برای تکمیل سرمایه مورد نیاز اتکایی استفاده می‌گردد. بیمه گر واگذارنده درصدی از ظرفیت قرارداد مشارکت را به حساب خود برمی دارد و مابقی مشارکت و مازاد سرمایه را به بیمه گر اتکایی می‌دهد. مثلاً اعلام می‌کند قراردادهای تا سقف ۱۰۰ میلیون تومان را ۴۰% به عنوان سهم نگهداری و ۶۰% نیز به اتکایی می سپارد و هرآنچه که بالای ۱۰۰ میلیون تومان بود نیز به صورت مازاد سرمایه به اتکایی می‌دهد .

گفتار دوم- عقد بیمه اتکایی غیر نسبی (مازاد خسارت)

بند نخست-تبیین اتکایی مازاد خسارت و ویژگی های آن

بیمه ی اتکایی مازاد خسارت عمده ترین ویژگی اش این است که حق بیمه ای که بیمه گر اتکایی می پردازد با سهم او از خسارت متفاوت است . یعنی تا یک سقفی از خسارت را واگذارنده می پردازد و اگر مازاد بر آن خسارتی بود بیمه گر اتکایی می پردازد . به موجب قرارداد مازاد خسارت، بیمه گر اتکایی متعهد پرداخت خسارت وارده مازاد بر میزان توافق شده می‌باشد در واقع بیمه گر اتکایی در مقابل دریافت چند درصد از حق بیمه مجموع معاملات بیمه ای واگذارنده در رشته معینی تعهد می‌کند، هرگاه خسارت وارده هر یک از مورد بیمه ای توافق شده از حد معین تجاوز نماید مازاد آن را جبران کند. در قرارداد اتکایی مازاد خسارت سهم واگذارنده همیشه مبلغ ثابتی است و مازاد آن برعهده بیمه گر اتکائی می‌باشد.^[۱۱۲]

به عبارت دیگر در این فرمول اتکائی، شرکت بیمه اتکایی در صورتی تعهد دارد، که خسارت از اندازه معینی تجاوز کند. در واقع خسارت‌های کوچک در تعهد بیمه گر مستقیم و مازاد آن ها به عهده بیمه گر اتکائی خواهد بود.^[۱۱۳]

مثلاً بیمه گر اتکائی در ازاء دریافت چهار درصد حق بیمه های یکسال مجموع عملیات بیمه ای واگذارنده در رشته معین متعهد می شود مازاد هر خسارتی را که مبلغ آن از یک میلیون ریال تجاوز کند بپردازد. و یا تعهد می‌کند که هشتاد درصد کلیه خسارت‌های بزرگ و کوچک او را جبران نماید مشروط بر اینکه جمع کل خسارات یکسال نسبت به حق بیمه های دریافتی همان سال از درصد معین بیشتر باشد. بیمه اتکائی مازاد خسارت، بیمه گر را در مقابل خسارات اتفاقی که بیشتر جنبه تصادف دارند حمایت می‌کند این قسم قرارداد اتکایی تازه نیست ولی می توان گفت اهمیت آن بعد از جنگ اول جهانی روبه افزایش گذاشته و توسعه پیدا ‌کرده‌است. حق بیمه ای که در قراردادهای مازاد خسارت نصیب بیمه گران اتکایی می شود با توجه به شرایط قرارداد ‌بر اساس توافق تعیین می شود و درصدی از درآمد حق بیمه سالیانه واگذارنده را تشکیل می‌دهد.^[۱۱۴]

مشخصه بیمه اتکایی مازاد خسارت آن است که مسئولیت بیمه گر واگذارنده و بیمه گر اتکایی ‌بر اساس خسارت تعیین می شود و این در حالی است که بیمه اتکایی نسبی ‌بر اساس سرمایه بیمه شده ، مسئولیت تقسیم می‌گردد .

در قراردادهایی اتکائی مازاد خسارت در کنار بیمه گران اتکائی، دلالان و واسطه های بازارهای اتکائی نیز مداخله دارند. بیمه گر واگذارنده تعهدات نمی تواند هیچ گونه تغییری در روش های پذیرش و صدور خود و ارائه پوشش در انواع رشته‌های بیمه ای موجود دهد مگر اینکه قبلاً موافقت بیمه گر اتکائی را برای انجام آن کسب کرده باشد.^[۱۱۵]

واگذارنده به محض اطلاع از هر خسارتی که در ارتباط با قرارداد مازاد خسارت فی مابین است و از نظر مبلغ و نوع خسارت به موجب شرایط خصوصی قرارداد، آن را متأثر می‌سازد باید نوع، مبلغ و سهم بیمه گر اتکائی را به او اعلام نموده و متعاقباً از هر گونه تغییرات پیشرفت‌های عمدی درباره خسارت اعلام شده نیز او را مطلع گرداند. پرداخت کلیه خساراتی که بیمه گر واگذارنده به موجب شرایط بیمه نامه اصلی مسئول پرداخت آن ها است و قرارداد اتکایی فی مابین را تحت تأثیر قرار می‌دهد به عهده واگذارنده است. بیمه گر اتکایی نیز به نوبه خود پس از دریافت مدارکی که نشان دهنده میزان تعهد او از خسارت است سهم خود از خسارت را می پردازد. بدیهی است وی حق دارد بدهی های معوقه واگذارنده را کسر و بقیه مبلغ را حواله نماید.^[۱۱۶]

حقوق و تعهدات طرفین قرارداد تا تاریخ خاتمه قرارداد به قوت و اعتبار خود باقی می ماند. اگر در زمان خاتمه قرارداد خسارتی که قبل از خاتمه قرارداد واقع شده و هنوز تحت بررسی است پرداخت نشده باشد بیمه گر اتکائی ‌بر اساس شرایط قرارداد ملزم به انجام تعهدات خود ‌در مورد آن خسارت خواهد بود.^[۱۱۷] بیمه گر اتکائی مسئولیتی در مقابل خسارتهایی که قبل از پایان یک سال از تاریخ اطلاع واگذارنده از وقوع آن به بیمه گر اتکایی اعلام نشده باشد ندارد. به عبارت دیگر واگذارنده حداکثر ظرف یکسال پس از اطلاع از وقوع خسارت و تحقق خطر باید مراتب را به اطلاع بیمه گر اتکایی برساند. در غیر این صورت وی مسئولیتی نخواهد داشت.^[۱۱۸]

بند دوم- مزایای عقد بیمه اتکایی مازاد خسارت